Shkarko udhëzuesin - ITG
Shkarko udhëzuesin - ITG Shkarko udhëzuesin - ITG
UDHËZUES PËR TRANSAKSIONE TË TREGTISË NDËRKOMBËTARE NË KOSOVË Nëntor 2012 Ky raport është prodhuar për shqyrtim nga Agjencia e Bashkuar për Zhvillim Ndërkombëtar. Është përgatitur nga Programi i USAID-it për Përmirësimin e Mjedisit Afarist që implementohet nga Chemonics International, Inc. 1
- Page 2 and 3: PERMBAJTJA Hyrje ..................
- Page 4 and 5: 12. Shoqata Tregtare të Rëndësis
- Page 6 and 7: Hyrje Ky udhëzues ka për qëllim
- Page 8 and 9: 5. Na kontaktoni dhe Kërkimi Kër
- Page 10 and 11: Merreni të shkruar Në Kosovë, ku
- Page 12 and 13: 3.) Kushtet e pagesës dhe financim
- Page 14 and 15: Aranzhimet e pagesave diskutohen m
- Page 17 and 18: Procesi i importit në Kosovë 1. K
- Page 19 and 20: ndihmën e këshillave ligjore dhe
- Page 21: Transaksion tipik eksporti 1. Plani
- Page 24 and 25: Tregtia me shërbime Shërbimet pë
- Page 26 and 27: Pagesa dhe financimi Marrëveshjet
- Page 28 and 29: Furnizimi ndërkufitar Qendra e thi
- Page 30 and 31: Prezenca komerciale Biznes Austriak
- Page 32 and 33: 2. NISJA E NJË BIZNESI TË RI PËR
- Page 34 and 35: 8.) Ndërmarrjet Publike Ndërmarrj
- Page 36 and 37: 7. Kërkimi dhe marrja e numrit fis
- Page 38 and 39: Shërbimet Ligjore për Fillimin e
- Page 40 and 41: favorshëm për eksportuesit pasi q
- Page 42 and 43: mos i marrë mallrat e veta prapa.
- Page 44 and 45: 4. Shërbimet në Kosovë për bizn
- Page 46 and 47: ose tarifat e saj, ose çështjet l
- Page 48 and 49: Oficerët doganorë janë të vendo
- Page 50 and 51: - Pajtueshmëria me të gjitha dety
UDHËZUES PËR<br />
TRANSAKSIONE TË<br />
TREGTISË<br />
NDËRKOMBËTARE NË<br />
KOSOVË<br />
Nëntor 2012<br />
Ky raport është prodhuar për shqyrtim nga Agjencia e Bashkuar për Zhvillim Ndërkombëtar. Është përgatitur nga<br />
Programi i USAID-it për Përmirësimin e Mjedisit Afarist që implementohet nga Chemonics International, Inc.<br />
1
PERMBAJTJA<br />
Hyrje .............................................................................................................................................. 6<br />
1. Fillimi: Të hyrat dhe të dalat e transaksioneve të tregtisë ndërkombëtare ............................ 8<br />
2. Nisja e një biznesi të ri për të bërë transaksione tregtare ................................................... 32<br />
3. Financimi i Transaksioneve Tregtare .................................................................................. 39<br />
4. Shërbimet në Kosovë për bizneset që importojnë dhe eksportojnë mallra ......................... 44<br />
5. Deklarimi i importeve dhe eksporteve: Deklarata doganore .......................................... 48<br />
Pajtueshmëria vullnetare ..................................................................................................... 51<br />
Dokumentet e kërkuara për importe ........................................................................... 52<br />
Faturat komerciale – Rekomandimet për lirime më të shpejta të ngarkesave .................. 52<br />
Udhëzime të hollësishme për importuesit, eksportuesit dhe shpediterët ............................ 52<br />
Vlerësimi i transportit ndërkombëtar dhe shpenzimeve të sigurimit .................................... 57<br />
Deklarata e ndarë e vlerës .................................................................................................. 58<br />
Faturat komerciale – Rekomandime për zhdoganime më të shpejta të ngarkesave ......... 78<br />
6. Procedurat administrative për eksport të mallrave .............................................................. 86<br />
Dokumentet që kërkohen për eksport ......................................................................... 90<br />
Vlera doganore e mallrave të eksportuara ................................................................... 92<br />
Udhëzime të hollësishme për importues, eksportues dhe shpediterëve lidhur me<br />
Certifikatën e Prejardhjes .................................................................................................... 93<br />
7. Procedura të dobishme doganore ..................................................................................... 104<br />
Deklaratat gojore për import të përkohshëm ..................................................................... 118<br />
Deklaratat gojore për eksport ............................................................................................ 119<br />
Deklarata e Njësuar Doganore për Magazinim të Përkohshëm ........................................ 121<br />
Importimi i Përkohshëm .......................................................................................... 122<br />
Kalkulimi i Detyrimeve Importuese për Importet e Përkohshme ....................................... 124<br />
Ripagesa dhe Shuarja e Detyrimit Doganor ...................................................................... 131<br />
Shlyerja e Borxhit Debitor ................................................................................................. 134<br />
Kthimi i Mallrave ................................................................................................................ 134<br />
Lirimi nga Detyrimet e Importit ......................................................................................... 135<br />
Rikthimi i Pagesës të Doganës ......................................................................................... 140<br />
Ekzaminimi Fizik i Mallrave, Politikat dhe procedurat e Marrjes të Mostrave ................. 146<br />
Ripagesa dhe Shlyerja e Detyrimit Doganor ..................................................................... 149<br />
Shuarja e borxhit doganor ................................................................................................. 152<br />
Mallrat e kthyera ................................................................................................................ 152<br />
Formalitetet në zyrën e nisjes .................................................................................. 154<br />
2
Garancionet transitore ....................................................................................................... 156<br />
Dispozitat sa i përket procedurave të thjeshtuara transitore ........................................ 156<br />
Garancioni gjithëpërfshirës dhe lirimi nga garancioni ....................................................... 159<br />
Garancionet tranzitore ....................................................................................................... 162<br />
Formalitetet në zyrën e nisjes .................................................................................. 162<br />
Deklarimi monetar .................................................................................................. 165<br />
Përjashtimet personale të udhëtarëve ...................................................................... 166<br />
Udhëzimet e procedurës së ankesës ................................................................................ 168<br />
Detaje informuese sa i përket Formularit të Ankesës të cilin e kemi sugjeruar këtu ......... 170<br />
8. Kontrollet doganore, garancitë financiare dhe ndëshkimet ............................................... 181<br />
Garancionet transitore ............................................................................................ 187<br />
Garancioni gjithëpërfshirës dhe lirimi nga garancioni ....................................................... 189<br />
Formalitetet në zyrën e rrugës ................................................................................. 192<br />
Formalitetet në zyrën e destinacionit ........................................................................ 192<br />
Dispozitat sa i përket procedurave të thjeshtësuara transitore ..................................... 193<br />
Përfundimi i procedurës transitore ............................................................................. 194<br />
Zbatimi i ligjit doganor – informata për tregtarët ................................................................ 196<br />
9. Kontrollet Tjera Kufitare ..................................................................................................... 197<br />
Kontrollet veterinare dhe fitosanitare kufitare të importit .............................................. 204<br />
Kontrollet Veterinare dhe Fito-sanitare Kufitare të Importit ........................................... 204<br />
Agjencia për Produktet Medicinale e Kosovës .................................................................. 237<br />
Agjencia për Standardizim e Kosovës (ASK) .................................................................... 240<br />
Departamenti i Metrologjisë së Kosovës (DMK) ............................................................... 240<br />
Drejtoria e Akreditimit e Kosovës (DAK) ........................................................................... 243<br />
Departamenti i Industrisë dhe Rregulloreve Teknike ........................................................ 244<br />
10. Çështje të veçanta në lidhje me tregtinë e shërbimeve .................................................... 245<br />
Dëshmia ligjore ................................................................................................................. 248<br />
Zyra për Pronësi Industriale – Ministria e Tregtisë dhe Industrisë ............................... 255<br />
Procesi i patentimit ............................................................................................................ 256<br />
Regjistrimi i markave tregtare ........................................................................................... 258<br />
Dizajni industrial ................................................................................................................ 260<br />
Zyra për të Drejtat e Autorit dhe të Drejtat e Ngjashme – Ministria e Kulturës, Rinisë dhe<br />
Sportit ........................................................................................................................... 263<br />
11. Zgjidhja e kontesteve .......................................................................................................... 265<br />
Gjykatat e Kosovës dhe Zgjedhja e Forumit ...................................................................... 265<br />
Zgjidhja Alternative e Kontesteve ...................................................................................... 266<br />
3
12. Shoqata Tregtare të Rëndësishme ..................................................................................... 275<br />
Shoqatat e Përgjithshme Tregtare ......................................................................................... 275<br />
Oda Ekonomike e Kosovës .......................................................................................... 275<br />
Aleanca Kosovare e Biznesit ........................................................................................ 277<br />
Ode Ekonomike Amerikane në Kosovë ......................................................................... 278<br />
Oda Ekonomike Britanike (OEB) .................................................................................. 279<br />
Oda Ekonomike Kosovare- Turke ................................................................................. 280<br />
Oda Ekonomike Holandeze ......................................................................................... 281<br />
Shoqata ekonomike gjermano-kosovare ....................................................................... 282<br />
Shoqata e Eksportuesve .............................................................................................. 283<br />
Shoqata e Bankave të Kosovës .................................................................................... 283<br />
Shoqata për Teknologji të Informacionit dhe të Komunikimit të Kosovës ........................... 284<br />
Shoqata e Sigurimeve të Kosovës ................................................................................ 285<br />
13. Bankat dhe institucionet e tjera financiare në Kosovë ....................................................... 286<br />
ProCredit Bank ........................................................................................................... 287<br />
Raiffeisen Bank Kosovë ............................................................................................... 288<br />
Banka Ekonomike ....................................................................................................... 288<br />
TEB Sh.A ................................................................................................................... 289<br />
Banka për Biznes ........................................................................................................ 289<br />
Banka Kombëtare Tregtare – Dega në Kosovë .............................................................. 290<br />
NLB Prishtina ............................................................................................................. 290<br />
Komercijalna Banka ad Beograd – Dega në Mitrovicë .................................................... 291<br />
Turkie Is Bankasi A.S. ................................................................................................. 291<br />
Kompanitë e Sigurimit ................................................................................................. 292<br />
CROATIA Sigurimi sh.a. .............................................................................................. 292<br />
DARDANIA sh.a. ........................................................................................................ 292<br />
GRAWE ELSIG sh.a. .................................................................................................. 293<br />
ILLYRIA sh.a. ............................................................................................................. 293<br />
INSIG-KOSOVA sh.a................................................................................................... 293<br />
KOSOVA E RE sh.a. ................................................................................................... 294<br />
SIGAL UNIQA GROUP AUSTRIA KOSOVO sh.a .......................................................... 294<br />
SIGMA VIENNA INSURANCE GROUP sh.a. ................................................................. 295<br />
SIGKOS sh.a. ............................................................................................................. 295<br />
SIGURIA sh.a. ............................................................................................................ 295<br />
4
Institucionet mikrofinanciare ......................................................................................... 296<br />
Institucionet financiare jobankare ................................................................................. 300<br />
14. Agjencitë Qeveritare të Dobishme ...................................................................................... 302<br />
5
Hyrje<br />
Ky udhëzues ka për qëllim të ndihmojë eksportuesit dhe importuesit e mallrave dhe shërbimeve në<br />
Kosovë për të kryer transaksione ndërkombëtare të tregtisë. Është i menduar edhe si një udhëzues për<br />
tregtarët dhe investitorët e huaj që konsiderojnë tregtinë me Kosovën ose të bërit biznes në Kosovë.<br />
Lexuesit e interesuar kryesisht për të investuar në Kosovë duhet ta konsultojnë "Investing in Kosovo",<br />
publikuar nga Agjencia për Promovimin e Investimeve të Kosovës<br />
(http://www.eciks.org/english/publications/investing_in_kosovo/).<br />
Ky udhëzues është një mjet interaktiv i bazuar në internet, i projektuar për t’u mundësuar përdoruesve<br />
për të marrë një pasqyrë të procedurave të përfshira me transaksionet tregtare si dhe për të kuptuar në<br />
thellësi procedurat ose proceset e veçanta. Udhëzuesi ofron një pasqyrë të përgjithshme të procedurave<br />
të veçanta ose proceseve. Vegzat janë dhënë për të referuar lexuesin e interesuar te shpjegimet më të<br />
hollësishme. Së fundi, degëzat e internetit janë dhënë për të referuar lexuesin në faqet e internetit të<br />
autoriteteve administrative përgjegjëse për procedurën e caktuar apo funksionin.<br />
Ky udhëzues është shkruar nga stafi i Projektit të USAID-it për Përmirësimin e Mjedisit Afarist (PPMA), duke<br />
punuar ngushtë me palët e interesuara në Kosovë. Janë bërë të gjitha përpjekjet për të siguruar saktësinë e<br />
informacionit në Udhëzues dhe për përditësimin e informacionit sipas rastit. Megjithatë, Oda Ekonomike e<br />
Kosovës dhe përgatitësit e Udhëzuesit nuk marrin asnjë përgjegjësi ligjore për informacionin e dhënë. Lexuesit<br />
janë të këshilluar që të konsultohen me këshilltarët e tyre ligjorë dhe specialistë të tjerë të tregtisë para se të<br />
hyjnë në transaksione tregtare specifike.<br />
Oda Ekonomike e Kosovës<br />
Oda Ekonomike e Kosovës (OEK) është organizatë profesionale e themeluar në vitin 1962 nga Kuvendi i<br />
Kosovës, është përfaqësuese ligjore e interesave të komunitetit të biznesit në Kosovë. Oda Ekonomike e Kosovës<br />
është organizatë jo prafitabile e pavarur, jo politike. OEK është e organizuar dhe punon për përmirësimin e<br />
ekonomisë së tregut, ndërmarrësisë dhe nxitjen e konkurrencës ndërmjet anëtarëve të vet. Kërkon të avokojë<br />
dhe përfaqësojë më së miri interesat e anëtarëve të vet, të japë këshilla për nisje të biznesit dhe të japë ndihmë<br />
profesionale për kompanitë anëtare dhe në veçanti të promovojë investimet dhe zhvillimin e ekonomisë së<br />
Kosovës.<br />
Prania e OEK-ut në tërë Kosovën është e vendosur përmes zyrave të saj rajonale në Gjilan, Ferizaj, Prizren,<br />
Gjakovë, Pejë dhe Mitrovicë. Sipas ligjit për themelimin e OEK, anëtarësimi është në baza vullnetare. OEK<br />
përbëhet nga katër departamente kryesore, tridhjetë shoqata dhe mbi 15000 anëtarë të regjistruar.<br />
Anëtarët e Odës operojnë në sektorë të ndryshëm të ekonomisë përfshirë teknologjinë, telekomunikacionin,<br />
ndërtimtarinë, bankat dhe sigurimet, përpunimin e metalit, përpunimin e drurit, përpunim të ushqimit dhe pijeve,<br />
etj. Oda Ekonomike e Kosovës në gusht të vitit 2009 është certifikuar me ISO 9001: 2008 dhe është zotuar në<br />
sigurimin e praktikave të menaxhimit të cilësisë së mirë dhe dhënien e shërbimeve që përmbushin pritjet e<br />
anëtarëve.<br />
6
Temat e menysë kryesore (top tool bar)<br />
Fillimi Dogana dhe procedurat tjera kufitare Çështjet e veçanta<br />
Organizata të dobishme Na kontaktoni dhe Kërkimi<br />
Menyja e nënpjesëve<br />
1. Fillimi<br />
Hyrje<br />
Nisja e një biznesi të ri<br />
Financimi i transaksioneve tregtare<br />
Shërbime për tregtarë<br />
2. Dogana dhe procedurat tjera kufitare<br />
Procedurat për importin e mallrave<br />
Procedurat për eksportin e mallrave<br />
Procedurat doganore shtesë<br />
Kontrollet doganore<br />
Kontrollet tjera kufitare<br />
3. Çështjet e veçanta<br />
Tregtia me shërbime<br />
Zgjidhja e mosmarrëveshjeve<br />
4. Organizata të dobishme<br />
Oda Ekonomike e Kosovës dhe shoqatat tjera tregtare<br />
Bankat dhe institucionet tjera financiare<br />
Agjencitë qeveritare<br />
7
5. Na kontaktoni dhe Kërkimi<br />
Kërko<br />
Leksikoni<br />
Reagime mbi përmbajtjen<br />
Informata për OEK<br />
1. Fillimi: Të hyrat dhe të dalat e transaksioneve të tregtisë<br />
ndërkombëtare<br />
Transaksionet e tregtisë ndërkombëtare mund të marrin shumë forma dhe shpesh përfshijnë edhe<br />
sigurimin e mallrave edhe të shërbimeve në transaksionin e njëjtë (për shembull, shitësi i pajisjeve të TIsë<br />
mund të ofrojë harduerin, softuerin dhe shërbimet mbështetëse; shitësi i një produkti të konsumit<br />
gjithashtu mund të ofrojë riparimin dhe shërbimet e mirëmbajtjes si pjesë të kontratës). Sidoqoftë, këto<br />
transaksione mund thjeshtëzohen në katër transaksione tipike siç tregohet në shembujt dhe skemat e<br />
mëposhtme. Ikonat në skema që përfaqësojnë hapat e një transaksioni tregtar janë të lidhura me<br />
shpjegimet e përgjithshme të secilit hap. Për informata më të hollësishme, janë ofruar vegëza shtesë pas<br />
pasqyrës së përgjithshme.<br />
Importimi i mallrave<br />
Si shembull, le të supozojmë se dëshironi të importoni xhinse blu dhe t’i shisni ato në Kosovë. Hapi i<br />
parë është gjetja e furnizuesit apo furnizuesve të jashtëm, varësisht prej cilësisë dhe çmimit të mallrave<br />
të kërkuara për shitje konsumatorëve tuaj në Kosovë. Si shumë produkte, xhinset blu mund të jenë<br />
artikuj të shtrenjtë të dizajnerëve që mbajnë një markë tregtare të famshme, ose të fabrikuara sipas<br />
specifikacioneve të larta për qëndrueshmëri, ose mund të jenë produkte të lira që shiten si mallra.<br />
8
Takimi i partnerit tuaj afarist<br />
Nëse objektivi juaj është për të blerë xhinse dizajneri të kualitetit të lartë, pantallona pune të cilësisë së<br />
mirë, ose xhinse “mall” me çmim të ulët, mund të jetë e rëndësishme të vizitohet prodhuesi i huaj,<br />
inspektuar objektin e prodhimit dhe krijimin e marrëdhënieve personale. Kjo është më rëndësishme kur<br />
bëhet biznes me fabrikuesit në Azi, ku për arsye kulturore më shumë rëndësi i jepet marrëdhënieve<br />
personale sesa në termave të kontratës. Krijimi i marrëdhënieve personale afariste në përgjithësi ka më<br />
pak rëndësi në Evropën Perëndimore dhe Amerikën Veriore. Mund të befasoheni këndshëm me<br />
mikpritjen e treguar nga partneri juaj afarist i mundshëm kur ti vizitoni në Kinë, Japoni, Vietnam ose diku<br />
tjetër në Azi. Por mbani mend se zbavitja ka një qëllim: ju dhe biznesi juaj jeni duke u vlerësuar si partner<br />
afarist i mundshëm. Veproni në përputhje me rrethanat.<br />
Kultura të ndryshme afariste<br />
Para se të udhëtoni në një vend i cili nuk është i njohur për ju duhet të përpiqeni të mësoni për kulturën<br />
dhe traditat e atij vendi për t’i shmang keqkuptimet. Për shembull, amerikanët përgjithësisht besojnë se<br />
“koha është para” dhe ata do të jenë shumë të përpiktë dhe do të presin edhe nga ju që të jeni ashtu.<br />
Në Spanjë, Amerikën Latine dh enë Lindjen e Mesme ka një qëndrim shumë më të relaksuar sa i përket<br />
përpikshmërisë dhe afaristët mund të vonohen goxha në takime apo edhe të mos paraqiten fare. Nga ju<br />
pritet që ta kuptoni këtë.<br />
Amerikanët dhe australianët mund të jenë shumë individualistë dhe kategorik; ata mund të thonë “rrota<br />
fishkëllyese merr vajin” që do të thotë se ata presin që njerëzit të thonë atë që mendojnë në takime.<br />
Kulturat aziatike kanë priren të jenë e kundërta. Për shembull, japonezët thonë “pata që gagariti është<br />
qëlluar” dhe “gozhda që qëndron lart goditet me çekan”. Japonezët zakonisht i marrin vendimet në<br />
mënyrë kolektive më parë se sa individualisht kështu që më tepër ka të ngjarë që të takoheni me një<br />
ekip se sa me një individ. Kinezët nganjëherë thonë se amerikanët dhe evropianët janë “njerëz të qelqtë”<br />
që do të thotë se i tregojnë emocionet dhe flasin hapur. E kundërta duket të jetë në Azi. Për që qenë i<br />
sjellshëm, një afarist japonez mund të ju thotë “po” atëherë kur donë të të thotë “po, dëgjova çfarë<br />
thatë por nuk pajtohem me këtë”.<br />
9
Merreni të shkruar<br />
Në Kosovë, kur një afarist thotë “po” ata janë të detyruar të mbajnë fjalën (kjo pjesë e rëndësishme e<br />
traditës shqiptare). Mbajeni mend se nuk është kështu në kulturat tjera kështu që do të jetë e nevojshme<br />
të lidhen marrëveshje afariste të shkruara në kontratë të detyrueshme.<br />
Jini të kujdesshëm gjatë përdorimit të parave të gatshme<br />
Për arsye historike dhe kulturore shumë prej biznesit në Kosovë bëhet në para të gatshme. Normalisht<br />
ky nuk është rasti për bizneset që kryhen në Evropën Perëndimore apo Amerikën Veriore dhe në<br />
shtetet e Azisë si Japonia, Korea dhe Tajvani. Propozimi i transaksioneve në para të gatshme mund të<br />
rrezikojë marrëdhënien e re afariste pasi që partneri juaj ndërkombëtar potencial mund të jetë i<br />
brengosur se ju jeni të përfshirë në pastrim parash ose shmangie të tatimit.<br />
1.) Planifikimi i transaksionit/grumbullimi i ekipit. Hapi i parë për importimin e mallrave është<br />
planifikimi i transaksionit. Për të qenë i përgatitur si duhet të kuptoni të gjitha aspektet e një transaksioni<br />
të ardhshëm, që nga lidhja e kontratës për blerjen e mallrave, deri te financimi dhe pagesa për<br />
transaksione, dërgimin e mallrave, dhe së fundi të gjitha kërkesat e vendosura dhe shpenzimet e bëra kur<br />
mallrat importohen në Kosovë. Për të bërë këtë ju duhet të mblidhni dhe të konsultoheni me ekipin tuaj<br />
personal të “ekspertëve”.<br />
10
Oda Ekonomike e Kosovës dhe grupe të tjera të tregtisë dhe industrisë mund të ju ndihmojnë në<br />
identifikimin e klientëve dhe furnizuesve të huaj potencial. Hulumtimet tjera në internet dhe të tregut<br />
janë gjithashtu të rëndësishme. Juristi juaj mund të ju këshillojë lidhur me kërkesat ligjore për një<br />
kontratë ndërkombëtare për blerje të mallrave. Banka juaj mund të ju ndihmojë sa i përket financimit<br />
dhe kushteve të pagesës. Kompanitë ndërkombëtare të inspektimit do të certifikojnë cilësinë dhe sasinë<br />
e mallrave kur ju nuk mund të jeni personalisht të pranishëm t’i inspektoni ato para dërgimit ose nëse<br />
nuk e keni ekspertizën e nevojshme për të bërë këtë. Agjentët doganorë dhe mund të ju këshillojnë<br />
lidhur me opsionet e transportit dhe detyrimet doganore, tatimet dhe kërkesat tjera të zbatueshme për<br />
mallrat kur importohen në Kosovë.<br />
Pasi të keni identifikuar furnizuesin potencial të produktit të cilin dëshironi të importoni dhe keni<br />
planifikuar transaksionin me ekipin tuaj, ka një radhitje tipike të gjërave që duhet ta ndiqni për të<br />
kompletuar një transaksion.<br />
2.) Kontrata e shitjes negociohet nga ju dhe shitësi. Kontratat mund të jenë duke filluar prej<br />
marrëveshjeve të thjeshta gojore e deri te dokumentet e ndërlikuara ligjore, varësisht prej natyrës së<br />
transaksionit. Kontrata do të specifikojë sasinë dhe cilësinë e mallrave të shitur, çmimin që do të paguhet<br />
dhe valutën që përdoret, kur dhe si do të paguhet çmimi (kushtet financiare), kur bartet pronësia prej<br />
shitësit te blerësi dhe transferi i dispozitave tjera të ofrimit dhe si do të zgjidhen kontestet. Është e<br />
rëndësishme të merren këshilla të mira ligjore kur negociohen kontrata më komplekse. Më shumë<br />
informata për kontratat ofrohen në pjesën 10 të këtij udhëzimi.<br />
11
3.) Kushtet e pagesës dhe financimit parashihen në kontratën e shitjes. Për transaksione të thjeshta<br />
pagesa mund të bëhet me para të gatshme, zakonisht transfer bankar, në valutën e rënë dakord në<br />
kohën kur blerësi merr pronësinë e mallrave. Në transaksione më të ndërlikuara, pagesa mund të bëhet<br />
me letër bankare të kredisë (LK) ose me mjete tjera. Duhet të njoftoheni me kushtet e pagesave të<br />
pranuara ndërkombëtarisht të cilat njihen si “kushtet INCO” (http://www.iccwbo.org/productsand-services/trade-facilitation/incoterms-2010/the-incoterms-rules/).<br />
Këto përfshijnë terma të<br />
njohur si CIF apo FOB dhe terma më pak të njohur si DDP (pagesa për dorëzim është paguar). Banka<br />
juaj do të jetë një partner esencial për të ju ndihmuar juve në aranzhimin e kushteve të duhura të<br />
pagesës dhe financimit. Më shumë informata lidhur me pagesën dhe financimin ofrohen në Pjesën<br />
3 të këtij Udhëzuesi.<br />
4.) Lëndët e para të marra nga shitësi. Në transaksionet më komplekse dhe më të mëdha, shitësi<br />
mund të mos fabrikojë mallrat deri sa të përfundohet kontrata për shitje. Në disa raste, me pëlqimin e<br />
blerësit, shitësi mund të jetë në gjendje të marrë një pagesë të pjesshme nga LK e blerësit ose të<br />
financojë ndryshe blerjen e lëndëve të para.<br />
5.) Eksportuesi fabrikon mallrat. Në transaksione më komplekse dhe më të mëdha blerësi mund<br />
të kërkojë një inspektim të mallrave gjatë procesit të fabrikimit dhe/ose pas kompletimit për t’u siguruar<br />
se specifikacionet e kontratës janë duke u plotësuar. Këto inspektime mund ët kryhen nga një kompani<br />
ndërkombëtare e kualifikuar për inspektime.<br />
12
6.) Mallrat janë kompletuar dhe i janë dërguar blerësit. Kontrata dhe termet e tregtisë (termet<br />
INCO) rregullojnë mënyrën se si transportohen mallrat, kur transferohet pronësia e mallrave dhe cila<br />
palë bart përgjegjësi për shpenzimet t transportit dhe sigurimin. Për shembull, nëse kontrata parasheh<br />
“dërgim nga fabrika” (EXW), blerësi është përgjegjës për tërë shpenzimet e transportit dhe të sigurimit<br />
nga fabrika e shitësit dhe gjithashtu duhet të paguajë të gjitha tatimet dhe detyrimet e zbatueshme për<br />
import dhe eksport. Në anën tjetër, nëse kontrata parasheh “detyrimet për dërgim të paguara” (DDP)<br />
shitësi merr përgjegjësi për të gjitha këto shpenzime. Shumica e transaksioneve parashohin për dërgim<br />
FOB (të lira në bord) që do të thotë se shitësi është përgjegjës për të gjitha shpenzimet për transportin<br />
e mallrave deri në anije apo mjete tjera të transportit dhe blerësi pastaj merr gjithë përgjegjësinë, ose<br />
CIF (kosto , sigurimi dhe transporti i mallrave), që do të thotë se shitësi është përgjegjës për të gjitha<br />
shpenzimet deri të porti i destinacionit. Agjentët e palës së tretë të njohur si transportues të mallrave<br />
janë të domosdoshëm për rregullimin e transport ndërkombëtar të mallrave.<br />
7.) Blerësi pranon produktin dhe bën pagesën. Bartja e pronësisë dhe koha e pagesës për mallrat<br />
përcaktohen me kontratë dhe me kushtet e tregtisë (kushtet INCO). Në pajtim me kontratën pagesa<br />
mund të bëhet me para të gatshme ( tipike është transferi elektronik bankar), mbledhje e dokumentuar,<br />
letër kredi ose ndonjë instrument tjetër të negociueshëm, ose në situata kur ka marrëdhënie afariste të<br />
gjata me llogari të hapur, mundësisht të kombinuar me një LK të gatshme apo me garanci tjera pagese.<br />
13
Aranzhimet e pagesave diskutohen më në hollësi në Pjesën 3 të këtij Udhëzuesi. Banka juaj do të<br />
jetë partner esencial për të ndihmuar në aranzhimin e pagesave.<br />
8.) Importimi i mallrave në Kosovë. Shumica e kontratave do të parashohin që blerësi merr<br />
pronësinë e mallrave para importimit të tyre dhe prandaj është përgjegjës për të gjitha shpenzimet dhe<br />
kërkesat tjera kur ato sjellën në Kosovë. Shpenzimet përfshijnë transportin, sigurimin, detyrimet<br />
doganore, TVSH-në, akcizën dhe taksat e terminalit kufitar. Kërkesat tjera mund të përfshijnë<br />
përputhshmërinë me kërkesat për ushqime dhe veterinë, dëshminë mbi origjinën (certifikatën e<br />
origjinës), pronësinë e të drejtave në pronësinë intelektuale, etj. Palët e treta përfaqësuese të njohur si<br />
agjentë doganor do të jenë partnerë esencial në ndihmë për të aranzhuar importimin e mallrave dhe<br />
përmbushjen e kërkesave doganore (të përshkruara në Grafikun 2 më poshtë). Palët e treta<br />
diskutohen në Pjesën 4 të këtij Udhëzuesi.<br />
14
Transaksion tipik importi<br />
1. Planifikimi i transaksionit / mbledhja e<br />
ekipit<br />
2. Kontrata e shitjes<br />
3. Pagesa dhe financimi<br />
4. Marrja e lëndës së parë nga shitësi<br />
5. Fabrikimi i mallrave<br />
6. Mallrat e përfunduara i dërgohen<br />
blerësit<br />
7. Blerësi pranon produktin dhe bën<br />
pagesën<br />
8. Importimi i mallrave në Kosovë<br />
15
Procesi i importit në Kosovë<br />
1. Kontrata ndërmjet furnizuesit dhe blerësit për specifikacionet, çmimi<br />
2. Fatura komerciale dhe lista e paketimit përgatiten nga furnizuesi dhe i dërgohen, jepen<br />
ose transmetohen elektronikisht importuesit<br />
3. Importuesi paguan faturën e lëshuar nga furnizuesi; paguan taksat për shërbimet bankare<br />
4. Importuesi duhet të identifikojë, përzgjedhë, kontraktojë dhe të paguajë transportuesin<br />
4.a. Në disa raste transportuesit mund t’i kërkohet të marrë certifikatën e origjinës<br />
5. Fatura e ngarkesës dhe CMR përgatiten dhe pastaj transportuesi merr mallrat nga<br />
furnizuesi dhe nis transportimi<br />
6. ARRITJA NË KUFI<br />
7. Kontrolli i dokumenteve (Policia për viza – varësisht prej shtetësisë së vozitësit; sigurim<br />
të automjetit). Zhdoganimi kufitar dhe Lejekalimi për lëvizje të mëtejme<br />
7.a. Mallra të caktuara kontrollohen për shëndet dhe siguri nga Agjencia e Ushqimit dhe<br />
Veterinës e Kosovës<br />
8. Doganat mund të plombojnë ndarjen e ngarkesës dhe maunja mund të vazhdojë nga<br />
pika kufitare drejt terminalit të zhdoganimit në brendësi. Dokumenti i transitit përgatitet<br />
nga transportuesi<br />
9. Mallrat raportohen formalisht në Doganë në terminalin në brendësi<br />
10. Çdo maune duhet të hyj në terminalin doganor për qëllime zhdoganimi dhe të paguaj<br />
40€, plus 35€ për natë. Prodhohet fatura e trajtimit në terminal<br />
11. Importuesi duhet të përzgjedh dhe të kontraktojë agjentin zhdoganues (“Shpediterin”)<br />
12. Pas pranimit të faturës komerciale, listës së paketimit dhe ndoshta edhe certifikatës së<br />
origjinës, agjenti zhdoganues përgatit deklaratën doganore të mallrave dhe e deponon atë<br />
në Doganën e Kosovës<br />
13. Pastaj, oficerët doganor verifikojnë informatat e dhëna në deklaratën doganore të<br />
mallrave<br />
14. Përllogaritjet e dhëna në deklaratë për detyrime doganore dhe tatime të pagueshme<br />
pastaj verifikohen nga oficerët doganor dhe pastaj mblidhen shumat nga agjenti zhdoganues<br />
15. Pagesa e tatimeve doganore<br />
16. Dogana lëshon një faturë për shumat e paguara dhe pastaj lëshon leje kalimin që do të<br />
lejojë maunën të largohet nga terminali<br />
* SHËNIM: Mallrat të cilat i nënshtrohen kontrolleve të ushqimit dhe atyre veterinere nuk<br />
përfshihen në matjet e Tregtisë ndërkufitare të Të Bërit Biznes<br />
17
Eksportimi i mallrave<br />
Eksportimi i mallrave është përgjithësisht “imazhi në pasqyrë” i importimit të mallrave. Si shembull, le të<br />
supozojmë se doni të eksportoni shufra të metaleve të përziera një klienti të ri në Kinë. (Metalet dhe<br />
mbeturinat e metaleve janë aktualisht mallrat kryesore që eksportohen nga Kosova). Klientët për metale<br />
speciale siç është metali i përzier janë të kufizuar dhe kryesisht do të jenë ose mulli i çeliktë që ka nevojë<br />
për metale të përziera për të prodhuar një produkt special të çeliktë ose një kompani e tregtimit të<br />
metaleve që vepron si ndërmjetësuese. Shufrat e metalit të përzier janë “mall” që do të thotë se çmimi<br />
është lehtësisht i verifikueshëm në tregjet botërore. Sidoqoftë, klienti mund sipas rastit të paguajë një<br />
çmim premi për shkak të konsideratave të veçanta siç janë koha më e mirë e dërgimit, mbrojtja ndaj<br />
ngritja e çmimit në treg në të ardhmen, specifikacionet e pazakonshme, financimi i shitësit, etj.<br />
1. Planifikimi i transaksionit/mbledhja e ekipit. Nëse biznesi juaj rregullisht eksporton metale të<br />
përziera klientëve të huaj ky hap është i thjeshtëzuar dhe planifikimi do të lidhet vetëm me aspektet<br />
unike të një transaksioni të ardhshëm me një klient të ri. Për shembull, nëse transaksioni i propozuar<br />
përfshin transportin te mulliri i ri i çeliktë i klientit në Kinë, varësisht prej kushteve të shitjes mund të<br />
jetë e domosdoshme të hetohen kërkesat për import në Kinë, angazhimi i një transportuesi të mallrave<br />
me përvojë në aranzhimin e dërgesave masive të metaleve në Kinë dhe të shqyrtohet blerja e një<br />
mbrojtjeje 1 të valutës nëse klienti insiston për pagesë me valutë tjetër e jo me Euro (për shembull,<br />
dollarë amerikan ose renminbi kinez).<br />
2. Kontrata e shitjes. Klienti juaj kinez mund të përdorë një kontratë standarde blerjeje që mund të<br />
përmbajë dispozita të ndryshme që nuk janë në përputhje me kontratën tuaj standarde të shitjes. Për<br />
shembull, kontrata standarde e tyre mund të përfshijë një dispozitë ndëshkuese për ofrimin për dorëzim<br />
të vonë; një klauzolë që lejon ndërprerje të njëanshme të kontratës nga blerësi sipas zgjedhjes së tyre;<br />
apo një klauzolë për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve që kërkon që mosmarrëveshjet të zgjidhen në<br />
gjykatat kineze duke zbatuar ligjin kinez. Dispozitat e këtij lloji duhet të shqyrtohen me kujdes me<br />
1 Dy mbrojtje të zakonshme të valutës përfshijnë blerjen e kontratës së ardhshme, duke mbyllur një kurs<br />
këmbimi në një date të ardhshme, ose një opsion për t’u dakorduar për një kurs në të cilin valuta mund të<br />
këmbehet në të ardhmen.<br />
18
ndihmën e këshillave ligjore dhe të propozohen dispozita alternative sipas rastit. Për më shumë<br />
informata lidhur me kontratat ndërkombëtare shih Pjesën 10 të këtij Udhëzuesi.<br />
3. Pagesa dhe financimi. Varësisht prej marrëdhënieve ndërmjet palëve dhe kushteve të biznesit,<br />
mund të bihet dakord për qasje të ndryshme. Për shembull, për një kontratë afatgjate të furnizimit si<br />
mbrojtje ndaj ngritjes së çmimit në të ardhmen ju mund të pajtoheni me blerësin për një çmim bazë i cili<br />
do të rritet me përqindje të rritjes së ardhshme të çmimeve për produkte të konsumatorit. Në anën<br />
tjetër, ju mund të pajtoheni për të zgjatur kushtet e pagesës, me efekt të financimit të blerjes ( d.m.th.,<br />
të lejoni blerësin të ju paguaj pasi që ai të shesë produktet që përdorin materialet tuaja) në këmbim të<br />
një primi në çmim. Sidoqoftë, metodat e pagesës dhe financimit do të jenë në thelb siç përshkruhet më<br />
lart në lidhje me transaksionet e importit. Për klientë të ri ju me siguri do të kërkoni pagesë me<br />
paradhënie ose me LK.<br />
4. Eksportuesi fabrikon mallrat. Nëse nuk keni mallra të shitura në inventar ato do të duhet të<br />
fabrikohen. Siç përshkruhet në seksionin për importimin, më lart, në disa raste financimi për blerjen<br />
lëndëve të para dhe për fabrikim mund të merret përmes të bazuarit në letër kredinë e blerësit. Në disa<br />
raste, blerësi mund të organizojë inspektimin e mallrave gjatë apo pas fabrikimit për t’u siguruar se ato<br />
përmbushin specifikacionet e kontratës.<br />
19
5. Mallrat janë kompletuar dhe dërguar tek blerësi; eksportimi nga Kosova. Shpenzimet për<br />
eksportimin e mallrave përfshijnë transportimin, sigurimin dhe taksat e terminalit kufitar (kur dërgesat<br />
dalin nga Kosova me kamion). Kërkesat tjera mund të përfshijnë dëshminë e origjinës (certifikatën e<br />
origjinës), dëshmi se produkti i plotëson standardet e kërkuara, etj. Palët e treta përfaqësuese të njohura<br />
si agjentë doganor do të jenë partnerë esencial për të ndihmuar në aranzhimin e eksportimit të mallrave<br />
dhe plotësimin e të gjitha kërkesave doganore (të përshkruara në grafikun 4 më poshtë). Siç përshkruhet<br />
në lidhje me importet, blerësi mund të kërkojë inspektim nga një agjenci inspektimi si palë e tretë për të<br />
siguruar se mallrat e eksportuara plotësojnë specifikacionet e kontratës..<br />
20
Transaksion tipik eksporti<br />
1. Planifikimi i transaksionit / mbledhja<br />
e ekipit<br />
2. Kontrata e shitjes<br />
3. Fabrikimi i mallrave<br />
4. Pagesa dhe financimi<br />
5. Mallrat e përfunduara i dërgohen<br />
blerësit / eksportimi nga Kosova<br />
21
Procesi i eksportit në Kosovë<br />
1. Kontrata ndërmjet eksportuesit dhe blerësit për specifikacionet, çmimi<br />
2. Fatura komerciale dhe lista e paketimit përgatiten nga eksportuesi dhe i dërgohen, jepen<br />
ose transmetohen elektronikisht blerësit<br />
3. Blerësi paguan faturën e lëshuar nga eksportuesi dhe paguan taksat për shërbimet<br />
bankare<br />
4. Blerësi identifikon, përzgjedh, kontrakton dhe paguan transportuesin; përgatitet fatura e<br />
ngarkesës<br />
4.a. Në disa raste eksportuesit mund t’i kërkohet të marrë certifikatën e<br />
origjinës nga Oda Ekonomike e Kosovës<br />
5. Përgatitet CMR. Transportuesi merr mallrat nga eksportuesi dhe nis transportimi<br />
6. Çdo maune duhet të hyj në terminalin doganor për qëllime zhdoganimi dhe të paguaj<br />
40€, plus 35€ për natë. Prodhohet fatura e trajtimit në terminal<br />
7. Eksportuesi duhet të përzgjedh dhe të kontraktojë agjentin zhdoganues (“Shpediterin”)<br />
8. Pas pranimit të faturës komerciale, faturës së ngarkimit, listës së paketimit dhe ndoshta<br />
edhe certifikatës së origjinës, agjenti zhdoganues përgatit deklaratën doganore të<br />
eksportit dhe e deponon atë në Doganën e Kosovës<br />
9. Pastaj, oficerët doganor verifikojnë informatat e dhëna në deklaratën doganore të<br />
mallrave<br />
10. Dogana aprovon deklaratën e eksportit; agjenti përgatit dokumentin e transitit<br />
11. Dogana mund të plombojnë ndarjen e ngarkesës. Operatori i terminalit lëshon faturën e<br />
trajtimit në terminal dhe maunja mund të vazhdojë nga terminali doganor drejt pikës<br />
kufitare<br />
12. ARRITJA NË KUFI<br />
13. Mallrat raportohen formalisht në Doganë dhe në Polici në kufi<br />
14. Kontrollimi i dokumenteve të eksportit për zhdoganim<br />
15. Kalimi i kufirit të Kosovës dhe dalja<br />
23
Tregtia me shërbime<br />
Shërbimet përbëjnë rreth 70% të BPV-së së shteteve të Bashkimit Evropian 2 dhe një përqindje edhe më<br />
të lartë të BPV-së në Amerikën e Veriut. Kosova aktualisht ka një bilanc të favorshëm të tregtisë dhe<br />
përparësive krahasuese sa i përket eksportit të shërbimeve. Tregtia me shërbime është në përgjithësi e<br />
ndarë në katër kategori:<br />
1)Furnizimi ndërkufitar me shërbime (për shembull, një qendër e thirrjeve Kosovare ofron shërbime në<br />
Amerikën e Veriut);<br />
2) konsum jashtë vendit (për shembull, turistët që udhëtojnë në Kosovë);<br />
3) prania komerciale (për shembull, një kompani ndërtimi në pronësi dhe e bazuar në Kosovë ngrit filiale<br />
ose degë në vendet e huaja); dhe<br />
4) prezenca e personave fizik (për shembull, konsulentët e Kosovës ofrojnë ekspertizë në Britani të<br />
Madhe).<br />
Shumë nga hapat e përshkruar më lartë lidhur me blerjen apo shitjen ndërkombëtare të mallrave<br />
gjithashtu vlejnë edhe për transaksionet që përfshijnë tregti me shërbime. Megjithatë, ka disa dallime të<br />
rëndësishme. Procesi i përgjithshëm është i përshkruar më poshtë.<br />
Planifikimi i transaksionit/mbledhja e ekipit<br />
Hapi i parë për eksportimin apo importimin e shërbimeve është planifikimi i transaksionit. Për të qenë të<br />
përgatitur si duhet, duhet të kuptoni të gjitha aspektet e një transaksioni të ardhshëm që nga lidhje e<br />
kontratës për blerjen e shërbimeve, deri te financimi dhe pagesa për shërbimet, te ofrimi i shërbimeve<br />
dhe në fund, të gjitha kërkesat e imponuara dhe shpenzimet që dalin kur shërbimet i ofrohen një klienti<br />
në një vend të huaj ose kur importohen në Kosovë. Për të bërë këtë ju duhet të mblidhni dhe të<br />
konsultoheni me një “ekip të ekspertëve” tuajin personal. Oda Ekonomike e Kosovës dhe grupet tjera<br />
tregtare mund të ju ndihmojnë të identifikoni klientët tuaj potencial të huaj dhe furnizuesit e<br />
shërbimeve. Juristi juaj mund të ju këshillojë për kërkesat ligjore të një kontrate ndërkombëtare për<br />
shërbime. Përveç kësaj, nëse shërbimet do të eksportohen në një vend të huaj juristi juaj mund të ju<br />
ndihmojë të merrni këshillë ligjore në atë vend për të ju këshilluar për të gjitha tatimet, licencimin,<br />
imigrimin ose kërkesa tjera rregullatorë që aplikohen. Banka juaj mund të ndihmojë sa i përket kushteve<br />
të financimit dhe pagesës dhe mund të jetë në gjendje të lehtësojë afarizmin tuaj përmes degëve të saj<br />
apo filialeve në vendin e huaj ku shërbimet do të blihen ose shiten. Shih Pjesën 10 të këtij Udhëzuesi<br />
për diskutime të çështjeve të veçanta të përfshira në tregtinë me shërbime.<br />
2 Shih Direktivën 2006/123/EC (12 dhjetor 2006).<br />
24
Pasi të keni identifikuar klientin potencial (eksportimi i shërbimeve) ose furnizuesin e shërbimit të cilin<br />
do të donit të merrni (importimi i shërbimeve) ka një radhë tipike të gjërave që duhet ta ndiqni për të<br />
kompletuar një transaksion.<br />
Kontrata e shitjes<br />
Kontratat për ofrimin e shërbimeve duhet të përshkruajnë me kujdes shërbimet që do të ofrohen për<br />
shmangur keqkuptimet dhe për të vendosur një afat kohor të qartë për “rezultatet”. Në disa raste, të<br />
tilla si ofrimi i shërbimeve turistike, mund të hartohen dhe përdoren kontrata standarde. Në raste tjera,<br />
të tilla si ofrimi i shërbimeve unike të konsulencës, kontrata mund të merr kohë për t’u përgatitur.<br />
Varësisht nga kompetencat relative të negocimit të palëve, mund të ju duhet të pranoni dispozita që janë<br />
standarde për klientin tuaj e të cilat normalisht nuk do ti pranonit në një kontratë, të tilla si zgjidhja e<br />
mosmarrëveshjeve nga gjykatat e huaja që zbatojnë ligje të huaja. Juristi juaj lokal dhe ndoshta edhe<br />
këshilltari ligjor i huaj, do të jenë të domosdoshëm për përgatitjen e kontratës. Për më shumë<br />
informata rreth kontratave të shitjes shih Pjesën 10 të këtij Udhëzuesi.<br />
25
Pagesa dhe financimi<br />
Marrëveshjet për pagesë zakonisht do të varen nga ajo që është e zakonshme për llojin e shërbimit që<br />
shitet se blihet. Nëse shërbimi do të ofrohet për një periudhë të shkurtë kohore, për shembull, një<br />
“turne pako” në Kosovë, mund të kërkohet pagesa paraprakisht. Nëse shërbimet do të dorëzohen për<br />
një periudhë kohore (për shembull, shërbime konsultimi), pagesa për shërbime mund të ndahet në<br />
pagesa pjesë të lidhura me progresin e përgjithshëm. Një kontratë e tillë mund të parasheh një pagesë<br />
fillestare me rastin e nënshkrimit të kontratës për të paguar shpenzimet fillestare të nisjes dhe pastaj<br />
pagesat mund të lidhen me “rezultatet” dhe pagesa finale të bëhet pas kompletimit të suksesshëm. Në<br />
rastet kur shërbimet përfshijnë aktivitetet e njëjta për një periudhë kohore (për shembull, një qendër<br />
thirrjeje) pagesa mund të bëhet në baza mujore apo baza tjera periodike. Blerja e një mbrojtjeje të<br />
valutës 3 mund të jetë e rëndësishme nëse klienti insiston për pagesë me valutë të ndryshme nga Euro<br />
(për shembull, dollarë amerikan apo renminbi kinez)<br />
Banka juaj mund të marrë parasysh kontratën e nënshkruar për shërbime të cilën do ta ofroni si<br />
kolateral dhe të sigurojë financim në lidhje me kryerjen e një kontrate të re.<br />
Për më shumë informata rreth financimit të transaksioneve tregtare shih Pjesën 3 të këtij<br />
Udhëzimi.<br />
Shpërndarja e shërbimeve; përmbushja e kërkesave rregullatorë<br />
Ofrimi i shërbimeve në një vend të huaj mund të përfshijë përmbushjen e kërkesave rregullatorë të<br />
shumëllojshme. Për shembull, disa vende mund të kërkojnë leje pune nëse konsulenti punon në vend më<br />
gjatë se një periudhë e specifikuar kohore dhe lejet e punës mund të mos lëshohen nëse agjencia lokale<br />
administrative gjen se ka punëtorë lokal në dispozicion për të bërë këtë punë. Vende të tjera mund të<br />
3 Dy mbrojtje të zakonshme të valutës përfshijnë blerjen e kontratës së ardhshme, duke mbyllur një kurs<br />
këmbimi në një date të ardhshme, ose një opsion për t’u dakorduar për një kurs në të cilin valuta mund të<br />
këmbehet në të ardhmen.<br />
26
licencojnë lloje të caktuara të profesionistëve, siç janë doktorët, kontabilistët, juristët, etj., dhe mund<br />
t’ua ndalojnë profesionistëve të huaj të punojnë në atë vend plotësuar kërkesat lokale për licencim.<br />
Një objektiv i Marrëveshjes për Tregti të Lirë të Evropës Qendrore (CEFTA) – anëtarë janë Kosova,<br />
Shqipëria, Maqedonia, Mali i Zi, Kroacia, Serbia, Bosnja dhe Hercegovina dhe Moldavia – është të<br />
liberalizojë tregtinë me shërbime ndërmjet anëtarëve. Megjithatë shumë kufizime mbeten. Kufizimet e<br />
zbatueshme duhet të hetohen me kujdes para se të lidhet kontratë për ofrim të shërbimeve në një vend<br />
tjetër të CEFTA-s.<br />
Bashkimi Evropian është përpjekur të eliminojë pengesat që ekzistojnë për ofrimin e shërbimeve nga një<br />
qytetar i një anëtari të BE-së në territorin e një anëtari tjetër 4 por shumë kufizime mbesin ende të<br />
zbatueshme. Në rastin e Kosovës, pasi Kosova aktualisht nuk është njohur nga 5 vende anëtare të BE-së<br />
dhe nga shumë vende tjera, pranimi i ofruesve të shërbimeve që përdorin pasaportë të Kosovës mund të<br />
mos jetë i mundur.<br />
Vendet zakonisht kufizojnë lëvizjen e profesionistëve për të ofruar shërbime në vende tjera. Për<br />
shembull, konsulentët dhe profesionistët e TI-së nga Kosova mund të kërkojnë viza hyrëse dhe<br />
gjithashtu edhe leje pune për të punuar në një vend të huaj dhe shumë vende gjithashtu zbatojnë teste të<br />
ndryshme ekonomike para lëshimit të lejeve të punës. Për më shumë informata shih Pjesën 10 të<br />
këtij Udhëzuesi.<br />
4 Shih Direktivën 2006/123/EC (12 dhjetor 2006).<br />
27
Furnizimi ndërkufitar<br />
Qendra e thirrjeve në Kosovë<br />
Shërbimet<br />
Transferi elektronik bankar<br />
Klientët në Amerikën Veriore<br />
28
Prezenca e konsumit<br />
Turistët udhëtojnë në Kosovë<br />
Pagesë paradhënie për pako turistike<br />
29
Prezenca komerciale<br />
Biznes Austriak<br />
Dega e biznesit në Kosovë<br />
Shërbimet<br />
Pagesa<br />
Klientët në Kosovë<br />
30
Prezenca e personave fizik<br />
Qytetarët e Kosovës<br />
Udhëtimi në MB<br />
Pagesa kthehet në Kosovë<br />
Konsulenti i TI nga Kosova punon në MB<br />
31
2. NISJA E NJË BIZNESI TË RI PËR TË BËRË TRANSAKSIONE<br />
TREGTARE 5<br />
Pasi të keni vendosur për të nisur një biznes të ri për të bërë transaksione tregtare ndërkombëtare ju<br />
duhet të vendosni për formën e biznesit të ri. Forma ose struktura e biznesit është e rëndësishme për<br />
qëllime të tatimit dhe gjithashtu për të përcaktuar detyrimet tuaja në rast të ndonjë padie ligjore apo<br />
pretendimi tjetër. Pasi të vendosni për formën e biznesit, ju pastaj duhet ta regjistroni biznesin tuaj të ri.<br />
Kjo Pjesë diskuton format e bizneseve dhe hapat e nevojshëm për të nisur një biznes të ri, përfshirë<br />
regjistrimin.<br />
Llojet e bizneseve<br />
Më poshtë është një shpjegim i shkurtër i llojeve të ndryshme të bizneseve në Kosovë. Ju mund të<br />
dëshironi të konsultoheni me këshilltarët tuaj ligjor dhe kontabilistët kur të zgjidhni formën e biznesit<br />
për aktivitetet tuaja tregtare ndërkombëtare:<br />
1.) Bizneset individuale<br />
Te bizneset individuale pronari ka detyrime të pakufizuara për të gjitha borxhet e shoqërisë. Shoqëria ka<br />
një emër zyrtar ose përfshin mbiemrin ligjor të pronarit<br />
dhe përfshin edhe akronimin “B.I.”<br />
2.) Ortakëri e përgjithshme<br />
Te ortakëritë e përgjithshme të gjithë partnerët janë<br />
bashkërisht dhe individualisht përgjegjës për të gjitha<br />
borxhet dhe obligimet tjera të organizatës. Organizata<br />
kolektive (ortakëria) ka një emër i cili mund të përfshijë<br />
emrin e njërit prej partnerëve, duke vënë menjëherë<br />
para ose pas tij akronimin "O.P.”<br />
3.) Ortakëri<br />
Te ortakëritë, përveç partnerëve “pakufizuar” (të cilët janë përgjegjës pa kufizime bashkërisht dhe<br />
individualisht për borxhet e kompanisë) mund të ketë edhe partnerë “të kufizuar” ose partnerë që janë<br />
përgjegjës për obligimet e kompanisë deri në masën e vlerës së kontributit të tyre në kapitalin themeltar.<br />
Ortakëria e tillë ka një emër i cili mund të përfshijë emrin e një apo më shumë partnerëve, duke vënë<br />
menjëherë para ose pas tij akronimin "SH.K.M.".<br />
5 Një pjesë e këtij materiali është marrë nga faqja e internetit e Agjencisë për Regjistrimin e Bizneseve të<br />
Kosovës, e disponueshme në: http://www.arbk.org/arbk/Businesses/tabid/58/language/en-US/Default.aspx<br />
32
4.) Shoqëritë me Përgjegjësi të Kufizuar (SH.P.K.)<br />
Shoqëritë me Përgjegjësi të Kufizuar janë ato<br />
organizata të themeluara nga një apo më shumë<br />
themelues, që janë përgjegjës vetëm deri në<br />
nivelin e kontributeve të tyre dhe të gjithë<br />
pasurisë. Shoqëria me Përgjegjësi të Kufizuar ka<br />
një emër në të cilin mund të përfshihet emri i një<br />
apo më shumë partnerëve, duke vënë përpara<br />
ose menjëherë pas tij akronimin "SH.P.K.".<br />
ARBK mund të regjistrojë një shoqëri me<br />
përgjegjësi të kufizuar pa pasur nevojë për të<br />
siguruar dëshmi për pagesën e kapitalit.<br />
5.) Shoqëri Aksionare (SH.A.)<br />
Shoqëri Aksionare janë ato organizata kapitali i të cilave është i ndarë në aksione dhe aksionarët janë<br />
përgjegjës vetëm deri në nivelin e vlerës së kontributit të tyre. Ka një emër para ose pas të cilit duhet të<br />
përfshihet akronimi "SH.A." / ”J.S.C.”. Shuma e kapitalit themeltar për këto organizata është së paku<br />
10.000 Euro.<br />
6.) Kompani e huaj<br />
Kompania e huaj është organizatë afariste dhe nga momenti i regjistrimit konsiderohet si degë në<br />
Kosovë që nuk e ka identitetin e personit juridik. Pas regjistrimit gëzon të gjitha të drejtat dhe obligimet<br />
e krijuara në bazë të ligjit të zbatueshëm. Pas emrit duhet të shkruhet “DEGA NË KOSOVË”<br />
(“KOSOVO BRANCH”)<br />
7.) Ndërmarrjet Shoqërore<br />
Ndërmarrje Shoqërore nënkupton një person juridik i përfshirë në biznes shumica e aseteve të të cilit<br />
është pronësi shoqërore ( p.sh. në pronësi të shtetit). Këto ndërmarrje deri në privatizim monitorohen<br />
dhe regjistrohen nga Agjencia Kosovare e Privatizimit sipas Ligjit për Shoqëritë Tregtare Nr. 02/L-123.<br />
33
8.) Ndërmarrjet Publike<br />
Ndërmarrje Publike është një biznes që kryen aktivitete ekonomike me interes të përgjithshëm, siç janë<br />
shërbimet komunale, e cila është e themeluar nga shteti.<br />
Ndërmarrja Publike monitorohet nga Qeveria dhe është e organizuar si Shoqëri Aksionare në pajtim me<br />
Ligjin për Shoqëritë Tregtare në fuqi. Të gjitha interesat pronësore në një ndërmarrje publike do të<br />
përfaqësohen me aksione dhe të gjitha këto aksione duhet të regjistrohen.<br />
9.) Kooperativat Bujqësore<br />
Kooperativë Bujqësore është një shoqëri tregtare e krijuar nga personat fizik ose juridik ku të gjithë<br />
duhet të jenë bujq që kontribuojnë me pronën e tyre private në kapitalin e përbashkët. Kooperative<br />
Bujqësore themelohet nga së paku pesë (5) bujq që janë nënshkrues të obligimeve. Kooperative nuk do<br />
të themelohet pa kapital dhe nuk do të ekzistojë pa kapital. Kapitali është i ndarë në aksione të vlerës së<br />
barabartë me vlerë minimale prej 1o EUR. Drejtori nuk mund të jetë anëtar i kooperativës, që është në<br />
përputhje me Ligjin Nr. 2003/9 për Kooperativat Bujqësore dhe Ligjin Nr. 03/L-004 për Ndryshim dhe<br />
Plotësimin e Ligjit Nr. 2009/3 për Kooperativat Bujqësore.<br />
Procedurat për fillimin e biznesit<br />
Kushdo që dëshiron të fillojë një biznes në Kosovë mund ta bëjë këtë duke ju përmbajtur hapave dhe<br />
procedurave të caktuara. Më poshtë është një tabelë e hollësishme përmbledhëse e numrit të<br />
procedurave, kohës dhe kostos të ndërmarrësve që dëshirojnë të regjistrojnë një biznes në Kosovë. Siç<br />
tregohet në tabelën më poshtë, koha për të themeluar një biznes aktualisht është 52 ditë.<br />
Lista e procedurave për fillimin, koha dhe kostoja<br />
1. Hapja e llogarisë bankare dhe depozitimi i kapitalit themeltar minimal<br />
Brenda 14 ditëve nga dita e inkorporimit, kompania duhet të dorëzojë një<br />
certifikatë që dëshmon depozitimin e kapitalit minimal në Agjencinë për<br />
Regjistrimin e Bizneseve. Dokumentet në vijim duhet të dorëzohen në bankë:<br />
1. Certifikata e biznesit<br />
1 ditë Pa pagesë<br />
34
2. Dokumenti me Informata për Biznesin<br />
3. Statuti i kompanisë<br />
4. Zgjidhja për menaxherët, punonjësit etj.<br />
2. Kërkimi dhe marrja e Certifikatës së Biznesit dhe dokumentit “Informata<br />
për Biznesin” në Agjencinë për Regjistrimin e Bizneseve të Kosovës<br />
(ARBK)<br />
Për të kompletuar procesin e regjistrimit, dokumentet vijuese duhet të dorëzohen<br />
në Regjistër:<br />
1. Formularin për Regjistrimin e biznesit – mund të shkarkohet nga faqja e<br />
internetit në www.arbk.org. Por faqja e internetit nuk funksionon si duhet.<br />
2. Statuti i kompanisë<br />
3. Certifikata e titullit ose kontrata e qirasë<br />
4. Kopje të letërnjoftimeve të të gjithë aksionarëve<br />
5. Zgjidhja që tregon vendimin për të themeluar një biznes në Kosovë<br />
Nuk kërkohet të rezervohet emri i kompanisë para regjistrimit. Emrat e bizneseve<br />
mund të jenë të duplifikuar. Mjafton të përfshihet emri i biznesit në formularin e<br />
regjistrimit.<br />
5 ditë Pa<br />
pagesë<br />
3. Pagesa e taksës për regjistrim të biznesit në një bankë 1 ditë 23.5 EUR<br />
4. Bërja e vulës së kompanisë<br />
Vula nuk kërkohet me ligj. Megjithatë, shumica e bizneseve bëjnë vulë dhe e<br />
shfrytëzojnë atë gjatë ndërveprimeve të tyre me autoritete. Kostoja është<br />
ndërmjet 20 dhe 50 Euro.<br />
5. Kërkimi dhe marrja licencën nga komuna<br />
Taksa për licencë komunale paguhet për çdo vit dhe varet nga veprimtaria<br />
ekonomike dhe varion ndërmjet 50 deri 1000 Euro.<br />
6. Kërkimi dhe marrja e inspektimit nga Komisioni Teknik Komunal<br />
Pas marrjes së Certifikatës për Regjistrimin e Biznesit nga Agjencia për<br />
Regjistrimin e Bizneseve e Kosovës, pala duhet të bëjë kërkesë te Komisioni<br />
Teknik Komunal (në komunën e Prishtinës) për të inspektuar kushtet sanitare,<br />
sigurinë e lokaleve, etj.<br />
1 ditë 20-50<br />
EUR<br />
30 ditë Pa pagesë<br />
5 ditë<br />
(përfshirë në<br />
procedurën e<br />
mëparshme)<br />
EUR 525<br />
për<br />
licencë<br />
dhe EUR<br />
50 për<br />
inspektim.<br />
35
7. Kërkimi dhe marrja e numrit fiskal nga Administrata Tatimore në<br />
Ministrinë e Ekonomisë dhe Financave<br />
Brenda 15 ditëve të gjitha shoqëritë tregtare të regjistruara në ARBK (Agjencia<br />
për Regjistrimin e Bizneseve e Kosovës), duhet të aplikojnë për numër fiskal në<br />
ATK (Administrata Tatimore e Kosovës) para nisjes së çfarëdo veprimtare<br />
ekonomike.<br />
Për të aplikuar në ATK duhet dorëzuar dokumentet vijuese:<br />
1. Certifikata e biznesit,<br />
2. Dokumenti me informata për biznesin,<br />
3. Kopje e letërnjoftimit të pronarit apo personit të autorizuar të kompanisë,<br />
4. Qarkullimin e llogarisë bankare për gjashtë muajt e fundit,<br />
5. Formularin e aplikimit për numër fiskal i cili mund të merret në zyrat e ATK-së<br />
ose mund të shkarkohet nga interneti në: http://atk-ks.org/english/NFiskal/.<br />
Sipas nenit 5, paragrafit 3 të Udhëzimit Administrativ Nr. 07/2009 për<br />
Regjistrimin, Çregjistrimin dhe Nxjerrjen e Numrit Fiskal, Administrata Tatimore<br />
duhet të merr vendim a të lëshojë numrin apo jo brenda 10 ditëve pas pranimit të<br />
aplikacionit. Në praktikë, merr rreth 7 ditë pune për të lëshuar numrin fiskal.<br />
8. Inspektimi i lokalit afarist nga Administrata Tatimore<br />
ATK mund të bëjë një vizitë në lokalin afarist për të inspektuar vendin para<br />
lëshimit të numrit fiskal. Ndërmarrësi duhet të jetë prezent në vend gjatë kryerjes<br />
së inspektimit.<br />
9. Regjistrimi i kompanisë për Tatimin në Vlerën e Shtuar (TVSH) në<br />
Administratën Tatimore pranë Ministrisë së Ekonomisë dhe Financave<br />
Aplikimi për Tatim në Vlerën e Shtuar kërkohet vetëm për kompanitë me<br />
qarkullim vjetor prej më shumë se 50,000 Euro. Formulari i regjistrimit për TVSH<br />
mund të shkarkohet nga http://www.atkks.org/english/Tatimet/fajllat/tvsh/FRTVSH.pdf.<br />
Një Certifikatë e regjistrimit për<br />
TVSH do të lëshohet ku tregohet emri i biznesit, numri i regjistrimit të biznesit<br />
(NRB) dhe adresa kryesore e biznesit.<br />
10. Regjistrimi i punonjësve në skemën pensionale në Administratën Tatimore<br />
pranë Ministrisë së Ekonomisë dhe Financave<br />
Certifikata e biznesit, kopje të letërnjoftimeve dhe një formular i kompletuar për<br />
regjistrim kërkohen për të regjistruar punëtorët për pension.<br />
7 ditë Pa pagesë<br />
1 ditë,<br />
simultan me<br />
procedurën 7<br />
Pa pagesë<br />
7 ditë Pa pagesë<br />
1 ditë Pa pagesë<br />
36
Shënim. Tabela e procedurave për nisje të biznesit. Adaptuar nga “Të Bërit Biznes në Kosovë”, nga<br />
Banka Botërore – Bashkëpunimi Financiar Ndërkombëtar, 2012. Të drejtat e autorit 2012 nga Banka<br />
Botërore. Adaptuar me leje.<br />
Regjistrimi i biznesit tuaj të ri<br />
Bizneset e reja në Kosovë duhet të regjistrohen në Agjencinë për Regjistrimin e Bizneseve të Kosovës.<br />
Shoqëritë Tregtare mund të themelohen dhe regjistrohen në Kosovë për çfarëdo qëllimi të ligjshëm dhe<br />
mund të kryejnë çfarëdo veprimtarie të ligjshme të specifikuar në nomenklaturën e kodeve të<br />
veprimtarive.<br />
Kodet janë numra që përshtaten me veprimtarinë e biznesit të cilën ju vendosni ta hapni. Formularët që<br />
duhet të plotësohen për të hapur një biznes përmbajnë një pjesë ku juve ju kërkohet të shkruani kodin<br />
(në anën e majtë) dhe përshkrimin e biznesit (në anën e djathtë). Lista e kodeve mund të gjendet në<br />
faqen e internetit të Agjencisë për Regjistrimin e Bizneseve të Kosovës në www.arbk.org. Kodet<br />
përbëhen nga katër shifra.<br />
Agjencia për Regjistrimin e Bizneseve e Kosovës (ARBK) regjistron të gjitha bizneset e reja, kryejnë<br />
modifikimin e të dhënave për bizneset dhe mbylljen e bizneseve, lëshon certifikata të regjistrimit me<br />
numër fiskal. Certifikata për tatimin në vlerën e shtuar, certifikatë për import-eksport dhe ofron<br />
informata the formularë falas.<br />
Në ARBK mund të regjistrohen llojet e mëposhtme të bizneseve: bizneset individuale, ortakëritë e<br />
përgjithshme, ortakëritë, shoqëritë me përgjegjësi të kufizuar, shoqëritë aksionare, kompanitë e huaja,<br />
ndërmarrjet shoqërore dhe kooperativat bujqësore.<br />
Pasi që këto lloje dallojnë nga njëra tjetra për nga detyrimet ligjore, dokumentet që kërkohen për<br />
regjistrimin fillestar të tyre janë gjithashtu të ndryshme. Ju duhet të plotësoni formularin përkatës duke u<br />
bazuar në llojin e biznesit që dëshironi të themeloni.<br />
37
Shërbimet Ligjore për Fillimin e Biznesit në Kosovë<br />
Ngritja e një biznesi do të duhej të ishte një proces emocionues. Por pa këshillat e duhura mund të jetë<br />
edhe sfidues, posaçërisht kur kemi të bëjmë me çështjet ligjore. Shumë shpesh njerëzit nuk kërkojnë<br />
ndihmën e një avokati deri atëherë kur çështja arrit në pikën e krizës. Por atëherë, nëse ka zgjidhje në<br />
dispozicion, mund të jetë shumë më e kushtueshme se të ndërmerren veprime të thjeshta që do të<br />
mund ta parandalonin problemin paraprakisht. Një avokat me përvojë, i cili ka ndihmuar persona tjerë<br />
për fillim të bizneseve shumë herë më parë, është shumë më efektiv se vetë themeluesi, i cili mund të<br />
jetë se është duke bërë fillimin e biznesit për herë të parë.<br />
Qartazi, parandalimi është më i mirë se kurimi. Marrja e këshillave ligjore në fillim do të thotë se mund<br />
t’i shmangeni krizave. Një avokat mund të ju ndihmojë të identifikoni problemet e mundshme dhe të<br />
ndërmerrni hapa për ti parandaluar ato – duke mbrojtur biznesin tuaj nga rreziku dhe duke ju kursyer<br />
para.<br />
Shërbimet që avokatet mund të ju ofrojnë përfshinë regjistrimin efektiv dhe të shpejtë të biznesit,<br />
negocimin e kontratave dhe qirave që do të çojnë në marrëveshje të mira për biznesin, mbrojtje të<br />
pronës intelektuale dhe këshilla për çështje tjera ligjore.<br />
Edhe pse shërbimet ligjore në Kosovë zakonisht nuk janë aq të shtrenjta sa do të ishin në SHBA ose në<br />
Evropën Perëndimore, angazhimi i një avokati të mirë për t’u siguruar se procesi i themelimit të biznesit<br />
shkon mirë është vendimtar. Në çdo rast, tarifa me të cilën avokati do të ju ngarkojë për të ju nxjerrur<br />
nga telashet është vetëm një fraksion i vogël i tarifës të cilën avokati do t’ua ngarkojë për të ju nxjerrur<br />
nga telashet, pasi ato të kenë ndodhur.<br />
Në Kosovë ka një numër të avokatëve të biznesit me përvojë që janë në dispozicion për të ju ndihmuar<br />
për nisje të biznesit. Një listë e firmave ligjore të specializuara mund të gjendet në faqen e internetit të<br />
Global Legal Resources, në: http://www.hg.org/lawyer-kosovo.html. Përveç kësaj, palët e interesuara<br />
mund të kontaktojnë Odën e Avokatëve të Kosovës për të marrë një listë të avokatëve dhe firmave<br />
ligjore të licencuara, në: info@oak-ks.org.<br />
38
3. Financimi i Transaksioneve Tregtare<br />
Pjesë e rëndësishme e çdo transaksioni të tregtisë ndërkombëtare është të siguroheni se do të paguheni.<br />
Metodat e ndryshme të pagesës, pastaj edhe rreziqet e përfshira qofshit importues apo eksportues, janë<br />
të shpjeguara në këtë seksion. Një transaksion i tregtisë ndërkombëtare herë mund të duket si<br />
veprimtari komplekse me një cikël të gjatë prej urdhrit deri te paratë e gatshme. Çelësi për të pasur<br />
sukses në tregti ndërkombëtare është kuptimi dhe menaxhimi i rreziqeve me të cilat përballeni. Për<br />
importuesit dhe eksportuesit, masa e rrezikut të përfshirë në transaksion ndryshon varësisht nga ajo se<br />
cila metodë e pagesës është përdorur. Në transaksione më të mëdha dhe më të rrezikshme bankat e<br />
Kosovës mund të kryejnë një funksion të rëndësishëm, duke siguruar pagesën e importuesit atëherë kur<br />
eksportuesi plotëson të gjitha kushtet e kërkuara.<br />
Rreziku i Importuesve<br />
Si importues, ju doni të siguroheni se mallrat të cilat i keni porositur i pranoni në kohën e duhur dhe se<br />
mallrat i plotësojnë të gjitha specifikacionet. Opsioni më i mirë për importuesit është tregtia me llogari<br />
të hapur, pra pagesa për mallra pas pranimit, pasi që paraqet rrezikun më të vogël, duke siguruar se ju i<br />
pranoni mallrat të cilat i keni porositur, para se të paguani për to. Megjithatë ky është opsioni më pak i<br />
39
favorshëm për eksportuesit pasi që mund të ketë pasiguri sa i përket asaj se a do të paguhen kur do të<br />
paguhen.<br />
Rreziku i Eksportuesve<br />
Për ata që eksportojnë, pagesa paraprakisht është gjithmonë opsioni më së paku i rrezikshëm, pra<br />
pranimi i pagesës para dorëzimit të mallrave. Në këtë rast, importuesi është në thelb duke financuar<br />
kapitalin tuaj të punës dhe nuk keni rrezik për mospagesë. Megjithatë është opsioni më së paku i<br />
favorshëm për importuesit sepse ata mund të mos jenë të pasigurt nëse dhe kur do ti pranojnë mallrat<br />
dhe nëse po, për të parë nëse mallrat do ti plotësojnë të gjitha specifikacionet e kërkuara.<br />
Caktimi i Rrezikut<br />
Metodat e më poshtme të pagesës caktojnë rrezikun e pagesës ndërmjet eksportuesit dhe importuesit<br />
në mënyra të ndryshme varësisht prej natyrës së transaksionit dhe marrëdhënieve të palëve.<br />
Pagesa Paraprake<br />
Në fillim të marrëdhënies afariste ( e edhe më vonë, nëse ka rrezik të vazhdueshëm) një eksportues<br />
mund të kërkojë pagesë paraprake. Importuesi mund të pajtohet me këtë për të inkurajuar<br />
marrëdhënien afariste. Me pagesë paraprake, të gjitha përparësitë i mblidhen eksportuesit dhe të gjitha<br />
mangësitë (rreziku) i mblidhen importuesit i cili ka bërë pagesën dhe nuk ka siguri (përveç zotimit<br />
kontratkual) se do të pranojë mallrat. Nëse eksportuesi dështon të ekzekutojë, i vetmi rekurs për<br />
importuesin mund të jetë dalja në gjyq për shkelje të kontratës, një opsion i shtrenjtë dhe i vështirë<br />
posaçërisht nëse padia duhet të bëhet në një shtet të huaj.<br />
Tregtia me llogari të hapur<br />
Eksportuesi dërgon mallrat te importuesi dhe në të njëjtën kohë dërgon një faturë për këto mallra, për<br />
pagesë në një datë të rënë dakord ose pas një periudhe të rënë dakord. Tregtia me llogari të hapur<br />
40
është metodë pagese e zakonshme që përdoret për tregti ndërmjet eksportuesve dhe importuesve të<br />
vërtetuar, të cilët, të dytë, punojnë në tregje stabile siç janë Evropa Perëndimore ose SHBA-të. Të gjitha<br />
përparësitë grumbullohen te importuesi. Mangësitë grumbullohen te eksportuesi. Nëse klienti nuk<br />
paguan, ose nëse ai paguan por shteti i tij bllokon remitancën e fondeve te eksportuesi, eksportuesi nuk i<br />
ka as mallrat e as paratë dhe eksportuesi mund të mos jetë në gjendje për të kthyer mallrat e veta prapa.<br />
Sikur me pagesat paraprake, i vetmi rekurs mund të jetë dalja në gjyq për shkelje të kontratës.<br />
Marrjet<br />
Marrja e dokumenteve është metodë e pagesës që përdoret nga eksportuesi e cila shfrytëzon sistemin<br />
bankar për të kontrolluar kur i lirohen dokumentet tregtare importuesit. Ato kërkojnë edhe nga<br />
eksportuesi edhe nga importuesi të ushtrojnë kujdes të madh gjatë dakordimit të hollësive të kontratës<br />
së shitjes. Transaksioni iniciohet nga eksportuesi, i cili pastaj i dërgon mallrat në shtetin e importuesit.<br />
Në të njëjtën kohë ai ia beson bankës së tij dokumentet përkatëse tregtare (që mund të përfshijnë<br />
Fletëngarkesat e negociueshme), për mbledhje të të ardhurave nga shitja dhe dorëzim të dokumenteve<br />
te importuesi sipas kushteve të kontratës së shitjes. Ka tri lloje të marrjeve:<br />
• marrjet e pastra<br />
• marrje e dokumentuar: dokumente<br />
kundrejt pranimit (D/A)<br />
• marrje e dokumentuar: dokumente<br />
kundrejt pagesës (D/P)<br />
Për një marrje të pastër, eksportuesi dërgon mallrat dhe dokumentet përkatëse drejtpërdrejt te<br />
importuesi dhe pastaj i dërgon bankës së tij kambialin për vlerën e mallrave të tërhequra në bazë të<br />
kontratës së shitjes kështu që banka e tij të mund të marrë shumën e duhur nga importuesi. Përparësitë<br />
e kësaj procedure janë për importuesin. Nëse importuesi nuk paguan, ose nëse ai paguan por shteti i tij<br />
bllokon remitencën e fondeve te eksportuesi, eksportuesi nuk i ka as mallrat e as paratë dhe mund të<br />
mos i marrë mallrat e veta prapa.<br />
Për marrje të dokumentuar D/A, eksportuesi nuk e autorizon lirimin e dokumenteve të transportit (të<br />
nevojshme për të marrë dërgesën e mallrave) derisa importuesi të pranojë kambialin për ta paguar në<br />
një datë të caktuar në të ardhmen. Pasi importuesi të pranojë kambialin, banka e importuesit liron<br />
dokumentet e transportit të nevojshme për të marrë dërgesën e mallrave dhe çfarëdo dokumenti tjetër<br />
të mbetur. Importuesi pastaj mund të marrë mallrat në posedim për të cilat është pajtuar të paguaj sipas<br />
kushteve të faturës së pranuar në një datë të caktuar në të ardhmen. Përsëri, të gjitha përparësitë janë<br />
me importuesin. Nëse importuesi nuk paguan në datën e duhur, ose nëse ai paguan por shteti i tij<br />
bllokon remitencën e fondeve te eksportuesi, eksportuesi nuk i ka as mallrat e as paratë dhe mund të<br />
41
mos i marrë mallrat e veta prapa. Varësisht prej natyrës së transportit dhe termeve të marrjes, ky nivel i<br />
kontrollit mund të mos jetë në dispozicion ( p.sh. kur përdoren lista të ngarkesës ajrore).<br />
Fjala kyçe në marrjen e dokumentuar, dokumentet kundrejt pagesës (D/P) është “pagesa”. Ka dy lloje të<br />
marrjes D/P – D/P me pagesë që shihet dhe D/P me pagesë në një periudhë të rënë dakord pas shikimit.<br />
Këto dyja dallojnë sipas asaj se kur bëhet pagesa, por në të dy llojet dokumentet që i japin titullin<br />
mallrave i lirohen importuesit vetëm pas pagesës. Ndryshe nga marrjet sipas kushteve D/A, marrjet sipas<br />
kushteve D/P mund t’i lënë eksportuesit kontroll efektiv të mallrave deri në pagesë.<br />
Letërkreditë e dokumentuara (L/K-të)<br />
Letërkreditë e dokumentuara, ose Letërkreditë (L/K-të) mund të ndihmojnë për ët minimizuar rrezikun,<br />
por mund të përfshijnë taksa bankare të domethënëse. Me metodat e tjera të pagesës (pagesat<br />
paraprake, tregtinë me llogari të hapur dhe marrjen) eksportuesi dhe importuesi të dytë varen nga njëri<br />
tjetrit për performancë të duhur për të shmangur shkëmbimin pa telashe të mallrave për pagesë. Me<br />
L/K-të, sidoqoftë, eksportuesi dhe importuesi të dytë e kanë edhe një siguri shtesë të pavarur të palës së<br />
tretë, bankës që lëshon L/K-në (banka emetuese). Me lëshimin e L/K-së në favor të një eksportuesi<br />
(“përfituesi”) banka që e lëshon merr përsipër të paguajë eksportuesin me kusht që:<br />
• dokumentet e parapara në L/K janë<br />
në rregull, dhe<br />
• është në përputhje me termet dhe kushtet e L/K-së<br />
Një importues (si aplikuesi për L/K të lëshuar nga banka e tij) ka siguri se banka e tij do të sigurojë se të<br />
gjitha dokumentet që ai i specifikon (përfshirë çfarëdo dokumenti transporti apo sigurimi të paraparë me<br />
L/K) janë pranuar në rregull dhe se të gjitha termet dhe kushtet e L/K-së janë në pajtueshmëri me të<br />
para se ti bëhet çfarëdo pagese eksportuesit.<br />
Përparësitë ndahen nga eksportuesi dhe importuesi: të dytë kanë garanci të pavarura se mallrat dhe<br />
paratë do të shkëmbehen sipas kushteve të kontratës së shitjes, për sa kohë që termet e Letërkredisë<br />
reflektojnë kontratën e shitjes. Megjithatë, eksportuesi ende ndodhet në njëfarë rreziku të mospagesës.<br />
Për shembull, nëse eksportuesi nuk është në gjendje të përmbushë termet dhe kushtet e L/K-së, nuk ka<br />
garanci se do të paguhet edhe nëse mallrat janë dërguar tashmë. Përveç kësaj, nëse banka emetuese gjen<br />
mospërputhje të cilat nuk janë gjetur paraprakisht nga eksportuesi apo nga banka paguese, gjithashtu nuk<br />
ka garanci të pagesës.<br />
42
L/K-të e konfirmuara<br />
Nëse eksportuesi ka shqetësime sa i përket besueshmërisë së bankës së importuesit, ai mund të kërkojë<br />
një L/K të konfirmuar. Kjo zakonisht nënkupton se banka lokale e eksportuesit “konfirmon” L/K-në e<br />
bankës emetuese dhe pastaj i bën pagesën eksportuesit. Për L/K të konfirmuar zakonisht kërkohet një<br />
taksë shtesë bankare.<br />
L/K-të Rrotulluese dhe Standby dhe Garancionet tjera<br />
Për shkak të shpenzimeve për hapjen e një L/K-je për çdo transaksion tregtar ndërkombëtar,<br />
eksportuesit dhe importuesit që bëjnë biznes rregullisht mund të përdorin një garancion bankar apo të<br />
sigurimit që do të paguajë eksportuesin në rast se importuesi nuk e bën pagesën sipas kushteve të<br />
kontratës. Këto janë L/K-të Rrotulluese dhe Stanby. (një letërkredi rrotulluese zakonisht përdor të<br />
njëjtën L/K për të mbuluar dërgesa të shumëfishta gjatë një periudhe kohore; një L/K standby është e<br />
disponueshme kur biznesi procedon në bazë të një llogarie të hapur por nëse pagesa nuk bëhet brenda<br />
periudhës kohore të specifikuar në kontratë , eksportuesi mund të tërheqë pagesën nga L/K-ja standby.<br />
Këto dhe garancionet e ngjashme përdoren shpesh në transaksionet tregtare ndërkombëtare në Kosovë<br />
dhe bankat lokale dhe kompanitë e sigurimit ofrojnë versione të ndryshme të tyre.<br />
Puna me bankën tuaj ose me institucionet tjera financiare në Kosovë<br />
Sistemi bankar i Kosovës aktualisht përbëhet nga 7 banka në pronësi të huaj dhe 2 banka në pronësi<br />
vendore. Bankat në Kosovë kanë departamente për financim të tregtisë që mund të ju ndihmojnë të<br />
planifikoni transaksionin tuaj tregtar dhe ndërmarrin marrje të dokumentuara dhe lëshojnë L/K dhe<br />
garancione. Kompanitë e sigurimit gjithashtu mund të jenë në gjendje për të ofruar garanci që janë të<br />
dobishme për transaksione tregtare. Më shumë informata për bankat në Kosovë gjenden në Pjesën<br />
13 të këtij Udhëzuesi.<br />
43
4. Shërbimet në Kosovë për bizneset që importojnë dhe<br />
eksportojnë mallra<br />
Pse të shfrytëzohen ofruesit e shërbimeve?<br />
Transaksionet tregtare ndërkombëtare – importi dhe eksporti – mund të jenë komplekse. (Procedurat<br />
specifike për përcaktimin e detyrimeve doganore, TVSH dhe akcizës për importe dhe eksporte<br />
diskutohen në seksionet vijuese.) Importi dhe eksporti i ushqimeve, prodhimeve bimore dhe shtazore<br />
duhet të plotësojë kërkesat sanitare dhe fitosanitare. Të drejtat e pronësisë intelektuale (p.sh. patentat,<br />
markat tregtare, të drejtat e autorit dhe dizajnet industriale) zbatohen ë kufi. Organizimi i transportit<br />
ndërkombëtar të mallrave gjithashtu mund të jetë i komplikuar pasi që ka shumë mënyra të ndryshme<br />
transporti dhe ofrues të shërbimeve në dispozicion varësisht prej llojit të mallrave, kohës që kërkohet<br />
për dorëzim dhe marrjen parasysh të kostos. Financimi dhe sigurimi i transaksioneve tregtare gjithashtu<br />
mund të jetë i komplikuar.<br />
Sigurisht, gjithmonë është e mundur që një importues apo eksportues të merret direkt me Doganat dhe<br />
agjencitë tjera kufitare dhe gjithashtu edhe të organizojë dërgimin direkt me kompanitë transportuese siç<br />
janë kompanitë e kamionëve, transportuesit detar dhe ata ajror, kompanitë e sigurimit dhe bankat.<br />
Fatmirësisht, specialistët e tregtisë dhe transportit agjentët doganor dhe transportuesit e mallrave, si dhe<br />
departamentet e financimit të tregtisë të bankave dhe kompanitë e sigurimit janë në dispozicion për të<br />
ndihmuar me planifikimin dhe ekzekutimin e transaksioneve tregtare.<br />
44
Palët e treta përfaqësuese<br />
Palët e treta përfaqësuese ose agjentët që mund të ju ndihmojnë për të naviguar kërkesat e vendosura<br />
nga agjencitë kufitare siç janë Doganat, Policia Kufitare, Agjencia e Ushqimit dhe Veterinës, etj., njihen si<br />
shpediterë apo agjentë zhdoganimi. Në Kosovë aktualisht ka më shumë se 100 firma shpedicioni dhe<br />
përafërsisht 500 shpediterë individual. Shumë shpediterë përfaqësohen nga Shoqata e Shpediterëve e<br />
Kosovës e cila është e lidhur me Odën Ekonomike të Kosovës. Niveli i profesionalizmit dhe<br />
kompetencës së shpediterëve mund të ndryshojë kështu që kur të përzgjidhni shpediterin që do të<br />
veprojë si agjent i juaji, ju duhet të kontrolloni me kujdes kualifikimin dhe reputacionin e tyre. Tarifat për<br />
shërbimet e shpediterëve negociohen individualisht dhe bazohen në vëllimin e tregtisë, numrin e<br />
artikujve të listuar në një faturë, kompleksitetin e transaksionit dhe të ngjashme.<br />
Agjentët e tjerë, palë të treta, që janë thelbësorë për të aranzhuar hollësitë e transportit ndërkombëtar<br />
të mallrave të mallrave njihen si transportues të mallrave. Transportuesit e mallrave janë ekspertë sa i<br />
përket aranzhimeve të ndryshme të transportimit që duhet bërë për të lëvizur mallrat përmes<br />
kamionëve, hekurudhës, oqeanit ose ajrit (ose kombinime të këtyre transporteve multimodale) nga<br />
eksportuesi te importuesi. Ata do të ju këshillojnë lidhur me koston dhe kohen e nevojshme për<br />
opsionet e ndryshme të transportit dhe pastaj do të bëjnë aranzhime specifike transportimi për ju dhe<br />
do të marrin sigurimet e nevojshme. Shpesh e ë njëjta kompani, palë e tretë përfaqësuese ofron edhe<br />
shërbimet e shpeditimit edhe të transportit të mallrave. Disa firma të mëdha ndërkombëtare të<br />
transportit të mallrave operojnë në Kosovë. Tarifat për transportuesit e mallrave përcaktohen në bazë<br />
të kontejnerëve dhe janë të bazuara në peshën dhe vëllimin e dërgesave, kohën e vitit dhe të ngjashme.<br />
Shërbimet ligjore<br />
Për transaksionet më komplekse, ose në situata ku problemet lindin me vendimet e Doganës ose<br />
marrëveshjet e transportit, shërbimet e një avokati me përvojë në transaksione tregtare mund të jenë<br />
një ndihmë. Për shembull, në qoftë se Doganat vendosin që mallrat tuaja i nënshtrohen një detyrimi apo<br />
tatimi që ju e kontestoni, apo Dogana ia nënshtron transaksionin tuaj tregtar një dënimi, një ankesë<br />
administrative dhe pastaj një padi në një gjykatë kompetente mund të jetë e këshillueshme. Në mënyrë<br />
të ngjashme, në qoftë se ju keni një mosmarrëveshje me një kompani të transportit në lidhje me punën<br />
45
ose tarifat e saj, ose çështjet ligjore lidhur me financimin e tregtisë apo sigurimin, përfaqësimi ligjor mund<br />
të jetë i nevojshëm.<br />
Avokatët janë anëtarë të regjistruar të Odës së Avokatëve të Kosovës (OAK), të cilët kanë marrë një<br />
licencë për ushtrimin e profesionit të avokatit, e cila u jep atyre të drejtën për të përfaqësuar klientët në<br />
çdo procedurë para çdo forumi në Kosovë, duke përfshirë gjykatat penale. Avokatët në Kosovë janë të<br />
organizuar dhe qeverisen nga OAK-ja, e cila është një organizatë joqeveritare e regjistruar me një<br />
strukturë organizative të konsoliduar që ka mandat primar ruajtjen e pavarësisë së profesionit ligjor të<br />
garantuar me Kushtetutë. 6 Aktualisht, OAK ka më shumë se 600 anëtarë. Kushdo që do të përfaqësojë<br />
plotësisht klientët para forumeve të Kosovës në të gjitha çështjet thelbësore, duke përfshirë çështjet<br />
penale, duhet të regjistrohen në OAK. OAK pranon avokatët në profesion dhe administron një sistem<br />
tre nivelesh disiplinor të avokatëve. OAK financohet nëpërmjet tarifave të licencimit, kuotat e<br />
anëtarësisë, dhe donacionet ndërkombëtare.<br />
Përveç avokatëve të licencuar, juristët (jo avokatë), të cilët kanë të paktën një diplomë bachelor në<br />
juridik shërbejnë si këshilltarë të institucioneve qeveritare dhe agjencive, këshillime të brendshme të<br />
korporatave, dhe avokatët e stafit për OJQ-të, pa pasur nevojë që t'i nënshtrohen një arsimimi ose<br />
licencimi të mëtejshëm.<br />
Përveç kësaj, praktikimi i ligjit në Kosovë nuk është i kufizuar me ligj për ata me diplomë juridiku ose për<br />
profesionistët ligjorë. Legjislacioni i procedurës civile i Kosovës lejon palët të autorizojnë këdo me<br />
kapacitete ligjore për t'i përfaqësuar në procedurë gjyqësore civile. 7<br />
Këtyre përfaqësuesve ligjorë nuk u kërkohet të kenë ndonjë trajnim specifik dhe janë në përdorim të<br />
gjerë në Kosovë.<br />
Për më shumë informacion ose pyetje të veçanta, ju lutem vizitoni faqen e internetit të Odës së<br />
Avokatëve të Kosovës: http://www.oak-ks.org/<br />
Shërbimet financiare<br />
Bankat dhe institucionet e tjera financiare janë kritike për kryerjen e transaksioneve tregtare. (Shih<br />
diskutimin e financimit të transaksioneve tregtare në Pjesën 3 dhe diskutimin e bankave<br />
dhe institucioneve tjera financiare në Pjesën 13) Në Kosovë aktualisht ka 9 banka komerciale, 7<br />
janë në pronësi të huaj dhe dy në pronësi të Kosovës. (Megjithatë, dallimi në bankat e huaja dhe vendase<br />
është vetëm në lidhje me kapitalin aksionar dhe jo në llojin e shërbimeve që ato ofrojnë.)<br />
6<br />
KUSHT. neni. 111(1); LIGJI PËR PROVIMIN E AVOKATURËS neni. 1(1) (Ligji Nr. 03/L-117, 12 shkurt<br />
2009)<br />
7<br />
LIGJI PËR PROCEDURËN KONTESTIMORE neni. 86.1 (Ligji Nr. 03/L-006, 30 qershor 2008)<br />
46
Kompanitë e sigurimit gjithashtu luajnë një rol kritik në transaksionet tregtare duke ofruar produkte të<br />
ndryshme të sigurimit të tilla si garancionet (garanci e performancës), sigurimi të transportit detar dhe të<br />
tjera, të sigurimit të përgjegjësisë, etj. Në Kosovë aktualisht ka 13 kompani të sigurimeve, 9 janë në<br />
pronësi të huaj. Shumica e tyre janë anëtarë të Shoqatës së Sigurimeve të Kosovës. Për më shumë<br />
informacion mbi kompanitë e sigurimit shih Pjesën 13.<br />
5. Procedurat administrative për importin e mallrave<br />
Objektivat kryesore të agjencive kufitare të Kosovës dhe kontrolleve të tyre janë siguria e të gjithë<br />
qytetarëve, mbrojtja e biznesit lokal, zbatimi i ligjeve dhe mbledhja e detyrimeve dhe tatimeve. Në<br />
Kosovë kemi tri agjenci kryesore që veprojnë dhe kontrollojnë vendkalimet kufitare: Policia Kufitare<br />
(përgjegjëse për imigracionin), Doganat dhe Agjencia e Ushqimit dhe Veterinarisë. Kjo pjesë diskuton<br />
procedurat doganore lidhur me importin e mallrave. Pjesët 6-8 diskutojnë procedurat e tjera doganore.<br />
Pjesa 9 e këtij Udhëzuesi diskuton agjencitë e tjera kufitare.<br />
Dogana e Kosovës<br />
Dogana e Kosovës është themeluar në vitin 1999 nën UNMIK-un dhe u bë e njohur si Dogana e<br />
Kosovës në dhjetor të vitit 2008. Është zhvilluar mbi bazën e standardeve të BE-së dhe aktualisht ka<br />
rreth 600 të punësuar. Përveç mbledhjes së të ardhurave nga detyrimet dhe taksat, Dogana e Kosovës<br />
mbron shoqërinë nga kontrabanda e drogës dhe mallrave tjera të ndaluara dhe zbaton ligje që mbrojnë<br />
shoqërinë kundër efekteve paragjykuese të krimeve ekonomike dhe evazionit të mbledhjes së të hyrave.<br />
47
Oficerët doganorë janë të vendosura kryesisht në pikat kufitare, aeroportet dhe zyrat në brendësi. Nëse<br />
importoni ose eksportoni mallra nga vendet e tjera, ju do të vini në kontakt me oficerët e doganës në<br />
një nga pikat e kalimit. Ata janë atje për të mbrojtur qytetarët e Kosovës dhe për të siguruar se mallrat<br />
janë të sigurta dhe ligjore për të hyrë në territori Detyra e tyre është gjithashtu për të siguruar që<br />
informatat e dhëna në dokumente përputhen me mallrat e paraqitura personalisht në kufi. Përveç kësaj,<br />
një nga objektivat kryesore të oficerëve doganor është administrimi dhe grumbullimi i detyrimeve dhe<br />
taksave për të gjitha mallrat e importuara dhe të eksportuara. Dogana e Kosovës aktualisht mbledh<br />
shumicën e të ardhurave të marra nga Qeveria e Kosovës kështu që funksioni i mbledhjes të të<br />
ardhurave nga Dogana është shumë i rëndësishëm.<br />
Kalimet kufitare<br />
Në Kosovë aktualisht ka 15 pikë kalime kufitar që janë operacionale, 13 prej tyre janë pikë kalime<br />
kufitare të përhershme dhe 2 janë pikë kalime kufitare të përkohshme. Krusheva dhe Orqusha, janë nën<br />
mbikëqyrjen e pikë kalimit kufitar të Vërmicës.<br />
Pikë kalimet kufitare të trafikut rrugor ndërmjet Republikës së Kosovës dhe Republikës së Shqipërisë<br />
janë: Vërmica, Qafa e Prushit dhe Qafa e Morinës.<br />
Pikë kalimi kufitare i trafikut rrugor ndërmjet Republikës së Kosovës dhe Republikës së Malit të Zi është<br />
"Kulla".<br />
Pikë kalimet kufitare të trafikut rrugor ndërmjet Republikës së Kosovës dhe Republikës së Serbisë janë:<br />
Bërnjaku, Jarinja, Merdari, Mutivoda, Dheu i Bardhë dhe Muçibaba.<br />
Pikë kalimet kufitare të trafikut rrugor ndërmjet Republikës së Kosovës dhe Republikës së Maqedonisë<br />
janë: Hani i Elezit dhe Glloboqica.<br />
Pikë kalimi kufitar i trafikut hekurudhor ndërmjet Republikës së Kosovës dhe Republikës së Maqedonisë<br />
është Hani i Elezit.<br />
Pikë kalimi kufitar i trafikut ajror është në Aeroportin Ndërkombëtar të Prishtinës Adem Jashari.<br />
Deklarimi i importeve dhe eksporteve: Deklarata doganore<br />
48
"Procedurë doganore" është veprimi juridik për të kryer lirimin e mallrave nga "kontrolli doganor".<br />
Kontrolli doganor i referohet masave të zbatuara për të siguruar pajtueshmërinë me ligjet dhe<br />
rregulloret e Republikës së Kosovës, që kanë të bëjnë me importimin, eksportimin ose transitin e<br />
mallrave.<br />
Pavarësisht nga procedura doganore që një tregtar dëshiron të aplikojë për një dërgesë, deklarata<br />
doganore e mallrave kërkohet të plotësohet nga importuesi ose eksportuesi (ose një përfaqësues i<br />
autorizuar) dhe të paraqitet në Doganën e Kosovës në mënyrë që dërgesa të lëshohet nga kontrolli<br />
doganor.<br />
Në përgatitjen e një deklaratë doganore të mallrave, tregtari duhet së pari të përcaktojë dhe të<br />
deklarojë cila procedurë doganore do të deklarohet për trajtimin e mëtejshëm të mallrave. Shembuj të<br />
procedurave doganore, të cilat mund të zbatohen për një dërgesë të mallrave, përfshijnë, ndër të tjera,<br />
importimin, eksportimin, transitin, importimin e përkohshëm, magazinimin, transportimin, rieksportimin,<br />
tërheqjen e detyrimeve dhe përpunimin e brendshëm.<br />
Më poshtë ofrohet më shumë informacion për të gjitha procedurat doganore.<br />
Deklaratat doganore<br />
Deklarata doganore ose "deklarata doganore e mallrave" (DDM) do të thotë një deklaratë e bërë në<br />
mënyrën e përcaktuar nga Dogana, ku deklaruesi tregon procedurën doganore për t’u zbatuar për<br />
mallrat dhe siguron të gjithë informacionin specifik të cilin Dogana e kërkon për aplikimin e procedurës<br />
së kërkuar. Për një shembull të një formulari të deklaratës doganore klikoni mbi këtë vegëz.<br />
Nenet 105-143 të "Udhëzimit Administrativ nr. 11/2009 që përcakton dispozitat për zbatimin e Kodit<br />
Doganor", ofrojnë informacion të detajuar mbi procedurat e deklarimit.<br />
Kur një importues ose eksportues (ose përfaqësuesi i autorizuar) paraqet dhe nënshkruan një deklaratë<br />
doganore të mallrave, importuesi, eksportuesi dhe përfaqësuesi janë përgjegjës për:<br />
- Saktësinë e informacionit të dhënë në deklaratë,<br />
- Vërtetësinë e dokumenteve të bashkëngjitura, dhe<br />
49
- Pajtueshmëria me të gjitha detyrimet që lidhen me hyrjen e mallrave në fjalë nën procedurën e<br />
deklaruar.<br />
Dogana e Kosovës ka miratuar së fundmi përdorimin e sistemit të TI-së ASYCUDA Worls i cili do të<br />
automatizojë plotësisht dorëzimin e deklaratave doganore. Kur një importues apo eksportues përdor<br />
sisteme elektronike të procedimit të të dhënave për të prodhuar deklarata doganore, Dogana e Kosovës<br />
mund të pranojë se nënshkrimi me dorë mund të zëvendësohet nga një tjetër teknikë identifikimi, duke<br />
u bazuar në përdorimin e kodeve. Ky lehtësim do të jepet vetëm nëse është në pajtim me kushtet<br />
teknike dhe administrative të përcaktuara nga Dogana, pasi ligji që ka të bëjë me nënshkrimet<br />
elektronike të jetë në fuqi në Kosovë. Dogana e Kosovës mund të sigurojë gjithashtu që deklaratat e<br />
prodhuara duke përdorur sistemet doganore të procesimit elektronik të të dhënave mund të vërtetohen<br />
drejtpërdrejt nga këto sisteme, në vend të aplikimit manual apo mekanik të vulës së zyrës doganore dhe<br />
nënshkrimit të zyrtarit kompetent.<br />
Dogana e Kosovës mund të lejojë që disa nga të dhënat e një deklarate me shkrim të mallrave të<br />
zëvendësohet duke dërguar këto të dhëna në zyrën doganore të caktuar për këtë qëllim me anë të<br />
mjeteve elektronike, aty ku është e përshtatshme në formë të koduar.<br />
Normalisht një deklaratë doganore e mallrave mund të paraqitet në cilëndo zyrë doganore në Kosovë,<br />
pavarësisht se ku paraqiten mallrat në Doganë. Megjithatë, në raste të caktuara paraqitja e deklaratës<br />
duhet të bëhet në zyrën e caktuar për shkak të mënyrave të veçanta të transportit apo metodave<br />
specifike të kontrollit, në varësi të llojit të procedurës doganore.<br />
Deklarata mund të paraqitet në çdo kohë, duke përfshirë para arritjes së mallrave të importuara në<br />
Kosovë. Dogana e Kosovës mund të autorizojë që deklarata të dorëzohet para se importuesi apo<br />
eksportuesi të jetë në gjende që të paraqes mallrat në Doganë. Në këtë rast, Dogana mund të caktojë<br />
një afat kohor, që do të përcaktohet në përputhje me rrethanat, për paraqitjen e mallrave. Nëse mallrat<br />
nuk janë paraqitur brenda këtij afati kohor, deklarata do të konsiderohet se nuk është paraqitur.<br />
Deklaratat doganore të mallrave normalisht duhet të paraqiten në zyrat e Doganës së Kosovës gjatë<br />
ditëve dhe orëve të punës. Megjithatë, Dogana mund, me kërkesën e importuesit ose eksportuesit, dhe<br />
në shpenzime të importuesit ose eksportuesit, të autorizojë paraqitjen e deklaratës jashtë ditë dhe orarit<br />
të punës. Tarifat për shërbime të posaçme mund të aplikohen për këtë shërbim jashtë orarit normal të<br />
punës, dhe do të aplikohen për të mbuluar kostot shtesë që lidhen me ofrimin e shërbimit.<br />
Data e pranimit të deklaratës doganore do të shënohet në deklaratë, ose në dosjen elektronike të<br />
deklaratës.<br />
50
Dogana mund të lejojnë ose të kërkojnë korrigjime të datës së ofruar në deklaratën doganore për tu<br />
bërë me anë të paraqitjes së një deklarate të re me qëllim të zëvendësimit të deklaratës origjinale. Në<br />
këtë rast, data të rëndësishme për përcaktimin e çfarëdo detyrimeve të pagueshme dhe për zbatimin e<br />
çfarëdo dispozite tjetër që rregullon procedurën doganore në fjalë do të jetë data e pranimit të<br />
deklaratës origjinale.<br />
Importuesi apo eksportuesi mund të kërkojnë autorizim për ndryshimin e një ose më shumë nga<br />
veçoritë e deklaratës, pasi deklarata është pranuar nga Dogana. Ndryshimi nuk do të ketë efektin e<br />
dhënies së deklaratës të zbatueshme për mallra tjera të ndryshme nga ato që kishte mbuluar fillimisht.<br />
Megjithatë, asnjë ndryshim nuk do të lejohet kur autorizimi kërkohet pasi Dogana e Kosovës të ketë:<br />
- Informuar deklaruesin se kanë për qëllim të kontrollojnë mallrat ose;<br />
- Vërtetuar se të dhënat në fjalë nuk janë të sakta ose;<br />
- Liruar mallrat.<br />
Pajtueshmëria vullnetare<br />
Administrata moderne doganore bazohet në parimin e pajtueshmërisë vullnetare, mbështetur nga<br />
kërkesat e thjeshtëzuara të raportimit, komunikimit të Doganës, edhe të brendshëm edhe të jashtëm, si<br />
dhe programe të informimit intensiv të klientit. Nismat për lehtësim mund të bëjnë më të efektshëm<br />
procesimin e importeve dhe eksporteve komerciale duke vendosur përgjegjësi më të madhe mbi<br />
bizneset për vetë-vlerësim dhe pajtueshmëri vullnetare.<br />
Që vetë-vlerësimi dhe pajtueshmëria vullnetare të ketë sukses, Dogana e Kosovës është duke siguruar<br />
mjete për bizneset që të arrijnë këto objektiva. Dogana e Kosovës tashmë është duke operuar një<br />
sistem modern kompjuterik ASYCUDA World, i cili do të lejojë tregtarët që të paraqesin elektronikisht<br />
deklaratat doganore on-line. Kjo është një mënyrë se si këto objektiva të dyfishta janë duke u<br />
akomoduar. Përveç kësaj, Dogana e Kosovës është duke u ofruar informacionin e nevojshëm dhe<br />
aftësitë tregtarëve që të fuqizojë bizneset për të përmbushur objektivat e vetë-vlerësimit dhe<br />
pajtueshmërisë vullnetare. Kjo përfshin ofrimin e informacionit teknik në lidhje me tregtinë dhe politikat<br />
fiskale, si dhe udhëzimet në lidhje me qasjen në ASYCUDA.<br />
Importuesit dhe eksportuesit nxiten të vetëdijesohen për të drejtat dhe obligimet e tyre kur është fjala për<br />
transaksione të importit dhe eksportit. Sa më shumë që importuesit dhe eksportuesit i përmbushin obligimet e<br />
tyre vullnetarisht, aq do të marrin shërbim më të mirë nga Dogana e Kosovës me zhdoganime të shpejta dhe me<br />
kosto të ulët të ngarkesave. Rrjedhimisht, ky udhëzues është projektuar posaçërisht për të mbështetur<br />
51
administratën doganore moderne në Kosovë duke rritur transparencën dhe përputhshmërinë vullnetare – e gjithë<br />
kjo për të rritur lehtësimin e tregtisë legjitime ndër-kufitare dhe për të përmirësuar administratën fiskale.<br />
Dokumentet e kërkuara për importe<br />
Normalisht kërkohen tri (3) dokumente për transaksione importi:<br />
Deklarata doganore e mallrave (kliko këtu për të parë formën),<br />
Fatura komerciale (kliko këtu për një shembull), dhe<br />
Certifikata e origjinës (për tarifën preferenciale të CEFTA-s dhe kërkesat tjera). (kliko këtu<br />
për një shembull)<br />
Faturat komerciale – Rekomandimet për lirime më të shpejta të ngarkesave<br />
Informacioni i dhënë në këtë seksion zbatohet për faturat komerciale që janë përgatitur në lidhje me<br />
transaksionet e importit dhe transaksionet e eksportit. Informacion më të mirë mbi faturat e importit<br />
ose eksportit do të lehtësojë lirimet më të shpejta të ngarkesave në vendin e destinacionit.<br />
Sa më të mira të jenë informatat e ofruara për faturat komerciale, aq më shpejtë oficerët doganorë do të<br />
jenë në gjendje të verifikojnë të dhënat e deklaruara dhe dërgesat do të zhdoganohen dhe lirohen më<br />
shpejtë.<br />
Udhëzime të hollësishme për importuesit, eksportuesit dhe shpediterët<br />
Është përgjegjësi e tregtarëve ose përfaqësuesve të tyre për të përgatitur deklarata doganore të mallrave<br />
(DDM) të plota dhe të sakta për zhdoganimin e të gjitha dërgesave, qoftë për import, eksport, transit,<br />
magazinimin ose procedura tjera doganore.<br />
52
Një nga kërkesat për dorëzimin e një deklarate të pranueshme është përfshirja e një kopje të faturës<br />
komerciale dhe certifikatës së origjinës, përveç lejes së kërkuar, licencës ose certifikatave që i përkasin<br />
mallrave.<br />
Fatura tregtare duhet të japë një përshkrim të saktë dhe të plotë të mallrave dhe të ofrojë informata të<br />
caktuara themelore që kanë të bëjnë me këto mallra. Fatura duhet të japë çmimin e vërtetë dhe<br />
të plotë të paguar ose që duhet paguar për secilin lloj të mallit të listuar në faturë.<br />
Dështimi për të siguruar faturat e duhura komerciale, të cilat përshkruajnë në mënyrë adekuate mallrat,<br />
kur deponohet një deklaratë doganore, mund të rezultojë në refuzim të menjëhershëm. Në çdo rast,<br />
procedimi dhe aprovimi i një deklarate pa faturën e duhur, mund ti nënshtrohet vonesave derisa<br />
doganierët përpiqen për të tejkaluar mungesën e informacionit në lidhje me klasifikimin e saktë të<br />
mallrave, përcaktimin e vlerës së saktë të mallrave, duke përcaktuar vendin e origjinës dhe vlerësimit të<br />
saktë të shumave të detyrimeve dhe tatimit. Për këtë arsye, informacioni joadekuat ose jo i plotë në<br />
faturë mund të çojë në tejkalim të pagesave të detyrimeve të importit, TVSH-së dhe akcizës nëse<br />
aplikohet.<br />
Që Dogana të ofrojë shërbim të mirë në zhdoganimin e mallrave të importuara apo të eksportuara,<br />
është esenciale që çdo deklarues të sigurohet që faturat e dorëzuara me DDM-në të përshkruajnë<br />
saktësisht mallrat e mbuluara në transaksion. Përshkrimi i faturës duhet të jetë i detajuar<br />
mjaftueshëm që një zyrtar doganor të jetë në gjendje klasifikojë mallrat saktë në përputhje<br />
me nomenklaturën e Tarifës Doganore të Sistemit të Harmonizuar. Nëse informatat në faturë<br />
dhe përshkrimi i mallit nuk janë dhënë në detaje të mjaftueshme, procedimi i deklaratës doganore mund<br />
të vonohet, që natyrisht rezulton me kohë dhe kosto shtesë për të bërë biznes.<br />
Shumica e vendeve në botë kanë miratuar dhe janë duke zbatuar Përshkrimin e Harmonizuar të Mallrave<br />
gjashtë shifror dhe Sistemin e Kodimit ( "SK") për tregtinë ndërkombëtare; Kosova përdor SK-në për<br />
klasifikimin e mallrave në bazë të Ligjit për Tarifa Doganore. Prandaj, në rast të importit në Kosovë<br />
është shumë e mundshme që furnizuesi i huaj (eksportuesi) ka njohuri të mirë për procesin e kodimit<br />
SK. Rrjedhimisht, do të jetë shumë e dobishme për importuesit të kërkojnë nga furnizuesit e tyre të<br />
huaj që të përfshijnë, së bashku me përshkrimin e saktë të mallrave edhe numrin e saktë gjashtë<br />
shifror të nëntitullit (sipas SK-së) në faturën komerciale; ky numër gjashtë-shifror përdoret në<br />
të gjithë botën për mallrat në fjalë. Ky proces mund të marrë ca kohë për importuesit në Kosovë për t’u<br />
organizuar paraprakisht me furnizuesit e huaj dhe transportuesit, por përpjekja e nevojshme për të<br />
siguruar këtë informacion në fatura ka të ngjarë të rezultojë në shërbim më të mirë nga Dogana në<br />
Kosovë, vlerësime të sakta të pagesave të detyrimeve dhe tatimeve, kohë më të shpejtë të lirimit dhe të<br />
dhëna më të sakta të tregtare, ashtu siç kërkohet nga Ministria e Financave dhe Zhvillimit Ekonomik.<br />
53
Së fundi, fatura duhet të jetë mjaft e lexueshme për të lejuar zyrtarët e doganave të kryejnë procedimin<br />
e tyre dhe funksionet e verifikimit. (Kjo nuk është problem me faturat e dorëzuara elektronikisht.)<br />
Numrat e faturave duhet të jenë të shtypur pashlyeshëm në faturë. Mallrat e klasifikuara nën të njëjtin<br />
klasifikim tarifor SK mund të grupohen së bashku në një linjë të artikujve të DDM-së; vlera e faturës për<br />
çdo linjë të artikujve duhet të shënohet në fushën "22" në formularin e deklaratës doganore. Faturat e<br />
shkruara me dorë apo të gjeneruara nga kompjuteri janë të pranueshme, me kusht që ato përfshijnë<br />
minimumin e informacionit të kërkuar.<br />
Për detaje shtesë lidhur me informacionin dhe të dhënat e kërkuara në fatura klikoni në këtë<br />
vegzë.<br />
Informatat dhe të dhënat e faturës<br />
Informacionet minimale të kërkuara në një fature komerciale përfshijnë:<br />
1. Emrin e shitësit (furnizuesi, transportuesi) në vendin e huaj.<br />
2. Emrin e eksportuesit, nëse është i ndryshëm nga shitësi.<br />
3. Emri i marrësit në Kosovë.<br />
4. Emri i blerësit, nëse është i ndryshëm nga marrësi.<br />
5. Numri i urdhrit të blerjes, nëse është i aplikueshëm.<br />
6. Data e dërgimit direkt në Kosovë.<br />
7. Vendi transit i dërgimit, nëse është i aplikueshëm.<br />
8. Vendi i origjinës (ku mallrat janë rritur, prodhuar ose fabrikuar; nëse dërgesa përfshin<br />
mallra të origjinës së ndryshme, origjina duhet të jepet me një përshkrim narrativ për secilin<br />
lloj të mallit në dërgesë, siç tregohet në pikën 14 më poshtë).<br />
9. Transportimi – trego mënyrën e transportit dhe vendin e dërgesës së drejtpërdrejtë në<br />
Kosovë.<br />
10. Kushtet e shitjes.<br />
11. Kushtet e pagesës (për shembull “shitja”, “dërgesa”, “qiraja”, “kredia” dhe Net 30 Ditë,<br />
etj.).<br />
12. Valuta e marrëveshjes.<br />
13. Numri i paketimeve.<br />
14. Përshkrimi i mallrave (përfshirë llojin e paketimeve, markat dhe numrat, karakteristikat,<br />
klasa, cilësia, numri gjashtë shifror SK) *.<br />
15. Sasia dhe njësia e matjes.<br />
16. Pesha totale (Neto dhe Bruto).<br />
17. Vlerat e njësisë.<br />
18. Fatura gjithsej (FOB – në valutën e marrëveshjes).<br />
19. Deklarata e çmimit (në rastet kur honoraret ose pagesat tjera ose procedimet për<br />
pasuese për këto mallra paguhen ose janë të pagueshme nga blerësi në Kosovë).<br />
54
* Është thelbësore që përshkrimi i kërkuar nën numrin 14 mësipër ë jepet në detaje të mjaftueshme<br />
dhe të përfshijë si në vijim (si të zbatueshme për llojin e mallit): prodhuesin ose emri i brendit, numrat e<br />
modelit, datën e fabrikimit,, kapacitetin, madhësinë, përbërjen e materialit, përshkrimin e aksesorëve të<br />
përfshirë, etj.<br />
Për automjetet e importuara, përveç modelit dhe llojit të automjeteve, si dhe viti, fatura duhet të<br />
përfshijë numrin e shasisë dhe numrin serik të motorit.<br />
Këtu janë disa shembuj të përshkrimeve të pranueshme të faturave (përveç kërkesave për informata<br />
tjera të listuara më sipër):<br />
• "këpucë të grave me pjesën e poshtme prej lëkure, me të sipërme lëkure, numri SK 6403,59"<br />
• "këpucë sportive për burra, me të sipërme lëkure, me pjesën e poshtme prej gome, numri SK 6403,19"<br />
• "këpucë vajzash ', të sipërme lëkure, të sipërme lëkure, me pjesën e poshtme prej lëkure, numri SK<br />
6403,59<br />
• "kompjuterë personal pentium, numrin e modelit 1234, 750 MHz, RAM 32, 3.2 hard disk, dhe 20 cm.<br />
monitor me ngjyra, DOS, Windows 2000, maus dhe pad, tastierë portugalisht, UPS, numri SK 8471,91 "<br />
Vlera doganore e mallrave<br />
"Vlera doganore" i referohet vlerës së mallrave të importuara që përdoret për të llogaritur detyrimet<br />
doganore të importit dhe tatimet. Shumica e importeve vlerësohen në bazë të "vlerës së transaksionit"<br />
(çmimi i kontratës), dmth, çmimi i paguar ose që duhet paguar për mallrat në vendin e tyre të<br />
eksportimit kur shiten në Kosovë, me disa përshtatje të caktuara. Megjithatë, në qoftë se nuk është e<br />
mundur për të përdorur vlerën e transaksionit, 5 metodat e tjera të vlerësimit mund të përdoren sipas<br />
radhës.<br />
55
Kodi Doganor i Kosovës siguron autoritetin për gjashtë metodat që duhet të zbatohen sipas radhës në<br />
përcaktimin e vlerës doganore të mallrave të importuara (shih nenet 31-40 të Kodit). Këto dispozita në<br />
Kod bazohen në Marrëveshjen për Vlerësimin Doganor (MVD) të Organizatës Botërore të Tregtisë<br />
(OBT-së) për përcaktimin e vlerës doganore të mallrave të importuara ("MVD-OBT" ose "MVD"). Të<br />
njëjtat parime dhe praktika zbatohen edhe për vlerësimin e importeve në Bashkimin Evropian dhe për<br />
këtë çështje të gjitha 157-të ekonomitë që janë anëtarë të OBT-së dhe shumë vende të tjera po ashtu.<br />
Për më shumë detaje rreth vlerësimit doganor klikoni në këtë vegzë.<br />
Informata shtesë për vlerësimin doganor<br />
Nenet 60-82 të Udhëzimit Administrativ nr. 11/2009 "që vendosin dispozitat për zbatimin e Kodit<br />
Doganor", sigurojnë informacion më të detajuar mbi vlerën doganore dhe se si të përcaktohet vlera e<br />
mallrave të importuara. Aneksi 12 i këtij Udhëzimi Administrativ ofron Shënimet Shpjeguese mbi Vlerën<br />
Doganore.<br />
Nenet 31-40 të Kodit Doganor të Kosovës) elaborojnë rregullat për përcaktimin e vlerës së mallrave të<br />
importuara, në mënyrë që të sigurohet uniformitet më i madh dhe siguri në mënyrën se si mund të<br />
përcaktohen vlerat ligjërisht. Parashikimi për tregtarët është një objektiv kryesor i këtyre dispozitave të<br />
Kodit lidhur me vlerën doganore, pasi këto dispozita të vlerësimit në Kodin Doganor të Kosovës me<br />
besnikëri ndjekin të njëjtat parime të MVD - në mënyrë që të sigurojnë parashikueshmëri për<br />
importuesit e Kosovës.<br />
Sistemi për përcaktimin e vlerave të importit në Kosovë e njeh nevojën për një sistem të drejtë, uniform<br />
dhe neutral për vlerësimin e mallrave për qëllime doganore që përjashton përdorimin e vlerave<br />
doganore arbitrare ose fiktive. Në të vërtetë, Kodi Doganor përcakton metodologjinë e vlerësimit që<br />
Dogana e Kosovës duhet të aplikojë në importe. Në masën më të madhe të mundshme, "vlera doganore"<br />
e mallrave të importuara do të jetë vlera e transaksionit të mallrave që vlerësohen. Vlera e transaksionit<br />
e mallrave është e bazuar kryesisht në çmimin e paguar ose të pagueshëm për mallrat (në përputhje me<br />
realitetin komercial) përveç në rastet kur disa kufizime ose kushte që kanë të bëjnë me mallrat,<br />
padrejtësisht ose në mënyrë jorealiste ndikojnë në vlerën e tyre.<br />
Vlerat doganore janë të bazuara në kritere të thjeshta dhe të barabarta në përputhje me praktikën<br />
tregtare dhe metodat e zbatuara të vlerësimit duhet të jenë "të aplikimit të përgjithshëm, pa dallim në<br />
mes të burimeve të furnizimit".<br />
Importuesit duhet të jenë të vetëdijshëm se vlera doganore nuk mund të përcaktohet në bazë të:<br />
a) çmimit të shitjes në Kosovë të mallrave të prodhuara në Kosovë;<br />
b) një sistemi i cili siguron pranimin për qëllime doganore të më të lartës nga dy vlerat alternative;<br />
c) çmimit të mallrave në tregun e brendshëm të vendit eksportues;<br />
d) kostos së prodhimit, të ndryshme nga vlerat e përllogaritura që janë përcaktuar për mallra identike<br />
ose të ngjashme, në pajtim me nenin 33 (2) (d);<br />
d) çmimet për eksport në një vend tjetër jashtë Kosovës;<br />
56
f) Vlerave doganore minimale ose<br />
g) vlerave arbitrare ose fiktive.<br />
MVD-OBT gjithashtu pranon se procedurat e vlerësimit doganor nuk duhet të përdoren për të luftuar<br />
dumpingun.<br />
Në këtë drejtim, çdo sistem i aplikimit të vlerave minimale ose krahasuese, është në kundërshtim të<br />
drejtpërdrejtë me parimet e MVD-së, parimet e BE-së dhe dispozitat e vlerësimit të importit në Kodin<br />
Doganor të Kosovës.<br />
Objektivi për të siguruar këtë informacion në UTN është përmirësimi i cilësisë së informacionit të<br />
dhënë në deklaratat doganore (pra nxitjen e rritjes së përputhshmërisë vullnetare) që ka të bëjë me<br />
mallrat e përfshira në transaksion. Përmirësimi në cilësinë dhe saktësinë e informacionit në fatura dhe<br />
deklarata doganore do ti lejojë Doganës së Kosovës të ofrojë shërbim më të mirë në zhdoganimin e<br />
dërgesave të importit më shpejt.<br />
Për informacion specifik lidhur me vlerësimin doganor, ju lutem kontaktoni zyrën e treguar më sipër.<br />
Gjithashtu, Departamenti i Trajnimit në Doganën e Kosovës ka materiale, duke përfshirë një DVD, në<br />
dispozicion për importuesit dhe përfaqësuesit e tyre që do të ndihmojnë në përgatitjen e deklaratave të<br />
importit, duke përfshirë materiale që kanë të bëjnë me metodologjinë përcaktimin korrekt të vlerave të<br />
importeve.<br />
Së fundi, Titulli IV që fillon në faqen 18 të Udhëzimit Administrativ nr. 11/2009 ofron informacion më të<br />
detajuar mbi vlerësimin e mallrave të importuara. Më konkretisht, nenet 60-82 të këtij Udhëzimi<br />
Administrativ (pp 18-51) ofrojnë informacion të detajuar mbi vlerësimin doganor, dhe Aneksi 12 i<br />
Udhëzimit Administrativ përshkruan "Shënimet Shpjeguese mbi Vlerën Doganore" që janë të dobishme.<br />
(Ky aneks gjendet në faqen 377 të Udhëzimit Administrativ).<br />
Kurdo që Dogana e Kosovës ka dyshime në lidhje me një vlerë të deklaruar të importit, një zyrtar<br />
doganor mund të kërkojë informacione shtesë mbi mallrat dhe transaksionet në fjalë. Megjithatë, në<br />
qoftë se vazhdon dyshimi, oficeri duhet, para se të arrijë një vendim përfundimtar, të njofton personin në<br />
fjalë, me shkrim nëse kërkohet, me arsyet e këtyre dyshimeve dhe t’i sigurojë personit një mundësi të<br />
arsyeshme për t'u përgjigjur. Në të gjitha rastet e tilla, vendimi përfundimtar dhe arsyet duhet t'i<br />
komunikohen me shkrim personit në fjalë.<br />
Kur një borxh doganor lind në lidhje me mallrat e importuara dhe vlera doganore e këtyre mallrave<br />
bazohet në çmimin realisht të paguar ose të pagueshëm që përfshin shpenzimet e magazinimit dhe të<br />
ruajtjes së mallrave gjatë vendosjes së tyre në magazinë, këto shpenzime nuk duhet të përfshihen në<br />
vlerën doganore në rast se tregohen veçmas nga çmimi realisht i paguar ose që duhet paguar për mallrat.<br />
Vlerësimi i transportit ndërkombëtar dhe shpenzimeve të sigurimit<br />
Vlera doganore e importeve në Kosovë është llogaritur në bazë të CIF (fjalë për fjalë, kostoja e mallrave,<br />
plus transporti ndërkombëtar i mallrave dhe shpenzimet e sigurimit). Nën-neni 36.1 (d) i Kodit Doganor<br />
parashikon autoritetin për të përfshirë koston e transportit ndërkombëtar në vlerën doganore të<br />
mallrave të importuara.<br />
57
Pra, kostoja e transportit dhe sigurimit për mallrat e importuara, si dhe të gjitha shpenzimet e ngarkimit<br />
e të trajtimit që lidhen me transportin e mallrave të importuara në vendin e mbërritjes së parë të<br />
mallrave të importuara në Kosovë duhet të përfshihen në llogaritjen e vlerës doganore.<br />
Kur mallrat transportohen me të njëjtën mënyrë transporti deri në një pikë përtej pikës së mbërritjes së<br />
parë në Kosovë, shpenzimet e transportit në përgjithësi duhet të vlerësohen në përpjesëtim të drejtë<br />
me largësinë e përshkuar jashtë dhe brenda Kosovës. Kjo është e domosdoshme sepse vetëm pjesa<br />
ndërkombëtare e transportit dhe kostove të sigurimit duhet të përfshihen në llogaritjen e vlerës<br />
doganore të mallrave të importuara.<br />
Ku transporti është falas ose ofrohet nga blerësi, kostot e transportit deri në pikën e mbërritjes të parë<br />
në Kosovë, të përcaktuara në përputhje me planin e normave të transportit të mallrave që normalisht<br />
zbatohen për të njëjtën mënyrë të transportit, duhet të llogaritet në bazë të planit të transportit të<br />
mallrave dhe pastaj shtohen në vlerën doganore. Megjithatë, çdo shtesë e tillë në çmimin realisht të<br />
paguar ose që duhet paguar, në këtë drejtim, duhet të bëhet vetëm në bazë të të dhënave objektive e të<br />
llogaritshme.<br />
Në këtë drejtim, përqindja e shpenzimeve të transportit ajror që duhet të përfshihen në vlerën<br />
doganore të mallrave të importuara është 100%.<br />
Për mallrat e importuara në Kosovë nga shërbimi postar ndërkombëtar, të gjitha detyrimet postare deri<br />
në vendin e dorëzimit duhet të përfshihen në vlerën doganore të këtyre mallrave, me përjashtim të çdo<br />
takse postare shtesë që vendoset në Kosovë. Megjithatë, asnjë përshtatje në vlerën e deklaruar nuk do<br />
të bëhet në lidhje me tarifat e tilla në përcaktimin e vlerës së dërgesave postare të natyrës jokomerciale.<br />
Deklarata e ndarë e vlerës<br />
Aty ku është e nevojshme për të krijuar një vlerë doganore për qëllime të neneve 32-40 të Kodit<br />
Doganor, një deklaratë e të dhënave në lidhje me vlerën doganore të mallrave të importuara (deklarata<br />
e vlerës) është e nevojshme të shoqërojë deklaratën doganore të importit të bërë në lidhje me mallrat e<br />
importuara.<br />
Deklarata e vlerës do të plotësohet dhe paraqitet në formularin “DV 1" që korrespondon me modelin<br />
në Aneksin 14 të "Udhëzimit Administrativ nr. 11/2009 që përcakton dispozitat për zbatimin e Kodit<br />
Doganor" që plotësohet, kur është e përshtatshme nga një ose më shumë formularë DV 1 që<br />
korrespondojnë me modelin në Aneksin 15, gjithashtu të Udhëzimit Administrativ të njëjtë. Kjo<br />
deklaratë e vlerës mund të bëhet vetëm nga një person i vendosur në Kosovë dhe në posedim të fakteve<br />
relevante.<br />
58
Dogana e Kosovës mund të heq dorë nga kërkesa për një deklaratë të ndarë të vlerës, kur vlera<br />
doganore e mallrave në fjalë nuk mund të përcaktohet sipas dispozitave të nenit 33 të Kodit. Në raste të<br />
tilla personi përgjegjës në Kosovë do t’i pajisë ose të shkaktojë pajisjen e Doganës së Kosovës me ato<br />
informata tjera që mund të kërkohen për qëllime të përcaktimit të vlerës doganore në bazë të një neni<br />
tjetër të Kodit; dhe këto informacione të tjera do të ofrohen në formën dhe mënyrën që do të<br />
përcaktohet nga Dogana e Kosovës.<br />
Depozitimi në një zyrë doganore i një deklarate të ndarë të vlerës, pa paragjykim për zbatimin e<br />
mundshëm të dispozitave penale, do të jetë e barabartë me përfshirjen e përgjegjësisë nga ana e personit<br />
përgjegjës në Kosovë për:<br />
Saktësinë dhe plotësinë e të dhënave të ofruara në deklaratë,<br />
Vërtetësinë e dokumenteve të prodhuara në mbështetje të këtyre të dhënave, dhe<br />
Ofrimin e çdo informacioni shtesë ose dokumenti të nevojshëm për të përcaktuar vlerën<br />
doganore të mallrave.<br />
Përveç kur kjo është esenciale për aplikimin korrekt të detyrimeve të importit, Dogana e Kosovës mund<br />
të heqë dorë nga kërkesa për deklaratën e tërë të ndarë të vlerësimit ose një pjesë të saj, kur:<br />
Vlera doganore e mallrave të importuara në një ngarkesë nuk e kalon vlerën e 10.000€, me<br />
kusht që ato të mos përbëjnë dërgesë të ndarë ose të shumëfishtë nga i njëjti dërgues për të<br />
njëjtin pranues; ose<br />
Importet e përfshira janë të një natyre jo komerciale; ose<br />
Dorëzimi i të dhënave në fjalë nuk është i domosdoshëm për zbatimin e TARIK-ut ose kur<br />
detyrimet doganore të parapara me TARIK nuk janë të ngarkueshme në pajtim me dispozitat e<br />
veçanta doganore.<br />
Tutje, në rast të trafikut të vazhdueshëm të mallrave të furnizuara nga shitësi i njëjtë te blerësi i njëjtë<br />
nën të njëjtat kushte tregtare, Dogana e Kosovës mund të heqë dorë nga kërkesa që të gjitha të dhënat<br />
në bazë të Nenit 88 (1) të ofrohen në mbështetje të çdo deklarate doganore, por do të kërkojnë ato sa<br />
herë që ndryshojnë rrethanat dhe të paktën një herë në tre vjet.<br />
59
Një heqje dorë në bazë të këtij neni mund të tërhiqet dhe paraqitja e një DV 1 mund të kërkohet kur<br />
gjendet se një kusht i domosdoshëm për t'u kualifikuar për këtë heqje dorë nuk ishte përmbushur ose<br />
nuk përmbushet më.<br />
Përshkrimi doganor (klasifikimi) i mallrave – Të kuptuarit e TARIK-ut<br />
Kodi Doganor i Kosovës jep autoritetin për metodat që duhet të zbatohen në përcaktimin e përshkrimit<br />
(klasifikimit) të mallrave të importuara dhe të eksportuara. [shih nenet 24 dhe 25 të Kodit Doganor].<br />
Në përmbledhje, Kodi Doganor parasheh se:<br />
• Detyrimet e importit që duhet paguar kur një "borxh doganor" 8 lind do të bazohen në<br />
nomenklaturën e mallrave të TARIK-ut, tarifës doganore të Kosovës, ligjet e zbatueshme në<br />
Kosovë dhe çdo marrëveshje me një vend tjetër apo grup vendesh, e lidhur nga Kosova që<br />
parasheh dhënien e trajtimit tarifor preferencial.<br />
• Çdo masë tjetër në bazë të ligjeve të aplikueshme në Kosovë që aplikohet për importimin ose<br />
eksportimin e mallrave, atëherë kur është e përshtatshme, do të zbatohet në bazë të klasifikimit<br />
tarifor të këtyre mallrave përbrenda TARIK-ut.<br />
Tarifa doganore e Kosovës është e bazuar në Përshkrimin e Mallrave të Harmonizuar Ndërkombëtarisht<br />
dhe Sistemin i Kodimit ë cilit përgjithësisht i referohet si "Sistemi i Harmonizuar" ose thjeshtë "SH". SH<br />
është nomenklaturën ndërkombëtare e produkteve me qëllime të shumëfishta e zhvilluar dhe e<br />
administruar nga Organizata Botërore e Doganave (OBD). Për më shumë informacion mbi Sistemin e<br />
Harmonizuar dhe Tarik-un klikoni mbi këtë vegëz.<br />
8 Një obligim për pagesën e detyrimit doganor, tatimit dhe/ose detyrimeve tjera.<br />
60
Informata shtesë në lidhje me sistemin e harmonizuar (SH)<br />
SH përmban më shumë se 5000 grupe mallrash, secili i identifikuar nga një nëntitull ndërkombëtar<br />
gjashtë-shifror, të organizuar në një strukturë ligjore dhe logjike dhe mbështetur nga rregulla të<br />
përcaktuara mirë për të arritur klasifikime uniforme. Sistemi përdoret nga më shumë se 200 vende dhe<br />
ekonomi si bazë për tarifat doganore të tyre dhe për mbledhjen e statistikave të tregtisë<br />
ndërkombëtare. Mbi 98% e mallrave në tregtinë botërore klasifikohet sipas SH.<br />
Interpretimi zyrtar i SH është dhënë në pesë vëllime të Shënimeve Sqaruese, të publikuara nga OBD, si<br />
pjesë e një database të mallrave duke u dhënë klasifikimin SH më shumë se 200.000 mallrave të tregtuara<br />
ndërkombëtarisht.<br />
Vendimet në lidhje me interpretimin dhe zbatimin e Sistemit të Harmonizuar, siç janë vendimet për<br />
klasifikim dhe ndryshimi i Shënimeve Sqaruese ose i përmbledhjes së opinioneve të klasifikimit. Hyjnë në<br />
fuqi dy muaj pas miratimit nga Komiteti për SH i OBD-së.<br />
TARIK-u në Kosovë<br />
Kosova miratoi SH-në si bazë për “TARIK-un” e Doganës së Kosovës në vitin 2005 dhe do të vazhdojë<br />
të përdorë SH-në pasi që TARIK-u është i integruar eventualisht me tarifat e jashtme të bazuara në BE.<br />
TARIK-u përbën një plan të normave dhe masave që zbatohen për importimin dhe eksportimin e<br />
mallrave; nën-titulli ndërkombëtar gjashtë-shifror rafinohet më tej me katër shifra tjera shtesë për të<br />
marrë parasysh të gjitha kërkesat për Entin Statistikor të Kosovës, detyrimet doganore, masat e politikës<br />
tregtare për importit dhe eksport, norma preferenciale të detyrimeve (CEFTA), TVSH-në dhe normat e<br />
akcizës.<br />
TARIK-u është pika e përbashkët e referencës për tregtarët,<br />
agjentët doganore, Shërbimin Doganor të Kosovës dhe të gjitha<br />
ministritë përkatëse dhe kështu siguron zbatimin uniform të të<br />
gjitha ligjeve dhe rregulloreve në fuqi për import dhe eksport.<br />
TARIK-u është përditësuar për të marrë parasysh të gjitha<br />
rregulloret e miratuara rishtazi dhe përditësohet në baza vjetore<br />
në përputhje me Nomenklaturën e Kombinuar të Bashkimit<br />
Evropian, të publikuar.<br />
Si duket TARIK‐u<br />
61
Nomenklatura e harmonizuar e mallrave dhe sistemit të kodimit<br />
Kodi i mallit për import është një numër dhjetë shifror që barazohet me një përshkrim të artikullit. Çdo<br />
artikull do të ketë një numër kodi - megjithatë të ndryshëm ose të panjohur.<br />
Ndaj çdo kodi të mallit është vendosur një normë detyrimi, siç cilido kufizim ka të ngjarë të zbatohet<br />
mund të nevojitet edhe Licenca p. sh. DTI për import. Klasifikimin e produkteve tuaja sipas kodeve të<br />
duhura të mallrave është shumë e rëndësishme pasi që kodi;<br />
__ Përshkruan mallrat dhe<br />
__ Përcakton normën e detyrimit.<br />
Shumica e produkteve të importuara do të tërheqë detyrime. Është e rëndësishme që të paguhet norma<br />
e saktë e detyrimit. Nëse paguani shumë, do të jeni në disavantazh financiarisht. Nëse paguani shumë<br />
pak, ka të ngjarë që do të ju duhet paguani shumën shtesë më vonë, ndoshta pasi ti keni shitur mallrat.<br />
Sigurimi se produktet tuaja klasifikohen sipas kodit të saktë të mallrave është shumë me rëndësi. Kodet<br />
e mallrave janë të përfshira në Volumin 2 të Tarifës dhe ka diku 65.000 të tillë. Tarifa përditësohet çdo<br />
muaj siç edhe kodet mund të ndryshojnë, të largohen ose të shtohen të reja.<br />
Qasje të drejtpërdrejtë në TARIK-un e Kosovës keni në:<br />
http://dogana.rks-gov.net/Uploads/Documents/tarik/indexalb.htm<br />
Shteti i origjinës së mallrave<br />
[Nenet 26-31 të Kodit Doganor të Kosovës sigurojnë autoritetin për metodat që duhet të zbatohen për<br />
përcaktimin e origjinës së mallrave të importuara.]<br />
62
Rregullat e origjinës janë të rëndësishme për tregti preferenciale - për shembull, tregtia brenda CEFTA-s<br />
e mallrave të cilat kanë origjinën në territoret e CEFTA-s dhe marrëveshjet e ardhshme të tregtisë së<br />
lirë të negociuara nga Kosova. Megjithatë, rregullat e origjinës janë gjithashtu të rëndësishme për<br />
tregtinë jo-preferenciale - për shembull, për shënimin e vendit të origjinës në produkte dhe përcaktimin<br />
e aplikimit të instrumenteve juridike tregtare. Shënimi i mallrave të importuara për origjinë jopreferenciale<br />
ka të bëjë kryesisht me ofrimin e informatave me interes për konsumatorët.<br />
Përcaktimi i origjinës së produkteve për tregti preferenciale (CEFTA) është i rëndësishëm për llogaritjen<br />
e detyrimeve dhe tatimeve mbi importet. Për importet në Kosovë, që kanë origjinën në territorin ose<br />
territoret e Palëve të CEFTA-s, nuk ka detyrime doganore të zbatueshme për import. Megjithatë, duhet<br />
theksuar se mallrat të cilat kanë origjinë nga vendet jashtë CEFTA-s (p.sh. Gjermania, Kina), por të cilat<br />
janë të importuara direkt në Kosovë nga territori i një anëtari të CEFTA-s nuk kanë të drejtë për të<br />
hyrë në Kosovë pa detyrime doganore të importit, sipas kushteve të CEFTA-s. Detyrimet doganore të<br />
importit për mallrat e tilla, në përgjithësi 10% ad valorem, duhet të paguhen në kohën e importimit në<br />
Kosovë.<br />
Marrëveshja e OBT-së mbi Rregullat e Origjinës përcakton parimet e përgjithshme që vlejnë për<br />
mënyrën se si përcaktohet origjina e një produkti. Rregullat e origjinës dhe zbatimi i tyre supozohet të<br />
lehtësojnë rrjedhën e tregtisë ndërkombëtare dhe jo të krijojnë pengesa të panevojshme. Të gjitha ligjet,<br />
rregulloret dhe praktikat në lidhje me rregullat e origjinës duhet të jenë transparente dhe përgatitja dhe<br />
zbatimi i këtyre rregullave do të jetë i paanshëm, i parashikueshëm, konsistent dhe neutral.<br />
Për më shumë informata mbi rregullat e origjinës kliko në këtë vegëz.<br />
Informata shtesë mbi rregullat e origjinës<br />
Ekzistojnë katër rregulla kryesore të origjinës:<br />
Rregulla të origjinës për produkte që janë rritje, fabrikim apo prodhim i tërësishëm i një territori<br />
apo shtetit të vetëm (kriteri i “prodhimit në tërësi).<br />
Rregullat e bazuara mbi një ndryshim të paraparë në klasifikimin tarifor nga klasifikimi i artikujve<br />
dhe materialeve të përdorura në procesin e prodhimit, deri te klasifikimi i produkteve finale. Kur<br />
aplikohet kriteri i ndryshimit të klasifikimit tarifor, një rregull i tillë i origjinës, dhe çdo<br />
përjashtim nga rregulli, në mënyrë të qartë duhet të specifikojë nëntitujt apo titujt brenda<br />
nomenklaturës tarifore që janë adresuar nga rregulli.<br />
63
Rregullat e origjinës bazuar në përfundimin e një procesi të specifikuar të fabrikimit apo<br />
përpunimit. Për rregulla të tilla, operacioni që i jep origjinën produktit duhet të specifikohet<br />
saktësisht.<br />
Rregullat e origjinës bazuar në vlerën e shtuar në prodhimin e një produkti përfundimtar në një<br />
territor ose shtet të caktuar. Kur aplikohet kriteri i përqindjes ad valorem, metoda për<br />
llogaritjen e kësaj përqindjeje duhet gjithashtu të tregohet në rregulla.<br />
Mallrat e prodhuara tërësisht në një vend të caktuar do të merren kanë origjinën nga ai vend. Në<br />
përputhje me OBT-në dhe CEFTA-n, vetëm këto më poshtë do të merren si të prodhuara tërësisht në<br />
një vend të caktuar:<br />
a) produkte minerale të nxjerra nga toka e vet, nga ujërat e veta territoriale, ose nga<br />
shtratin e detit të vet;<br />
b) produktet bimore të korrura ose të mbledhur në atë vend;<br />
c) kafshët e gjalla të lindura dhe rritura në atë vend;<br />
d) produkte të përfituara nga kafshë të gjalla në atë vend;<br />
e) produkte të përfituara nga gjuetia apo peshkimi i kryer në atë vend;<br />
f) produkte të përfituara nga peshkimi detar dhe produkte të tjera të marra nga deti me<br />
një anije të atij vendi;<br />
g) produkte të përfituara në bordin e një anije fabrikë të atij vendi vetëm nga produktet e<br />
llojit të mbuluara nga paragrafi (f) më sipër;<br />
h) produkte të nxjerra nga shtresat ose nënshtresat tokësore detare jashtë ujërave<br />
territoriale të atij vendi, me kusht që vendi ka të drejtën e vetme për të punuar këto<br />
shtresa apo nënshtresa;<br />
i) skrap dhe mbeturina nga operacionet e fabrikimit dhe përpunimit, si dhe artikuj të<br />
përdorur, mbledhur në atë vend dhe të përshtatshme vetëm për përfitimin e sërishëm<br />
të lëndëve të para;<br />
j) mallra të prodhuara në atë vend vetëm nga produktet e përmendura në paragrafët (a)<br />
deri (i) më sipër.<br />
Kur mallrat janë prodhuar, pjesërisht, në dy ose më shumë shtete:<br />
a) Mallrat mund të konsiderohet se kanë origjinën në vendin në të cilën mallrat janë përfunduar<br />
në formën në të cilën ato janë importuar në Republikën e Kosovës, ose<br />
b) Origjina e mallrave mund të përcaktohet sipas kriterit të transformimit substancial.<br />
Pikërisht këtu rregullat e origjinës janë thelbësore në përcaktimin e vendit të origjinës së mallrave.<br />
64
Në përcaktimin e origjinës së mallrave të importuara sipas paragrafit të mësipërm, konsideratë duhet t’i<br />
kushtohet Protokolleve përkatëse të CEFTA-s. Më tej, kushtet në lidhje me transformimin substancial<br />
mund të përcaktohen me Udhëzim Administrativ nga Dogana e Kosovës. Sipas këtij kriteri të<br />
përgjithshëm, mallrat konsiderohen se kanë pësuar fabrikim ose përpunim të mjaftueshëm në një vend të<br />
caktuar për t’u konsideruar me origjinë nga ai vend, në qoftë se mallrat janë klasifikuar nën një titull apo<br />
nëntitull në nomenklaturën e Sistemit të Harmonizuar, që është i ndryshëm nga titujt apo nëntitujt e<br />
aplikueshëm për çdonjërin prej artikujve dhe materialeve të përdorura apo të konsumuara në fabrikimin<br />
ose përpunimin e mallrave të importuara, pavarësisht nga origjina e cilitdo prej artikujve apo materialeve<br />
të tilla. Disa rregulla të origjinës kërkojnë që një përqindje e caktuar e vlerës së produktit përfundimtar<br />
duhet të origjinojnë në një vend që produkti të konsiderohet se ka origjinën në atë vend.<br />
Për më shumë informacion mbi rregullat e origjinës dhe përcaktimin e vendit të origjinës së mallit, ju<br />
lutemi kontaktoni Zyrën për Origjinë në Doganën e Kosovës.<br />
Mallrat e prodhuara tërësisht në një vend të caktuar do të merren se kanë origjinën nga ai vend. Në<br />
përputhje me OBT-në dhe CEFTA-n, vetëm këto më poshtë do të merren si të prodhuara tërësisht në<br />
një vend të caktuar:<br />
k) produkte minerale të nxjerra nga toka e vet, nga ujërat e veta territoriale, ose nga<br />
shtratin e detit të vet;<br />
l) produktet bimore të korrura ose të mbledhur në atë vend;<br />
m) kafshët e gjalla të lindura dhe rritura në atë vend;<br />
n) produkte të përfituara nga kafshë të gjalla në atë vend;<br />
o) produkte të përfituara nga gjuetia apo peshkimi i kryer në atë vend;<br />
p) produkte të përfituara nga peshkimi detar dhe produkte të tjera të marra nga deti me<br />
një anije të atij vendi;<br />
q) produkte të përfituara në bordin e një anije fabrikë të atij vendi vetëm nga produktet e<br />
llojit të mbuluara nga paragrafi (f) më sipër;<br />
r) produkte të nxjerra nga shtresat ose nënshtresat tokësore detare jashtë ujërave<br />
territoriale të atij vendi, me kusht që vendi ka të drejtën e vetme për të punuar këto<br />
shtresa apo nënshtresa;<br />
s) skrap dhe mbeturina nga operacionet e fabrikimit dhe përpunimit, si dhe artikuj të<br />
përdorur, mbledhur në atë vend dhe të përshtatshme vetëm për përfitimin e sërishëm<br />
të lëndëve të para;<br />
t) mallra të prodhuara në atë vend vetëm nga produktet e përmendura në paragrafët (a)<br />
deri (i) më sipër.<br />
Kur mallrat janë prodhuar, pjesërisht, në dy ose më shumë shtete:<br />
65
c) Mallrat mund të konsiderohet se kanë origjinën në vendin në të cilën mallrat janë përfunduar<br />
në formën në të cilën ato janë importuar në Republikën e Kosovës, ose<br />
d) Origjina e mallrave mund të përcaktohet sipas kriterit të transformimit substancial.<br />
Pikërisht te mallrat e prodhuara në më shumë se një shtet rregullat e origjinës janë thelbësore në<br />
përcaktimin e vendit të origjinës së mallrave.<br />
Në përcaktimin e origjinës së mallrave të importuara sipas paragrafit të mësipërm, konsideratë duhet t’i<br />
kushtohet Protokolleve përkatëse të CEFTA-s. Më tej, kushtet në lidhje me transformimin substancial<br />
janë të përcaktuara me Udhëzimin Administrativ Nr. 11/2009. Sipas këtij kriteri të përgjithshëm për<br />
mallrat e prodhuara në më shumë se një shtet, mallrat konsiderohen se kanë pësuar fabrikim ose<br />
përpunim të mjaftueshëm në një vend të caktuar për t’u konsideruar me origjinë nga ai vend, në qoftë se<br />
mallrat janë klasifikuar nën një titull apo nëntitull në nomenklaturën e Sistemit të Harmonizuar, që është<br />
i ndryshëm nga titujt apo nëntitujt e aplikueshëm për çdonjërin prej artikujve dhe materialeve të<br />
përdorura apo të konsumuara në fabrikimin ose përpunimin e mallrave të importuara, pavarësisht nga<br />
origjina e cilitdo prej artikujve apo materialeve të tilla. Tutje, disa rregulla të origjinës kërkojnë që një<br />
përqindje e caktuar e vlerës së produktit përfundimtar duhet të origjinojnë në një vend që produkti të<br />
konsiderohet se ka origjinën në atë vend.<br />
Titulli III që fillon në faqen 18 të Udhëzimit Administrativ nr. 11/2009 ofron informacion më të detajuar<br />
mbi origjinën e mallrave. Nenet 14-19 të përfshira në këtë Udhëzim Administrativ japin informacion për<br />
mënyrën e përcaktimit të origjinës së tekstileve dhe produkteve të tekstilit. Neni 26 ofron informata për<br />
Certifikatat e Origjinës. Kur origjina e një produkti është ose duhet të dëshmohet gjatë importimit me<br />
tregimin e një certifikatë të origjinës, certifikata do të përmbushë kushtet e mëposhtme:<br />
a) duhet të bëhet nga autoriteti i autorizuar për këtë qëllim nga vendi i lëshimit;<br />
b) duhet të përmbajë të gjitha të dhënat e nevojshme për identifikimin e produktit me të cilin ka të<br />
bëjë, në mënyrë të veçantë:<br />
- Numri i paketave, natyra e tyre, dhe shenjat dhe numrat që ato mbajnë,<br />
- Lloji i produktit,<br />
- Pesha bruto dhe neto e produktit; këto dhënat mund, megjithatë, të zëvendësohen me<br />
të tjera, të tilla si numri ose vëllimi, kur produkti i nënshtrohet ndryshimeve në peshë<br />
gjatë transportit ose kur pesha e tij nuk mund të konstatohet, ose kur kjo normalisht<br />
identifikohet me veçori tjera të tilla, dhe<br />
- Emri i dërguesit.<br />
c) do të vërtetojë qartë se produkti me të cilin ka të bëjë ka origjinën në një vend specifik.<br />
Për më shumë informacion mbi rregullat e origjinës dhe përcaktimin e vendit të origjinës së mallit, ju<br />
lutemi kontaktoni Zyrën për Origjinë në Doganën e Kosovës.<br />
66
Detyrimet, TVSH-ja dhe Akciza – Përllogaritja e Pagesave<br />
Norma e detyrimeve doganore të importit është zero për mallra që kanë origjinën në territorin e një<br />
vendi që është palë e Marrëveshjes për Tregti të Lirë në Evropën Qendrore (CEFTA).<br />
Shumica e normave të detyrimeve të importit për mallrat që vijnë jashtë CEFTA-s janë 10% ad valorem<br />
(10% të çmimit të paguar ose të pagueshëm për mallrat e importuara); megjithatë, disa mallra të<br />
importuara janë të liruara nga pagesa e detyrimeve të importit prej 10%. TARIK-u ofron informata të<br />
detajuara mbi normat e detyrimeve të importit, normat e TVSH-së, normat e akcizës (nëse ka), si dhe<br />
çdo certifikate apo licence të nevojshme që kanë të bëjnë me të gjitha mallrat e importuara.<br />
Këtu është vegëza elektronike për TARIK-un:<br />
http://dogana.rks-gov.net/Uploads/Documents/tarik/indexalb.htm<br />
TVSH<br />
Pothuajse të gjitha importet janë subjekt i TVSH-së prej 16% mbi vlerën e doganimit të mallrave të<br />
importuara. Megjithatë, disa mallra janë të liruara nga TVSH-ja, qoftë nëse importohen në Kosovë, ose<br />
prodhohen në Kosovë. TARIK tregon nëse TVSH-ja nuk mblidhet për importimin e mallrave specifike.<br />
Akciza<br />
[Nenet 234-249 të Kodit Doganor sigurojnë autoritetin për vjeljen e akcizës për produkte të caktuara.]<br />
Akciza mblidhet për mallra luksoze të caktuara dhe disa produkte të tjera. Kliko në këtë vegëz për të<br />
parë produktet që i nënshtrohen akcizës.<br />
Grafiku më poshtë, liston produktet që i nënshtrohen akcizës, së bashku me numrin e nëntitullit tarifor<br />
dhe norma e akcizës që vlen për çdo produkt.<br />
67
MALLRAT QË I NËNSHTROHEN AKCIZAVE DHE TARIFAT PËRKATËSE<br />
Përshkrimi i mallit Shifra Tarifa e taksës<br />
Ujërat, duke përfshirë ujërat minerale dhe të ajrizuara të<br />
cilat përmbajnë sheqer të shtuar apo ndonjë materie<br />
tjetër ëmbëlsuese apo që janë me shije, si dhe pijet e tjera<br />
joalkoolike, duke mos përfshirë lëngjet e frutave apo të<br />
perimeve nga kaptina 2009.<br />
2202<br />
Birra e prodhuar nga malti 2203<br />
Verërat nga rrushi i freskët, duke përfshirë verërat me<br />
përmbajtje të shtuar të alkoolit; mushti i rrushit,<br />
përpos atij nga kapitulli 2009<br />
Vermuti dhe verërat e tjera nga rrushi i freskët me shije të<br />
bimëve apo të substancave aromatike<br />
Pijet e tjera të fermentuara (për shembull mushti i<br />
mollës apo i dardhës, pijet alkoolike nga fermentimi i<br />
mjaltës); përzierjet e pijeve të fermentuara dhe përzierjet e<br />
pijeve të fermentuara e të pijeve joalkoolike të cilat nuk<br />
janë cekur ose nuk janë përfshirë diku tjetër<br />
Etil alkooli i padenatyrizuar me përqindje të alkoolit<br />
prej 80% apo më të lartë; etil alkooli dhe pijet e tjera<br />
alkoolike të denatyrizuara të cilësdo përqindje alkoolike<br />
Etil alkool i padenatyrizuar me përqindje të alkoolit prej<br />
më pak se 80%; pijet alkoolike, likeret dhe pijet<br />
e tjera alkoolike<br />
2204<br />
2205<br />
2206<br />
2207<br />
2208<br />
0,045 €/kg<br />
500 €/Hl<br />
abs. alk. 100%vol<br />
në 20oC(1)<br />
500 €/Hl<br />
abs. alk. 100%vol<br />
në 20oC(1)<br />
500 €/Hl<br />
abs. alk. 100%vol<br />
në 20oC(1)<br />
500 €/Hl<br />
abs. alk. 100%vol<br />
në 20oC(1)<br />
500 €/Hl<br />
abs. alk. 100%vol<br />
në 20oC(1)<br />
500 €/Hl abs. alk.<br />
100%vol<br />
në 20oC(1)<br />
68
Cigaret, cigaret e prera dhe cigarillosët të cilat<br />
përmbajnë duhan<br />
Cigaret që përmbajnë duhan 2402 20<br />
Prodhimet e tjera të përpunuara të duhanit dhe<br />
zëvendësimet e përpunuara të duhanit; duhani i<br />
“homegjenizuar” apo “i ribërë përmes<br />
përpunimit”;ekstraktet dhe esencat e duhanit<br />
Gazet e naftës dhe hidrokarbure tjera gazoike<br />
Vajrat dhe prodhimet e tjera të distilimit të katranit të<br />
thëngjillit në temperatura të larta; produktet e ngjashme në<br />
të cilët pesha e përbërësve aromatikë është më e madhe<br />
se e përbërësve jo aromatikë<br />
1. Vajrat e petroleumit dhe vajrat e përfituara nga<br />
mineralet bituminoze (përpos naftës së papërpunuar)<br />
produktet që nuk janë cekur apo përfshirë tjetërkund, të<br />
cilat përmbajnë në peshë 70% apo më shumë vajra të<br />
petroleumit apo vajra të përfituara nga mineralet<br />
bituminoze, ku këto vajra janë përbërësit kryesorë të<br />
produktit (përpos vajrave të përdorura).<br />
Vajra te gazit ( Naftë )<br />
Alkooli për motorë ( Benzina), karburantet e llojit te<br />
alkoolit për motorët reaktive dhe vajrat e tjera te lehta<br />
2402 1000 1,00 € për një<br />
2403<br />
njësi<br />
konvencionale (2<br />
25,00 € për një<br />
njësi<br />
konvencionale<br />
(2)<br />
25,00 € për një<br />
njësi<br />
konvencionale<br />
(2)<br />
2711 0.1€/lit<br />
2707<br />
2710 11 dhe<br />
2710 19<br />
2710 1931<br />
deri<br />
2710 1949<br />
0,325 €/lit<br />
0,325 €/lit<br />
0,36 €/l<br />
69
27101131deri<br />
27101190<br />
0,385 €/lit<br />
Hidrokarburet aciklike 2901 0,36 €/lit<br />
Hidrokarburet ciklike 2902 0,36 €/lit<br />
Produktet kundërdetonuese, inhibitorët e oksidimit,<br />
inhibitorët e ngjitjes, përmirësuesit e viskozitetit,<br />
produktet antikorozive dhe aditivët e tjerë të prodhuar<br />
për vajrat minerale (duke përfshirë benzinën) apo për<br />
lëngjet e tjera të cilat përdoren për qëllime të njëjta si<br />
vajrat minerale<br />
Tretësit kompozit organik dhe holluesit të cilët nuk<br />
janë cekur a përfshirë diku tjetër; holluesit e prodhuar<br />
të ngjyrës apo të llakut<br />
Alkilbenzenët e përzier dhe alkilnaftalenët e përzier,<br />
përpos atyre nga kaptina 2707 apo 2902<br />
Veturat dhe automjetet e tjera motorike parimisht të<br />
disenjuara për transport të personave (përpos atyre nga<br />
kaptina 8702), duke përfshirë veturat karvan dhe veturat<br />
për gara.<br />
3811<br />
3814<br />
3817<br />
8703<br />
0,36 €/lit<br />
0,36 €/lit<br />
0,36 €/lit<br />
500 € për çdo<br />
automjet<br />
(1) Përkufizimi i “njësisë konvencionale” për këto pika gjendet në nenin 1 të Rregullores së<br />
UNMIK -ut nr. 2003/23 për akcizat në prodhimet e duhanit në Kosovë të datës 25 qershor2003.<br />
Mallrat e liruara nga detyrimet dhe/ose TVSH-ja<br />
Disa mallra janë të liruara nga detyrimet doganore dhe/ose TVSH-ja. Për informata lidhur me mallrat<br />
e liruara kliko në këtë vegëz.<br />
PRODUKTET BUKQËSORE TË LIRUARA NGA TVSH-ja<br />
Gjedhet e gjalla, të racës së pastër për riprodhim<br />
70
Derra të gjallë, të racës së pastër për riprodhim<br />
Dele te gjalla, të racës së pastër për riprodhim<br />
Dhi të gjalla, të racës së pastër për riprodhim<br />
Shpezët e gjalla: Pula, Rosa, Pata, Gjela deti dhe Pula Afrikane, të cilat nuk peshojnë me<br />
tepër se 185 gr<br />
Drunj dhe bimë të tjera të gjalla: Qepujka, Rrënjë dhe të ngjashme<br />
Patate të freskëta, farë<br />
Qepët për mbjellje (fidane)<br />
Grurë i fortë për mbjellje<br />
Grurë i zakonshme dhe fara meslini<br />
Thekër, farë<br />
Elb, farë<br />
Tërshërë, farë<br />
Misër, farë<br />
Kokrra soje, për mbjellje<br />
Fara luledielli, për mbjellje<br />
Farëra, kokrra, dhe spore, që përdoren për mbjellje<br />
Mbetjet dhe mbeturinat nga industria ushqimore<br />
Produktet e ndryshme për ushqimin e kafshëve (Koncentrate), (me përjashtim të<br />
ushqimit për qen dhe mace, të parapara për shitje me pakicë)<br />
Plehrat<br />
Fungicidet<br />
Herbicidet, produkte kundër mbirjes dhe rregullatorë për rritjen e bimëve<br />
Rodenticidet<br />
Tharësa, për produkte bujqësore<br />
Pajisje mekanike (dore ose jo) për projektim, për shpërndarje apo spërkatje të tretësirave ose<br />
pluhurave, bujqësore ose hortikulturore<br />
Elevatorët dhe konvejerët pneumatik të destinuar veçanërisht për përdorim në bujqësi<br />
Makineri ngarkuese të destinuar veçanërisht për përdorim në bujqësi<br />
Makineri bujqësore, kopshtare, pylltare për përgatitje të dheut apo për kultivim; kositje<br />
të lëndinave apo terreneve sportive<br />
Makineri për korrjeshirje, përfshirë presuesit e sanës<br />
Kositëse të barit ose sanës (përveç makinave kositëse për lëndina, parqe ose terrene sportive)<br />
Makina pastruese sortuese apo klasifikueset vezëve, të pemëve apo prodhimeve tjera<br />
bujqësore<br />
Makina të tjera bujqësore, hortikulturore,pyjore, për mbajtjen e shpezëve apo të<br />
bletëve,duke përfshirë edhe mbirjen e bimëve të pajisura me aparate mekanike apo<br />
termale<br />
Traktorët që kontrollohen me këmbë<br />
Traktor bujqësor dhe traktor për pyje (duke përjashtuar traktorët që kontrollohen me<br />
këmbë).<br />
71
Siç u përmend më lart, TARIK-u përcakton numrat e klasifikimit dhe normat përkatëse të detyrimeve<br />
doganore, TVSH-së dhe akcizës që janë të pagueshme për mallrat e importuara, si dhe çdo autorizim<br />
apo aprovim tjetër që kërkohet për import të çdo lloji të mallit.<br />
Lista e Inputeve dhe Pajisjeve Bujqësore të Liruara nga Tarifa Doganore dhe TVSH-ja<br />
Nr. Emërtimi Kodi Tarifa<br />
%<br />
1. Gjedhet e gjalla (Të racës së pastër për riprodhim). 010210 0 0<br />
2. Derra të gjallë (Të racës së pastër për riprodhim). 01031000 0 0<br />
3. Dele te gjalla (Të racës së pastër për riprodhim). 01041010 0 0<br />
4. Dhi të gjalla (Të racës së pastër për riprodhim). 01042010 0 0<br />
5. Shpezët e gjalla: Pula, Rosa, Pata, Gjela deti dhe Pula<br />
Afrikane. (Të cilat nuk peshojnë me tepër se 185 gr.)<br />
6. Shtazë të tjera të gjalla;<br />
--Bletë<br />
7. Pata deti;<br />
---Të gjalla, të freskëta ose të ftohura<br />
8. Vezë të shpezëve për çelje (pulave, bibave ose të patave:<br />
--të shpezëve<br />
---të bibave ose të patave<br />
010511 deri<br />
010519<br />
0 0<br />
0106900010 0 16<br />
0307210000 0 16<br />
0407001100<br />
0407001900<br />
0 16<br />
9. -Spermë e gjedhit (për mbarsim artificial) 0511100000 0 16<br />
10. Drunj dhe bimë të tjera të gjalla: Qepujka, Rrënjë dhe të<br />
ngjashme.<br />
0601 – 0602 0 0<br />
11. -Patate të freskëta, farë 07011000 0 0<br />
12. -Qepët për mbjellje (fidane). 07031011 0 0<br />
13. -Grurë i fortë 10011000 0 16<br />
14. -Grurë i fort 10019010 0 0<br />
TVSH %<br />
72
--për mbjellje<br />
---grurë i zakonshme dhe fara meslini<br />
15. Thekër:<br />
-Farë<br />
16. Elb:<br />
-Farë<br />
17. Tërshërë:<br />
-Farë<br />
10019091<br />
10020000 0 0<br />
10030010 0 0<br />
10040000 0 0<br />
18. Misër; 1005 0 16<br />
19. Kokrra soje<br />
-për mbjellje<br />
20. Farë lule dielli<br />
-për mbjellje<br />
12010010 0 0<br />
12060010 0 0<br />
21. Farëra, kokrra, dhe spore, që përdoren për mbjellje; 1209 0 0<br />
22. Jonxhë (alfalfa)<br />
-Kokrriza dhe sfera të jonxhës<br />
(lëndë e parë për koncentrate të kafshëve)<br />
23. Vaji i papërpunuar i sojës për prodhimin e artikujve<br />
ushqimor, që konsumohen nga njerëzit<br />
24. Vaji i papërpunuar i lulediellit për prodhimin e artikujve<br />
ushqimor (që konsumohen nga njerëzit).<br />
25. Vaji i papërpunuar i rrepës për prodhimin e artikujve<br />
ushqimor (që konsumohen nga njerëzit).<br />
26. Vaji i papërpunuar i misrit për prodhimin e artikujve<br />
ushqimor (që konsumohen nga njerëzit).<br />
27. Mbetjet dhe mbeturinat nga industria ushqimore:<br />
Mbetjet e drithërave (krundet) leguminozeve, pangjarit<br />
etj.<br />
Bersitë e sojës, kolzës, lulediellit, birrës etj.<br />
1214100000 0 16<br />
15071090 0 16<br />
15121191 0 16<br />
1514119010 0 16<br />
15152190 0 16<br />
2301-2308 0 0<br />
73
28. Produktet e ndryshme për ushqimin e kafshëve<br />
(Koncentrate), me përjashtim të ushqimit për qen dhe<br />
maca, të parapara për shitje me pakicë<br />
29. Fosfatet e Kalciumit natyral:<br />
- i pabluar<br />
(lëndë e parë për koncentratë të kafshëve).<br />
30. Aminoacide:<br />
--Metioninë (INN)<br />
(lëndë e parë për koncentrate të kafshëve).<br />
31. Aminoacide:<br />
--Cisteina dhe Cistina<br />
(lëndë e parë për koncentrate të kafshëve)<br />
32. ...Aminoacide: Lizime dhe Glicinë etj.<br />
(lëndë e parë për koncentrate të kafshëve)<br />
230990 0 0<br />
2510100000 0 16<br />
29304010 0 16<br />
29309013 0 16<br />
2922 0 16<br />
33. Plehrat minerale: Urea, Nitrat Amoni etj. 31 0 0<br />
34. -Insekticidet 380810 0 0<br />
35. -Fungicidet 380820 0 0<br />
36. -Herbicidet 380830 0 0<br />
37. -Rodenticidet 38089010 0 0<br />
38. Lëkurë e papërpunuar dhe lëkurë e përpunuar 41 0 16<br />
39. Letër karton, veshje celuloze... të çfarëdo madhësie,<br />
përveç artikujve të llojeve të përshkruara ne titujt 4803,<br />
4809 dhe 4810. (Ambalazhi i qumështit etj.)<br />
4811 0 16<br />
40. Lesh i pakrehur ose i paprishur; 5101 0 16<br />
41. Fijet nga qimet e papërpunuara; 51100000 0 16<br />
Shishe, kavanoza etj., prej qelqi që përdoren për ambalazhim të<br />
pijeve dhe produkteve ushqimore.<br />
42. -Tharësa<br />
--për produkte bujqësore<br />
7010 0 16<br />
84193100 0 0<br />
74
43. Centrifugat: makineri dhe aparate filtrimi apo pastrimi<br />
për lëngje<br />
--Pajisje mekanike bujqësore ose kopshtare:--<br />
-Pajisje ujitëse<br />
-Pjesët<br />
44. -Elevatorët dhe konvejerët pneumatik: --<br />
Të destinuar veçanërisht për përdorim në bujqësi.<br />
45. -Makineri të tjera ngarkuese:<br />
-----Të destinuara për tu bashkangjitur në traktorët<br />
bujqësorë.<br />
-----Të tjera<br />
46. Makineri bujqësore për përgatitje të dheut apo për<br />
kultivim;<br />
Duke përfshirë edhe pjesët<br />
47. Makineri të korrjeve shirjeve, presuesit e sanës, makinat<br />
kositëse të barit, makina pastruese sortuese apo<br />
klasifikueset vezëve, të pemëve apo prodhimeve tjera<br />
bujqësore, përveç makinave të kapitullit 8437:<br />
-Dukë përfshirë edhe pjesët<br />
48. Makineri e mjeljes dhe Makineri e bulmetit;<br />
Duke përfshirë edhe pjesët<br />
Presat, shtrydhëset dhe makina të ngjashme të përdorura në<br />
përpunimin e verës së rrushit, verës së mollës lëngut të frutave<br />
apo pajisjeve të ngjashme.<br />
-Duke përfshirë edhe pjesët.<br />
49. Makineri tjera për bujqësi, kopshtare e pylltare:<br />
Makineri për përgatitjen e ushqimit të kafshëve dhe<br />
inkubatorët e shpezëve.<br />
-Duke përfshirë edhe pjesët.<br />
50. Makineri për pastrimin, seleksionimin apo klasifikimin e<br />
farave, drithërave apo zarzavateve:<br />
Makineri të përdorura në industrinë e bluarjes apo<br />
8421 0 16<br />
842481 0 16<br />
84282030 0 0<br />
84289071 dhe<br />
84289079<br />
0 0<br />
8432 0 0<br />
8433 0 0<br />
8434 0 0<br />
8435 0 16<br />
8436 0 0<br />
8437 0 16<br />
75
përpunimin e drithërave;<br />
-Duke përfshi edhe pjesët<br />
51. Makineri për përgatitjen apo prodhimin industrial të<br />
ushqimit apo pijeve:<br />
‐ Makineri për prodhimin e makaronave etj.<br />
‐ Makineri për prodhimin e ëmbëlsirave,<br />
çokollatave etj.<br />
- Makineri për prodhimin e sheqerit,<br />
- Makineri për distilimin e birrës,<br />
- Makineri për përpunimin e mishit të kafshëve apo të<br />
shpendëve,<br />
- Makineri për përpunimin e frutave, zarzavateve etj.<br />
- Duke përfshirë edhe pjesët.<br />
52. Traktorët (përveç atyre nga titulli 8709)<br />
-Duke përfshirë edhe pjesët.<br />
53. Traktor bujqësor dhe traktor për pyje (duke përjashtuar<br />
traktorët që kontrollohen me këmbë);<br />
-Motokultivatorët<br />
--Traktorët bujqësorë<br />
---Të përdorura<br />
54. Konstruktime të sajuara (Sistemi i serrave).<br />
---Sera prej druri<br />
---Sera prej hekuri ose çeliku<br />
---Sera prej materialeve të tjera<br />
8438 0 16<br />
8709 0 16<br />
87011000<br />
87019011<br />
deri<br />
87019050<br />
9406002010<br />
9406003100<br />
9406008010<br />
0 0<br />
0 16<br />
Mallrat e importuara për veprimtari të caktuara afariste janë gjithashtu të liruara nga TVSH, si më<br />
poshtë:<br />
Shëndetësia dhe shërbimet mjekësore<br />
Farmaceutike<br />
Arsimi dhe shërbimet arsimore<br />
Librat që lidhen me arsimin<br />
76
Mediet, përfshirë revistat, gazetat dhe botimet periodike,<br />
Shërbimet e transportit ndërkombëtar; dhe<br />
Të gjitha produktet dhe shërbimet që eksportohen nga Kosova.<br />
Ka edhe lirime tjera nga TVSH-ja, si më poshtë:<br />
Lirimet me "Interes publik" (Neni 27 i Ligjit për TVSH). Shërbimet mjekësore dhe<br />
shëndetësore, mirëqenia dhe shërbimet e sigurimit social, shërbimet arsimore, shërbimet<br />
mediatike, shërbimet e organizatave religjioze dhe materiale të shtypura të caktuara.<br />
Lirime të veprimtarive tjera (Neni 28). Shërbime financiare, kumari, dhe shitja/qiradhënia e<br />
akomodimit për banim. Gjersa edhe sigurimi përmendet në këtë nen, lirimi për sigurime nuk<br />
vlen para datës 1 janar 2015.<br />
Lirimet në importim (Neni 29). Kryesoret janë importet e projekteve të donatorëve dhe artikuj<br />
bujqësor të përzgjedhur (siç u paraqitën më lartë). Ju lutem vini re që këto lirime aktualisht do<br />
të skadojnë më 31 dhjetor 2012. 9<br />
Lirimet tjera lidhur me importimin (Neni 30). Barnat, mallrat e importuara si pjesë e bagazheve<br />
personale, mallra të sjellura nga persona që kanë jetuar jashtë Kosovës për më shumë se 12<br />
muaj dhe mallrat e trashëguara nga banorët e Kosovës nga një i afërm i ndjerë jashtë Kosovës<br />
(më përjashtim të produkteve të duhanit dhe alkoolit).<br />
Lirimet në eksportim (Neni 31). Këtu përfshihen eksportet e përgjithshme si dhe mallrat e<br />
eksportuara me bagazh personal.<br />
Lirimet e lidhura me transportin ndërkombëtar (Neni 32).<br />
Lirimet në lidhje me transaksionet e caktuara që trajtohen si eksporte (Neni 33). Kryesoret janë<br />
furnizimet e mallrave apo shërbimeve nën aranzhim diplomatik apo konsullor, për NATOn/KFOR-in<br />
dhe për organizatat ndërkombëtare dhe ndërqeveritare, ujitja e tokave bujqësore<br />
dhe furnizimet me artikuj bujqësor (të listuara si më sipër) në periudhën kohore deri më 31<br />
dhjetor 2012.<br />
Lirimet për furnizimin e shërbimeve nga ndërmjetësuesit (Neni 34).<br />
Depot doganore dhe aranzhimet e ngjashme (Neni 35).<br />
Furnizuesit e mallrave dhe shërbimeve të liruara të mbuluara nga nenet 31-34 më sipër, mund të<br />
kërkojnë zbritje të TVSH-së për blerjet/importet e tyre të lidhura me këto furnizime të liruara (që do të<br />
thotë, për shembull, se eksportuesit e mëdhenj do të kenë të drejtë për kthim të TVSH-së), ndërsa<br />
furnizuesit e mallrave dhe shërbimeve të liruara të mbuluara nga nenet 27-30 më sipër, nuk mund të<br />
kërkojnë zbritje të TVSH-së për blerjet/importet e tyre në lidhje me ato furnizime të liruara (që do të<br />
9 Lirimet nga TVSH-ja për importet e produkteve bujqësore do të skadojnë më 31 dhjetor 2012. Përveç<br />
nëse dhe përderisa nuk vendoset ndryshe nga Ministria e Financave, këto lirime nga TVSH-ja do të<br />
skadojnë.<br />
77
thotë në shumë raste është e domosdoshme një ndarje e shumës së TVSH-së së zbritshme që mund të<br />
kërkohet).<br />
FATURAT E TË HYRAVE<br />
Pas pagesës së të gjitha të hyrave borxh, Dogana e Kosovës do t’i lëshojë një faturë personit në fjalë që<br />
dëshmon pagesën e borxheve të detyrimeve dhe tatimeve.<br />
Fatura do të përshijë së paku informatat në vijim:<br />
a) Një përshkrim të mallrave i cili është mjaftueshëm preciz për të mundësuar identifikimin e tyre;<br />
kjo mund të përfshijë edhe titullin tarifor;<br />
b) Vlera e faturës dhe/ose cilësia e mallrave, sipas nevojës;<br />
c) Një ndarje të tarifave të mbledhura;<br />
d) Datën kur është bërë;<br />
e) Emrin e autoritetit që e ka lëshuar atë (normalisht, Dogana e Kosovës).<br />
Një mostër e faturës së të hyrave ofrohet në Aneksin 25 të “Udhëzimit Administrativ nr. 11/2009 që<br />
përcakton dispozitat për zbatimin e Kodit Doganor”. Kliko në këtë vegëz për të parë mostrën e<br />
faturës.<br />
Faturat komerciale – Rekomandime për zhdoganime më të shpejta të ngarkesave<br />
Informacioni i dhënë në këtë pjesë vlen për faturat tregtare që janë të përgatitur në lidhje me<br />
transaksionet e importit dhe eksportit. Informatat më të mira për faturat e importit ose eksportit do të<br />
bëjnë më të lehtë zhdoganimin e shpejtë të ngarkesave në vendin e destinacionit.<br />
Sa më të mira të jenë informatat e dhëna në faturat komerciale, aq më shpejtë oficerët doganor do të<br />
jenë në gjendje të verifikojnë të dhënat e deklaruara dhe aq më shpejt do të zhdoganohen dhe lirohen<br />
dërgesat.<br />
Marrëveshjet tregtare<br />
78
Aktualisht e vetmja marrëveshje tregtare e Kosovës është Marrëveshja e Evropës Qendrore për Tregti<br />
të Lirë (CEFTA). Megjithatë, kohët e fundit kanë filluar negociatat me Turqinë në lidhje me një<br />
marrëveshje të tregtisë së lirë dhe pritet që negociatat do të fillojnë në vitin 2013 me Bashkimin<br />
Evropian në lidhje me Marrëveshjen e Stabilizim Asocimit që do të sigurojë tregti të lirë dypalëshe<br />
(shumica e eksporteve të Kosovës në Bashkimin Evropian aktualisht përfitojnë nga trajtimi pa doganë,<br />
sipas ATM programit të BE-së).<br />
CEFTA vendos tregtinë e lirë mes 7 vendeve të Ballkanit dhe Moldavisë. CEFTA është parë si një hap<br />
drejt anëtarësimit përfundimtar në BE të anëtarëve të saj. Kroacia do të tërhiqet nga CEFTA në korrik<br />
2013, kur të bëhet anëtare e Bashkimit Evropian. Objektivat kryesore të CEFTA-s janë: për të zgjeruar<br />
tregtinë në mallra dhe shërbime dhe për të nxitur investimet me anë të rregullave të ndershme, të<br />
qëndrueshme dhe të parashikueshme; të eliminojë barrierat ndaj tregtisë mes Palëve; të sigurojë<br />
mbrojtje të përshtatshme të të drejtave të pronësisë intelektuale në përputhje me standardet<br />
ndërkombëtare dhe harmonizimin e dispozitave mbi çështjet e politikës tregtare moderne të tilla si<br />
rregullat e konkurrencës dhe të ndihmës shtetërore. Gjithashtu përfshin procedura të qarta dhe efektive<br />
për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve dhe lehtëson krijimin gradual të zonës BE-vendet e Ballkanit<br />
Perëndimor të grumbullimit diagonal të origjinës. Për më shumë informacion mbi CEFTA-s klikoni<br />
mbi këtë vegëz.<br />
+7<br />
Informata shtesë në lidhje me CEFTA-n<br />
Më 19 dhjetor 2006, Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kroacia, Maqedonia, Moldavia, Mali i Zi, Serbia<br />
dhe Misioni i Kombeve të Bashkuara në Kosovë (UNMIK) në emër të Kosovës nënshkruan një<br />
marrëveshje për të ndryshuar dhe zgjeruar të Tregtinë e Lirë në Evropën Qendrore - CEFTA 2006.<br />
Pas proceseve të ratifikimit, CEFTA 2006 hyri në fuqi më 26 korrik 2007 për pesë nënshkruesit<br />
(Shqipëria, Maqedonia, Moldavia, Mali i Zi dhe UNMIK / Kosova), për Kroacinë më 22 gusht 2007,<br />
Serbinë më 24 tetor 2007 dhe për Bosnjë dhe Hercegovinën, më 22 nëntor 2007.<br />
Palët e CEFTA-së ranë dakord (Kapitulli VI i Marrëveshjes) për një kombinim të angazhimeve të veçanta<br />
dhe klauzola evolucionare në tregti lidhur me fusha të tilla si shërbimet, investimet, prokurimet<br />
qeveritare dhe mbrojtjen e pronës intelektuale. Në përmbledhje, objektivat kryesore për çdo temë janë:<br />
• Shërbimet: një liberalizim progresiv dhe hapje reciproke e tregut të shërbimeve;<br />
• Investimet: sigurimin e trajtimit të qëndrueshme dhe të barabartë të investitorëve dhe kompletimi i<br />
fitimeve nga liberalizimi i tregtisë me mundësitë e investimit;<br />
79
Prokurimet qeveritare: një hapje progresive dhe efektiv të tregjeve të prokurimit të qeverive deri<br />
në maj 2010;<br />
Mbrojtja e Pronës Intelektuale: të sigurojë mbrojtje të përshtatshme dhe efektive të pronësisë<br />
intelektuale në përputhje me standardet ndërkombëtare, në veçanti me Marrëveshjen e OBT-së për<br />
drejtat pronësore Intelektual të lidhura me tregtinë.<br />
Bazuar në Marrëveshjen e CEFTA-së 2006, palët kanë hequr të gjitha tarifat doganore mbi importet, të<br />
gjitha detyrimet që kanë efekt të njëjtë, dhe të gjitha detyrimet e importit të një natyre fiskale në<br />
tregtinë ndërmjet palëve për të gjitha produktet e tjera të ndryshme nga ato që i nënshtrohen<br />
koncesioneve dypalëshe. Gjithashtu, palët kanë hequr të gjitha tarifat doganore mbi eksportet, detyrimet<br />
që kanë efekt të njëjtë, dhe detyrimet e eksportit të një natyre fiskale në tregtinë ndërmjet Palëve.<br />
Për importet në Kosovë, që kanë origjinën në territorin ose territoret e palëve të CEFTA-s, nuk ka<br />
detyrime doganore të importit. Megjithatë, duhet theksuar se mallrat, të cilat kanë origjinën në vendet<br />
jashtë CEFTA-s (p.sh. Gjermania, Kina), por të cilat janë të importuara direkt në Kosovë nga territori i<br />
një pale në CEFTA nuk klasifikohen për të hyrë në Kosovë pa detyrime doganore të importit , sipas<br />
kushteve të CEFTA-s. Detyrimet doganore të importit për mallrat e tilla, në përgjithësi 10% ad valorem,<br />
duhet të paguhen në kohën e importimit në Kosovë.<br />
Marrëveshja plotësisht përputhet me rregullat e OBT-së dhe procedurat dhe rregulloret e BE-së.<br />
Marrëveshja ofron një kornizë ligjore për tregti për palët që të përgatiten për anëtarësim në BE, duke<br />
vazhduar kështu traditën e CEFTA-s origjinale, anëtarët themelues të së cilës janë tani në BE. Në të<br />
vërtetë, një Deklaratë e Përbashkët për “Aplikimin e rregullave dhe procedurave të OBT-së nga të gjitha<br />
shtetet palë:<br />
“Deri në masën sa referencat janë bërë në kontekstin e kësaj Marrëveshjeje, me rregullat dhe<br />
procedurat e përcaktuara në Aneksin 1A, Aneksin 1B dhe Aneksin 1C të Marrëveshjes së<br />
Marrakeshit që themeloi Organizatën Botërore të Tregtisë, Palët bien dakord t'i zbatojnë ato<br />
pavarësisht nëse ato janë ose jo anëtarë të OBT-së.” 10<br />
Për më shumë informata rreth CEFTA-s vizito http://www.cefta2006.com/<br />
10 Nga Deklarata e Përbashkët në CEFTA lidhur me zbatimin e Rregullave dhe Procedurave të OBT-së<br />
80
Procedurat e pagesës<br />
Kurdo që lind një borxh doganor 11 për cilëndo arsye të paraparë me kornizën ekzistuese ligjore dhe<br />
rregullatorë, ai borxh duhet të paguhet në përputhje me procedurat e mëposhtme. Pavarësisht arsyes<br />
së lindjes së borxhit procesi i përgjithshëm ka pesë hapa si më poshtë:<br />
1) Krijimi i detyrimit në sistemin ASYCUDA 12 (ose futja manuale e borxhit në llogaritë fizike<br />
doganore),<br />
2) Gjenerimi i Urdhrit për Pagesë në sistemin ASYCUDA,<br />
3) Urdhërimi dhe ekzekutimi i transferit të fondeve në llogaritë e marrësit të pagesës,<br />
4) Njohja e pagesës në sistemin ASYCUDA,<br />
5) Konfirmimi i transferimit të fondeve në llogarinë e marrësit të pagesës nëpërmjet pajtimit me<br />
Bankën Qendrore dhe Thesarin.<br />
Në varësi të mënyrës së pagesës dhe/ose arsyes për të cilën pagesa është bërë, mund të ketë disa<br />
ndryshime të vogla në procedurat e përmendura më lart, sa i përket hapave të bashkimit dhe/ose<br />
mënjanimit të ndonjërit nga hapat e përshkruar. Për më shumë informata lidhur me pagesat e<br />
doganës kliko në këtë vegëz.<br />
Për pagesat doganore ndiqen procedurat e mëposhtme:<br />
1) Krijimi i detyrimit në sistemin ASYCUDA (ose futja e borxhit në llogaritë e Doganës)<br />
Mënyra më e zakonshme e lindjes së një borxhi doganor është duke vlerësuar një deklaratë<br />
doganore të mallrave. Kurdo që një Dokument Unik Doganor (DUD) vlerësohet nga një zyrtar i<br />
autorizuar (dhe DUD-i pastaj merr numrin serik L), sistemi vlerëson detyrimet dhe tatimet e<br />
pagueshme dhe automatikisht krijon një detyrim në sistem me status "për t'u paguar". Nga<br />
pikëvështrimi i kontabilitetit, ky është një operacion ekuivalente me hyrjen në librat e<br />
kontabilitetit të doganës.<br />
11<br />
Një obligim për pagesën e detyrimeve, tatimeve dhe/ose taksave tjera doganore.<br />
12<br />
“Sisteme të Automatizuara të të Dhënave Doganore” … sistemi operacional i kompjuterëve i miratuar<br />
nga Dogana e Kosovës<br />
81
Megjithatë, ka raste kur një borxh mund të lind pa qenë i lidhur me DUD-in. Në këto raste, të<br />
quajtura "Pagesa tjera" në sistem, detyrimi krijohet manualisht arkëtari që fut informacionin e<br />
kërkuar në bazë të të dhënave relevante lidhur me rastin dhe hapi i ardhshëm (numër dy) duhet<br />
të përfundojë që të ketë një hyrje në librat e kontabilitetit të doganës.<br />
2) Gjenerimi i Urdhërit për Pagesë në sistemin ASYCUDA<br />
Sapo të jetë krijuar një detyrim në sistem, sistemi gjeneron një Urdhër Pagese. Urdhër Pagesa i<br />
ka të gjitha detajet e KOS-GIRO që është duke u përdorur aktualisht në procedurat e pagesës<br />
të miratuara nga Banka Qendrore. Një nga detajet në Urdhër Pagesë është personi i cili është<br />
debitori (personi që ka detyrime) për borxhin doganor.<br />
Në përputhje me udhëzimet nga importuesi, eksportuesi apo shpediteri, bankat komerciale<br />
pastaj ekzekutojnë urdhrat për transfertat e fondeve bazuar në KOS-GIRO-n e lëshuar nga<br />
sistemi ASYCUDA.<br />
Në rastin e "DUD-ave për t’u paguar" urdhër pagesa mund të gjenerohet on-line nga ana e<br />
importuesit ose shpediterët direkt nga zyrat e tyre.<br />
Për "pagesat tjera" Urdhër Pagesa (KOS-GIRO) shtypet nga arkëtari doganor, i cili pastaj u jep<br />
urdhër pagesën personave në fjalë dhe ofron këshilla për të bërë pagesën (urdhëruar transferin)<br />
në një bankë komerciale. Degët e bankave komerciale janë të vendosura përshtatshëm pranë të<br />
gjitha zyrave doganore.<br />
3) Urdhërimi dhe ekzekutimi i transferit të fondeve në llogarinë e marrësit të pagesës<br />
Paguesi (personi i cili do të procedojë në bankë në emër të debitorit) prezanton KOS-GIRO-n e<br />
lëshuar nga Dogana në njërën nga bankat komerciale dhe udhëzon arkëtarin e bankës<br />
(sportelistin) për të transferuar shumën e treguar të të hollave në llogarinë e treguar të doganës<br />
në Bankën Qendrore. Paratë që do të transferohet mund të paraqiten nga paguesi në para të<br />
gatshme ose shuma mund të debitohet nga cilado llogarie debitorit në atë bankë. Çfarëdo<br />
opsioni që do të përdoret për këtë, Dogana duhet gjithmonë të identifikojnë këtë si pagesa<br />
është bërë me "mjete pagese" "transfer", identifikuar me kodin "1". Praktikisht, "mjetet e<br />
pagesës" tjera (si para të gatshme, çek, etj) përdoren rrallë.<br />
Banka komerciale pastaj "zotohet" për të bërë transferimin sa më shpejt të jetë e mundur dhe<br />
në këmbim i jep paguesit një faturë (faturën e bankës) si një provë se ka marrë para nga paguesi<br />
(në para të gatshme apo debituar nga llogaria e debitorit).<br />
4) Njohja e pagesës në sistemin ASYCUDA<br />
Për të mbyllur ciklin e pagesës, paguesi duhet të paraqesë prova të pagesës (fatura e bankës) te<br />
arkëtari i doganës në të njëjtën zyrë ku është lëshuar KOS- GIRO. Arkëtarët e Arkëtarët e<br />
zyrave të tjera nuk janë në gjendje për të parë on-line dokumentet e pagesës që nuk i përkasin<br />
zyrave të tyre. Megjithatë, menaxhmenti i Doganës mund të vendosë që oficerët e caktuar nga<br />
zyra të caktuara me funksione të menaxhimit financiar mund të pranojnë pagesat e lëshuara nga<br />
zyrat e tjera. Kjo kontrollohet teknikisht në sistemin ASYCUDA.<br />
82
Arkëtari i doganës konfirmon pagesën në ASYCUDA duke futur referencën e transferit (të<br />
treguar në faturën e bankës), kodin e bankës dhe shumën e saktë të paguar (siç tregohet në<br />
faturën e bankës). Nëse shumat përputhen me njëra-tjetrin, arkëtari mund të validojë pagesën<br />
dhe sistemi ASYCUDA pastaj gjeneron një faturë doganore me një numër serik P. Kjo faturë i<br />
jepet paguesit, si një dëshmi se Dogana ka konfirmuar pagesën e kryer.<br />
Konfirmimi i transferit të fondeve në llogarinë a marrësit të pagesës përmes pajtimit me Bankën<br />
Qendrore dhe Thesarin.<br />
Duhet të sqarohet se, kur një arkëtar i doganës pranon pagesa, paratë mund të mos kenë<br />
mbërritur ende në llogarinë e doganës. Në nivel operacional, Dogana pranon pagesa "në<br />
mirëbesim" duke u bazuar në pamjen e faturës bankare e cila duket të jetë e vlefshme dhe<br />
ngjashëm edhe me faksimilen të lëshuar nga banka për atë lloj të dokumentit. Arkëtari doganor<br />
nuk është në gjendje të kontrollojë në kohë reale nëse ky dokument është i vlefshëm ose<br />
informacion i tij është i saktë. Çdo gjë sqarohet në një fazë të mëvonshme, kur Banka Qendrore<br />
dërgon te Dogana informacion në lidhje me transfertat që bankat komerciale kanë bërë në<br />
llogari të Doganës në Bankën Qendrore në emër të klientëve të tyre. Sistemi ASYCUDA merr<br />
këtë informacion dhe bën një pajtim automatik duke përputhur të dhënat duke i krahasuar këto<br />
të dhëna: kodi i bankës, referenca e transferit dhe shumës.<br />
Të dhënat që përkojnë janë të lidhura me paratë tashmë të transferuara në llogarinë e Doganës<br />
dhe më tej në Thesar. Të dhënat që nuk përputhen lidhen me paratë që pretendohet të jenë<br />
paguar në një bankë komerciale por nuk kanë arritur ende në Bankën Qendrore. Këto raste janë<br />
hetohen nga Dogana e Kosovës për të gjetur arsyen për ndonjë mospërputhje të tillë.<br />
Siç u përmend më herët, 5 hapat e përshkruar më sipër përshkruajnë procesin “klasik” të pagesës – një<br />
borxh – një KOS-GIRO – një transfer bankar – një konfirmim të pagesës në ASYCUDA. Kjo qasje<br />
përdoret për pagesat “tjera” dhe për të paguar DUD-at që janë deklaruar se janë paguar me “modelin e<br />
pagesës” në para të gatshme.<br />
ASYCUDA World parasheh dy “modele të pagesës” kryesore:<br />
Para të gatshme, ku secili borxh është paguar me një KOS-GIRO të vetme<br />
PAGESA NGA LLOGARIA, kur borxhi paguhet automatikisht nga një llogari që është krijuar<br />
paraprakisht në ASYCUDA dhe është kredituar si duhet.<br />
“Modeli i pagesës” është opcional dhe përzgjidhet dhe deklarohet nga deklaruesi në kutinë 48 të<br />
deklaratës doganore (DUD-it). Pagesa në të gatshme është modeli që përdoret kur kutia 48 lihet e<br />
zbraztë. Nëse deklaruesi dëshiron të paguaj me xhirollogari duhet të vendos në kutinë 48 kodin e një<br />
llogarie valide të pagesës të hapur në emër të shpediterit ose pronarit. Nëse ka kredi të mjaftueshme në<br />
llogari, borxhi paguhet automatikisht kur vlerësohet DUD-i nga Dogana. Modeli i PAGESËS ME<br />
LLOGARI përdoret vetëm për borxhe të lidhura me DUD-in; nuk mund të përdoret për pagesa “tjera”.<br />
Brenda modelit të PAGESËS ME LLOGARI dallohen dy kategori:<br />
83
Parapagimi<br />
Krediti<br />
Parapagimi konsiston në pagimin e DUD-it automatikisht me paratë nga një llogari që ka qenë e<br />
kredituar paraprakisht me paratë e deklaruesit / importuesit. Kreditimi i asaj llogarie është bërë si një<br />
pagesës normale që ka kaluar nëpër pesë hapat e shpjeguara më sipër. Avantazhi këtu është se kursimet<br />
mund të bëhen nga disa pagesa automatike që lidhen me DUD-in, duke bërë vetëm një transferim<br />
bankar (atë me ët cilin është kredituar llogaria e parapagimit).<br />
Krediti përdor mekanizmin e njëjtë, por në mënyrë të kundërt. Fillimisht Dogana hap një llogari në emër<br />
të një kompanie me një mbitërheqje të caktuar dhe kompania do të jetë në gjendje të lëshojë mallrat<br />
menjëherë pas vlerësimit pa paguar asgjë në atë moment. DUD-i është i "paguar" në sistem, me kreditin<br />
e dhënë nga Dogana. Debitori ka për të paguar borxhin brenda një vonese të caktuar nga Dogana kur<br />
hapet Llogaria e Kredisë. Në thelb, pagesa me llogari krediti është një vonesë e pagesës së një borxhi të<br />
lindur. Kjo është një procedurë lehtësimi që jepet si një nxitje për kompanitë me një normë të lartë të<br />
pajtueshmërisë vullnetare dhe duhet të shoqërohet me mjete të sigurisë (garanci).<br />
Pagesa e borxhit të ndodhur me rastin e përdorimit të llogarisë së kreditit mund të bëhet në dy mënyra:<br />
Pagesë të vetme për çdo deklaratë të vetme, që është bërë pagesë normale e përshkruar më<br />
lartë, ose<br />
Një pagesë e vetme totale për një deklaratë që përmban borxhin nga disa DUD-a. Kur përdoret<br />
kjo metodë numri i transfereve bankare ulet ndjeshëm.<br />
Pas pagesës së të gjitha të hyrave borxhe, Dogana e Kosovës do t’i lëshojë një faturë personit përkatës<br />
për pagesën e detyrimeve dhe tatimeve të pasura borxh.<br />
Fatura do të përfshijë së paku informacionin në vijim:<br />
Një përshkrim të mallrave që është mjaftueshëm i saktë për të mundësuar identifikimin e tyre;<br />
kjo mund të përfshijë titullin tarifor;<br />
Vlera e faturës dhe/ose sasia e mallrave, sipas nevojës;<br />
Ndarja e tarifave të mbledhura;<br />
Data kur është bërë;<br />
Emri i autoritetit (Dogana e Kosovës) që e ka përdorur atë.<br />
Procedurat e pagesës së të hyrave janë të njëjta në të gjitha zyrat e Doganës.<br />
84
Sistemi i TI-së – ASYCUDA World<br />
Administrata moderne doganore është e bazuar në parimin e pajtueshmërisë vullnetare, mbështetur nga<br />
kërkesat e thjeshtuara të raportimit, komunikimit, të brendshëm dhe të jashtëm, si dhe programeve<br />
intensive për informimin e klientëve. Nismat për lehtësim mund të modernizojë përpunimin e importeve<br />
dhe eksporteve komerciale duke vendosur përgjegjësi më të madhe në bizneset për vetë-vlerësim dhe<br />
pajtueshmëri vullnetare.<br />
Që vetë-vlerësimi dhe pajtueshmëria vullnetare të ketë sukses, Dogana e Kosovës është duke ofruar<br />
mënyra dhe mjete për bizneset për të arritur këto objektiva. Dogana e Kosovës së fundmi prezantoi një<br />
sistem modern kompjuterik (Sistemi i automatizuar për të dhënat doganore, ose "ASYCUDA World"),<br />
që do t’u lejojë tregtarëve të paraqesin elektronikisht deklarata doganore on-line. Kjo është një mënyrë<br />
që këto objektiva të dyfishta janë duke u akomoduar nga Dogana e Kosovës. Mënyrë tjetër për të arritur<br />
objektivat kryesore është Dogana e Kosovës të ofrojë informacionin e nevojshëm dhe aftësitë<br />
tregtarëve për të fuqizuar bizneset që të përmbushin objektivat. Kjo përfshin ofrimin e informacionit<br />
teknik në lidhje me tregtinë dhe politikat fiskale, si dhe udhëzimet në lidhje me qasjen në ASYCUDA.<br />
Importuesit dhe eksportuesit inkurajohen të vetëdijesohen për të drejtat dhe obligimet e tyre kur është<br />
fjala për transaksionet e importit dhe eksportit. Sa më shumë që importuesit dhe eksportuesit<br />
përmbushin detyrimet e tyre vullnetarisht, aq do të marrin shërbim më të mirë nga Dogana e Kosovës<br />
në zhdoganime të shpejta dhe me kosto më të ulët.<br />
Ky Udhëzues për Tregti Ndërkombëtare i Kosovës projektuar posaçërisht për të mbështetur<br />
administratën moderne doganore në Kosovë duke nxitur pajtueshmërinë vullnetare – e gjithë kjo<br />
për të avancuar lehtësimin e tregtisë legjitime ndër-kufitar dhe për të përmirësuar administratën<br />
fiskale.<br />
85
Përdorimi i ASYCUDA-s dhe TARIK-ut për të hulumtuar kërkesat për detyrime, tatime<br />
dhe rregullative.<br />
Dogana është aktualisht në proces të zhvillimit të softuerit në mënyrë që TARIK-u dhe<br />
sistemi i ri i TI-së ASYCUDA të mund të përdoret për hulumtim të të gjitha detyrimeve,<br />
tatimeve dhe kërkesave rregullative të zbatueshme për importimin e mallrave specifike.<br />
Ky informacion do të jetë në dispozicion nëse ju e dini klasifikimin TARIK të mallrave të<br />
importuara.<br />
MALLRAT STRATEGJIKE<br />
Importet e mallrave strategjike (mallrat ushtarake dhe artikuj të përdorimit të dyfishtë) i nënshtrohen<br />
kontrolleve. Për informata lidhur me këto kontrolle shih Pjesën 6 të këtij Udhëzuesi.<br />
6. Procedurat administrative për eksport të mallrave<br />
Procedurat administrative për eksportin e mallrave janë një kosto e domosdoshme e të bërit biznes. Ato<br />
sigurojnë pajtueshmëri efektive me ligjet kombëtare dhe ndërkombëtare dhe siguri të produkteve, si dhe<br />
mbledhje të statistikave të sakta të tregtisë. Eksportimi sjell zbatimin e formaliteteve të daljes, duke<br />
përfshirë të gjitha masat e politikës tregtare. Në këtë rast, kontrollet doganore në lidhje me zbatimin e<br />
ndalimeve dhe kufizimeve do të marrin parasysh natyrën e veçantë të situatës. Me përjashtim të mallrave<br />
të vendosura nën regjimin e përpunimit të jashtëm, të gjitha mallrat kosovare të destinuara për eksport<br />
duhet të deklarohen dhe të vendosen nën procedurë doganore të eksportit.<br />
Deklarimi i eksporteve<br />
Deklaratat e eksportit mund të depozitohen në zyrën doganore kompetente për mbikëqyrjen e vendit<br />
ku është vendosur eksportuesi, ose zyrën doganore ku mallrat janë paketuar ose ngarkuar për eksport.<br />
86
Lirimi për eksport do të jepet nga Dogana, me kusht që mallrat në fjalë largohen nga Kosova në të<br />
njëjtën gjendje si kur është paraqitur dhe pranuar deklarata e eksportit.<br />
Eksportuesi konsiderohet të jetë personi në emër të të cilit është bërë deklarata e eksportit dhe i cili<br />
është pronar i mallrave ose ka të drejtë të ngjashme apo të drejtë disponimi me to në kohën kur<br />
deklarata depozitohet në Doganë. Kur pronësia ose e drejta ngjashme disponimit me mallra përket një<br />
personi të vendosur jashtë Kosovës në pajtim me kontratën në të cilën bazohet eksporti, eksportues do<br />
të konsiderohet të jetë pala kontraktuese e vendosur në Kosovë.<br />
Për më shumë detaje rreth deklarimit të eksporteve kliko këtu<br />
Më shumë informata rreth deklarimit të eksporteve<br />
Kur formalitetet e eksportit për ndonjë arsye nuk kompletohen në zyrën doganore përgjegjëse për<br />
mbikëqyrjen e vendit ku është vendosur eksportuesi ose ku mallrat janë paketuar ose ngarkuar për<br />
eksport, zyra doganore ku deklarata e eksportit është parashtruar do të dërgojë një kopje të Dokumenti<br />
Unik Doganor (DUD) në zyrën doganore të parë të përmendur.<br />
Kur deklarata e eksportit është bërë në bazë të DUD-it, do të përdoren kopjet 1, 2 dhe 3. Zyra<br />
doganore ku është paraqitur deklarata e eksportit (zyra doganore e eksportit) do të vulosë kutinë A<br />
dhe, kur është e përshtatshme, do të kompletojë kutinë D. Me lëshimin e mallrave, zyra do të mbajë<br />
kopjet 1 dhe 2 dhe do të kthej kopjen 3 personit përkatës.<br />
Kopja 3 e DUD-it dhe mallrat e liruara për eksport do të paraqiten në doganë në zyrën doganore të<br />
daljes.<br />
Zyra doganore daljes do të thotë, në rast se mallrat eksportohen me:<br />
a) hekurudhë, postë apo ajër, zyra doganore kompetente për vendin ku mallrat janë marrë<br />
përsipër në bazë të një kontrate të vetme transporti për transport në një vend tjetër nga<br />
kompanitë hekurudhore, autoritetet postare apo kompanitë e linjave ajrore;<br />
b) tubacion dhe i energjisë elektrike, zyra ku është i vendosur eksportuesi;<br />
c) mjete tjera ose në rrethana që nuk mbulohen nga (a) dhe (b), zyra e parë doganore para se<br />
mallrat të largohen nga Kosova.<br />
Zyra doganore e daljes do të mjaftojë veten se mallrat e paraqitura përputhen me ato të deklaruara dhe<br />
do të mbikëqyrë largimin fizik të tyre. Kur deklaruesi shkruan 'RET-EXP' në Kutinë 44 ose ndryshe<br />
tregon dëshirën e tij që kopja 3 t’i kthehet atij, zyra doganore do të vërtetojë largimin fizik të mallrave<br />
me anë të një vërtetimi në anën e pasme të kopjes Nr 3 dhe do t'i japë atë kopje personit që ka<br />
paraqitur atë ose, kur kjo nuk është e mundur, një ndërmjetësi të emëruar në Kutinë 50 dhe i vendosur<br />
në rrethin e zyrës së daljes, për kthim te deklaruesi. Vërtetimi do të marrë formën e një vule që tregon<br />
emrin e zyrës dhe datën.<br />
87
Në rastin e një eksportimi të ndarë, vërtetimi do të jepet vetëm për ato mallra që janë eksportuar në të<br />
vërtetë. Në rastin e një eksportimi të ndarë nëpërmjet disa zyrave doganore te ndryshme, zyra<br />
doganore e daljes, ku origjinali i kopjes 3 u prezantua, pas marrjes së një kërkese të arsyetuar, do<br />
vërtetojë një kopje të kopjes 3 për secilën pjesë të mallrave në fjalë, me qëllim që të paraqitet në një<br />
zyrë tjetër të daljes në fjalë. Origjinali i kopjes 3 do të shënohet në përputhje me rrethanat.<br />
Kur zyra doganore e daljes vërteton se mallrat mungojnë, zyrtarët do të shënojnë kopjen e deklaratës së<br />
paraqitur dhe do të njoftojnë zyrën doganore të eksportit.<br />
Kur zyra doganore e daljes vërteton se ka mallra më shumë, do të refuzojë daljen e këtyre mallrave<br />
derisa të përfundohen formalitetet e eksportit.<br />
Kur zyra doganore e daljes vërteton një mospërputhje në natyrën e mallrave, ajo do të refuzojë daljen<br />
derisa të përfundohen formalitetet e eksportit dhe gjithashtu do të informojë zyrën doganore të<br />
eksportit.<br />
Kur kemi të bëjmë me mallra që dërgohen në një vend tjetër ose me një zyrë doganore të daljes nën<br />
procedurën e transitit, zyra e nisjes do të miratojë kopjen 3 në përputhje me paragrafin 3 dhe t’ia kthejë<br />
atë deklaruesit pas shënimit të vërtetimit 'Eksport', me të kuqe, në të gjitha kopjet e dokumentit të<br />
transitit ose ndonjë dokument tjetër që zëvendëson atë. Zyra doganore e daljes do të kontrollojë daljen<br />
fizike të mallrave.<br />
Kur mallrat e akcizës nën aranzhimet pezullimit të akcizës dërgohen në një vend tjetër nën mbulesën e<br />
dokumentit shoqërues doganor të parashikuara në Kodin e Akcizës, zyra doganore e eksportit do të<br />
vërtetojë kopjen 3 të DUD-it, në përputhje me paragrafin 3 dhe t’ia kthejë atë deklaruesit pas futjes së<br />
fjalës 'Eksport' me të kuqe dhe ngjitjes së vulës të përmendur në paragrafin 3 në të gjitha kopjet e<br />
dokumentit shoqërues administrativ.<br />
Referencë do të bëhet në dokumentin shoqërues në kopjen 3 të DUD-it dhe anasjelltas.<br />
Zyra doganore e daljes do të mbikëqyrë daljen fizike të mallrave dhe do t’i kthej prapa dërguesit një<br />
kopje të vërtetuar të dokumentit shoqërues administrativ të destinuar për të.<br />
Zyra doganore e eksportit mund të kërkojë nga eksportuesi për të siguruar prova që mallrat janë larguar<br />
nga Kosova.<br />
88
Deklaratat me gojë mund të bëhen vetëm në zyrën doganore të daljes.<br />
Kur mallrat largohen nga Kosova pa një deklaratë të eksportit, deklarata e tillë duhet të depozitohet në<br />
mënyrë retrospektive nga eksportuesi në zyrën doganore kompetente për vendin ku ai është vendosur.<br />
Pranimi i kësaj deklarate do të jetë subjekt i prezantimit nga eksportuesi, i bindjes së zyrës përkatëse<br />
doganore, i provave në lidhje me natyrën dhe sasinë e mallrave në fjalë dhe i rrethanave nën të cilat ato<br />
u larguan nga Kosova. Ajo zyrë gjithashtu do të vërtetojë kopjen 3 të DUD-it.<br />
Pranimi retrospektiv i deklaratës nuk do të pengojë zbatimin e dënimeve në fuqi.<br />
Kur mallrat e lëshuara për eksport nuk largohen nga Kosova, eksportuesi menjëherë do të informojë<br />
zyrën doganore të eksportit. Kopja 3 e DUD-it në fjalë do të kthehet në atë zyrë.<br />
Kur një ndryshim në kontratën e transportit ka për pasojë ndërprerjen brenda Kosovës të një operacion<br />
të transportit që duhet të kishte përfunduar jashtë saj, kompanitë apo autoritetet në fjalë vetëm mund të<br />
kryejë kontratën ndryshuar me marrëveshjen e zyrës doganore të daljes, në rast të një operacioni<br />
tranziti, zyra e nisjes. Në këtë rast kopja 3 duhet të kthehet.<br />
Kur mallrat e akcizës nën aranzhimet pezullimit të akcizës dërgohen në një vend tjetër nën mbulesën e<br />
dokumentit shoqërues doganor të parashikuara në Kodin e Akcizës, zyra doganore e eksportit do të<br />
vërtetojë kopjen 3 të DUD-it, në përputhje me paragrafin 3 dhe t’ia kthejë atë deklaruesit pas futjes së<br />
fjalës 'Eksport' me të kuqe dhe ngjitjes së vulës të përmendur në paragrafin 3 në të gjitha kopjet e<br />
dokumentit shoqërues administrativ.<br />
Referencë do të bëhet në dokumentin shoqërues në kopjen 3 të DUD-it dhe anasjelltas.<br />
Zyra doganore e daljes do të mbikëqyrë daljen fizike të mallrave dhe do t’i kthej prapa dërguesit një<br />
kopje të vërtetuar të dokumentit shoqërues administrativ të destinuar për të.<br />
Zyra doganore e eksportit mund të kërkojë nga eksportuesi për të siguruar prova që mallrat janë larguar<br />
nga Kosova.<br />
Deklaratat me gojë mund të bëhen vetëm në zyrën doganore të daljes.<br />
89
Kur mallrat largohen nga Kosova pa një deklaratë të eksportit, deklarata e tillë duhet të depozitohet në<br />
mënyrë retrospektive nga eksportuesi në zyrën doganore kompetente për vendin ku ai është vendosur.<br />
Pranimi i kësaj deklarate do të jetë subjekt i prezantimit nga eksportuesi, i bindjes së zyrës përkatëse<br />
doganore, i provave në lidhje me natyrën dhe sasinë e mallrave në fjalë dhe i rrethanave nën të cilat ato<br />
u larguan nga Kosova. Ajo zyrë gjithashtu do të vërtetojë kopjen 3 të DUD-it.<br />
Pranimi retrospektiv i deklaratës nuk do të pengojë zbatimin e dënimeve në fuqi.<br />
Kur mallrat e lëshuara për eksport nuk largohen nga Kosova, eksportuesi menjëherë do të informojë<br />
zyrën doganore të eksportit. Kopja 3 e DUD-it në fjalë do të kthehet në atë zyrë.<br />
Kur një ndryshim në kontratën e transportit ka për pasojë ndërprerjen brenda Kosovës të një operacion<br />
të transportit që duhet të kishte përfunduar jashtë saj, kompanitë apo autoritetet në fjalë vetëm mund të<br />
kryejë kontratën ndryshuar me marrëveshjen e zyrës doganore të daljes, në rast të një operacioni<br />
tranziti, zyra e nisjes. Në këtë rast kopja 3 duhet të kthehet.<br />
Dokumentet që kërkohen<br />
Dokumentet që kërkohen për eksport<br />
Për transaksione eksporti kërkohen dy (2) dokumente:<br />
Deklarata doganore e mallrave (Shih modelin e formularit në Aneksin 16 të Udhëzimit<br />
Administrativ Nr. 11/2009), dhe<br />
90
Fatura komerciale.<br />
Përveç kësaj, certifikata e origjinës mund të kërkohet nga vendi i importimit dhe nëse përfshihen<br />
mallra strategjike kërkohet një certifikatë.<br />
Duke ofruar informacion më të saktë në faturat komerciale, eksportuesit do të jetë më në gjendje për të<br />
aranzhuar zhdoganime më të shpejta të ngarkesave në lëvizjet e jashtme të ngarkesave në Kosovë, si dhe<br />
zhdoganimet e brendshme të ngarkesave në në vendin ku mallrat janë destinuar për importim.<br />
Për më shumë informata rreth dokumenteve që kërkohen klikoni në këtë vegëz.<br />
Më shumë informata rreth dokumentet që kërkohen<br />
Deklarata doganore e eksportit (DUD-i) mund të bëhet në çdo zyrë doganore në Kosovë, pavarësisht<br />
nga vendi ku do të eksportohen mallrat. Deklarata e eksportit mund të paraqitet në çdo kohë dhe<br />
Dogana e Kosovës mund të pranojë që mallrat në fjalë janë paraqitur në Doganë kur deklarata<br />
depozitohet.<br />
Deklaratat doganore e eksportit normalisht duhet të parashtrohet elektronikisht ose dorëzohet në<br />
kopje të shtypur në një zyrë doganore të Kosovës gjatë ditëve dhe orëve të punës. Megjithatë, Dogana<br />
mund, me kërkesë të eksportuesit, dhe në shpenzime të eksportuesit, të autorizojë që deklarata të<br />
dorëzohet jashtë orarit të punës. Tarifat për shërbime të posaçme mund të aplikohen për këtë shërbim<br />
jashtë orarit të punës normale, dhe do të zbatohen për të mbuluar kostot shtesë që lidhen me ofrimin e<br />
shërbimit.<br />
Deklarata doganore e eksportit duhet të plotësohet duke përdorur kodet e përmendura më lart në këtë<br />
Udhëzues, nën "Udhëzime për plotësimin e deklaratës dhe Procedurat doganore". Kodet që do të<br />
përdoren për të futur të dhënat në deklaratën doganore të eksportit janë dhënë në Aneksin 19 të<br />
"Udhëzimit Administrativ nr. 11/2009 që përcakton dispozitat për zbatimin e Kodit Doganor".<br />
Eksportuesi ose shpediteri duhet të dorëzojë deklaratën e eksportit në cilëndo zyrë doganore të<br />
autorizuar ku ata munden ose dëshirojnë të paraqesin mallrat.<br />
Deklarata e eksportit pastaj do të përdoret si dokument transiti, duke mbuluar lëvizjen e mallrave nga<br />
terminali (ku deklarata e eksportit është paraqitur) deri në postin e kontrollit kufitar të daljes. Sistemi i<br />
ri i TI-së ASYCUDA World i përdorur nga Dogana ka një funksion të quajtur "lirimi i eksportit", përmes<br />
të cilit nëpunësi doganor në postin e kontrollit kufitar të daljes do të konfirmojë se mallrat janë larguar<br />
nga territori i Kosovës.<br />
Një qasje më e sofistikuar është mbështetur edhe nga sistemi ASYCUDA, i cili konsiston në përdorimin<br />
e procedurës T1 (dhe llogaritë garantuese), për të mbuluar lëvizjen e mallrave (të deklaruara për<br />
eksport) nga një terminal doganor deri në postin e kontrollit kufitar të daljes. Në këtë rast T1<br />
gjenerohet automatikisht nga deklarata e eksportit e vlerësuar dhe duhet të jetë e mbyllur në pikën e<br />
91
kontrollit kufitar të daljes. Madje edhe në këtë rast, operacioni "Lirimi i eksportit" kryhet pastaj nga<br />
Dogana.<br />
Vlera doganore e mallrave të eksportuara<br />
"Vlera doganore" i referohet vlerës së mallrave që përdoret për të llogaritur detyrimet doganore dhe<br />
tatimet dhe për qëllime statistikore. Pasi që detyrimet dhe tatimet nuk vlerësohen normalisht për<br />
eksportet, vlera doganore e mallrave të eksportuara përcaktohet kryesisht për qëllime statistikore.<br />
Kodi Doganor i Kosovës ofron autoritetin për gjashtë metodat konsekuente që duhet të zbatohen për<br />
përcaktimin e vlerës doganore të mallrave (shih nenet 31-40 të Kodit). Këto dispozita në Kod bazohen<br />
në Marrëveshjen për Vlerësim Doganor (MVD të) Organizatës Botërore të Tregtisë (OBT) për<br />
përcaktimin e vlerës doganore të mallrave të importuara (" MVD-OBT" ose "MVD"). Të njëjtat parime<br />
dhe praktika zbatohen edhe për vlerësimin e importeve në Bashkimin Evropian.<br />
Më tej, nenet 60-82 të Udhëzimit Administrativ nr. 11/2009 "që vendosin dispozitat për zbatimin e Kodit<br />
Doganor", sigurojnë informacion më të detajuar mbi vlerën doganore dhe se si të përcaktohet vlera e<br />
mallrave. Aneksi 12 i këtij Udhëzimi Administrativ ofron Shënimet Shpjeguese mbi Vlerën Doganore.<br />
Për më shumë informata për vlerën doganore të eksporteve shih informatat në Pjesën 5 të këtij<br />
Udhëzuesi lidhur me vlerën e mallrave të importuara.<br />
Certifikatat e origjinës<br />
Certifikata e origjinës është një dokument specifik që identifikon mallrat, në të cilin autoriteti ose organi<br />
i fuqizuar për të lëshuar atë vërteton shprehimisht se mallrat me të cilat ka të bëjë certifikata kanë<br />
origjinë nga një vend specifik, si Kosova. Kjo certifikatë mund të përfshijë edhe një deklaratë nga<br />
fabrikuesi, prodhuesi, furnizuesi, eksportuesi apo personi tjetër kompetent.<br />
Është përgjegjësi e tregtarëve ose përfaqësuesit e tyre për të përgatitur deklarata doganore të mallrave<br />
të plota dhe të sakta për zhdoganim të të gjitha dërgesave, qoftë nën procedure doganore importi,<br />
eksporti, transiti, magazinimini ose tjetër.<br />
Një nga kërkesat për dorëzimin e një deklarate të pranueshme është përfshirja e një kopje të faturës<br />
komercial dhe certifikatës së origjinës, përveç çdo leje, licence, certifikate që i përkasin mallrave.<br />
92
Për më shumë informata lidhur me certifikatat e origjinës për eksporte kliko në këtë vegëz.<br />
Udhëzime të hollësishme për importues, eksportues dhe shpediterëve lidhur me Certifikatën e<br />
Prejardhjes<br />
Nenet 26 deri 31 të Kodit Doganor të Kosovës përcaktojnë autoritetin për metodat që duhet të<br />
aplikohen në përcaktimin e origjinës së mallrave të importuara.<br />
Rregullat e origjinës janë të rëndësishme për tregtinë preferenciale – për shembull, tregtinë brenda<br />
CEFTA-së të mallrave që kanë origjinë në territoret e CEFTA-së. Megjithatë, rregullat e origjinës janë<br />
gjithashtu të rëndësishme për tregtinë jopreferenciale – për shembull, për shënjimin e shtetit të origjinës<br />
në produkte. Shënjimi i mallrave të importuara për origjinën jopreferenciale kryesisht ka të bëjnë me<br />
ofrimin e informatave më interes për konsumatorët.<br />
Përcaktimi i origjinës së produkteve për tregtinë preferenciale (CEFTA) është i rëndësishëm për<br />
llogaritjen e detyrimeve doganore dhe tatimeve të importeve. Për importet drejt Kosovës që kanë<br />
origjinë nga Palët e CEFTA-së, nuk aplikohen detyrime doganore për importe. Megjithatë, duhet të<br />
theksohet se mallrat të cilat kanë origjinë të shteteve jashtë CEFTA-së (p.sh. Gjermania, Kina), por të<br />
cilat importohen drejtpërsëdrejti në Kosovë nga territori i një shteti anëtar të CEFTA-së, nuk<br />
kualifikohen për hyrje në Kosovë pa detyrime doganore, sipas kushteve të CEFTA-së. detyrimi doganor<br />
për importe për këto mallra, që në përgjithësi është 10% ad valorem, duhet të paguhet në kohën e<br />
importimit të tyre në Kosovë.<br />
Marrëveshja e OBT-së për Rregullat e Origjinës paraqet parimet e përgjithshme që aplikohen në<br />
përcaktimin e origjinës së produkteve. Ndonëse Kosova nuk është anëtare e OBT-së, rregullat e OBTsë<br />
janë inkorporuar në Marrëveshjen CEFTA.<br />
Rregullat e origjinës dhe aplikimi i tyre janë menduar të lehtësojnë rrjedhën e tregtisë ndërkombëtare<br />
dhe jo të krijojnë pengesa të panevojshme. Të gjitha ligjet, rregulloret dhe praktikat që kanë të bëjnë me<br />
rregullat e origjinës duhet të jenë transparente, dhe përgatitja dhe aplikimi i këtyre rregullave duhet të<br />
jetë i paanshëm, konsistent dhe neutral.<br />
Ekzistojnë katër lloje kryesore të rregullave të origjinës:<br />
Rregullat e origjinës së produkteve që janë me rritje, punim apo prodhim në një territor apo<br />
shtet të vetëm (kriteri i prodhimit të tërësishëm).<br />
Rregullat që bazohen në një ndryshim të cekur në kategorizimin tarifor nga artikujt dhe<br />
materialet e përdorur në procesin e prodhimit, deri te kategorizimi i produkteve finale. Nëse<br />
aplikohet kriteri i ndryshimit të kategorizimit tarifor, rregulli i tillë i origjinës, si dhe çdo<br />
përjashtim i këtij rregulli, duhet të saktësojnë qartë nëntitujt apo titujt brenda nomenklaturës<br />
tarifore që trajtohen nga rregulli.<br />
Rregullat e origjinës të cilat bazohen në kompletimin e një operacioni specifik të prodhimit apo<br />
përpunimit. Për këto rregulla, operacioni që shtjellon origjinën e produktit duhet të specifikohet<br />
në mënyrë të saktë.<br />
93
Rregullat e origjinës bazuar në vlerën e shtuar në prodhimin e një produkti final në një territor<br />
apo shtet të caktuar. Nëse aplikohet kriteri i përqindjes ad valorem, metoda për llogaritjen e<br />
kësaj përqindjeje duhet gjithashtu të ceket në këto rregulla.<br />
Mallrat e prodhuara tërësisht në një shtet të caktuar konsiderohen se janë me origjinë nga ai shtet. Në<br />
pajtim me OBT dhe CEFTA, vetëm produktet në vijim konsiderohen se janë prodhuar tërësisht në një<br />
shtet të caktuar:<br />
k) produktet minerare të nxjerra nga toka, ujërat tokësore apo tabani detar i atij shteti;<br />
l) produktet perimore të korrura apo nxjerra në atë shtet;<br />
m) kafshët e gjalla të lindura dhe të rritura në atë shtet;<br />
n) produktet e fituara nga kafshët e gjalla në atë shtet;<br />
o) produktet e fituara nga gjuetia apo peshkataria në atë shtet;<br />
p) produktet e fituara nga peshkataria detare dhe produktet tjera të nxjerra nga deti<br />
përmes anijeve të atij shteti;<br />
q) produktet e fituara nga anija fabrikë e atij shteti vetëm nga produktet e llojeve që<br />
mbulohen nga paragrafi (f) më lartë;<br />
r) produktet e nxjerra nga toka ose nënshtresat tokësore detare jashtë ujërave<br />
territoriale të atij shteti, me kusht që ai shtet ka të drejtë ekskluzive për ta punuar atë<br />
tokë apo nënshtresë tokësore;<br />
s) hedhurinat dhe mbeturinat nga operacionet prodhuese dhe përpunuese, si dhe artikuj<br />
të përdorur, të grumbulluara në atë shtet dhe të përshtatshme vetëm për rikthimin e<br />
lëndës së parë;<br />
t) mallrat e prodhuara në atë shtet vetëm nga produktet e cekura në paragrafët (a) deri<br />
(i) më lartë.<br />
Nëse mallrat janë prodhuar pjesërisht në dy apo më shumë shtete:<br />
e) mallrat mund të konsiderohen se janë me origjinë nga shteti në të cilin mallrat janë finalizuar<br />
në formën e importimit në Republikën e Kosovës, apo<br />
f) origjina e mallrave mund të përcaktohet sipas kriterit të transformimit substancial.<br />
Pikërisht për shkak të kësaj rregullat e origjinës janë thelbësore për të përcaktuar origjinën e mallrave.<br />
Në përcaktimin e origjinës së mallrave të importuara sipas paragrafëve të mësipërm, duhet t’i kushtohet<br />
vëmendje Protokolleve përkatëse të CEFTA-s. Për më tepër, kushtet që kanë të bëjnë me transformimin<br />
substancial mund të përkufizohen me Udhëzime Administrative të Doganave të Kosovës. Sipas këtij<br />
kriteri të përgjithshëm, mallrat konsiderohen se kanë pësuar prodhim apo përpunim të mjaftueshëm në<br />
një shtet të caktuara për t’u konsideruar se kanë origjinë nga ai shtet, nëse mallrat kategorizohen në<br />
titull apo nëntitull të nomenklaturës së Sistemit të Harmonizuar, i cili është ndryshe nga titujt apo<br />
nëntitujt të zbatueshëm për secilin nga artikujt dhe materialet e përdorura apo të konsumuara në<br />
prodhimin apo përpunimin e mallrave të importuara, pavarësisht nga origjina e atyre artikujve dhe<br />
materialeve. Disa rregulla të origjinës kërkojnë që një përqindje specifike e vlerës së produktit final<br />
duhet të ketë origjinë në një shtet të caktuar në mënyrë që ai produkt të konsiderohet se është me<br />
94
origjinë nga ai shtet.<br />
Për më shumë informata lidhur me rregullat e origjinës dhe përcaktimin e shtetit të origjinës, ju lutem<br />
kontaktoni me Zyrën e Origjinës në Doganat e Kosovës.<br />
Mallrat e prodhuara tërësisht në një shtet të caktuar konsiderohen se janë me prejardhje nga ai shtet.<br />
Në pajtim me OBT dhe CEFTA, vetëm produktet në vijim konsiderohen se janë prodhuar tërësisht në<br />
një shtet të caktuar:<br />
a) produktet minerare të nxjerra nga toka, ujërat tokësore apo tabani detar i atij shteti;<br />
b) produktet perimore të korrura apo nxjerra në atë shtet;<br />
c) kafshët e gjalla të lindura dhe të rritura në atë shtet;<br />
d) produktet e fituara nga kafshët e gjalla në atë shtet;<br />
e) produktet e fituara nga gjuetia apo peshkataria në atë shtet;<br />
f) produktet e fituara nga peshkataria detare dhe produktet tjera të nxjerra nga deti<br />
përmes anijeve të atij shteti;<br />
g) produktet e fituara nga anija fabrikë e atij shteti vetëm nga produktet e llojeve që<br />
mbulohen nga paragrafi (f) më lartë;<br />
h) produktet e nxjerra nga toka ose nënshtresat tokësore detare jashtë ujërave<br />
territoriale të atij shteti, me kusht që ai shtet ka të drejtë ekskluzive për ta punuar atë<br />
tokë apo nënshtresë tokësore;<br />
i) hedhurinat dhe mbeturinat nga operacionet prodhuese dhe përpunuese, si dhe artikuj<br />
të përdorur, të grumbulluara në atë shtet dhe të përshtatshme vetëm për rikthimin e<br />
lëndës së parë;<br />
j) mallrat e prodhuara në atë shtet vetëm nga produktet e cekura në paragrafët (a) deri<br />
(i) më lartë.<br />
Nëse mallrat janë prodhuar pjesërisht në dy apo më shumë shtete:<br />
a) mallrat mund të konsiderohen se janë me origjinë nga shteti në të cilin mallrat janë finalizuar<br />
në formën e importimit në Republikën e Kosovës, apo<br />
b) origjina e mallrave mund të përcaktohet sipas kriterit të transformimit substancial.<br />
Pikërisht për shkak të kësaj rregullat e origjinës janë thelbësore për të përcaktuar origjinën e mallrave.<br />
Në përcaktimin e origjinës së mallrave të importuara sipas paragrafit të mësipërm, duhet t’i kushtohet<br />
vëmendje Protokolleve përkatëse të CEFTA-s. Për më tepër, kushtet që kanë të bëjnë me transformimin<br />
substancial janë të përkufizuara me Udhëzimin Administrativ nr. 11/2009. Sipas këtij rregulli të<br />
përgjithshëm për mallrat e prodhuara në më shumë se një shtet, mallrat konsiderohen se janë prodhuar<br />
apo përpunuara në masë të mjaftueshme në një shtet të caktuar për t’u konsideruar se janë me origjinë<br />
nga ai shtet, nëse mallrat kategorizohen në titull apo nëntitull të nomenklaturës së Sistemit të<br />
Harmonizuar, i cili është ndryshe nga titujt apo nëntitujt të zbatueshëm për secilin nga artikujt dhe<br />
materialet e përdorura apo të konsumuara në prodhimin apo përpunimin e mallrave të importuara,<br />
pavarësisht nga origjina e atyre artikujve dhe materialeve. Më tej, disa rregulla të origjinës kërkojnë që<br />
95
një përqindje specifike e vlerës së produktit perfundimtar duhet të ketë origjinë në një shtet të caktuar<br />
në mënyrë që ai produkt të konsiderohet se është me origjinë nga ai shtet.<br />
Kreu III që fillon në faqen 18 të Udhëzimit Administrativ nr. 11/2009 paraqet informata më të<br />
hollësishme lidhur me Origjinën e mallrave. Nenet 14 deri 19 të këtij Udhëzimi Administrativ paraqesin<br />
informata për mënyrën e përcaktimit të origjinës së tekstilit dhe produkteve të tekstilit. Neni 26 paraqet<br />
informata për Certifikatat e Origjinës. Kur origjina e një produkti dëshmohet apo do të dëshmohet për<br />
importim përmes paraqitjes së certifikatës së origjinës, ajo certifikatë duhet t’i përmbushë kushtet në<br />
vijim:<br />
d) Duhet të lëshohet nga autoriteti i cili është i autorizuar për atë qëllim në vendin e lëshimit;<br />
e) Duhet të përmbajë shënimet e domosdoshme për identifikimin e produktit, për të cilin ka të<br />
bëjë, në veçanti:<br />
- numrin e kileve, karakteristikat e tyre, markat (shenjat identifikuese) dhe numrat që ato<br />
mbajnë,<br />
- llojin e produktit,<br />
- pesha bruto dhe neto të produktit; megjithatë, këto të dhëna mund të zëvendësohen me<br />
të tjera siç janë numri dhe vëllimi, kur produkti i nënshtrohet ndryshimeve në peshë<br />
gjatë transportit ose kur nuk është e mundur të përcaktohet pesha, apo kur normalisht<br />
identifikohet me tregues të tjerë, dhe<br />
- emrin e dërguesit.<br />
f) në mënyrë të qartë konstatohet që produkti në të cilin referohet posedon me origjinën nga një<br />
vend i caktuar.<br />
Për më shumë informata lidhur me rregullat e prejardhjes dhe përcaktimin e shtetit të origjinës së<br />
mallrave, ju lutem kontaktoni me Zyrën e Origjinës tek Doganat e Kosovës.<br />
KONTAKTET PËR INFORMATA LIDHUR ME ORIGJINËN E MALLRAVE TË IMPORTUARA<br />
Adresa Lagja Lakërishtë, 10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit + 381 38 540 350<br />
Email<br />
Faqja e internetit www.dogana.rks-gov.net<br />
Orari i punës 08:00 – 16:00<br />
Të tjera<br />
96
Kontrollet e eksportit<br />
Eksporti (dhe importi) i mallrave strategjike i nënshtrohet kontrolleve. Mallrat strategjike dhe të<br />
ashtuquajturat mallrat e “përdorimit të dyfishtë” të cilat mund të kenë përdorim të civil por të cilat<br />
mund të përdoren edhe për qëllime ushtarake. Objektivat e sigurisë dhe marrëveshjet ndërkombëtare<br />
për mallrat strategjike kërkojnë masa që ndalojnë me ligj eksportimin e shumicës së këtyre mallrave pa<br />
licencë. Në disa raste, eksportimi dhe importimi i substancave të caktuara kimike dhe transiti i<br />
nënshtrohen kontrollit. Embargot ndërkombëtare të (OKB-së, BE-së, apo OSBE-së), sanksionet dhe<br />
embargot mund të përfshijnë kufizime në tregtimin mallrave të caktuara, kufizime në aktivitete financiare,<br />
si dhe kufizime në viza për disa njerëz dhe kompani të caktuara.<br />
Në Kosovë, tregtia e mallrave strategjike është e rregulluar me Ligjin nr. 03/L – 232 për Tregtinë e<br />
mallrave strategjike. Tregtarët duhet të marrin leje në pajtim me këtë ligj për të eksportuar dhe<br />
importuar mallra strategjike. Nëse, si tregtar, mund të tregtoni mallra strategjike, duhet të jenë në dijeni<br />
të këtij Ligji dhe obligimeve të tij.<br />
Klikoni këtu për një shpjegim të ligjit nr. 03/L – 232 për Tregtinë e mallrave strategjike.<br />
LIGJI PËR TREGTINË E MALLRAVE STRATEGJIKE<br />
Fushëveprimi<br />
Ky ligj rregullon veprimtaritë e institucioneve shtetërore të Republikës së Kosovës në fushën e<br />
eksportit, importit dhe transitit të mallrave dhe shërbimeve strategjike, kontrollit, mbikëqyrjes, të drejtat<br />
dhe detyrimet e palëve që marrin pjesë në aktivitetet e biznesit nga kjo fushë për përdoruesin e fundit. 13<br />
Përkufizimet<br />
Ligji përkufizon Mallrat strategjike si mallrat të cilat për shkak të masave të sigurisë dhe të<br />
marrëveshjeve ndërkombëtare që rregullojnë ato bëhen strategjike dhe përfshijnë mallrat ushtarake si<br />
13 Neni 1<br />
97
dhe mallrat e përdorimit të dyfishtë dhe mallra të tjera të cilat bëhen strategjike për shkak të përdorimit<br />
të fundit apo përdoruesit të fundit. 14<br />
Mallrat ushtarake konsiderohen ato mallra të cilat janë kryesisht por jo ekskluzivisht, të projektuar,<br />
bashkuar, prodhuar ose të modifikuara për përdorim ushtarak dhe përfshijnë teknologjitë dhe programin<br />
qe ka të bëjë me ato mallra, të përcaktuara në listën ushtarake. 15<br />
Sipas këtij ligji, “Përdorim përfundimtar ushtarak” do të thotë si në vijim: inkorporimi në mallra<br />
ushtarake të radhitura në listën ushtarake; përdorim i pajisjeve të prodhimit, testimit, analitike si dhe të<br />
komponentëve të tyre, për zhvillimin, prodhimin ose mirëmbajtjen e mallrave ushtarake të numëruara në<br />
listën e lartpërmendur; përdorim i çdo prodhimi të papërfunduar në fabrikën për prodhimin e mallrave<br />
ushtarake. 16<br />
“Mallrat për përdorim të dyfishtë” nënkupton mallrat, përfshirë programet dhe teknologjinë<br />
kompjuterike, të cilat mund të përdoren si për qëllime civile, ashtu edhe për qëllime ushtarake dhe te<br />
përfshihen të gjitha mallrat të cilat mund të përdoren për qëllime jo-eksplozive të cilat në çfarëdo<br />
mënyre tjetër mund të ndihmojnë në prodhimin e armëve nukleare apo mjeteve të tjera eksplozive<br />
nukleare. 17<br />
“Eksporti i mallrave strategjike” konsiderohet dërgimi ose nxjerrja jashtë territorit të Kosovës<br />
duke e përfshirë ri-eksportimin e mallrave strategjike, transmetimin e softuerëve dhe të teknologjisë nga<br />
media elektronike, qoftë me faks, telefon, postë elektronike ose çfarëdo mjetesh të tjera elektronike. 18<br />
Komisioni<br />
Ligji përcakton krijimin e një Komisioni që aprovon licencat, anulon, pezullon, modifikon ose revokon<br />
licencën e dhënë për eksport, import dhe transit të mallrave strategjike. 19 Komisioni ka mandat të<br />
përcaktojë klasifikimin e mallrave dhe shërbimeve strategjike. 20<br />
Përgjegjësia për kontrollimin e mallrave strategjike<br />
Ministria e Tregtisë dhe Industrisë është përgjegjëse për kontrollimin e mallrave strategjike dhe i kryen<br />
punët profesionale administrative për komisionin. 21<br />
Eksportimi dhe importimi i mallrave dhe shërbimeve strategjike<br />
Qeveria me propozim të MTI-së, përmes Vendimit miraton përpilimin e listës së mallrave vdekjeprurëse<br />
joushtarake për qëllime komerciale. 22 Ministria e Tregtisë dhe Industrisë, me aprovimin e Komisionit,<br />
14 Neni 2.1.1.3<br />
15 Neni 2.1.1.4<br />
16 Neni 2.1.5.1-5<br />
17 Neni 2.1.6<br />
18 Neni 2.1.10<br />
19 Neni 2.1.17<br />
20 Neni 3.5<br />
21 Neni 4.1<br />
22 Neni 6<br />
98
është përgjegjëse për lëshimin e licencave të eksportimit apo importimit për secilin eksport apo import<br />
ndaras, me kohëzgjatje deri në gjashtë (6) muaj. 23<br />
Licencat<br />
Licenca për eksport kërkohet në rastet në vijim:<br />
pas informatave te autoriteteve përgjegjëse nga vendi i destinacionit që mallrat strategjike në<br />
pyetje janë apo mund të përdoren, në tërësi ose pjesërisht, për përdorim ne lidhje me zhvillimin,<br />
prodhimin, trajtimin, veprimin, mirëmbajtjen, deponimin, identifikimin, zbulimin ose përhapjen e<br />
armëve kimike, biologjike ose bërthamore apo mjeteve të tjera bërthamore, mjeteve atomike<br />
apo zhvillimin, prodhimin, mirëmbajtjen dhe deponimin e raketave të afta për dërgimin e armëve<br />
të tilla;<br />
për mallrat strategjike në rast se vendi qe blen ose vendi i destinacionit është subjekt i embargos<br />
se armëve të miratuar nga Këshilli i Sigurimit të OKB-së, respektivisht veprimet në bazë të<br />
vendimit të Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim Evropian (OSBE) ose të Bashkimit Evropian,<br />
dhe në qoftë se eksportuesi ka qenë i informuar nga ana e Ministrisë se artikujt në fjalë janë apo<br />
kanë mundur të kenë për qëllim, në tërësi apo pjesërisht, përdorimin përfundimtar për qëllime<br />
ushtarake;<br />
përfshirjen në mallra për qëllime ushtarake nga lista ushtarake;<br />
përdorimin e pajisjeve për prodhimin, testimin apo analizën e komponentëve të tyre, për<br />
zhvillimin, prodhimin ose mirëmbajtjen e mallrave për përdorime ushtarake nga lista ushtarake;<br />
përdorimin e çfarëdo malli të papërfunduar në fabrikën për prodhimin e mallrave për qëllime<br />
ushtarake te numëruara ne listën ushtarake;<br />
për mallrat me përdorim të dyfishtë të cilat janë apo mund të jenë me qellim, në tërësi apo<br />
pjesërisht për përdorim si pjesë ose komponentë të mallrave me qëllime ushtarake nga lista<br />
ushtarake, të cilat janë eksportuar nga Republika e Kosovës pa licence për eksport ose në<br />
kundërshtim me licencën e lëshuar për eksport. 24<br />
Licenca lëshohet nga MTI me aprovimin e Komisionit me përjashtim në rastet kur:<br />
autorizimi për importin e mallrave strategjike të caktuara për FSK-në dhe Institucionet<br />
Shtetërore te Autorizuara te Sigurisë lëshohen nga Ministria e Forcës së Sigurisë ose Ministria e<br />
Punëve të Brendshme;<br />
autorizimi për eksportin e përkohshëm të mallrave strategjike për Ministrinë e Forcës së<br />
Sigurisë dhe Institucionet Shtetërore te Autorizuara te Sigurisë lëshohen nga Ministria e Forcës<br />
së Sigurisë ose Ministria e Punëve të Brendshme;<br />
autorizimi për importin e mallrave strategjike të pranuara si donacione nga Qeveria e Kosovës<br />
do të lëshohet nga Ministria e Forcës së Sigurisë ose Ministria e Punëve të Brendshme;<br />
autorizimi për eksportin e mallrave strategjike bazuar në marrëveshjet e nënshkruara nga<br />
Qeveria e Republikës së Kosovës do të lëshohet nga Ministria e Forcës së Sigurisë;<br />
autorizimi për eksportin e mallrave dhe shërbimeve strategjike që veprojnë brenda kuadrit të<br />
një misioni ushtarak apo humanitar do të lëshohet nga Ministria e Forcës së Sigurisë;<br />
23 Neni 7.1, 2, 4<br />
24 Neni 7.5.1-5<br />
99
autorizimi për eksport, import dhe transit të mallrave strategjike që do të përdoret për<br />
veprimtaritë te hulumtimeve që kanë qëllim të zbatimit të këtij ligji do të lëshohet nga zyrat<br />
përkatëse Qeveritare që janë të autorizuara për të zbatuar këtë ligj;<br />
licencën transite për kalim nëpër Territorin e Republikës së Kosovës e lëshon Ministria e<br />
Punëve të Brendshme. 25<br />
Me kërkesën e importuesit, Ministria lëshon vërtetimin për përdoruesin e fundit për importin e mallrave<br />
dhe shërbimeve strategjike. 26<br />
Para fillimit të aktivitetit të eksportit dhe importit, personat që ushtrojnë këtë aktivitet janë të detyruar<br />
të regjistrohen në regjistrin e eksportuesve dhe importuesve të mallrave dhe shërbimeve strategjike. 27<br />
Procedura për regjistrimin në regjistër<br />
Regjistrimi në regjistrin e importuesve- eksportuesve dhe ofruesve te shërbimeve në lidhje me<br />
mallrat strategjike do të jetë parakusht për të aplikuar për licencë për eksport ose import të<br />
mallrave dhe shërbimeve strategjike.<br />
Regjistrimi në regjistër, do të jetë në bazë të kërkesës me shkrim dhe të nënshkruar nga personi<br />
përgjegjës i personit juridik.<br />
Ministria do të krijojë dhe mirëmbajë Regjistrin e eksportuesve, importuesve dhe ofruesit e<br />
shërbimeve që lidhen me mallrat ushtarake.<br />
Kryesuesi, anëtarët dhe anëtarë të përkohshëm të Komisionit do të kenë të drejtën për qasje në<br />
informatat e regjistrit.<br />
Palët e treta do të kenë qasje në regjistrin e specifikuara në paragrafin 1. të këtij neni në qoftë se<br />
palët kanë një interes të justifikuar aty.<br />
Ministria refuzon për të jap informacionin nëse interesi i aplikantit nuk ka justifikim të<br />
mjaftueshëm.<br />
Procedura për mirëmbajtjen e regjistrit përcaktohet me akt nënligjor te nxjerre nga Ministri. 28<br />
Aplikimi për regjistrim në regjistër<br />
Parashtruesi i kërkesës është i obliguar te parashtroje përveç kërkesës dokumentet si në vijim:<br />
një (1) kopje të licencës të lëshuar nga Ministria e Punëve të Brendshme në ushtrimin e<br />
aktiviteteve lidhur me tregti me arme, municion apo substancës shpërthyese (nëse është e<br />
aplikueshme);<br />
numrin fiskal;<br />
Certifikatën e TVSH-së;<br />
Certifikatën e Importit nga Doganat;<br />
verifikimi i autoritetit kompetent se personi përgjegjës që vepron në emër të personit juridik<br />
nuk është nën hetime ose i dënuar për një vepër penale apo shkelje lidhur me “mallra<br />
strategjike” jo më shumë se gjashtë (6) muaj;<br />
25 Neni 7.1-7<br />
26 Neni 8.1<br />
27 Neni 9.1<br />
28 Neni 10.1-7<br />
100
emri i bankës dhe dokumentit të vërtetuar nga banka depozituese një (1) kopje të deklaratës<br />
bilancit të fundit dhe bilancin e suksesit, një konfirmim se personi nuk ka qenë ka qene ne<br />
bllokade ne gjashtë (6) muajt e fundit, një (1) certifikate me nënshkrim të depozituar;<br />
një (1) deklaratë mbi numrin dhe strukturën e punonjësve;<br />
një (1) deklaratë se personi përgjegjës që vepron në emër të personit juridik ose biznesi në fjalë<br />
është i obliguar të mundësojë organit kompetent mbikëqyrës për të ushtruar kontroll mbi<br />
eksportin përkatës dhe transaksioneve të importit, si edhe kontrollin e hapësirave magazinimit<br />
dhe mjeteve të transportit. 29<br />
Refuzimi për regjistrim në regjistër<br />
Ministria mund të refuzojë regjistrimin ne regjistër nëse:<br />
konstaton se informacionet janë të pasakta apo nëse dokumentet e paraqitura kanë elemente se<br />
janë te falsifikuara;<br />
pesë (5) viteve përpara vendimit për regjistrim në regjistër, aplikanti ka qenë përgjegjës për<br />
shkelje të legjislacionit në lidhje me importin, eksportin dhe transitin e mallrave strategjike apo<br />
një norme të lëshuar në bazë të tij;<br />
pesë (5) vjet para vendimit te regjistrimit në regjistër, aplikanti ka qenë përgjegjës për shkelje të<br />
sanksioneve ndërkombëtare;<br />
nëse ndaj aplikantit ka filluar procedura penale në lidhje me shkeljen. 30<br />
Procedura për kërkesë të licencës së eksportit dhe importit<br />
Licenca individuale kërkohet për çdo import, eksport, apo transit të mallrave ose shërbimeve<br />
strategjike. 31 Licenca globale mund të lëshohet në bazë të një autorizimi të dhënë një eksportuesit të<br />
caktuar në lidhje me një lloj ose kategori të mallrave dhe shërbimeve strategjike, bazuar në miratimin e<br />
Komisionit dhe një licence të përgjithshme miratuar nga komisioni dhe publikuar nga Ministria.<br />
Komisioni mund të lëshojë licenca nëse aplikantet i nënshtrohen kushteve që ai i konsideron të duhura. 32<br />
Ministria mund t`i lëshojë eksportuesit licencën e përgjithshme për eksportin e mallrave të njëjtë, për<br />
një ose më shumë shtete, duke marrë parasysh llojin e mallrave strategjike, llojin dhe kohëzgjatjen e<br />
punëve eksportuese dhe shtetin në të cilin mallrat eksportohen. 33 Me kërkesën e komisionit Ministria<br />
do të hartoj akt nënligjor për procedurën e aplikimit. 34 Lidhur me kërkesën Komisioni vendosë brenda<br />
tridhjetë (30) ditëve nga data e aplikimit, ose brenda gjashtëdhjetë (60) ditëve, nëse është në procedurë<br />
të nevojshme për të bërë hetime të tjera shtesë për ta aprovuar licencën. 35 Ministria do të lëshoj<br />
licencën e kërkuar brenda shtatë (7) ditëve nga data e aprovimit nga Komisioni. 36 Në rast se Komisioni<br />
refuzon të jep pëlqimin e tij për eksportet ose importet e kërkuara, Ministria është e obliguar që brenda<br />
29 Neni 11.1.1-8<br />
30 Neni 12.1.1-4<br />
31 Neni 15.1<br />
32 Neni 15.2<br />
33 Neni 15.4<br />
34 Neni 15.4<br />
35 Neni 16.1<br />
36 17.1<br />
101
shtatë (7) ditëve të njoftojë aplikuesit lidhur me pamundësinë për lëshimin e licencave të eksportit<br />
përkatësisht importit nga ana e Komisionit. 37<br />
Dokumentacioni për eksport të mallrave apo shërbimeve strategjike<br />
Dokumentacioni i cili i referohet eksportit të mallrave apo shërbimeve strategjike duhet të përmbajë të<br />
dhënat në vijim:<br />
përshkrimin teknik të mallit në bazë të të cilit është e mundur të klasifikohen qartë mallrat, sipas<br />
dispozitave të këtij ligji ose nomenklaturës së tarifave doganore, apo Klasifikimit të OKB-së të<br />
mallrave të rrezikshme;<br />
sasinë e mallit në njësi matëse dhe peshën neto të mallit;<br />
emrin dhe adresën e plotë të eksportuesit dhe të dhënat përkatëse nga regjistri i gjykatës;<br />
emrin dhe adresën e plotë të marrësit të mallit;<br />
përdorimin e përdoruesit të fundit të dedikuar, emrin dhe adresën e plotë të përdoruesit të<br />
fundit të mallit;<br />
përshkrimin e ndihmës teknike, emrin dhe adresën e plotë të pranuesit të ndihmës teknike<br />
(nëse është e aplikueshme). 38<br />
Vlefshmëria e licencës<br />
Licenca lëshohet me afat vlefshmërie deri në një (1) vit dhe mund të vazhdohet edhe për gjashtë (6)<br />
muaj të tjerë me kërkesën e eksportuesit. 39<br />
Ndërprerja e licencës<br />
Ministria mund të marrë vendimin për ndërprerjen e vlefshmërisë së Licencës nëse vërteton se:<br />
një ose më shumë nga kushtet nën të cilat është lëshuar licenca, nuk ekziston më;<br />
licenca është lëshuar në bazë të të dhënave të pasakta, jo të plota dhe se aplikuesi ka qenë në<br />
dijeni se informacion i tillë është i pasaktë ose jo i plotë;<br />
me kërkesë të personit të cilit i është lëshuar licenca. 40<br />
Detyrimet e personave të cilët merren me eksport ose import të mallrave<br />
Personat të cilat merren me eksport ose import të mallrave janë të obliguar të:<br />
mbajnë regjistra të veçantë për transaksionet e kryera sipas këtij ligj dhe të ruajnë<br />
dokumentacionin për këto transaksione, së paku njëzet (20) vjet pas përfundimit të eksportit<br />
ose importit;<br />
respektimin e kushteve sipas të cilave është lëshuar licenca dhe menjëherë të informojë<br />
Ministrinë për çdo ndryshim të ndodhur;<br />
për çdo ndryshim në të dhënat e një agjenti apo përdoruesi të fundit, të njoftojë me shkrim<br />
Ministrinë brenda dhjetë (10) ditëve nga data e ndryshimit;<br />
37 Neni 17.2<br />
38 Neni 18.1-6<br />
39 Neni 19.5<br />
40 Neni 22.1-3<br />
102
që brenda pesëmbëdhjetë (15) ditëve pas përfundimit të eksportit dhe importit, të informojë<br />
me shkrim Ministrinë dhe të paraqesë dokumentacionin në bazë të të cilave është kryer<br />
eksporti përkatësisht importi;<br />
me kërkesë të Ministrisë të sigurojë konfirmimin e pranimit të mallrave;<br />
respektimi i detyrimeve të tjera që rrjedhin nga licenca e lëshuar sipas këtij ligji. 41<br />
Dokumentet e aplikacionit për licencë<br />
Aplikacioni duhet të përmbajë dokumentet si në vijim:<br />
njoftimi mbi përfundimin e eksportit, përkatësisht importit;<br />
një (1) kopje të licencës, sipas të cilës është realizuar eksporti përkatësisht importi i mallrave;<br />
kopja e deklaratës doganore të Republikës së Kosovës;<br />
numrat serik i armëve, pjesëve të armëve apo pajisjeve tjera; dhe<br />
dokumentacione të tjera,varësisht nga lloji i mallrave.<br />
Mbikëqyrja<br />
Mbikëqyrjen dhe zbatimin e detyrimeve e ushtron organi qe ka lëshuar licencën në bashkëpunim me<br />
organet e tjera të përfshira në procesin e lëshimit të licencës dhe organeve të tjera shtetërore në<br />
përputhje me përgjegjësitë e tyre. 42 Zbatimi i mbikëqyrjes përfshinë mbikëqyrjen para, gjatë dhe pas<br />
lëshimit të licencave. 43 Rezultatet e zbatimit të monitorimit të kryer sipas një raporti me shkrim i<br />
dorëzohet ministrit përgjegjës. 44 Në rast të parregullsive, ministri njofton organet tjera shtetërore<br />
kompetente për veprime të mëtejshme. 45<br />
Lëshimi i vërtetimit për mallra strategjike<br />
Nëse shteti eksportues i mallrave strategjike kërkon vërtetimin për eksportimin e këtyre mallrave nga<br />
organi kompetent i Republikës së Kosovës, vërtetimin për mallrat strategjike e lëshon Ministria. 46<br />
Përmbajtja e dokumentacionit i cili ka të bëjë me eksportin e mallrave dhe shërbimeve<br />
strategjike<br />
Dokumentacioni i cili ka të bëjë me eksportin e mallrave dhe shërbimeve strategjike për identifikimin e<br />
mallrave dhe shërbimeve strategjike duhet të përmbajë të dhënat në vijim:<br />
përshkrimin e mallit në bazë të të cilit është e mundur të klasifikohen qartë mallrat sipas<br />
dispozitave të nenit 43 të këtij ligji ose nomenklaturës së tarifave doganore;<br />
sasinë e mallit në njësi matëse dhe peshën neto të mallit;<br />
emrin dhe adresën e plotë të eksportuesit dhe të dhënat përkatëse nga regjistri i Gjykatës;<br />
emrin dhe adresën e plotë të marrësit të mallit;<br />
përdorimin e fundit të dedikuar, emrin dhe adresën e plotë të shfrytëzuesit të fundit të mallit;<br />
përshkrimin e ndihmës teknike, emrin dhe adresën e plotë të marrësit të shërbimit. 47<br />
41 Neni 27.1-6<br />
42 Neni 40.1<br />
43 Neni 40.2<br />
44 Neni 40.3<br />
45 Neni 40.4<br />
46 Neni 46.1<br />
103
Dokumentacionin nga paragrafi 1. i këtij neni siç janë urdhëresat, faturat, kontratat, fletëngarkesat, fletëdërgesat,<br />
listat e ngarkimit, listat e ngarkimit detar dhe dokumentacionin tjetër), eksportuesi duhet t`i<br />
ruaj së paku pesë (5) vjet deri në fund të vitit kalendarik në të cilin është kryer eksporti i mallrave me<br />
qëllim të dyfishtë. 48<br />
Njoftimi nga eksportuesi lidhur me eksportin<br />
Eksportuesi është i obliguar që në afat prej shtatë (7) ditësh, nga dita e eksportimit të mallrave<br />
strategjike të njoftojë ministrinë lidhur me eksportin, dhe të paraqes numrin e licencës për eksport në<br />
bazë të së cilës është kryer eksporti. 49<br />
Mbikëqyrja e eksportit të mallrave strategjike<br />
Mbikëqyrjen e eksportit të mallrave strategjike dhe vlerësimin e përputhjes së mallit me licencën për<br />
eksport e bëjnë Doganat e Kosovës. 50<br />
Dispozitat ndëshkuese<br />
Me gjobë prei dhjetëmijë (10.000) deri në pesëdhjetëmijë (50.000) Euro dhe me burg nga një (1) deri<br />
në pesë (5) vjet dënohet personi i cili ka eksportuar mallrat pa licencë sipas listës ushtarake të këtij<br />
ligji, ka falsifikuar certifikatat e përdoruesit të fundit, dhe nuk e lajmëron Ministrinë në lidhje me<br />
ndryshimet e qëllimit përfundimtar të përdorimit të mallrave nga lista ushtarake, tek të cilat ndryshime<br />
ka ardhur pas lëshimit të licencës për eksport në atë masë që mund të rrezikojë:<br />
përmbushjen e detyrimeve ndërkombëtare të Kosovës;<br />
interesat e politikës së jashtme të Republikës së Kosovës. 51<br />
Nëse vepra penale nga paragrafi 1. i këtij neni shkakton vdekjen e disa personave kryesit dënohen me<br />
burgim prej dhjetë (10) deri në pesëmbëdhjetë (15) vjet. 52<br />
Masat ndëshkuese për personat juridik<br />
Me gjobë në shumë prej pesëmbëdhjetëmijë (15.000) deri ne pesëdhjetëmijë (50.000) Euro dënohet<br />
personi juridik nëse tenton të eksportoj mallrat e listuara sipas këtij ligji, pa licencë ose në bazë të<br />
licencave të lëshuara në bazë të të dhënave të pasakta ose të dhënave jo të plota. 53<br />
Me gjobë në shumë prej pesëmijë (5.000) deri ne pesëmbëdhjetëmijë (15.000) Euro do të dënohet<br />
personi përgjegjës i personit juridik. 54<br />
7. Procedura të dobishme doganore<br />
47 Neni 48.1-6<br />
48 Neni 48.2<br />
49 Neni 49.1<br />
50 Neni 50.1<br />
51 Neni 52.1.2<br />
52 Neni 52.2<br />
53 Neni 53.1<br />
54 Neni 53.2<br />
104
Vendimet doganore<br />
“Praktika më e mirë” ndërkombëtare është që dogana t’u ofrojë tregtarëve vendime të detyrueshme<br />
(që njihen edhe si “informacion i detyrueshëm”) për ta lehtësuar pajtimin e tyre me kërkesat doganore.<br />
Këto vendime lëshohen me kërkesë dhe bazohen në informatat e ofruara nga aplikuesi (parashtruesi i<br />
kërkesës). Më pas, eksportuesit dhe importuesit mund ta paraqesin vendimin (apo numrin e referencës<br />
së tij) për ta përshpejtuar procesimin e mallrave të tyre. Praktika më e mirë gjithashtu ia kufizon doganës<br />
mundësinë për t’i revokuar vendimet në mënyrë retroaktive dhe pa i njoftuar paraprakisht palët<br />
përkatëse.<br />
Përcaktimi i klasifikimit tarifor, i origjinës së mallrave dhe i shkallës së përcaktuar të tagrave importuese,<br />
TVSH-së, akcizës dhe tatimeve të tjera, dhe i metodologjisë për vlerësim mund të jenë shumë të<br />
ndërlikuara për mallra të caktuara. Vendimi doganor siguron që nomenklatura e përdorur për klasifikim<br />
tarifor të konsiderohet e drejtë nga Dogana e Kosovës. Ky vendim është detyrues derisa të mos<br />
revokohet apo ndryshohet. Vendimet i ofrojnë importuesit apo përfaqësuesit të tij/saj siguri lidhur me<br />
atë se si do të klasifikohen mallrat dhe në këtë mënyrë i lehtësojnë kërkesat për dokumente për<br />
zhdoganim të mallrave në kufi. Vendimet gjithashtu mund të jenë shumë të dobishme sa i përket<br />
përcaktimit të metodologjisë për vlerësim doganor, origjinës së mallrave dhe aplikimit të tagrave,<br />
tatimeve dhe taksave të tjera.<br />
Kodi Doganor i Kosovës (neni 18) parasheh që pas kërkesës së mirëfilltë të një pale të interesuar,<br />
Dogana mund të lëshojë vendim të detyrueshëm lidhur me klasifikimin tarifor apo origjinën e mallit.<br />
Vendimi vlen 6 vjet për klasifikim tarifor dhe 3 vjet për përcaktim të origjinës nëse kriteret përkatëse<br />
ligjore nuk ndryshojnë apo kushtet e specifikuara nuk përmbushen. Tani për tani nuk ka dispozita për<br />
vendime të detyrueshme lidhur me përcaktimin e shkallës së tagrave apo tatimeve apo për<br />
metodologjinë për vlerësim.<br />
Për informata shtesë për vendime të detyrueshme kliko në këtë vegëz.<br />
105
Informata shtesë për vendime të detyrueshme<br />
Vendime të detyrueshme apo “informacione të detyrueshme” do të thotë informata mbi klasifikimin<br />
tarifor, metodologjinë për vlerësim apo origjinën e mallrave që janë të detyrueshme si për importuesin<br />
ashtu edhe për Doganën e Kosovës. Informacioni i detyrueshëm zakonisht ofrohet në formë të vendimit<br />
me shkrim nga Dogana e Kosovës.<br />
Nenet 12 – 18 të Kodit Doganor e përcaktojnë kompetencën e Doganës së Kosovës për t’u ofruar<br />
tregtarëve shërbim për informacione të detyrueshme. Përveç kësaj, nenet 8 – 13 të Udhëzimit<br />
Administrativ Nr. 11/2009, për Implementimin e Kodit të Doganave dhe Akcizës, parashohin të dhëna të<br />
hollësishme për “informacione të detyrueshme”, duke përfshirë edhe udhëzimet se si të paraqitet<br />
kërkesa për informacione të detyrueshme.<br />
Vendimet doganore ose “informacionet e detyrueshme” paraqesin një shërbim për lehtësimin e tregtisë<br />
të cilin Dogana e Kosovës ua ofron tregtarëve (zakonisht importuesve) që dëshirojnë të dinë, para se të<br />
bëjnë transaksion tregtar, çfarë obligimesh do të kenë kur vërtet të kryejnë një transaksion. Qëllimi i<br />
vendimit doganor është të ofrojë parashikueshmëri në formë të informatës paraprake për tregtarë mbi<br />
shumën e të hyrave që do të jenë të pagueshme kur ndodh transaksioni, bashkë me obligimet e tjera, si<br />
kërkesa për licencë, leje ose certifikatë.<br />
Për të përcaktuar sa të hyra do të jenë të pagueshme në lidhje me transaksionin e ardhshëm,<br />
importuesit mund të paraqesin kërkesë në Doganën e Kosovës për vendim paraprak të detyrueshëm<br />
(“informacion të detyrueshëm”) mbi klasifikimin e produktit, vendin e përcaktuar të origjinës së<br />
produktit dhe shkallën e përcaktuar të tagrës importuese, TVSH-së, akcizës dhe tatimeve të tjera, nëse<br />
ka të mëparshme.<br />
Kërkesat për informacione të detyrueshme mund të parashtrohen në formën që përputhet me mostrën<br />
e paraqitur në Aneksin I të Udhëzimit Administrativ Nr. 11/2009.<br />
Kërkesat për informacione të detyrueshme tarifore duhet t’i përmbajnë këto të dhëna:<br />
a) Emrin dhe adresën e mbajtësit;<br />
b) Emrin dhe adresën e aplikuesit, nëse ai person nuk është mbajtësi;<br />
c) Një përshkrim të hollësishëm të mallrave që mundëson identifikimin e tyre dhe përcaktimin<br />
e klasifikimit të tyre në nomenklaturën doganore;<br />
106
d) Përbërjen e mallrave dhe çdo metodë të ekzaminimit të përdorur për ta përcaktuar këtë<br />
përbërje, kur klasifikimi varet nga kjo;<br />
e) Mostrat, fotografitë, planet, katalogët apo dokumente të tjera në dispozicion, që mund t’i<br />
ndihmojnë Doganës për ta bërë klasifikimin e drejtë të mallrave në nomenklaturën<br />
doganore, që duhet të bashkëngjiten si anekse;<br />
f) Klasifikimin e paraparë nga aplikuesi;<br />
g) Marrëveshjen për ta përkthyer cilindo dokument të bashkangjitur në njërën prej gjuhëve<br />
zyrtare të Kosovës, nëse kërkohet nga autoritetet doganore;<br />
h) Të dhënat që duhet të konsiderohen konfidenciale;<br />
i) Aplikuesi duhet të tregojë, po qe se di, nëse kërkesa për informacione të detyrueshme<br />
tarifore për mallra identike apo të ngjashme tashmë është parashtruar apo lëshuar në<br />
Kosovë;<br />
j) Pranimin që informatat e ofruara mund të ruhen në bazën e të dhënave të Doganës dhe që<br />
të dhënat e informacioneve të detyrueshme tarifore, përfshirë fotografitë, skicat, broshurat,<br />
etj., mund t’i zbulohen publikut përmes internetit, përveç informatave që aplikuesi i ka<br />
shënjuar si konfidenciale; me këtë rast do të zbatohen dispozitat në fuqi që e rregullojnë<br />
mbrojtjen e informatave.<br />
Kërkesat për informacione të detyrueshme për origjinë duhet t’i përmbajnë këto të dhëna:<br />
a) Emrin dhe adresën e mbajtësit;<br />
b) Emrin dhe adresën e aplikuesit, nëse ai person nuk është mbajtësi;<br />
c) Bazën e zbatueshme ligjore për qëllime të seksioneve 11 dhe 11B të Kodit;<br />
d) Një përshkrim të hollësishëm të mallrave dhe klasifikimin e tyre tarifor;<br />
e) Përbërjen e mallrave dhe metodën e ekzaminimit të përdorur për ta përcaktuar këtë dhe<br />
çmimin e livrimit të tyre, sipas nevojës;<br />
f) Kushtet që mundësojnë përcaktimin e origjinës, materialet e përdorura dhe origjinën e tyre,<br />
klasifikimin e tyre tarifor, vlerat përkatëse dhe përshkrimin e rrethanave (rregullat për<br />
ndryshimin e titujve tariforë, vlerën e shtuar, përshkrimin e veprimit ose të procesit, apo<br />
ndonjë rregull tjetër specifike) që mundësojnë përmbushjen e kushteve në fjalë; duhet të<br />
përmendet në veçanti rregulli i saktë i zbatuar për origjinën dhe origjinën e paraparë për<br />
mallra;<br />
g) Mostrat, fotografitë, planet, katalogët apo dokumente të tjera në dispozicion për përbërjen e<br />
mallrave dhe materialet e tyre përbërëse dhe që mund të ndihmojnë në përshkrimin e<br />
procesit të prodhimit apo të përpunimit të cilit i janë nënshtruar materialet;<br />
h) Marrëveshjen për ta përkthyer cilindo dokument të bashkangjitur në njërën prej gjuhëve<br />
zyrtare të Kosovës, nëse kërkohet nga autoritetet doganore;<br />
i) Të dhënat që duhet të konsiderohen konfidenciale, qoftë në lidhje me publikun apo<br />
administratat;<br />
j) Aplikuesi duhet të tregojë, po qe se di, nëse kërkesa për informacione të detyrueshme<br />
tarifore apo informacione të detyrueshme për origjinën e mallrave apo materialet identike<br />
107
apo të ngjashme me ato të përmendura në pikat (d) apo (f) tashmë është parashtruar apo<br />
lëshuar në Kosovë;<br />
k) Pranimin që informatat e ofruara mund të ruhen në një bazë të të dhënave të autoriteteve<br />
doganore me qasje publike, megjithatë, pavarësisht nga neni 16 i Kodit, do të zbatohen<br />
dispozitat në fuqi që e rregullojnë mbrojtjen e informatave në Kosovë.<br />
Informacionet e detyrueshme do t’i ofrohen aplikuesit me shkrim nga Dogana e Kosovës sa më shpejt që<br />
të jetë e mundur:<br />
a) Çështjet tarifore: nëse nuk ka qenë e mundur që aplikuesit t’i komunikohen<br />
informacionet e detyrueshme tarifore brenda tre muajve nga pranimi i kërkesës, Dogana do<br />
të kontaktojë me aplikuesin për t’ia sqaruar arsyet për këtë vonesë dhe do të tregojë kur<br />
pret të jetë në gjendje t’ia komunikojë informatat.<br />
b) Çështjet e origjinës: informatat do të komunikohen brenda një afati kohor prej 150 ditësh<br />
nga data e pranimit të kërkesës.<br />
Informacionet e detyrueshme do të komunikohen nëpërmjet një formulari që përputhet me mostrën e<br />
paraqitur në Aneksin 2 (informacionet e detyrueshme tarifore) apo Aneksin 3 (informacionet e<br />
detyrueshme të origjinës) të Udhëzimit Administrativ Nr. 11/2009. Njoftimi do të tregojë cilat të dhëna<br />
do të konsiderohen konfidenciale. Do të përmendet e drejta e ankesës e paraparë me nenin 291 të<br />
Kodit Doganor.<br />
Mbajtësi i informacioneve të detyrueshme mund t’i përdorë ato në lidhje me mallrat e caktuara vetëm<br />
kur Dogana e Kosovës ka përcaktuar:<br />
a) Çështjet tarifore: që mallrat në fjalë përputhen në të gjitha aspektet me mallrat e<br />
përshkruara në informatën e prezantuar;<br />
b) Çështjet e origjinës: që mallrat në fjalë dhe rrethanat që e përcaktojnë origjinën e tyre<br />
përputhen në të gjitha aspektet me mallrat dhe rrethanat e përshkruara në informatën e<br />
prezantuar.<br />
Vendimi me të cilin parashihen “informacionet e detyrueshme” do të vlejë zakonisht gjashtë vjet nga data<br />
e lëshimit në rastin e tarifave dhe tri vjet nga data e lëshimit në rastin e origjinës.<br />
Megjithatë, vendimi me të cilin parashihen informacionet e detyrueshme do të anulohet kur bazohet në<br />
informata të pasakta ose jo të plota nga aplikuesi.<br />
108
Informacionet e detyrueshme pushojnë të vlejnë:<br />
a) Në rastet e informacioneve tarifore:<br />
(i) Kur aprovohen dispozitat ligjore dhe informacioni nuk është më në përputhje me këto<br />
dispozita;<br />
(ii) Kur nuk përputhet më me interpretimin e tarifës doganore të Kosovës, për shkak të<br />
ndryshimeve të rregullave të klasifikimit tarifor të mallrave në përputhje me nenin 24 (6);<br />
(iii) Kur revokohet ose ndryshohet në përputhje me nenin 15, me kusht që personit të cilit i është<br />
lëshuar informata të njoftohet për revokimin ose ndryshimin.<br />
Data kur informacioni i detyrueshëm pushon të vlejë për pikat nën (i) dhe (ii) do të jetë data e aplikimit<br />
të masave të lartpërmendura.<br />
b) Në rastet e informacionit të origjinës:<br />
(i) Kur aprovohen dispozitat ligjore ose vendoset një marrëveshje në Kosovë dhe informacioni<br />
nuk përputhet më me këto dispozita;<br />
(ii) Kur nuk është më në pajtueshmëri me shënimet shpjeguese dhe pikëpamjet e aprovuara për<br />
qëllimet e interpretimit të rregullave të origjinës;<br />
(iii) Kur revokohet ose ndryshohet në përputhje me nenin 15, me kusht që personi të cilit i është<br />
lëshuar informata të njoftohet paraprakisht.<br />
Mbajtësi i informacionit të detyrueshëm, i cili pushon të vlejë, ende mund ta përdorë atë informacion<br />
për një periudhë gjashtëmujore nga data e publikimit ose njoftimit, me kusht që ai të ketë lidhur kontrata<br />
të detyrueshme për blerjen apo shitjen e mallrave në fjalë, duke u bazuar në informacionin e<br />
detyrueshëm, para se të miratohen këto masa.<br />
Klasifikimi ose përcaktimi i origjinës në informacionet e detyrueshme mund të zbatohet nën kushtet e<br />
caktuara vetëm me qëllim të caktimit të detyrimeve të importit apo të eksportit.<br />
Nëse ju nevojiten informata më të hollësishme për origjinën e mallrave, luteni t’i shikoni faqet 18 – 33 të<br />
Udhëzimit Administrativ Nr. 11/2009.<br />
109
Vendimet paraprake<br />
Vendimi paraprak është këshillë zyrtare që Dogana ia lëshon një tregtari lidhur me atë se si Dogana do<br />
t’i trajtojë importet e specifikuara. Për dallim nga vendimet e detyrueshme të diskutuara më parë,<br />
kërkesa për vendime paraprake duhet të paraqitet dhe vendimi duhet të lëshohet para importimit të<br />
ndonjërit prej mallrave të cekura dhe vendimit të Doganës lidhur me ato mallra. Vendimet paraprake<br />
janë mjet i dëshmuar për lehtësimin e tregtisë si për importuesit asht edhe për administratat doganore.<br />
“Praktika më e mirë” ndërkombëtare është që vendimet paraprake të lëshohen lidhur me këto çështje<br />
55:<br />
(a) Klasifikimin tarifor të mallrave [[duke përfshirë] shkallën e zbatuar të tarifës doganore<br />
për produkt [ose, kur është e nevojshme, mënyrën në të cilën llogaritet shkalla e<br />
zbatuar e tarifës doganore për një produkt;<br />
(b) Metodën përkatëse dhe zbatimin e metodës që do të përdoret për ta përcaktuar vlerën<br />
doganore sipas një grupi të caktuar të fakteve;<br />
(c) Zbatimin e kërkesave për rikthim të tagrës doganore, shtyrje të afatit, [apo lirim tjetër<br />
nga tagrat doganore;<br />
(d) Zbatimin e kërkesave për kuota, duke përfshirë kuotat e tarifave;<br />
(e) Origjinën e mallit;<br />
(f) Pagesat dhe shpenzimet që do të zbatohen [[ose] [dhe], kur është e nevojshme,<br />
informatat për mënyrën në të cilën llogariten pagesat dhe shpenzimet e tilla;<br />
(g) Çështjet shtesë për të cilat shteti konsideron se është me vend të lëshohet një vendim<br />
paraprak;]<br />
Kodi Doganor i Kosovës tani nuk lejon në mënyrë të posaçme vendime paraprake me emër.<br />
Megjithatë, praktika aktuale e Doganës është të lëshojë vendime paraprake lidhur me çështjet e<br />
klasifikimit dhe origjinës.<br />
Procedurat e thjeshtësuara doganore<br />
55 Këto çështje janë të shënuara në projekt Marrëveshjen e OBT-së për Lehtësim të Tregtisë, neni 3.<br />
110
Procedurat e thjeshtësuara janë pjesë e rëndësishme e administratës moderne doganore. Procedurat e<br />
thjeshtësuara mund ta bëjnë trajtimin doganor të mallrave të importuara shumë më pak të ndërlikuar<br />
dhe gjithashtu, sipas llojit të procedurës, në më pak kohë. Përparësia kryesore që e ofrojnë është<br />
fillimisht në lejimin e parashtrimit të deklaratës për mallrat që nuk i përmbajnë të gjitha të dhënat e<br />
kërkuara. Të dhënat që nuk janë përfshirë duhet të komunikohen vetëm në një datë të mëvonshme.<br />
Varësisht nga autorizimi përkatës, këto të dhëna gjithashtu mund të kombinohen për mallrat e<br />
importuara brenda një periudhe të caktuar në një deklaratë të vetme plotësuese dhe tagrat e importit<br />
dhe tatimet të paguhen në një shumë të vetme. Procedurat e thjeshtësuara (që nganjëherë quhen<br />
“procedura lokale”) janë të destinuara për ta shkurtuar kohën dhe shpenzimet e zhdoganimit të<br />
importeve dhe eksporteve për tregtarët që kanë një histori të pajtueshmërisë vullnetare me kërkesat<br />
doganore, ligjore dhe rregullative dhe të cilët, si pasojë, kategorizohen si "rrezik i ulët".<br />
Kodi Doganor i Kosovës (2008) lejon procedura të thjeshtësuara në nenin 80. Ky Kod u ndryshua në<br />
vitin 2011 (Ligji Nr. 04/L-099) për të lejuar procedura të thjeshtësuara shtesë në lidhje me operatorët<br />
e autorizuar ekonomikë dhe përdorimin e deklaratave përmbledhëse. Këto procedura të thjeshtësuara<br />
shtesë nuk janë zbatuar ende.<br />
Kliko këtu për informata shtesë për procedura të thjeshtësuara<br />
Informatat shtesë për procedura të thjeshtësuara<br />
Shkurtimisht, neni 80 i Kodit Doganor përcakton:<br />
“Për ta thjeshtësuar përfundimin e formaliteteve dhe të procedurave sa më shumë që të jetë e mundur<br />
gjersa siguron që operacionet kryhen në mënyrë të duhur, Dogana, sipas kushteve të përcaktuara në<br />
Udhëzimin Administrativ për zbatimin e këtij Kodi 56 , mund të japë leje për:<br />
a) Deklaratën për të mos i përfshirë disa të dhëna, ose disa dokumente që zakonisht nuk kërkohen<br />
t’i bashkëngjiten deklaratës;<br />
b) Një dokument komercial ose administrativ, të shoqëruar me kërkesën për mallrat që do të<br />
vihen nën procedurën doganore në fjalë, që duhet të dorëzohet në vend të deklaratës;<br />
c) Mallrat që do të deklarohen për procedurën në fjalë përmes futjes në evidencë; në këtë rast<br />
Dogana mund të heqë dorë nga kërkesa që deklaruesi t’ia paraqesë mallrat doganës;<br />
56 “Udhëzimi Administrativ Nr. 11/2009, për Implementimin e Kodit të Doganave dhe Akcizës”<br />
111
Deklarata e thjeshtësuar, dokumenti komercial ose administrativ ose futja në evidencë duhet t’i<br />
përmbajnë së paku të dhënat e nevojshme për identifikimin e mallrave. Kur mallrat të futen në evidencë,<br />
duhet të përfshihet edhe data e futjes së tillë në evidencë.”<br />
Në të vërtetë, procedurat e thjeshtësuara paraqesin obligimet efikase që mund të ofrohen në diskrecion<br />
të menaxherit të zyrës doganore lokale zakonisht për shkak se tregtari dhe transaksioni i tregtarit nuk<br />
paraqesin fare rrezik ose paraqesin rrezik të ulët të mospërmbushjes. Në disa raste, procedurat e<br />
thjeshtësuara doganore mund ta marrin formën e formularit të thjeshtësuar të deklarimeve doganore<br />
Formulari i kërkesës për autorizimin e procedurave të thjeshtësuara është dhënë më poshtë:<br />
DOGANA E KOSOVËS<br />
KËRKESË PËR AUTORIZIM PËR TË SHFRYTËZUAR PROCEDURËN E DEKLARIMIT TË<br />
THJESHTËZUAR PËR LËSHIMIN E MALLRAVE NË QARKULLIM TË LIRË<br />
1. Aplikuesi (Shëno emrin, mbiemrin, adresën dhe numrin e telefonit të aplikuesit. Aplikuesi është personi të cilit<br />
do t’i lëshohet autorizimi)<br />
2. Mallrat që kanë për tu deklaruar për lëshim për qarkullim të lirë me anë të deklaratës së<br />
thjeshtëzuar<br />
112
Kodi tarifor sipas tarifës<br />
doganore të Kosovës<br />
(tetë shifra)<br />
Përshkrimi (përshkrimi tregtar dhe/apo teknik)<br />
3. Zyra doganore ku do të deklarohen mallrat për lëshim në qarkullim të lirë përmes<br />
deklaratës së thjeshtëzuar (emri dhe adresa)<br />
4. Shuma e propozuar e garancisë (50 % të detyrimeve të importit që duhen paguar për importimet e<br />
përllogaritura për periudhën prej një jave<br />
5. Zotimi<br />
Unë, i nënshkruari më poshtë, vërtetoj se deklaratat e thjeshtëzuara të cilat kanë për t’iu prezantuar<br />
Doganës së Kosovës me rastin e arritjes së mallrave, janë deklarata për lëshim në qarkullim të lirë të<br />
mallrave të cilave u përkasin dhe janë detyruese njëjtë sikurse deklarata e plotë për lëshimin e mallrave në<br />
qarkullim të lirë në formularin IM 4.<br />
I nënshkruari: ………………………………. Data:………………….<br />
Emri i plotë: ………………<br />
113
Për shfrytëzim të Doganës së Kosovës<br />
Unë, i nënshkruar më poshtë, shef i degës në …………………………konsideroj se autorizimi i kërkuar<br />
duhet të jepet/refuzohet (*).<br />
(*) Arsyet për refuzim: ………………………<br />
Vendi: ……………………….. Data: ……………………..<br />
Emri i plotë: ……………………………. Vula e Doganës së Kosovës<br />
(*) Shlyej njërën, varësisht nga rasti. Po që se propozohet refuzimi, atëherë të sqarohen arsyet për këtë<br />
vendim.<br />
Formulari i kërkesës për procedura të thjeshtësuara doganore duhet të plotësohet dhe t’i dorëzohet<br />
menaxherit të zyrës doganore në të cilën ngarkesa do të paraqitet dhe zhdoganohet. Formularët e<br />
kërkesave janë në dispozicion në secilën zyrë doganore.<br />
114
Procedurat e thjeshtësuara<br />
Forma e thjeshtësuar e deklaratës doganore mundëson që mallrat të futen në procedurën doganore në<br />
fjalë me rastin e paraqitjes së deklaratës së thjeshtësuar, me paraqitje të mëvonshme të deklaratës<br />
plotësuese, e cila mund të ketë karakter të përgjithshëm, periodik apo përmbledhës – cilado që është<br />
më përkatëse dhe më e përshtatshme për importuesin apo eksportuesin.<br />
Edhe procedura e thjeshtësuar e zhdoganimit lokal do të mundësojë që futja e mallrave në procedurën<br />
doganore në fjalë të bëhet në lokalet e personit të caktuar ose në vende të tjera të caktuara apo të<br />
aprovuara nga autoritetet e Doganës së Kosovës (d.m.th. jashtë zyrës doganore).<br />
Për më tepër informata për deklaratat e thjeshtësuara doganore kliko në këtë vegëz.<br />
Më tepër informata për deklaratat e thjeshtësuara<br />
Deklarata e thjeshtësuar mund të jetë në formë të:<br />
- deklaratës jo të plotë në një Dokument Unik Doganor, ose<br />
- dokumentit administrativ ose komercial, të shoqëruar me kërkesën për lëshim në qarkullim të<br />
lirë.<br />
Megjithatë, deklarata e thjeshtësuar duhet t’i përmbajë së paku të dhënat e nevojshme për identifikimin e<br />
mallrave.<br />
115
Deklarata që nuk është e shoqëruar me një ose më tepër dokumente që kërkohen para se mallrat të<br />
mund të lëshohen në qarkullim të lirë mund të pranohet sapo zyrtari doganor të vërtetojë që:<br />
- dokumenti në fjalë ekziston dhe është i vlefshëm;<br />
- nuk mund t‘i bashkëngjitej deklaratës për arsye që janë jashtë kontrollit të deklaruesit;<br />
- ndonjë vonesë në pranimin e deklaratës do ta parandalonte lëshimin e mallrave në qarkullim të<br />
lirë apo do të shkaktonte që mallrat t’i nënshtroheshin një detyrimi më të lartë.<br />
Të dhënat që kanë të bëjnë me dokumentet që mungojnë duhet patjetër të shënohen në deklaratë.<br />
Neni 160 i “Udhëzimit Administrativ Nr. 11/2009, i cili i përcakton Dispozitat për Zbatimin e Kodit<br />
Doganor”, përcakton që deklarata doganore për mallra mund ta përmbajë një shënim të përkohshëm<br />
mbi vlerën e mallit, me ç’rast zyrtari doganor:<br />
- do ta regjistrojë menjëherë shumën e detyrimeve të përcaktuara në bazë të atij shënimi,<br />
- do të kërkojë, nëse është e nevojshme, parashtrimin e garancionit të mjaftueshëm për mbulimin<br />
e ndryshimit ndërmjet shumës së llogaritur në bazë të shënimeve të përkohshme dhe shumës që<br />
malli do t‘i nënshtrohej në fund.<br />
Në bazë të kërkesës me shkrim, e cila i përmban të gjitha të dhënat e nevojshme, deklaruesit i lejohet ta<br />
paraqesë deklaratën në formën e thjeshtësuar për lëshim të mallit në qarkullim të lirë kur mallin t’ia<br />
paraqesë doganës.<br />
Autorizimi për procedura të thjeshtësuara mund të refuzohet në parim nëse personi që e ka paraqitur<br />
kërkesën:<br />
- ka kryer shkelje të rëndë apo shkelje të përsëritura të rregullave doganore,<br />
- vetëm herë pas here i deklaron mallrat për lëshim në qarkullim të lirë.<br />
Autorizimi gjithashtu mund të refuzohet nëse personi në fjalë është duke vepruar në emër të një personi<br />
tjetër i cili i deklaron mallrat për lëshim në qarkullim të lirë vetëm herë pas here.<br />
Kërkesat për informata minimale për deklarata të thjeshtësuara përmbajnë:<br />
116
- përshkrimin e mallrave me fjalë që janë mjaft të sakta për t‘i mundësuar Doganës të përcaktojë<br />
menjëherë dhe qartë titullin apo nëntitullin e TARIK-ut në fjalë,<br />
- kur mallrat u nënshtrohen detyrimeve sipas vlerës, vlerën e tyre për qëllime doganore ose, kur<br />
duket që deklaruesi nuk është në gjendje ta paraqesë këtë vlerë, një paraqitje të përkohshme të<br />
vlerës të cilën autoritetet doganore e konsiderojnë të pranueshme, duke marrë parasysh<br />
veçanërisht të dhënat që deklaruesi i ka në dispozicion,<br />
- të dhëna të tjera të cilat Dogana i konsideron të nevojshme për identifikimin e mallrave, zbatimin<br />
e dispozitave që e rregullojnë lëshimin e tyre në qarkullim të lirë dhe përcaktimin e shumës së<br />
çfarëdo garancioni të nevojshëm para lëshimit të mallrave në qarkullim të lirë.<br />
Deklaratat gojore<br />
Deklaratat e thjeshtësuara doganore për lëshimin e mallrave të importuara në qarkullim të lirë në<br />
Kosovë mund të bëhen gojarisht për këto mallra:<br />
a) Mallrat e natyrës jokomerciale:<br />
- që ndodhen në bagazhin personal të udhëtarëve, ose<br />
- që u dërgohen personave privatë, ose<br />
- në raste të tjera të rëndësisë së vogël, nëse lejohet nga autoritetet doganore;<br />
b) Mallrat e natyrës komerciale me kusht që:<br />
- vlera e përgjithshme për dërgesë dhe për deklarues nuk e tejkalon pragun<br />
statistikor të përcaktuar në dispozitat në fuqi të Kosovës,<br />
- dërgesa nuk është pjesë e grupeve të rregullta të dërgesave të ngjashme, dhe<br />
- mallrat nuk transportohen nga transportuesi i pavarur si pjesë e një transferimi më<br />
të gjerë të mallrave;<br />
c) Mallrat që kualifikohen për lëshim si mallra të kthyera, duke përfshirë:<br />
- kafshët për shtegtim apo kullotje, apo për punë ose transportim,<br />
117
- paketime të caktuara që përmbajnë shenja të përhershme, të pashlyeshme të një<br />
personi të vendosur jashtë Kosovës,<br />
- pajisjet për produksion radioteleviziv dhe pajisjet transmetuese, si dhe automjetet<br />
posaçërisht të përshtatura për shfrytëzim për qëllimin e mësipërm dhe pajisjet e<br />
tyre të importuara nga organizatat publike apo private të vendosura jashtë Kosovës<br />
dhe të miratuara nga dogana që lëshon autorizimin për procedurën e importimit të<br />
pajisjeve dhe automjeteve të tilla,<br />
- instrumentet dhe aparatet e nevojshme në mënyrë që mjekët t’u ofrojnë ndihmë<br />
pacientëve që presin për transplantim të organeve.<br />
Për më tepër informata për deklaratat gojore kliko në këtë vegëz.<br />
Informata shtesë për deklaratat gojore<br />
Kur shprehimisht nuk i janë deklaruar doganës, mallrat në vijim do të konsiderohen se janë deklaruar<br />
për lëshim për importim:<br />
a) mallrat e natyrës jokomerciale që ndodhen në bagazhin personal të udhëtarëve, të cilat<br />
kanë të drejtë të lirohen sipas Aneksit A të Kodit Doganor ose si mallra të kthyera;<br />
b) mallrat në vijim kanë të drejtë të lirohen sipas Aneksit A të Kodit:<br />
- produktet e fituara nga bujqit e Kosovës në tokat që gjenden në një vend tjetër;<br />
- farërat, plehrat dhe produktet për punimin e tokës dhe kulturat bujqësore të<br />
importuara nga prodhuesit bujqësorë në vende të tjera për përdorim në tokat që<br />
kufizohen me ato vende;<br />
c) mjetet e transportit që kanë të drejtë të lirohen si mallra të kthyera në Kosovë;<br />
d) mallrat e importuara në kontekst të trafikut të rëndësisë së vogël dhe të liruara nga<br />
kërkesa për t‘iu deklaruar zyrës doganore si mallra për trafik turistik, trafik kufitar, trafik<br />
postar ose trafik me rëndësi të vogël ekonomike, me kusht që të mos i nënshtrohen<br />
tatimit në import.<br />
Deklaratat gojore për import të përkohshëm<br />
Mallrat në vijim, kur nuk deklarohen në Doganë me shkrim ose me gojë, do të konsiderohen se janë<br />
deklaruar për import të përkohshëm në rastet në të cilat mallrat i janë paraqitur doganës nën korsinë e<br />
gjelbër ose “asgjë për të deklaruar” në zyrat doganore në të cilat funksionon sistemi i korsive dyshe:<br />
118
a) gjërat personale të udhëtarëve dhe mallrat e importuara për qëllime sportive që i janë<br />
paraqitur doganës nën korsinë e gjelbër ose “asgjë për të deklaruar” në zyrat doganore<br />
në të cilat funksionon sistemi i korsive dyshe;<br />
b) mjetet e transportit dhe pjesët rezervë.<br />
Deklaratat gojore për eksport<br />
Deklarata e thjeshtësuara doganore për eksport mund të bëhen gojarisht për eksportimin e:<br />
a) mallrave të natyrës jokomerciale:<br />
- që ndodhen në bagazhin personal të udhëtarëve, ose<br />
- që dërgohen nga personat privatë;<br />
b) mallrave të natyrës komerciale me kusht që:<br />
- vlera e përgjithshme për dërgesë dhe për deklarues nuk e tejkalon pragun statistikor të<br />
përcaktuar në dispozitat në fuqi të Kosovës,<br />
- dërgesa nuk është pjesë e grupeve të rregullta të dërgesave të ngjashme, dhe<br />
- mallrat nuk transportohen nga transportuesi i pavarur si pjesë e një transferimi më të<br />
gjerë të mallrave;<br />
c) mjetet e transportit të regjistruara në Kosovë dhe të destinuara që të riimportohen;<br />
d) mallrat e tjera me rëndësi të vogël ekonomike, kur një gjë e tillë autorizohet nga<br />
autoritetet doganore<br />
Kur shprehimisht nuk i janë deklaruar doganës, mallrat në vijim do të konsiderohen se janë deklaruar<br />
për import:<br />
a) mallrat e natyrës jokomerciale që ndodhen në bagazhet personale të udhëtarëve dhe që<br />
nuk i nënshtrohen detyrimit doganor të eksportit;<br />
b) mjetet e transportit të regjistruara në Kosovë dhe të destinuara që të riimportohen;<br />
c) mallrat e tjera me rëndësi të vogël ekonomike, kur një gjë e tillë autorizohet nga Dogana<br />
e Kosovës.<br />
119
Importimi i përkohshëm dhe Magazinimi<br />
Importimi i përkohshëm nënkupton së mallrat mund të përdoren në Kosovë pa u zhdoganim apo<br />
pagesën e TVSH-së nën kushte të caktuara dhe më pas me ri-eksportimin në të njëjtin shtet siç ishin<br />
gjatë importimit. Mallrat në magazinim të përkohshëm mund të ruhen vetëm në vende të aprovuara nga<br />
Dogana e Kosovës nën kushtet e përcaktuara nga Dogana e Kosovës. Doganat e Kosovës mund të<br />
kërkojnë nga personi i cili mbanë mallrat të ofrojë siguri (garanci financiare) me qëllim që të sigurohet<br />
pagesa e çdo të hyre doganore që duhet të paguhet për të rregulluar lirimin e mallrave nga kontrolli i<br />
doganës.<br />
Për informata shtesë në lidhje me importimin dhe magazinimin e përkohshëm klikoni në këtë<br />
vegëz<br />
Informata shtesë për Importimin dhe Magazinimin e Përkohshëm<br />
Magazinimi i përkohshëm është procedure doganore e cila aplikohet kur mallrat e importuara arrijnë në<br />
Kosovë dhe paraqiten në Doganat e Kosovës për lirim. Mallrat e importuara do të mbahen në<br />
“magazinim të përkohshëm”, duke pritur lirimin për hyrje në vend. Autoriteti ligjor për mbajtjen në<br />
magazinim të përkohshëm të mallrave të importuara është përcaktuar në nenet nga 54 deri në 57 të<br />
Kodit Doganor. Deri në atë kohë kur mallrave të importuara i është përcaktuar trajtimi apo përdorimi i<br />
aprovuar nga dogana, ato mallra, me prezantimin e tyre tek Dogana, kanë statusin e “mallrave në<br />
magazinim të përkohshëm”.<br />
Mallrat në magazinim të përkohshëm mund të ruhen vetëm në vendet e aprovuara nga Doganat e<br />
Kosovës me kushtet e përcaktuar nga Doganat e Kosovës. Doganat e Kosovës mund të kërkojnë nga<br />
personi i cili mbanë mallrat të ofrojë siguri (garanci financiare) me qëllim që të sigurohet pagesa e çdo të<br />
hyre doganore që duhet paguar për të rregulluar lirimin e mallrave nga kontrolli i doganës.<br />
Kur vendet janë të aprovuara në baza të përhershme për vendosjen e mallrave në magazinim të<br />
përkohshëm, vendeve të tilla iu referohemi si “ndërtesa për magazinim të përkohshëm”.<br />
120
Mallrat mund të vendosen në ndërtesën e magazinimit të përkohshëm bazuar në një deklaratë të njësuar<br />
doganore. Megjithatë, Doganat e Kosovës mund të kërkojnë paraqitjen e një deklarate të veçantë të<br />
mallrave të bëra në formë dhe mënyrë normale, në qoftë se është dhënë informacion i pamjaftueshëm<br />
në deklaratën e njësuar doganore.<br />
Nenet nga 96 deri tek 98 të “Udhëzimit Administrativ Nr. 11/2009 Përcaktimi i Dispozitave për<br />
Implementimin e Kodit Doganorë” ofrojnë më shumë informata për magazinimin e përkohshëm të<br />
mallrave (shiko faqet 57 dhe 58 të UA-së)..<br />
Në mënyrë që të sigurohet aplikimi efektiv i kontrollit doganor, Doganat e Kosovës munden, atje ku nuk<br />
menaxhojnë vet ndërtesat e magazinimit të përkohshëm, të kërkojnë:<br />
a) Ndërtesat e Magazinimit të përkohshëm të jenë me mbyllje të dyfishtë, njëri nga çelësat të<br />
mbahet nga oficeri i Doganave të Kosovës, dhe tjetri nga operatori i ndërtesës për magazinim të<br />
përkohshëm; dhe<br />
b) Personi i cili operon ndërtesën për magazinim të përkohshëm mban llogari të stoqeve çka<br />
mundëson gjurmimin e lëvizjes të mallrave.<br />
Mallrat në magazinim të përkohshëm munden normalisht të jenë objekt vetëm i formave të trajtimit<br />
sipas dizajnimit për të siguruar ruajtjen e tyre në gjendje të pandryshuar pa ndërruar pamjen e tyre apo<br />
karakteristikat teknike.<br />
Deklarata e Njësuar Doganore për Magazinim të Përkohshëm<br />
Deklarata e njësuar doganore duhet të nënshkruhet nga personi i cili e ka bërë atë. Deklarata e njësuar<br />
doganore pastaj do të miratohet nga Doganat e Kosovës dhe do të mbahet nga Dogana për qëllime<br />
verifikimi që mallrat me të cilat ndërlidhet i është caktuar trajtimi apo përdorimi i aprovuar doganor,<br />
zakonisht brenda 20 ditëve nga data e sjelljes së deklaratës të njësuar doganore.<br />
Për thjeshtësim, deklarata e njësuar doganore për mallrat të cilat janë zhvendosur me procedurë transiti<br />
para paraqitjes tek Doganat mund të marrin formën e kopjes të dokumentit të transitit të destinuar për<br />
zyrën Doganore të destinacionit.<br />
Për më shumë informata për deklaratën e njësuar doganore për magazinim të përkohshëm<br />
klikoni këtu.<br />
Informata Shtesë për Deklaratën e Njësuar për Magazinim të Përkohshëm<br />
Procedurat në lidhje me Deklaratën e Njësuar janë përcaktuar në nenet 94 dhe 95 të “Udhëzimit<br />
Administrativ Nr. 11/2009 Përcaktimi i Dispozitave për Implementimin e Kodit Doganor”, dhe janë<br />
plotësuar me udhëzime të tjera në “Udhëzimin Administrativ Nr. 4 të 2010 Për Implementimin e Kodit<br />
121
Doganor”. Udhëzimi Administrativ (UA) i fundit përcakton procedurat kur importuesi nuk është në<br />
gjendje, apo nuk dëshiron të pajiset me garanci pagese doganore.<br />
Deklarata e njësuar duhet të nënshkruhet nga personi i cili e bënë atë. Deklaratë e njësuar pastaj do të<br />
miratohet nga Doganat e Kosovës dhe do të mbahet nga Dogana për qëllime verifikim që mallrat me të<br />
cilat ndërlidhet i është caktuar trajtimi apo përdorimi i aprovuar doganor, zakonisht brenda 20 ditëve<br />
nga data e sjelljes së deklaratës të njësuar doganore.<br />
Për thjeshtësim, deklarata e njësuar doganore për mallrat të cilat janë zhvendosur me procedurë transiti<br />
para paraqitjes tek Doganat mund të marrin formën e kopjes të dokumentit të transitit të destinuar për<br />
zyrën Doganore të destinacionit.<br />
Importimi i Përkohshëm<br />
Disa mallra mund të sillen në Kosovë në baza të përkohshme pa bërë pagimin e doganës dhe tatimeve.<br />
Këtyre mallrave iu referohemi si importe të përkohshme. Importi i Përkohshëm është procedurë<br />
doganore ku importuesi deklaron se disa mallra janë duke u sjellë në Kosovë për një kohë të kufizuar<br />
dhe për qëllim të caktuar, pas së cilës mallrat do të eksportohen. Për shembull, procedura e Importimit<br />
të Përkohshëm mund të përdoret për mallrat siç janë pajisjet e mëdha kapitale që importohen në<br />
Kosovë për një përdorim të vetëm (p.sh. pajisje për ndërtim të rrugëve), ku pagesa e plotë e doganës<br />
dhe tatimeve në pajisjen e importuar do të bënte importimin e rregullt dhe permanent ekonomikisht të<br />
pamundur.<br />
Është praktikë e mire ndërkombëtare për të kërkuar dorëzimin e sigurisë (një garanci financiare) në<br />
lidhje me lejimin e importimeve të përkohshme. Lidhur me këtë, një nga sistemet më të rëndësishme<br />
dhe të pranuara ndërkombëtarisht për të lejuar pranimin e përkohshëm të mallrave është karneti ATA.<br />
Kjo ka mbështetjen në një zinxhir të organizatave garantuese që ofrojnë sigurim për çfarëdo dogane apo<br />
tatimi që mund të ketë mbetur borxh në rast se importet e përkohshme nuk janë rieksportuar në<br />
mënyrë të duhur brenda periudhës të caktuar. Një numër i konventave ndërkombëtare sigurojnë karneti<br />
ATA, njëra nga më të fundit siç është Konventa e Stambollit. Mirëpo, Kosova nuk është pjesë e asnjërës<br />
nga këto konventa dhe garancionet financiare doganore nuk janë zhvilluar në tërësi në Kosovë..<br />
Për më shumë informata në lidhje me importin e përkohshëm klikoni këtu.<br />
122
Informata shtesë për Importin e Përkohshëm<br />
Baza ligjore për importimin e përkohshëm të mallrave është e përcaktuar në nenet nga 140 deri në 147<br />
të Kodit Doganor, dhe nenet 329 dhe 330 të “Udhëzimit Administrativ Nr. 11/2009 Përcaktimi i<br />
Dispozitave për Implementimin e Kodit Doganor” (shiko faqen 165 të Udhëzimit Administrativ).<br />
Procedura e importit të përkohshëm lejon në Kosovë, përdorimin me lirim të pjesërishëm apo total të<br />
mallrave nga pagimi i taksës për import dhe pa qenë objekt i masave të politikave komerciale, të mallrave<br />
të importuara të destinuara për ri-eksport, përderisa mallrat e importuara nuk kanë pësuar çfarëdo<br />
ndryshimi përpos të amortizimit normal si shkak i përdorimit normal të tyre.<br />
Autorizimi i importit të përkohshëm mund të lejohet me kërkesë të personit i cili përdorë ato mallra,<br />
rregullon përdorimin e tyre apo është përgjegjës për importimin.<br />
Doganat e Kosovës do të refuzojnë autorizimin e përdorimit së procedurës të importit të përkohshëm<br />
kur është e pamundur të garantohet se mallrat e importuara mund të identifikohen për qëllime të<br />
kontrollit fiskal dhe në kuptimin e dëshmisë se mallrat janë përdorur përkohësisht në Kosovë dhe pas<br />
janë eksportuar. Megjithatë, Doganat e Kosovës mund të autorizojnë përdorimin e procedurës për<br />
import të përkohshëm pa u siguruar se mallrat mund të identifikohen, ku në pikëpamje të natyrës të<br />
mallrave apo të veprimeve që do të kryhen, mungesa e masave të identifikimit nuk janë përgjegjëse për<br />
çfarëdo abuzimi të procedurës.<br />
Doganat e Kosovës do të përcaktojnë periudhën brenda së cilës mallrat e importuara duhet të jenë<br />
rieksportuar ose u është caktuar përdorimi apo trajtimi i ri i aprovuar doganor. Periudha e tillë duhet të<br />
jetë mjaft e gjatë për përmbushur qëllimin e përdorimit të autorizuar. Periudha maksimale gjatë së<br />
cilës mallrat mund të qëndrojnë nën procedurën e importit të përkohshëm është 24 muaj.<br />
Mirëpo, Doganat e Kosovës mund të caktojnë periudha edhe më të shkurta më marrëveshje me<br />
personin në fjalë, dhe nëse rrethanat e jashtëzakonshme e kërkojnë. Dogana mundet, me kërkesë të<br />
personit në fjalë dhe në kufij të arsyeshëm, të zgjasë periudhën e përkohshme në mënyrë që të lejojë<br />
përdorimin e autorizuar të mallrave. “Rrethana të jashtëzakonshme” do të thotë çdo ngjarje që si<br />
rezultat duhet të përdoret për një periudhë më të gjatë në mënyrë që të përmbushet qëllimi i importit<br />
të përkohshëm.<br />
Doganat e Kosovës do të sigurojnë se periudha totale gjatë së cilës mallrat do të qëndrojnë nën<br />
marrëveshjen për import të përkohshëm për të njëjtën arsye dhe tek pronari i njëjtë të mos kalojë 24<br />
muaj, edhe nëse marrëveshjet janë shfuqizuar me një marrëveshje tjetër pezullimi dhe më pas përsëri<br />
kanë hyrë nën import të përkohshëm. Megjithatë, me kërkesën e pronarit, ata mund të zgjasin këtë<br />
periudhë për kohën gjatë së cilës mallrat nuk janë përdorur, në pajtim me kushtet të përcaktuara nga<br />
ata. Doganat e Kosovës do të sigurojnë se periudha totale gjatë së cilës mallrat do të qëndrojnë nën<br />
procedurën e importit të përkohshëm për të njëjtën arsye dhe në përgjegjësinë e të njëjtit person nuk e<br />
kalon periudhën prej 24 muajsh, edhe nëse marrëveshjet janë shfuqizuar nga ndonjë marrëveshje tjetër<br />
pezulluese dhe më pas përsëri janë vendosur në import të përkohshëm. Mirëpo, me kërkesë të pronarit,<br />
123
Doganat e Kosovës mund të zgjasin afatin për kohën për të cilën mallrat nuk janë përdorur, në<br />
përputhje me kushtet e përcaktuara nga ata.<br />
Mallrat e vendosura nën procedurën e importit të përkohshëm duhet të qëndrojnë në gjendje të njëjtë (<br />
të mos procedohen më tutje apo përpunohen, etj.).<br />
Riparimet dhe mirëmbajtja, duke përfshirë remontin dhe rregullimet apo masat për të ruajtur mallrat për<br />
të siguruar pajtimin me kërkesat teknike për përdorimin e tyre nën procedurën e importit të<br />
përkohshëm janë të pranueshme..<br />
Shtojca 35E Udhëzimit Administrativ Nr. 11/2009 përcakton formën e Aplikimit për Autorizimin e<br />
Importit të Përkohshëm.<br />
Kalkulimi i Detyrimeve Importuese për Importet e Përkohshme<br />
Sasia e detyrimeve importuese të paguara në respekt me mallrat e vendosura nën procedurën e importit<br />
të përkohshëm me lehtësim nga detyrimet importuese është e vendosur në 3% për secilin muaj apo<br />
pjesë të muajit gjatë cilit mallrat janë vendosur nën procedurën e importit të përkohshëm<br />
me lehtësim të pjesërishëm, të shumës të detyrimeve të cilat do të ishin të paguara për mallrat në fjalë<br />
nëse ishin importuar dhe lëshuar në qarkullim të lirë në datën në të cilën janë vendosur nën procedurën<br />
e importit të përkohshëm.<br />
Shuma e detyrimeve importuese të ngarkuara nuk duhet të kaloj shumën e cila do të ngarkohej nëse<br />
mallrat në fjalë do të ishin lëshuar në qarkullim në datën në të cilën janë vendosur në procedurën e<br />
importit të përkohshëm, duke përjashtuar çfarëdo interesi që do të aplikohej..<br />
Për më shumë informata në lidhje me kalkulimin e detyrimeve importuese për importet e<br />
përkohshme klikoni këtu.<br />
Informata Shtesë në Kalkulimin e Detyrimeve Importuese për Importet e Përkohshme<br />
Transferimi i të drejtave dhe obligimeve (p.sh. me kushtet e shitjes të mallrave kur janë në Kosovë) që<br />
rrjedhin nga procedura e importit të përkohshëm nuk do të thotë se marrëveshja me lehtësitë njëjtë<br />
duhet të aplikohet për të gjitha periudhat e përdorimit të mara parasysh. Kur transferimi i të drejtave<br />
dhe obligimeve është bërë me lehtësim të pjesërishëm për të dy personat e autorizuar të përdorin<br />
procedurën gjatë muajit të njëjtë, pronari i autorizimit fillestar do të jetë përgjegjës për të paguar<br />
124
detyrimet importuese për tërë muajin. Për sqarim, ju lutemi kontaktoni Doganat e Kosovës në numrin e<br />
shënuar më lartë..<br />
Kur lind një borxh doganor në lidhje me mallrat nën procedurën e importit të përkohshëm, sasi e atij<br />
borxhi do të përcaktohet në bazë të elementeve të caktimit të tatimit për ato mallra në kohën e<br />
pranimit të deklarimit të vendosjes të tyre nën procedurën e importit të përkohshëm (p.sh. e jo më<br />
vonë kur vetëm se është bërë kalkulim i borxhit).<br />
Magazina Doganore<br />
Për arsye të ndryshme importuesi mund të mos ketë konsumatorë të menjëhershëm për mallrat, mund<br />
të planifikojë ri eksportimin e mallrave, apo përndryshe është në dijeni se si mallrat do të hidhen<br />
(shkatërrohen). Në situata të tilla do të jetë në dobi të importuesit të ruaj mallrat në mallrat në<br />
magazinë ku është shtyrë aplikimi i detyrimeve doganore dhe tatimeve. Është praktikë e mire<br />
ndërkombëtare për magazinimin e mallrave në magazina doganore dhe për mbajtjen e stoqeve dhe<br />
llogarinë të jenë nën mbikëqyrje të afërt të administratës doganore. Magazinat mund të jenë ose publike<br />
(të hapura për mallrat e ndryshme) ose private (për mallra të veçanta). Shumica e administratave<br />
doganore kërkojnë që operuesit e magazinave doganore të vejnë siguri (garanci financiare).<br />
“Magazinimi Doganor” është procedurë doganore ku mallrat mund të ruhen në një vend të aprovuar<br />
dhe licencuar nga Doganat e Kosovës, në pritje të pagesës të detyrimeve doganore the tatimeve për<br />
mallra. Procedura e magazinave doganore është regjim i pezulluar që shërben për të lehtësuar tregtinë,<br />
ku pagesa e detyrimeve doganore dhe tatimeve vonohet për aq kohë sa i duhet importuesit të<br />
qëndrojmë mallrat në Kosovë. Procedura e magazinimit doganor dallon nga procedurat lidhur me<br />
magazinimin e përkohshëm, importimin e përkohshëm dhe përpunimin e brendshëm.<br />
125
Për më shumë informata ne lidhje me magazinimin doganor klikoni këtu.<br />
Procedura e Magazinimit Doganor<br />
Bazat ligjore për “magazinimin doganor” janë përcaktuar në nenet nga 103 deri në 117 të Kodit<br />
Doganor. Informata shtesë janë ofruar në nenet 174 deri në 180 të “Udhëzimit Administrativ Nr.<br />
11/2009 Përcaktimi i Dispozitave për Implementimin e Kodit Doganor”.<br />
Procedura e magazinimit doganor lejon ruajtjen në magazina doganore të:<br />
a) Mallrave të importuara (p.sh. mallrat të cilat nuk janë me origjinë nga Kosova), të cilat mallra nuk<br />
janë objekt i detyrimeve doganore apo masave të politikave tregtare.;<br />
b) Mallrave Kosovare, ku legjislacioni Kosovar të drejton fushat specifike ofron që vendosja e tyre<br />
në magazina doganore do të tërheqë aplikimin e masave që normal lidhen me eksportimin e<br />
mallrave të tilla..<br />
Magazina doganore mund të jetë ose magazine publike apo magazinë private:<br />
a) “Magazinë publike” nënkupton magazinë doganore që është në dispozicion për cilindo person<br />
për magazinim të mallrave;<br />
b) “Magazinë private” nënkupton magazinë doganore e rezervuar për magazinimin e mallrave nga<br />
përgjegjësi i magazinës. “Përgjegjësi i magazinës” është personi i autorizuar të udhëheqë<br />
magazinën doganore..<br />
Një aplikacion duhet të mbushet nga personi i regjistruar në Kosovë, në mënyrë që të aplikoj për<br />
autorizim të themeloj magazinën doganore; aplikuesi duhet të demonstrojë nevojën ekonomike për<br />
magazinë. Aplikacioni për autorizim të procedurës së magazinimit doganor është ofruar në Shtojcën 35B<br />
të “Udhëzimit Administrativ Nr. 11/2009 Përcaktimi i Dispozitave për Implementimin e Kodit<br />
Doganor”..<br />
Një performancë garantuese apo garancion bankar duhet të depozitohet nga pronari i magazinës apo/ose<br />
importuesi të bëhet pagimi i dëmshpërblimit tek Qeveria nëse mallrat janë liruar në mënyrë të<br />
parregullt.<br />
Përgjegjësi i magazinës është përgjegjës për:<br />
a) Të siguruar se derisa mallrat janë në magazinën e doganës të mos largohen nga mbikëqyrja e<br />
doganës;<br />
126
) Përmbushjen e obligimeve që rrjedhin nga magazinimi i mallrave të mbuluara në procedurën e<br />
magazinimit doganor; dhe<br />
c) Pajtueshmërinë me kushtet e specifikuara në autorizim..<br />
Në raste e autorizimit për magazina publike, përgjegjësitë të lidhura me sigurimin e mallrave në magazinë<br />
dhe zotimin pagesës të çdo detyrimi dhe tatimi që mund të bëhen të pagueshme për mallrat dhe do të<br />
bie ekskluzivisht tek depozitari. Depozitari duhet gjithmonë të jetë përgjegjës për përmbushjen e<br />
obligimeve që rrjedhin nga vendosja e mallrave nën procedurën e magazinimit doganor.<br />
Të drejtat dhe obligimet të përgjegjësit të magazinës munden, me marrëveshjen e Doganës të<br />
transferohen tek personi i tretë (p.sh. nën kushtet e shitjes komerciale të magazinës).<br />
Normalisht, Doganat e Kosovës do të kërkojnë që përgjegjësi i magazinës të ofrojë garancion në lidhje<br />
me detyrimet dhe tatimet që janë në rrezik për mallrat në magazinë.<br />
Personi i caktuar nga Dogana duhet të mbajë shënimin e stoqeve të gjitha mallrave të vendosura nën<br />
procedurën e magazinimit doganor në një formular të aprovuar nga Dogana. Të dhënat për stoqet nuk<br />
janë të domosdoshme kur një magazinë publike udhëhiqet nga dogana.<br />
Përgjegjësi i magazinës private duhet të mbajë shënim të saktë të inventarit me hyrjen e mallrave në<br />
magazinë, sa gjatë do të mbahen mallrat në magazinë, dhe duhet me zell të përgjigjet për mallrat që janë<br />
larguar nga magazina (p.sh. nën procedurën e importimit) përmes paraqitjes të deklaratës doganore të<br />
mallrave. Deklarata për procedurën e magazinimit doganor e pranueshme për Doganat e Kosovës duhet<br />
të përmbajë së paku të dhënat e domosdoshme për identifikimin e mallrave me të cilat ndërlidhet<br />
deklarata, duke përfshirë edhe sasinë e tyre. Dogana mundet të heq dorë në mbajtjen e të dhënave për<br />
stoqe kurse përgjegjësia për magazinat publike i bie ekskluzivisht mbi depozitarin dhe mallrat vendosen<br />
nën procedurën e magazinimit duke u bazuar në deklaratën doganore të mallrave.<br />
Aty ku ekziston nevoja ekonomike dhe mbikëqyrja doganore nuk është e ndikuar negativisht, në këtë<br />
mënyrë Doganat e Kosovës mund të lejojnë:<br />
a) Mallrat 57 Kosovare me përjashtim të atyre mallrave që janë të parapara për eksport të ruhen në<br />
ndërtesa të magazinave doganore;<br />
b) Mallrat Jo-Kosovare 58 duhet të procedohen në ndërtesa të magazinave doganore nën<br />
procedurën e procedimit të brendshëm, objekt i kushteve të përcaktuara me atë procedurë.<br />
57 Mallrat me origjinë nga Kosova<br />
58 Mallrat me origjinë jashtë Kosovës<br />
127
Shërbimi është shumë i rëndësishëm për përpunim në depo doganore (për prodhim i cili është i<br />
destinuar për eksport);<br />
c) Mallrat Jo-Kosovare që duhet të procedohen në ndërtesat e magazinave doganore nën<br />
procedurën për procedim nën kontrollim e doganës, objekt i kushteve të ofruara për këtë<br />
procedurë.<br />
Zakonisht, si shërbim për importuesit, prodhuesit dhe eksportuesit, nuk ekziston ndonjë kufizim se sa<br />
gjatë mund të qëndrojnë mallrat nën procedurën e magazinimit doganor. Mirëpo, në rast të veçanta,<br />
doganat mund të vendosin një kufi kohor, deri kur depozitari në magazinën publike duhet të caktojë një<br />
trajtim apo përdorim të ri të aprovuar nga dogana për mallrat.<br />
Mallrat e importuara në magazinat e doganës duhet tu nënshtrohen formave të zakonshme të trajtimit<br />
me qëllim që të ruhen, përmirësohet pamja e tyre dhe kualiteti tregtarë apo për ti përgatitur për<br />
distribuim apo rishitje. Format e aprovuara të trajtimit të mallrave duhet të autorizohen paraprakisht nga<br />
Dogana e Kosovës, e cila do të informojë përgjegjësin e magazinës për çfarëdo kushte ku mund të<br />
ndodhë trajtimi.<br />
Ku rrethana e kërkojnë, mallrat e vendosura nën procedurën e magazinimi doganor mund të largohen<br />
përkohësisht nga magazina e doganës. Një largim i tillë duhet të autorizohet paraprakisht nga Dogana,<br />
sipas kushte të përcaktuara nga Dogana e Kosovës sipas të cilave mund të ndodhë një largim i tillë.<br />
Duke reflektuar kërkesat tregtare dhe realitetet, Dogana e Kosovës mund të lejojë që mallrat e<br />
vendosura nën procedurën e magazinimit doganor të transferohen nga një magazinë doganore në të<br />
tjetrën.<br />
Kur një borxh doganor lind si shkak i mallrave të importuara dhe vlera doganore e këtyre mallrave<br />
bazohet në çmimin real të paguar ose të pagueshëm i cili përfshinë edhe shpenzimet e magazinimit dhe<br />
ruajtjes të mallrave në magazinë, shpenzimet e tilla nuk duhet të përfshihen në vlerën doganore nëse<br />
janë treguar ndaras nga çmimi i paguar apo i pagueshëm për mallrat.<br />
Kur mallrat në magazinën doganore u janë nënshtruar mënyrave të zakonshme të trajtimit, natyra e<br />
mallrave, vlera doganore dhe sasia duhet të mirën parasysh në përcaktimin e sasisë të importit dhe<br />
detyrimet e pagueshme në tatim, dhe do të jenë me kërkesën e deklaruesit po ato të cilat do të mirën<br />
parasysh për mallrat kur paraqitet deklarata, sikurse mos të kishin kaluar një trajtim të tillë. Në parim,<br />
natyra e mallrave, vlera doganore dhe sasia duhet të mirën parasysh për mallrat për arsye të kalkulimit<br />
të detyrimeve të importit dhe tatimeve, dhe do të jenë ato të aplikueshme për mallrat në kohën kur janë<br />
vendosur nën procedurën e magazinimit doganor. Kuptimi i politikës është kritike në situatat kur shkalla<br />
e detyrimeve dhe/ose tatimeve mund të ketë ndryshuar në mes të kohës kur mallrat kanë hyrë<br />
magazinën doganore, dhe kohës kur mallrat kanë dalë nga magazina doganore.<br />
128
Importi i Veturave<br />
Zyra e Automjeteve (ZA) në Divizionin e Transportit në Ministrinë e Punëve të Brendshme është<br />
përgjegjëse për regjistrimin e veturave dhe lëshimin e patentë shoferëve. ZA-ja ka 26 zyra anembanë<br />
Kosovës.<br />
ZA-ja ka një bazë të dhënave për automjete, me qasje online në mes të zyrave (mbështetja e TI-së e<br />
ofruar nga UE). Baza e të dhënave është e integruar për të përfshirë të dhënat për individët si certifikatat<br />
e lindjes, letërnjoftimet, pasaportat, patentë shoferët dhe regjistrimin e veturave. Baza e të dhënave për<br />
automjete përmban informata për të gjitha llojet e veturave (kamionët tregtarë, autobusët, veturat e<br />
udhëtarëve, motoçikletat dhe kështu me radhë).<br />
Importi i veturave më të vjetra se 13 vite është i ndaluar.<br />
Për importin e veturave aplikohen procedurat në vijim:<br />
Për veturën e importuar duhet ti paraqitet Doganës së Kosovës deklarimi doganor, fatura<br />
tregtare dhe certifikata e origjinës. Veturat e importuara lirohen me pagesën e detyrimeve<br />
doganore, TVSH-së dhe akcizë. Një kopje e deklaratës doganore duhet tu paraqitet më vonë<br />
ZA-së.<br />
Veturat e importuara pas kalimi të doganës, duhet të regjistrohen në Departamentin e<br />
Transportit në Ministrinë e infrastrukturës, ku duhet të paguhet taksa rrugore (40 euro për<br />
automjetet deri në 3.5 tonë; 90 euro për automjete përmbi këtë peshë). Pagesat duhet të<br />
paraqiten më vonë tek ZA-ja.<br />
129
Më pas veturat duhet të sigurohen nga një kompani sigurimi në Kosovë. Dëftesa e cila dëshmon<br />
pagesën e humbjes të dhe veturës dhe përgjegjësinë e sigurimit duhet paraqiten më vonë tek<br />
ZA-ja.<br />
Dokumentet nga tre hapat e parë duhet pastaj të dorëzohen të ZA-ja, në të cilën kohë secila<br />
veturë me së bashku me të dhënat tija për modelin dhe vitin, vjetërsinë, kilometrat etj<br />
regjistrohet nga Ministria e Punëve të Brendshme.<br />
Targat për automjete (RKS) më pas lëshohen.<br />
Detyrimet doganore për automjetet e importuara jashtë CEFTA-s janë 10% ad-valorem. TVSH-ja për<br />
veturat e importuara është 16% ad-valorem në vlerën e detyrimit të paguar të veturës. Gjithashtu<br />
ngarkohen edhe shkalla të ndryshme të akcizës për veturat e importuara.<br />
Tabela në vijim ka të bëjë me shumën e akcizës të pagueshme për veturat e importuara, sipas madhësisë së<br />
motorit të veturës (“cc” = centimetër kub).<br />
Kurse normat e taksës Doganore (10%) dhe TVSH-ës (16%) mbesin të njëjta dhe aplikohen në vlerën<br />
e automjetit. Vlera e automjetit (përveç atyre të reja)përcaktohet nga Dogana e Kosovës përmes<br />
katalogëve ndërkombëtar mbi amortizimin dhe vlerat e automjeteve.<br />
SHEMBULL<br />
Automjeti 12 vjet i vjetër që ka kubik të motori deri në 2000cc i vlerësuar me 2500 euro vlerë<br />
kalkulohet si në vijim:<br />
2500 x 10 % = 250 (taksa doganore)<br />
+ 1000 (akciza)<br />
Shënim: Detyrimi dhe TVSHja<br />
e ngarkuar në lidhje me<br />
importin e veturës varet nga<br />
vlera e përcaktuar e veturës,<br />
Dogana e Kosovës shpesh vë<br />
në pyetje dhe rishikon vlerën<br />
e deklaruar të veturës për<br />
veturat e përdorura duke u<br />
bazuar në bazën e të dhënave<br />
+ (2500+250+1000) x 16% = 600 (TVSH-ja)<br />
Totali i taksave = 1850 €<br />
130
Lirimet nga Detyrimet dhe Tatimi dhe Rimbursimi për Importet e Procesuara<br />
Ripagesa dhe Shuarja e Detyrimit Doganor<br />
“Ripagesa” dhe “shuarja” e detyrimeve doganore është e autorizuar me në nenet 226 deri në 233 të<br />
Kodit Doganor.<br />
Në kuptim të fjalës:<br />
a) “ripagesa” nënkupton kthimin total apo të pjesërishëm të detyrimeve doganore të cilat janë<br />
paguar;<br />
b) “shuarja” nënkupton ose vendimin për të shlyer shumën e tërë apo të pjesërishme të borxhit<br />
doganor apo vendimin për të shlyer një të hyrë në llogari të shumës të përgjithshme apo<br />
pjesërisht të detyrimit doganor i cili nuk është paguar ende.<br />
Ripagimi tregon se është paguar shuma e gabuar e detyrimeve doganore, si shkak i gabimit apo kalkulimit<br />
të gabueshëm.<br />
Vjetërsia Deri ne 2000 cc 2001cc-3000cc Mbi 3001<br />
0 vite 0 € 500 € 500€<br />
8 vite 500 € 500 € 1000 €<br />
9 vite 700 € 700 € 1500 €<br />
10 vite 800 € 900 € 1800 €<br />
11 vite 900 € 1100 € 2100 €<br />
131
12 vite 1000 € 1300 € 2400 €<br />
13 vite 1100 € 1500 € 2700 €<br />
Shlyerja ka të bëjë me detyrimet që do të paguhen në të ardhmen, shuma e të cilave është zvogëluar apo<br />
eliminuar.<br />
Detyrimet e importit do të ripaguhen apo shlyhen me dorëzimin e aplikacionit tek zyra e duhur në<br />
periudhe prej tri viteve nga data kur shuma e atyre detyrimeve i është komunikuar debitorit. Afati kohor<br />
mundet të shtyhet nëse personi në fjalë ofron dëshmi se ai/ajo është penguar për të dorëzuar<br />
aplikacionin në afatin kohor si rezultat i kushteve të paparashikueshme apo forcave madhore.<br />
Për më shumë informata për ripagesën dhe shlyerjen detyrimeve doganore klikoni këtu.<br />
Informata shtesë për Ripagesën dhe Shlyerjen e Detyrimeve Doganore<br />
Nëse vetë Doganat e Kosovës zbulojnë se brenda kësaj periudhe se njëra nga këto situatat e<br />
lartpërmendura, Dogana do të bëjë ripagesën apo shlyerjen me vetiniciativë (p.sh. dhe mos të pres për<br />
aplikacionin).<br />
Detyrimet doganore do të ri paguhen kur deklarata doganore nuk është e vlefshme, por detyrimet<br />
tanimë janë paguar.<br />
Detyrimet e importit do të ripaguhen apo shlyhen përderisa vendoset se shuma e detyrimeve të tilla ka<br />
hyrë në të llogarinë që lidhet me mallrat në fjalë të vendosura dhe është refuzuar nga importuesi për<br />
shkak se në atë kohë janë të dëmtuara apo nuk përmbushin kushtet e kontratës në bazë të së cilës janë<br />
importuar (e fundit është “mallrat të cilat nuk janë sipas rendit”). Mallrat e dëmtuara konsiderohen<br />
mallrat të cilat janë dëmtuar para lirimit.<br />
Ripagesa apo shlyerja e detyrimeve doganore do të pranohet me kusht se mallrat::<br />
a) Nuk janë përdorur, me përjashtim të përdorimit fillestar i cili ka qenë i duhur për të përcaktuar<br />
se janë të dëmtuar ose nuk përputhen me kushtet e kontratës;<br />
b) Janë eksportuar nga Kosova.<br />
132
Më kërkesë të personit në fjalë, Dogana e Kosovës do të lejojë që mallrat të shkatërrohen apo të<br />
vendosen me, qëllim të ri-eksportit, nën procedurën e transiti apo procedurën e magazinimit doganor<br />
në vend se të eksportohen menjëherë. Me qëllim të caktimit të njërës nga përdorimet apo procedurat e<br />
aprovuara doganore, mallrat do të konsiderohen si mallra jo-Kosovare.<br />
Detyrimet e importi nuk do të ripaguhen apo shlyhen në lidhje me mallrat të cilat, para se të deklarohen,<br />
janë importuar për testim, dhe nëse është përcaktuar fakti se mallrat kanë qenë me defekt apo nuk i<br />
kanë përmbushur kushtet të përcaktuara me kontratë dhe në kushte normale nuk është vërejtur defekti<br />
gjatë testeve të tilla. Detyrimet e importit do të paguhen apo shlyhen për arsyet e vendosura këtu me<br />
dorëzimin e aplikacionit tek zyra e duhur doganore brenda dymbëdhjetë muajsh nga data kur shuma e<br />
këtyre detyrimeve i është komunikuar debitorit. Mirëpo, Dogana e Kosovës mund të lejojë që ky afat<br />
kohor të zgjatet në rastet e justifikuara.<br />
Interesi do të paguhet në lidhje me ri-pagesën e detyrimeve doganore kur:<br />
a) Nuk është implementuar vendimit për dhënien e kërkesës për ri-pagesë brenda tre muajsh nga<br />
data e arritjes të vendimit të tille;<br />
b) Përcaktohet kështu me dispozitat Kosovare.<br />
Shume e interesit të tillë do të kalkulohet në atë mënyrë që është e barabartë me shumën e cila do të<br />
ngarkohej për këtë qëllim sipas parasë aktuale të Kosovës apo tregut financiar..<br />
Kur ndodhë rimbursimi aplikohen procedurat në vijim:<br />
1) Krijimin e rimbursimit (përgjegjësi negative) në sistem<br />
2) Gjenerimi i Urdhrit për Rimbursim<br />
3) Transferim i fondeve nga Thesari në xhirollogarinë e personit të paguar në bankën komerciale<br />
Dogana e Kosovës do të ndërmarrë:<br />
1) Krijimin përgjegjësisë negative në sistem<br />
Mënyra më e zakonshme për një rimbursim të ndodhë është me ndryshimin e deklaratës<br />
doganore. Kur bëhet ndryshimi i deklaratës DUA pas pagesës (regjistrohet në sistemin<br />
ASYCUDA me numër seria P) dhe shuma e re për të paguar është me e vogël se shuma<br />
origjinale tashmë e paguar, sistemi automatikisht do të krijojë përgjegjësinë negative në sistem<br />
me statusin “për të paguar”. Nga këndvështrimi i kontabiliteti, ky veprim është i barabartë me<br />
hyrje në mënyrë manuale në libër mbajtjen të doganës.<br />
Megjithatë, ka raste kur rimbursimi që mund të ndodhë nuk ka lidhje me deklaratën DUA. Në<br />
këto rast përgjegjësia krijohet në mënyrë manuale nga menaxheri financiar i autorizuar i cili<br />
regjistron informatat e kërkuara duke u bazuar në të dhënat përkatëse, dhe rastit në përputhje<br />
me procedurën e aprovuar..<br />
133
2) Gjenerimi i Urdhrit për Rimbursim<br />
Posa të krijohet rimbursimi atëherë gjenerohet Urdhri për Rimbursim nga sistemi. Duhet të jetë<br />
në formë të deklaratës ku Dogana deklaron se shuma e specifikuar do ti rimbursohet pronarit të<br />
çekut dhe e adresuar për Departamentin e Thesarit, ku mbahet në llogari shuma e rimbursimit.<br />
Vetëm oficerët e caktuar financiar tek zyrat financiare menaxhuese janë në gjendje të gjenerojnë<br />
Urdhrin për Rimbursim. Urdhëri për Rimbursim i miratuar siç duhet me nënshkrimet dhe vulat e<br />
Doganës duhet ti dorëzohet personit në fjalë dhe një kopje duhet ti dërgohet Departamentit të<br />
Thesarit.<br />
3) Transferimi i fondeve nga Thesari në xhirollogarinë e personit të paguar në bankë komerciale<br />
Pronari prezanton Urdhrin e Rimbursimit tek Departamenti i Thesarit duke kërkuar rimbursim.<br />
Sipas procedurave, Departamenti i Thesarit do të transferoj shumën e caktuar në xhirollogarinë<br />
e bankës të zgjedhur nga pronari dhe informojë Doganën në lidhje me rimbursimin.<br />
Kur xhirollogaritë rrjedhëse janë të përfshira proceset e rimbursimit të DUA-ve të paguara janë goxha<br />
të thjeshtë. Në këto raste shuma që duhet rimbursuar automatikisht kreditohet në xhirollogari (ose me<br />
parapagim apo me kreditim).<br />
Shlyerja e Borxhit Debitor<br />
Duke folur nga praktika shlyerja e borxhit doganor do të thotë anulimi (për çfarëdo arsye të parapara<br />
me legjislacionin në fuqi) e borxhit të papaguar. Duke qenë i papaguar, kur borxhi anulohet nuk ka<br />
kurrfarë procedure të pagesës të përfshirë. Anulimi i dokumentit përkatës në sistem nënkupton anulimin<br />
automatik të përgjegjësisë në sistem. Si për shembull kur bëhet anulimi i DUA-së të vlerësuar por jo të<br />
paguar sipas procedurave normale në fuqi.<br />
Kthimi i Mallrave<br />
Mallrat Kosovare, të cilat janë eksportuar nga Kosova, kthehen në Kosovë dhe lëshohen në qarkullim në<br />
afat prej tri vitesh, me kërkesë të importuesit apo personit në fjalë do të lirohen nga detyrimet e<br />
importit.<br />
Megjithatë:<br />
a) periudha tre vjeçare mund të shtyhet nëse merren parasysh rrethanat e veçanta;<br />
b) ku, para eksportimit të tyre nga Kosova, mallrat e kthyera janë liruar në qarkullim me detyrim të<br />
importit të zvogëluar apo zero për shkak të përdorimit të tyre për qëllim të caktuar, lirimi nga<br />
detyrimi do jepet vetëm nëse do të riimportohen për qëllim të njëjtë.<br />
Kur arsyeja për importin e mallrave në fjalë nuk është më e njëjtë, shuma e detyrimeve importuese të<br />
ngarkuara për to do të zvogëlohet nga shuma e caktuar në mallra kur janë lëshuar herën e parë në<br />
qarkullim të lirë. Nëse shuma e fundit tejkalon atë të caktuar në hyrje për qarkullim to lirë të mallrave të<br />
kthyera, nuk do të ketë rimbursim.<br />
134
Lirimi nga detyrimet e importit i ofruar më lartë nuk do të aprovohet në rast se mallrat:<br />
a) Janë eksportuar nga Kosova nën procedurën për procesim të jashtëm përpos nëse ato mallra<br />
mbesin në shtetin nga i cili janë eksportuar;<br />
b) Të cilat kanë qenë objekt masës Kosovare duke përfshirë eksportimin e tyre në shtete të tjera .<br />
Lirimi nga detyrimet e importit të ofruara për raste më lartë, do të pranohet nëse mallrat janë<br />
riimportuar në shtetin nga i cili janë eksportuar.<br />
Lirimi nga Detyrimet e Importit<br />
Neni 182 i Kodi Doganor ofron autorizimin për lirimin nga detyrimet e importit dhe eksportit për mallra<br />
të caktuara të importuara dhe të eksportuara.<br />
Shtojca A e Kodit Doganor ofron informata shumë të detajuara për mallrat të cilat nuk janë objekt i<br />
detyrimeve doganore; megjithatë, kjo shtojcë duhet të konsultohet drejtpërdrejt, se lirim nga pagesa e<br />
detyrimeve doganore është në shumicën e rasteve i kushtëzuar dhe/ose i ndaluar për lloje të caktuara të<br />
mallrave, në secilën nga kategoritë e listuara. Mallrat që nuk janë objekt i detyrimeve doganore<br />
ndërrojnë kohë pas kohe bazuar në legjislacionin e miratuar nga Parlamenti.<br />
Për më shumë informata për lirimin nga detyrimet e importit klikoni këtu.<br />
Informata Shtesë për Lirimin nga Detyrimet e Importit<br />
Mallrat të cilat janë liruar nga detyrimet e importit përfshijnë:<br />
Pasuria personale që i përkasin personave natyral të cilët transferojnë vend e tyre të qëndrimit<br />
nga ndonjë shtet tjetër në Kosovë<br />
Mallrat e importuara me rast të martesës<br />
Pasuria personale e fituar me trashëgimi<br />
Gjësende shtëpiake për mobilimin e rezidencës dytësore<br />
Veshjet shkollore, materialet shkollore dhe materialet e tjera shkollore dhe shtëpiake<br />
Ngarkesat me vlerë të papërfillshme<br />
Ngarkesat e dërguara nga një person privat tek tjetri (deri në një vlerë prej €45 për ngarkesë)<br />
Mallra kapitale dhe pajisje të tjera të importuara për transferimin e aktiviteteve në Kosovë<br />
Produktet e mara nga fermerët e Kosovës në pronat që gjenden në një shtet tjetër<br />
Farëra, plehrat dhe produktet për trajtimin e tokës dhe kulturave të importuara nga prodhuesit<br />
bujqësorë në shtetet tjera për përdorim në pronat në fqinjësi të atyre shteteve<br />
Mallrat që ndodhen në bagazhet personale të udhëtarëve<br />
135
Materialet edukative, shkencore dhe kulturore; instrumente dhe aparatura shkencore<br />
Kafshë laboratorike dhe substance kimike dhe biologjike për qëllim të hulumtimeve<br />
Substanca terapeutike me origjinë njerëzore dhe reagens për grupe të gjakut dhe klasifikimin e<br />
indeve<br />
Instrumente dhe aparatura që kanë për qëllim hulumtimet mjekësore, përcaktimin e diagnozave<br />
mjekësore dhe kryerjen e trajtimit mjekësorë<br />
Substance referuese për kontrollin e kualitetit të produkteve mjekësore<br />
Produkte farmaceutike për përdorim ngjarje sportive ndërkombëtare<br />
Mallra për organizatat bamirëse dhe filantropike; artikujt për persona të verbër dhe personat e<br />
tjerë të hendikepuar<br />
Dekoratat apo çmimet e nderit<br />
Dhuratat e pranuar në kontestin e marrëdhënieve ndërkombëtare<br />
Mallrat për përdorim të monarkëve apo krerëve të shtetit<br />
Mallrat e importuara për qëllim të promovimit të tregtisë (duke përfshirë mostra me vlerë të<br />
papërfillshme dhe materiale të shtypura reklamuese)<br />
Mallra të importuara për qëllime ekzaminimi, analize dhe testi<br />
Ngarkesat e dërguara organizatave për mbrojtjen e të drejtave të autorit dhe të drejtave të<br />
patentave industrial dhe komercial<br />
Literaturë informative turistike<br />
Dokumente të ndryshme dhe artikuj<br />
Materialet ndihmëse për magazinimin dhe ruajtjen e mallrave gjatë transportit<br />
Të vegjlit e kafshëve, foragjere dhe ushqim për kafshë gjatë transportimit të tyre<br />
Karburante dhe lubrifikantë të pranishëm në automjetet tokësore dhe në kontejnerë të veçantë<br />
Materiale për ndërtim, mirëmbajtje dhe zbukurim të memorialëve, varrezave të viktimave të<br />
luftës<br />
Arkivole, urna funerali dhe artikuj dekorativ funerali<br />
Lirimi nga Akciza<br />
Disa mallra të importit janë të përjashtuara nga pagesa e akcizës<br />
Për informata në lidhje me mallrat e liruara klikoni këtu.<br />
Informata Shtesë për Mallrat e Liruara nga Akciza<br />
Shtojca B e Kodit Doganor përshkruan produktet të cilat janë të liruara nga Akciza, duke përfshirë:<br />
Lëndën e parë dhe materialet ndihmëse, të cilat në të kundërtën do të ishin objekt i akcizës, të<br />
importuara në Kosovë nga persona që posedojnë licencën e lëshuar nga Dogana e Kosovës e<br />
cila autorizon importin e tillë, ku materialet e tilla përdoren për prodhimin e mallrave për<br />
eksport;<br />
136
Mallrat të cilat Drejtoi Gjeneral i Doganave të Kosovës konstaton se do të përdoren<br />
ekskluzivisht për qëllime humanitare dhe të mos ofrohen për tu shitur për konsumim në<br />
Kosovë; dhe<br />
Mallrat e financuara nga të ardhurat e donacioneve të bëra për Qeverinë e Republikës të<br />
Kosovës, apo nga qeveritë, agjencionet qeveritare, organizata qeveritare dhe jo-qeveritare, në<br />
mbështetje të programeve dhe projekteve humanitare dhe të rindërtimit në Kosovë..<br />
Importimet e bëra nga organizatat misionet konsulare dhe diplomatike të huaja dhe Kombet e Bashkuara<br />
janë të liruara nga pagesa a akcizës.<br />
Procedurat Promovuese dhe Lehtësirat Speciale të Eksportit<br />
Ekzistojnë marrëveshje për promovim të eksportit dhe lehtësim të eksportit po që se në Kosovë janë në<br />
përputhje të plotë me politikat, principet dhe praktikat e OBT dhe UE. Këto përfshijnë rikthimin,<br />
procedurat e përpunimit të brendshëm dhe përpunimit të jashtëm.<br />
Procedura e rikthimit të pagesës së doganës nënkupton procedurën doganore e cila, kur mallrat<br />
eksportohen nga Kosova, ofron bërjen e ri-pagimit të çfarëdo detyrimi doganor dhe tatimi të ngarkuara<br />
më parë në mallrat e eksportuara (ose materialet në përmbajtjen e tyre).<br />
Procedura e përpunimit të brendshëm nënkupton procedurën doganore sipas së cilës mallrat e<br />
caktuara mund të importohen në Kosovë të liruara me kusht nga detyrimet dhe tatimet duke u bazuar<br />
në atë se mallrat kanë për qëllim prodhimin, përpunimin apo riparimin dhe pasojnë me eksportim.<br />
Procedura e përpunimit të jashtëm nënkupton procedurën doganore sipas së cilës mallrat e<br />
caktuara të cilat janë në qarkullim të lirë në Kosovë mund të eksportohen përkohësisht për prodhim,<br />
përpunim dhe riparim jashtë vendit dhe pastaj të ri-importohen me lirim të pjesërishëm apo të<br />
tërësishëm nga detyrimet dhe tatimet.<br />
Udhëzimet e detajuara për këto procedura doganore (të referuara në Kodin Doganor si “Procedura<br />
Doganore me Ndikim Ekonomik) janë ofruar në nenet 281 deri në 328 të “Udhëzimit Administrativ<br />
Nr. 11/2009 Përcaktimi i dispozitave për implementimin e Kodit Doganor”.<br />
Këto procedura janë të dizajnuara me qëllim të sigurojnë përfitime Bizneseve Kosovare përmes lirimit<br />
nga detyrimi i importit në raste specifike (sidomos për prodhimin e mallrave në Kosovë, të cilat më pas<br />
eksportohen).<br />
137
Megjithatë, përdorimi i këtyre procedurave doganore me ndikim ekonomik është i kushtëzuar me<br />
marrjen e autorizimit nga Dogana e Kosovës. Aplikimi për autorizim mund të bëhet në Zyrat Kryesore<br />
të Doganës apo, të zyrat e doganës ku mund të bëhet deklarimi për procedurat e caktuara doganore.<br />
Aplikacioni duhet të përmbajë edhe nevojën ekonomike dhe arsyetimin për procedurën e veçantë.<br />
Për informata shtesë në lidhje me rikthimin, përpunimin e brendshëm dhe përpunimin e jashtëm<br />
klikoni këtu.<br />
Më shumë në lidhje me Rikthimin, Përpunimin e Brendshëm, Përpunimin e Jashtëm<br />
Shtojca 35C e Udhëzimit Administrativ Nr. 11/2009 ofron ekzemplarin e formularit për Aplikim<br />
për Autorizim për Përpunim të Brendshëm dhe Rikthimin e Pagesës së Doganës.<br />
Shtojca 35D e Udhëzimit Administrativ Nr. 11/2009 ofron ekzemplarin e formularit për Aplikim<br />
për Autorizim për Përpunimin nën Kontrolle të Doganës.<br />
Shtojca 35F e Udhëzimit Administrativ Nr. 11/2009 ofron ekzemplarin e formularit për Aplikim<br />
për Autorizim për Përpunim të Jashtëm..<br />
Aplikacioni duhet të përmbajë këto informata, përpos nëse informatat e tilla konsiderohen si të<br />
panevojshme nga Dogana e Kosovës apo kur informatat mund të vendosen në deklaratën e doganore në<br />
kohën e importit:<br />
a) Emri dhe adresa e aplikuesit, deklaruesit dhe operatorit;<br />
b) Natyra e përpunimit apo përdorimit të mallrave;<br />
c) Përshkrimi teknik i mallrave dhe produktet e kompensuara dhe përpunuara dhe mënyrat e<br />
identifikimit të tyre;<br />
d) Shkalle e vlerësuar e shfrytëzimit apo metoda me të cilën është vlerësuar shkalla;<br />
e) Periudha e përafërt e lirimit;<br />
f) Zyra e propozuar doganore për lirim;<br />
g) Vendi i përpunimit apo përdorimit;<br />
h) Formalitetet e propozuara të transferimit;<br />
i) Në rast të deklarimit doganor gojor, vlefta dhe sasia e mallrave.<br />
Për përpunim të brendshëm, përpunim nën kontroll të doganës, dhe përpunim të jashtëm, afati kohor i<br />
vlefshmërisë të autorizimit nuk duhet të tejkalojë tri vite që nga data e hyrjes në fuqi të autorizimit,<br />
përpos nëse ekzistojnë arsyetime të mira, në ç’rast Dogana e Kosovës do të zgjasë afatin kohor..<br />
138
Në çfarëdo rasti, Dogana e Kosovës lejon ripërtrirjen apo modifikimin e autorizimit të aplikohet me një<br />
kërkesë të thjeshtë të shkruar. Dogana e Kosovës mund të lëshojë autorizim retroaktiv, kur<br />
retroaktiviteti i tillë është i duhur dhe thirrur nga perspektiva komerciale.<br />
Kur produktet e përpunuara, të marra në tërësi apo pjesërisht nga artikujt dhe materiali i importuar nën<br />
marrëveshjen për Përpunim të Brendshëm apo Përpunim nën Kontroll të Doganës janë importuar dhe<br />
lëshuar në qarkullim të lirë në Kosovë, masat e politikave komerciale të aplikueshme për ato produkte<br />
do të aplikohet kur mallrat e importuara janë objekt i masave të tilla. Me fjalë të tjera nëse mallrat e<br />
importuara ose nën Përpunimin e Brendshëm ose nën Përpunimin nën Kontroll të Doganës të<br />
përdorura në prodhimin e produkteve të cilat më pas qëndrojnë në Kosovë, detyrimet dhe tatimet<br />
doganore të cilat janë ligjërisht të paguara për artikujt dhe materialet e importuara do të vlerësohen nga<br />
Dogana e Kosovës.<br />
Dogana a Kosovës mund të aprovoj të dhënat kontabël ekzistuese për një operator të autorizuar, duke<br />
përmbajtur të dhënat relevante, si të pranueshme. Dogana mundet gjithashtu të kërkojë bëhet inventar<br />
për një pjesë apo të gjitha mallrat të vendosura me marrëveshje..<br />
Këto të dhëna kontabël, kur kërkohet, duhet të përmbajnë këto informata siç vijon:<br />
a) Informatat të përfshira në kutitë 1, 31, 37 dhe 38 të deklaratës të importit për marrëveshjet;<br />
b) Të dhënat e deklaratës për mënyrën përmes të cilës mallrave u është caktuar trajtimi apo<br />
përdorimi i aprovuar doganor apo lirimi sipas marrëveshjes;<br />
c) Data dhe referenca e të dhënave të dokumenteve të tjera doganore që kanë të bëjnë me hyrjen<br />
dhe lirimin;<br />
d) Natyra e operacioneve të përpunimit, mënyra e trajtimit dhe përdorimi i përkohshëm;<br />
e) Shkalla e shfrytëzimit apo metodën e kalkulimit kur është e duhur;<br />
f) Informata që mundësojnë monitorimin e mallrave, duke përfshirë lokacionin dhe të dhëna të<br />
tjera për çfarëdo transferim;<br />
g) Përshkrimet teknike apo komerciale të domosdoshme për identifikimin e mallrave;<br />
h) Të dhënat që mundësojnë monitorimin e lëvizjes nën marrëveshjen për përpunim të brendshëm<br />
të operimit me mallra të barabarta.<br />
Megjithatë. Dogana e Kosovës mund të heqë dorë nga kërkesa për disa nga informatat e lartpërmendura<br />
ku nuk ndikon shumë në kontrollin apo mbikëqyrjen e marrëveshje të mallrave që do të magazinohen,<br />
përpunohen apo përdoren.<br />
Kur mallrat e importuara kanë hyrë me dy apo më shumë deklarata doganore për marrëveshjen në një<br />
autorizim:<br />
139
a) Në rast të pezullimit të marrëveshjes, caktimi i mallrave apo produkteve nën trajtim apo<br />
përdorim të ri të aprovuar doganor do të konsiderohet si lirim i marrëveshjeve për mallrat e<br />
importuara në fjalë të vendosura nën deklaratën e mëhershme;<br />
b) Në rastin e përpunimit të brendshëm (sistemi i rikthimit) apo përpunimit të jashtëm, produktet<br />
e kompensuara do të konsiderohen të jenë marrë nga importi apo mallrat e eksportuara<br />
përkohësisht në fjalë , gjegjësisht, të vendosura në njërën nga deklaratat e mëhershme.<br />
Aplikim i paragrafit të parë më lartë nuk do të qojë tek përparësitë e pajustifikuara të detyrimeve të<br />
importit.<br />
Pronari i marrëveshje mund të kërkojë lirimi të bëhet më lidhje me mallrat e caktuara të importuara.<br />
Fatura apo kërkesa do të përmbajë të dhënat siç vijon, përpos nëse është vendosur ndryshe nga zyra<br />
mbikëqyrëse:<br />
a) Referimin e të dhënave të autorizimit;<br />
b) Sasinë e secilit lloj të mallit të importuar në lidhje me cilin lirim, riparim apo shlyerje është<br />
kërkuar;<br />
c) Kodin TARIK të mallrave të importuara;<br />
d) Shkalla e detyrimeve të importit për të cilat mallrat e importit janë përgjegjëse dhe, ku është e<br />
aplikueshme, vlera a tyre doganore;<br />
e) Të dhënat për deklaratat me hyrjen e mallrave të importit nën marrëveshje;<br />
f) Lloji dhe sasia e produkteve të kompensuara apo përpunuara apo mallrat në gjendje të<br />
pandryshuar dhe trajtimin dhe përdorimin e aprovuar doganor që u është caktuar, duke<br />
përfshirë të dhënat që përputhen me deklaratat në lidhje me lirimin dhe periudhën e lirimit;<br />
g) Vlerën e produkteve të marra nëse procedura e kalkulimit të prodhimit është e aplikuar me<br />
metodat e vlerësimit.<br />
h) Shkallën e vlerësimit;<br />
i) Shumën e detyrimeve të importit për të paguar apo të ripagimit apo shlyerjes dhe ku është e<br />
aplikueshme të paguhet interesi;<br />
j) Në rast të përpunimit nën kontroll të doganës, kodi TARIK i produkteve të përpunuara dhe<br />
elementet e duhura për përcaktimin e vlerës doganore.<br />
Në vijim është përshkrimi i shkurtë i procedurave doganore dhe si ato aplikohen në Kosovë.<br />
Rikthimi i Pagesës të Doganës<br />
Rikthimi i Pagesës të Doganës është procedurë doganore e cila, kur mallrat janë eksportuar, ofron të<br />
bëhet rimbursimi i në respekt të detyrimeve të importit të ngarkuara në artikujt apo në materialet në<br />
përmbajtje të tyre apo të përdorura për prodhimin e tyre në Kosovë.<br />
140
Dispozitat e veçanta që kanë të bëjnë me Rikthimin e Pagesës të Doganës mund të gjinden në nenet 128<br />
deri në 132 të Kodit Doganor.<br />
Kur prodhuesi Kosovar importon artikuj apo materiale për prodhimin e mallrave në Kosovë të cilat më<br />
pas eksportohen, prodhuesi ka të drejtë në rikthimin e pagesës të doganës të detyrimeve të importit që<br />
është paguar për artikujt dhe materialet e importuara. Kjo pagesë paraqet rimbursimin e detyrimeve të<br />
importit të paguara për artikujt dhe materialet e tilla që janë përdorur në prodhimin e produktit final i<br />
cili më pas është eksportuar.<br />
Sistemi i rikthimit mund të përdoret për të gjitha mallrat. Megjithatë, nuk mund të përdoret kur, në<br />
kohën e pranimit të deklarimit për lirim në qarkullim të lirë:<br />
- mallrat e importuar janë objekt i ndalimeve të importit kuantitative,<br />
- një masë tarifore brenda kuotave është aplikuar për mallrat e importuara.<br />
Deklarata e importit për lirim në qarkullim të lirë të mallrave të importuara duhet të tregoj se sistemi i<br />
rikthimit do të përdoret dhe duhet të ofrohen të dhënat për autorizim. Me kërkesë të Doganës,<br />
autorizimi në fjalë do ti bashkëngjitet deklaratës të importit për lirim në qarkullim të lirë.<br />
Pronari i autorizimit mund të kërkojë që detyrimi i importit për tu ripaguar apo shlyer ku mund të bëhet<br />
në kënaqësi të Doganës të Kosovës se mallrat e importuara të liruara për qarkullim të lirë nën sistemin<br />
e rikthimit në formë të produkteve apo mallrave të kompensuara në gjendje të pandryshuar që janë ose::<br />
- eksportuar, ose<br />
- të vendosura me, qëllim të ri eksportimit, nën procedurën e transitit, procedurën e magazinimit<br />
doganor procedurën e importit të përkohshëm, apo në procedurën e përpunimit të brendshëm<br />
(pezullimi i marrëveshjes), apo në zonë të lirë ose në magazinë të lirë, po që se janë përmbushur<br />
krejt kushte për përdorimin e procedurës.<br />
Afati kohor gjatë të cilit mund të bëhet kërkesa për rikthim i pagesës është tri (3) vite nga data e<br />
deklarimit të importit doganor të artikujve dhe materialeve që janë importuar në Kosovë.<br />
Siç është shënuar më lartë, kërkesa për rikthimin e pagesës, dhe udhëzimet mund të gjinden në shtojcën<br />
35C të Udhëzimit Administrativ Nr. 11/2009.<br />
141
Përpunimi i brendshëm<br />
Përpunimi i brendshëm është procedurë doganore ku pranimi i përkohshëm i mallrave të importuara në<br />
Kosovë, është kushtimisht e liruar nga pagesa e detyrimeve dhe tatimeve të importit, në pritje të ri<br />
eksportimit gjatë një periudhe të caktuar, pasi i janë nënshtruar prodhimit, përpunimit apo riparimit.<br />
Ka disa përfitime të cilat rrjedhin nga proceduara e përpunimit të brendshëm. Më e rëndësishmja është<br />
mundësia për të prodhuat dhe përpunuar mallra me barrën financiare për të paguar detyrimet dhe<br />
tatimet doganore. Përfitim për qeverinë është aktiviteti i rritur ekonomik nga prodhimi dhe përpunimi i<br />
mallrave, duke forcuar konkurrencën e industrive të Kosovës. Procedura e përpunimit të brendshëm<br />
mbulon jo vetëm përpunimet e përgjithshme tregtare por gjithashtu edhe situatat kur konsumatori i huaj<br />
mbetet pronar i mallrave të importuara..<br />
Dispozitat e veçanta që kanë të bëjnë me përpunimin e brendshëm mund të gjinden në nenet 118 dhe<br />
119 të Kodit Doganor..<br />
Më shumë informata të detajuara për procedurat lidhur me Përpunimin e brendshëm mund të gjendjen<br />
në artikujt 311 deri në 315 të “Udhëzimit Administrativ Nr. 11.2009 Përcaktimi i dispozitave<br />
për Implementimin e Kodit Doganor”.<br />
Një autorizim për Përpunim të Brendshëm do të lejohet nga Dogana e Kosovës vetëm kur aplikuesi ka<br />
për qëllim ri eksportimin apo eksportimin e produkteve të prodhuara apo produkteve të kompensuara.<br />
Autorizimi do të specifikoj mënyrat dhe metodat e identifikimit të mallrave të importuara në produkte<br />
të kompensuara, dhe të përcaktojë kushtet për kryerjen e duhur të operacioneve duke përdorur mallra<br />
të barabarta. Metodat e tilla të identifikimit apo kushtet mund të përfshijnë ekzaminimin e të dhënave.<br />
Dogana e Kosovës mund të autorizoj operacionet e përpunimit vetëm nëse:<br />
• Vihet në përfundim se produktet e përpunuara janë fituar nga mallrat e importuara;<br />
• Nuk do të ishte ekonomikisht e leverdishme që mallrat e prodhuara të kthehen në<br />
gjendjen e tyre të mëparshme (në filli,), dhe<br />
• Përdorimi i procedurave mundëson që aktivitete e përpunimit të ndodhin në Kosovë pa<br />
dëmtuar interesat themelore të mallrave të ngjashme në Kosovë..<br />
Për më shumë informatat të detajuara në lidhje me se si produktet e barabarta apo produktet<br />
kompensuese trajtohen nën regjimin e detyrimeve të pezulluara në Kosovë, ju lutemi kontaktoni<br />
Departamentin për Procedurat Doganore me Ndikim Ekonomik, në Doganën e Kosovës (informatat e<br />
ofruara në tabelën në fillim të kësaj pjese).<br />
142
Përpunimi i Jashtëm<br />
Përpunimi i Jashtëm është procedurë doganore nën të cilën mallrat që gjenden në qarkullim të lirë në<br />
Kosovë mund të eksportohen përkohësisht për prodhim, përpunim apo riparim jashtë vendit pastaj të ri<br />
importohen me lirim të pjesërishëm apo total nga pagesa e detyrimeve dhe tatimeve të importit/.<br />
Produktet kompensuese që rezultojnë nga operacionet e përpunimit të jashtëm jashtë shtetit munden<br />
më pas të importohen me pagesë të pjesërishme apo totale të detyrimeve apo tatimeve të importit .<br />
Kështu, me mallrat nën procedurën e eksportimit të plotë, mallrat që janë në qarkullim të lire në<br />
Kosovë dhe janë përkohësisht të eksportuara nën procedurën e përpunimit të jashtëm janë, pas kthimit<br />
të tyre në Kosovë (pasi janë riparuar, prodhuar apo inkorporuar në mallra të tjera) vazhdojnë të<br />
trajtohen si mallra në qarkullim të lirë për të cilat detyrimet dhe tatimet nuk janë të aplikueshme.<br />
Procedura e Përpunimit të Jashtëm kërkon që mallrat të jenë të objekt i masave të identifikimit të<br />
përshtatshëm duke e bërë të mundur vërtetimin se produktet kompensuese janë fituar në tërësi apo<br />
pjesërisht nga mallrat përkohësisht të eksportuara. Është thelbësore që tek eksportimi që mallrat të<br />
deklarohen për Procedurën e Përpunimit të Jashtëm kështu që dogana mund të aplikojë kontrollet e<br />
duhura.<br />
Dispozitat e veçanta në lidhje me Përpunimi e Jashtëm mund të gjinden në nenet 148 deri në 163 të<br />
Kodit Doganor.<br />
Më shumë informata të detajuara për Përpunimi e Jashtëm është ofruar në nenet 360 deri në 362 të<br />
“Udhëzimit Administrativ Nr/ 11/2009 Përcaktimi i dispozitave për Implementimin e Kodit Doganor”.<br />
Në përmbledhje, Procedura për Përpunimin e Brendshëm i lejon mallrat Kosovare të eksportohen<br />
përkohësisht nga Kosova në mënyrë që ti nënshtrohen operacioneve të përpunimit dhe produktet që<br />
rezultojnë nga këto operacione të lirohen në qarkullim të lirë me lirim të pjesërishëm apo të tërësishëm<br />
të detyrimeve të importit.<br />
Eksportimi i përkohshëm i mallrave Kosovare përfshin aplikimin e masave të politikave komerciale dhe<br />
formaliteteve të tjera për daljen e mallrave Kosovare nga Kosova<br />
Definicionet në vijim do to jenë të aplikueshme:<br />
143
a) “mallrat e eksportuar përkohësisht” nënkupton mallrat e vendosura nën procedurën e<br />
përpunimit të jashtëm;<br />
b) “operacionet e përpunimit” do të thotë:<br />
i. – puna në mallra, përfshirë këtu edhe ngritjen dhe montimin e tyre në mallra të tjera;<br />
ii. – përpunimin e mallrave; dhe<br />
iii. – riparimin e mallrave, përfshire edhe restaurimin dhe vendosjen e tyre në vend.<br />
c) “produktet kompensuese” nënkupton të gjithë produktet që rezultojnë nga operacionet e<br />
përpunimit;<br />
d) “shkalla e shfrytëzimit do të thotë sasia apo përqindja e produkteve kompensuese të fituara nga<br />
përpunimi të një sasie të caktuar të mallrave përkohësisht të eksportuara.<br />
Procedura e përpunimit të jashtëm nuk është e hapur për mallrat Kosovare:<br />
a) Për të cilat eksporti rrit ripagesën dhe shlyerjen detyrimeve të importit,<br />
b) Të cilat, para eksportimit, janë liruar në qarkullim të lirë më lirim total nga për arsye të<br />
përdorimit në fund, për aq sa kushtet për lejimin e tillë vazhdojnë të jenë të aplikueshme.<br />
Dhënia e Autorizimit<br />
Autorizimi për përdorimin e procedurës të përpunimit të jashtëm do të jepet me kërkesë të personit i<br />
cili rregullon që operacionet e përpunimit të kryhen.<br />
Një Autorizim do të jepet vetëm:<br />
a) Personave të vendosur në Kosovë;<br />
b) Kur konsiderohet se do të jetë e mundshme të vendoset se produktet e kompensuara kanë<br />
rezultuar nga përpunimi i mallrave përkohësisht të eksportuara;<br />
c) Kur autorizimi për përdorimin e procedurës të përpunimit të jashtëm nuk është përgjegjëse<br />
seriozisht për cenimin e interesave thelbësore të përpunuesve Kosovarë (kushtet ekonomike).<br />
Autorizimi do të specifikojë mënyrat dhe metodat për përcaktimin se produktet e kompensuara kanë<br />
rezultuar nga përpunimi i mallrave përkohësisht të eksportuara apo të verifikojë se kushtet për<br />
përdorimin e sistemit të shkëmbimeve standarde janë plotësuar.<br />
Mënyrat dhe metodat e tilla përfshijnë përdorimin e dokumentit të informacioneve të përcaktuara në<br />
Shtojcën 41 të “Udhëzimit Administrativ Nr. 11/2009 Përcaktimi i dispozitave për Implementimin e<br />
Kodit Doganor”, dhe ekzaminimin e të dhënave përkatëse..<br />
144
Ku natyra e operacioneve të përpunimit nuk lejon krijimin që produktet e kompensuara kanë rezultuar<br />
nga mallrat përkohësisht të eksportuara, autorizimi mundet të lejohet në rastet e justifikuara, me kusht<br />
që aplikuesi mund të ofrojë garancion të bollshëm se mallrat e përdorura në operacionet e përpunimit<br />
ndajnë të njëjtin TARIK kodin tetëshifrorë, kualitetin e njëjtë komercial dhe karakteristikat e njëjta<br />
teknike si mallrat përkohësisht të eksportuara. Në raste të tilla, autorizimi do të përcaktojë kushtet e<br />
për përdorimin e marrëveshjeve.<br />
Kur kërkohen marrëveshjet për riparim, mallrat përkohësisht të eksportuara duhet të jenë në gjendje të<br />
riparohen dhe marrëveshjet nuk mund të përdoren për të përmirësuar performancë teknike të mallrave.<br />
Përpunimi nën Kontrollin e Doganës<br />
Përpunimi nën Kontrollin e Doganës është një procedurë doganore ku lejimi i përkohshëm i mallrave të<br />
importuara në Kosovë, është kushtimisht e liruar nga pagesa e detyrimeve dhe tatimeve të importit,<br />
përpunim i cili dërgon tek produktet të cilat janë objekt i shumës më të ulët të importit sesa ajo e<br />
aplikueshme për mallrat e importuara..<br />
Marrëveshjet për Përpunimin nën Kontrollin e Doganës janë të aplikueshme për mallrat përpunim i të<br />
cilave dërgon te produktet që janë objekt i shumave më të vogla te detyrimeve të importit sesa asaj të<br />
aplikueshme për mallrat e importuara. Marrëveshjet gjithashtu aplikohen për mallrat që duhet të iu<br />
nënshtrohen operacioneve për të siguruar pajtueshmërinë e tyre me kërkesat teknike për lëshimin në<br />
qarkullim të lirë në Kosovë.<br />
Për informata shtesë në lidhje me Përpunimin nën Kontrollin e Doganave klikoni këtu.<br />
145
Informata Shtesë në lidhje me Përpunimin nën Kontroll të Doganës<br />
Metoda për përcaktimin e vlerës doganor të produkteve të përpunuara të deklaruara për qarkullim të<br />
lire është ofruar në nenin 327 të Udhëzimit Administrativ të përmendur më lartë.<br />
Provizionet e veçanta që kanë të bëjnë me përpunimin nën Kontrollin e Doganës mund të gjinden më<br />
nenet 133 deri në 139 të Kodit Doganore.<br />
Udhëzime më të detajuara në lidhje me Përpunimin nën Kontrollin e Doganës, mund të gjinden në nenet<br />
327 dhe 328 të “Udhëzimit Administrativ Nr. 11/2009 Përcaktimi i provizioneve për Implementimin e<br />
Kodi Doganor””.<br />
Ekzaminimi Fizik i Mallrave, Politikat dhe procedurat e Marrjes të Mostrave<br />
Në kryerjen e aktiviteteve të verifikimit të pajtueshmërisë, Doganat e Kosovës mund përcaktojnë se<br />
ekzaminimi fizik i ngarkesës është i nevojshëm për të konfirmuar informatat në lidhje me mallrat që janë<br />
përmendur në deklaratën doganore të mallrave, faturën komerciale dhe dokumentacionin tjetër.<br />
Provat statistike sugjerojnë se në përgjithësi ekziston një lidhje e kundërt në mes të shkallës të<br />
ekzaminimit fizik dhe numrit të zbulimeve. Në ekonomitë moderne perëndimore, doganat fizikisht<br />
inspektojnë rreth 3% të ngarkesave të importit. Dogana e Kosovës ka futur procedurat e verifikimit të<br />
pajtueshmërisë të themeluara në kontrollet e rrezikut-bazë, çka do të dërgojë në përmirësimin e<br />
performancë të ardhurave.<br />
Mallrat ekzaminohen vetëm në vendet e caktuara gjatë orëve të caktuara për atë arsye nga Dogana e<br />
Kosovës. Megjithatë, Dogana mundet, me kërkesë të deklaruesit, të autorizojë ekzaminimin e mallrave<br />
në një vend më të përshtatshëm dhe gjatë orëve më të përshtatshme. Mirëpo, çdo shpenzim i lidhur me<br />
kryerjen e ekzaminimit do të bie mbi deklaruesin.<br />
Në të gjitha rastet e tilla, Dogana do të informojë importuesin, eksportuesin dhe përfaqësuesin e<br />
autorizuar se kërkohet ekzaminimi fizik, kur dhe ku do të ndodhë ekzaminimi, me thirrje për tregtarin<br />
apo përfaqësuesin të jetë prezent gjatë ekzaminimit fizik. Kur Dogana e Kosovës vendosë vetëm një<br />
pjesë të mallrave, Dogana do të informojë deklaruesin apo përfaqësuesin e tij se cilët artikuj dëshiron to<br />
ekzaminoj. Deklaruesi apo personi i dërguar nga ai të jetë prezent gjatë ekzaminimit të mallrave pritet të<br />
ofrojë Doganës çfarëdo ndihme të kërkuar në lehtësimin e ekzaminimit.<br />
Importuesi apo eksportuesi mund të refuzoj të jetë prezent gjatë ekzaminimit fizik, por në këtë rast,<br />
Dogana e Kosovës do të vazhdojë me ekzaminimin fizik. Në këtë rast, gjetjet e bëra nga Dogana gjatë<br />
ekzaminimit do të kenë vlefshmëri të njëjtë sikurse të ishte bërë ekzaminimi me prezencën e deklaruesit.<br />
146
Në disa raste, mund të jetë e domosdoshme për Doganën e Kosovës të marrë mostra nga mallrat për<br />
testime të mëtejme në mënyrë që të verifikojë vërtetësinë e informatave të ofruara në deklaratën e<br />
mallrave.<br />
Sasi a marrë si mostër nuk duhet ta kalojë atë çka është e duhur për analiza apo ekzaminim të detajuar,<br />
duke përfshirë testimin dhe/ose analizat e mundshme.<br />
Për më shumë informata në lidhje me marrjen e mostrave klikoni këtu.<br />
Informata Shtesë për Marrjen e Mostrave<br />
Marrja e mostrave mund të autorizohet vetëm me kërkesë të shkruar nga importuesi, eksportuesi apo<br />
përfaqësuesi i autorizuar në fjalë (shiko nenin 93 të “Udhëzimit Adimistrativ Nr. 11/2009 Përcaktimi i<br />
dispozitave për Implementimin e Kodit Doganor”). Kërkesa e shkruar duhet të jetë e nënshkruar nga<br />
personi në fjalë dhe të dorëzohet tek autoritete doganore në fjalë. Kërkesa duhet të përmbajë të dhënat<br />
siç vijon:<br />
a) Emrin dhe adreson e aplikuesit,<br />
b) Lokacionin e mallrave,<br />
c) Numrin e deklaratës së njësuar, ku është veç prezantuar, ku zyra e Doganës ka vendosur<br />
informacionin e tillë, apo indikacioni se procedura paraprake doganore, apo të dhënat për<br />
identifikimin e mënyrës të transportit në të cilin gjenden mallrat,<br />
d) Të dhënat e tjera të domosdoshme për identifikimin a mallrave.<br />
Doganat do të theksojnë autorizimin e tyre në kërkesën e parashtruar nga personi në fjalë. Kur kërkesa<br />
ka të bëjë me marrjen e mostrave, autoritete do të theksojnë sasinë e mallrave për tu marrë si mostër.<br />
Para ekzaminimi i mallrave dhe marrja e mostrave duhet të bëhet vetëm nën mbikëqyrje të autoriteteve<br />
të Doganës, të cilët do të specifikojnë procedurat që duhet ndjekur në rastin e tillë. Në të gjitha rastet,<br />
importuesi apo eksportuesi në fjalë duhet të marrë rrezikun dhe shpenzimet e hapjet të paketimit,<br />
matjes dhe ripaketimit dhe operacioneve të tjera që përfshijnë ekzaminimin e mallrave, si dhe<br />
shpenzimet e testimit dhe analizës të mallrave..<br />
Kur Doganat marrin mostra për analiza apo ekzaminim të detajuar, Doganat mund të autorizojnë lirimin<br />
e mallrave në fjalë pa pritjen e analizës apo ekzaminimit, vetëm nëse ekziston baza për të mos vepruar<br />
ashtu, dhe me atë, kur borxhi doganor na ndodhur apo ka gjasa të ndodhë, detyrimet në fjalë janë futur<br />
147
në llogari dhe janë paguar apo siguruar. Për çdo rast, sasia e marre nga zyra e Doganës si mostër nuk do<br />
të zbritet nga sasia e deklaruar..<br />
Në rast kur kërkohet testim dhe analizë e mëtutjeshëm, dhe mallrat nuk mund të lirohen deri në kohë<br />
kur është kryer testimi dhe analiza e duhur dhe raportuar, Doganat e Kosovës, munden në rrezikun dhe<br />
shpenzimet e deklaruesit të transferojnë mallrat në fjalë në ndërtesa të veçanta nën mbikëqyrjen e tyre..<br />
Mostrat e marra do të jenë objekt i formaliteteve me qëllim të caktimit të një trajtimi apo përdorimi të<br />
aprovuar doganor. Kur testimi dhe analiza e mostrave rezulton me shkatërrimin apo humbjen e<br />
pakthyeshme, nuk do të konsiderohet të ndodhur ndonjë borxh. Në të gjitha rastet e tjera, mostrat<br />
duhet të kthehen tek importuesi apo eksportuesi në fjalë. Në këtë rast, mostrat duhet ti kthehen<br />
deklaruesit me kërkesë dhe shpenzime të tija pasi që nuk ka nevojë të mbahen më gjatë nga autoritetet<br />
Doganore, posaçërisht pasi që deklaruesi mendon të ankohet kundër vendimit të marrë nga Dogana në<br />
bazë të rezultateve të analizës apo ekzaminimit detal ose ekzaminimi më i detajuar nuk ekziston..<br />
Kur deklaruesi nuk dëshiron ti kthehen mostrat, mostrat mund të shkatërrohen apo të mbahen nga<br />
autoritetet Doganore, Në raste të veçanta, megjithatë, Dogana mund të kërkojë që deklaruesi të largoj<br />
çdo mostër të mbetur..<br />
Aprovimi i lirimit do të ngrejë hyrjen në llogarinë e detyrimeve dhe tatimeve të importit të caktuara<br />
sipas të dhënave në deklaratë. Kur doganat konsiderojnë se kontrollet të cilat i kanë ndërmarrë mund të<br />
qojnë në shumë më të madhe të detyrimeve të importit sesa ajo sipas të dhënave të vlerësuar në<br />
deklaratë, mund të kërkojnë dorëzimin e sigurisë të mjaftueshme për të mbuluar diferencën në mes të<br />
shumës sipas të dhënave në deklaratë dhe shumës përfundimtare e cila mund të jetë e pagueshme për<br />
mallrat. Megjithatë, deklaruesi mund të kërkojë qasje të menjëhershme në llogarinë për shumën e<br />
detyrimeve për të cilat mallrat mund të jenë përgjegjëse sesa dorëzimin e sigurisë..<br />
Kur, bazuar më kontrollet e që janë bërë, Doganat vlerësojnë se shuma e detyrimeve të importit<br />
ndryshon nga shuma e cila është si rezultat nga të dhënat në deklaratë, lirimi i mallrave mund të ngritë<br />
hyrjen e menjëhershme në llogari dhe shumën e vlerësuar dhe menjëherë të pagueshme.<br />
Kur Dogana dyshon se nëse është apo nuk është i aplikueshëm ndalimi dhe kjo nuk mund të zgjidhet me<br />
përderisa rezultatet e kontrolleve që janë bërë nga autoritete j11anë në dispozicion, mallrat në fjalë nuk<br />
mund të lirohen.<br />
148
Rimbursimet dhe Mallrat e Kthyera<br />
Ripagesa dhe Shlyerja e Detyrimit Doganor<br />
“Ripagimi” dhe “shlyerja” e detyrimeve doganore është autorizuar në nenet 226 seri në 233 të Kodit<br />
Doganorë<br />
Në kuptim të fjalës:<br />
c) “ripagesa” nënkupton kthimin total apo të pjesërishëm të detyrimeve doganore të cilat janë<br />
paguar;<br />
d) “shuarja” nënkupton ose vendimin për të shlyer shumën e tërë apo të pjesërishme të borxhit<br />
doganor apo vendimin për të shlyer një të hyrë në llogari të shumës të përgjithshme apo<br />
pjesërisht të detyrimit doganor i cili nuk është paguar ende.<br />
Ri-pagimi tregon se është paguar shuma e gabuar e detyrimeve doganore, si shkak i gabimit apo<br />
kalkulimit të gabueshëm.<br />
Shlyerja ka të bëjë me detyrimet që do të paguhen në të ardhmen, shuma e të cilave është zvogëluar apo<br />
eliminuar.<br />
Detyrimet e importit do të ripaguhen apo shlyhen me dorëzimin e aplikacionit tek zyra e duhur në<br />
periudhe prej tri viteve nga data kur shuma e atyre detyrimeve i është komunikuar debitorit. Afati kohor<br />
mundet të shtyhet nëse personi në fjalë ofron dëshmi se ai/ajo është penguar për të dorëzuar<br />
aplikacionin në afatin kohor si rezultat i kushteve të paparashikueshme apo forcave madhore.<br />
149
Nëse vetë Doganat e Kosovës zbulojnë se brenda kësaj periudhe se njëra nga këto situatat e<br />
lartpërmendura, Dogana do të bëjë ripagesën apo shlyerjen me vetiniciativë (p.sh. dhe mos të pres për<br />
aplikacionin).<br />
Detyrimet doganore do të ri paguhen kur deklarata doganore nuk është e vlefshme, por detyrimet<br />
tanimë janë paguar.<br />
Detyrimet e importit do të ripaguhen apo shlyhen përderisa vendoset se shuma e detyrimeve të tilla ka<br />
hyrë në të llogarinë që lidhet me mallrat në fjalë të vendosura dhe është refuzuar nga importuesi për<br />
shkak se në atë kohë janë të dëmtuara apo nuk përmbushin kushtet e kontratës në bazë të së cilës janë<br />
importuar (e fundit është “mallrat të cilat nuk janë sipas rendit”). Mallrat e dëmtuara konsiderohen<br />
mallrat të cilat janë dëmtuar para lirimit.<br />
Ripagesa apo shlyerja e detyrimeve doganore do të pranohet me kusht se mallrat::<br />
c) Nuk janë përdorur, me përjashtim të përdorimit fillestar i cili ka qenë i duhur për të përcaktuar<br />
se janë të dëmtuar ose nuk përputhen me kushtet e kontratës;<br />
d) Janë eksportuar nga Kosova.<br />
Për informata shtesë në lidhje me rimbursimit klikoni këtu.<br />
Informacione shtesë lidhur me kthimin e mjeteve<br />
Me kërkesën e personit në fjalë, Doganat e Kosovës do të lejojnë që mallrat të asgjësohen apo, me<br />
qëllim që të ri-eksportohen, të vendosen në procedurën e transitit, ose në procedurën e deponimit<br />
doganor në vend që të eksportohen menjëherë. Me përcaktimin e një trajtimi apo shfrytëzimi të këtillë<br />
të miratuar doganor, mallrat e tilla do të konsiderohen se nuk janë mallra të Kosovës.<br />
Tagrat e importit nuk do të rikthehen apo të kompensohen sa i përket mallrave të cilat, para se të<br />
deklaroheshin, janë importuar përkohësisht për testim, përveç nëse ka fakte se mallrat kanë pasur<br />
defekte ose nuk janë në përputhje me kushtet e kontratës ku defektet e tilla nuk janë gjetur si rezultat i<br />
testimit normal të tyre. Tagrat importuese do të rikthehen ose kompensohen për arsyet e thëna këtu<br />
me rastin e dorëzimit të kërkesës në zyrën e duhur doganore brenda dymbëdhjetë muajve nga data në<br />
të cilën shuma e atyre tagrave i është komunikuar borxhliut. Megjithatë, Doganat e Kosovës mund të<br />
lejojnë që të kalojë kjo periudhë në raste kur ka justifikim të duhur.<br />
Interesi do të paguhet në lidhje me pagesën e taksave doganore kur:<br />
150
c) Vendimi për ri-pagesë nuk zbatohet brenda tre muajve prej datës së miratimit të atij vendimi;<br />
d) Dispozitat në Kosovë e përcaktojnë një gjë të tillë.<br />
Shuma e një interesi të tillë do të llogaritet në një mënyrë të tillë që është e barasvlershme me shumën e<br />
cila do të bëhej për këtë qëllim sipas tregut aktual monetar dhe financiar të Kosovës.<br />
Duhet të aplikohen këto procedura me rastin e kthimit të mjeteve:<br />
4) Krijimi i kthimit të mjeteve (detyrimi negative) në sistem<br />
5) Gjenerimi i urdhëresës për kthim mjetesh<br />
6) Transferimi i mjeteve nga Thesari në xhirollogarinë e personit në bankën komerciale<br />
Doganat e Kosovës do të ndërmarrin:<br />
4) Krijimin e detyrimit negative në sistem<br />
Mënyra më e zakonshme e kthimit të mjeteve mund të ndodh duke e ndryshuar deklaratën e<br />
paguar doganore. Kurdo që një deklaratë DUA ndryshohet pasi të paguhet (e regjistruar në<br />
ASYCUDA me numrin serial P) dhe kur shuma e re që do të paguhet është më e vogël se shuma<br />
origjinale e paguar, sistemi e krijon në mënyrë automatike detyrimin negative në sistem me<br />
statusin “për t’u paguar”. Nga pikëpamja e kontabilitetit, ky është një operacion i barasvlershëm<br />
me zërin në librat e kontabilitetit të doganës.<br />
Megjithatë, ekzistojnë raste kur mjetet e kthyera nuk lidhen me ndonjë deklaratë të caktuar<br />
DUA. Në këto raste, detyrimi krijohet në mënyrë fizike nga menaxheri i autorizuar financiar, i<br />
cili i fut informatat e duhura sipas të dhënave relevante sa i përket atij rasti dhe në pajtim me<br />
procedurat e miratuara.<br />
5) Gjenerimi i urdhëresës për kthim të mjeteve<br />
Me të krijuar detyrimit sistemi e gjeneron urdhëresën e kthimit të mjeteve. Duhet të jetë në<br />
formën e një deklarate ku Dogana deklaron se një shumë e caktuar e parave duhet t’i kthehet<br />
pronarit të çekut, dhe i drejtohet departamentit të thesarit, ku mbahen mjetet për rikthim.<br />
Vetëm zyrtarët e caktuar financiar të zyrave për menaxhimin e financave do të mund të<br />
gjenerojnë urdhëresa për kthim të mjeteve. Urdhëresa për kthim të mjeteve e nënshkruar dhe e<br />
vulosur nga Dogana duhet t’i dërgohet personit të interesuar dhe një kopje e saj duhet t’i<br />
dërgohet departamentit të thesarit.<br />
6) Transferimi i mjeteve nga Thesari në xhirollogarinë e personit në bankën komerciale<br />
Pronari ia paraqet urdhëresën për kthimin e mjeteve departamentit të thesarit duke kërkuar<br />
kompensimin. Sipas procedurave të përcaktuara, departamenti i Thesarit do ta bart shumën e<br />
caktuar në xhirollogarinë bankare të personit në fjalë dhe i njofton doganën sa i përket këtij<br />
kompensimi.<br />
151
Kur kemi të bëjmë me pagesat përmes xhirollogarive, procesi i kthimit të mjeteve për DUA-të e paguara<br />
është më i thjeshtë. Në këtë rast shuma që do të kthehet i kreditohet në mënyrë automatike<br />
xhirollogarisë (ose si parapagim ose kredi).<br />
Shuarja e borxhit doganor<br />
Nga aspekti praktik, shuarja e borxheve doganore nënkupton anulimin (për ndonjë arsye të paraparë nga<br />
legjislacioni në fuqi) e borxheve të papaguara. Duke qenë i papaguar, dhe kur borxhi anulohet, atëherë<br />
nuk përfshihet ndonjë procedurë për pagesë. Anulimi i dokumentit përkatës në sistem nënkupton<br />
anulimin automatik të detyrimeve në sistem. Një shembull i tillë është kur një DUA e vlerësuar por e<br />
papaguar anulohet sipas procedurave normale në fuqi.<br />
Mallrat e kthyera<br />
Mallrat e Kosovës të cilat, pasi janë eksportuar nga Kosova, kthehen në Kosovë dhe lirohen për<br />
qarkullim të lirë brenda një periudhe prej tri vjetëve do të lirohen prej tagrave të importit pas kërkesës<br />
së importuesit apo personit në fjalë.<br />
Megjithatë:<br />
c) Periudha prej tri vjetëve mund të tejkalohet për shkak të ndonjë rrethane specifike;<br />
d) Kur, para eksportimit të tyre nga Kosova, mallrat e kthyera janë liruar për qarkullim të lirë sipas<br />
tagrave të zvogëluara apo zero të importit për shkak të shfrytëzimit të tyre për një qëllim të<br />
caktuar dhe se do të lirohen nga detyrimet vetëm nëse ato do të ri-importohen për qëllimin e<br />
njëjtë.<br />
Për më shumë informacione sa i përket mallrave të kthyera klikoni këtu.<br />
Informacione shtesë sa i përket mallrave të kthyera<br />
Kur qëllimi për të cilin mallrat në fjalë që do të importohen nuk është i njëjtë, shuma e tagrave<br />
importuese e cila u caktohet atyre do të zvogëlohet sipas shumës së caktuar të tatimit për mallra kur ato<br />
janë liruar fillimisht për qarkullim të lirë. Në rast se shuma e fundit e tejkalon atë të tatimit të caktuar<br />
fillestar për qarkullim të lirë të mallrave të kthyera, atëherë nuk do të bëhet ndonjë kthim mjetesh.<br />
Nuk do të jepet lirimi nga tagrat importuese sipas përshkrimit më lart në rast se mallrat:<br />
c) E eksportuara nga Kosova sipas procedurave të përpunimit të jashtëm përveç nëse ato mallra<br />
mbeten në vendin në të cilin janë eksportuar;<br />
d) Të cilat i nënshtrohen ndonjë mase të Kosovës që përfshinë eksportimin e tyre në vendet e<br />
tjera.<br />
152
Lirimi prej tagrave importuese për këto më sipër do të lejohet vetëm nëse mallrat ri-importohen në<br />
shtetin në të cilin janë eksportuar.<br />
Procedurat transitore<br />
Shumë prej veprimtarive komerciale përfshijnë lëvizje apo qarkullim të mallrave nga një vend në tjetrin.<br />
Sipas procedurës transitore, mallrat mund të lëvizin nga një lokacion në një tjetër brenda një vendi ose<br />
ndërmjet vendeve pa pagesën e taksave apo tatimeve. Kjo nënkupton qarkullimin e tyre nën kontrollin e<br />
doganave. Kur mallrat lëvizin nga një zyrë doganore në një tjetër brenda një vendi apo territori doganor,<br />
atëherë kësaj i referohemi si transit shtetëror, dhe kur zyrat doganore gjenden në më shumë se në një<br />
vend apo territor doganor, atëherë kjo njihet si transit ndërkombëtar.<br />
Procedura transitore është procedura doganore e cila aplikohet për mallrat që hyjnë në territorin e<br />
Kosovës nga një vend tjetër, dhe të cilat kanë për synim të kalojnë përmes dhe të dalin nga territori i<br />
Kosovës, në një vend të tretë (që ndryshe njihet si “transit ndërkombëtar” ose “transit kalimtar”).<br />
Personi apo firma përgjegjëse për mallra transitore e merr përsipër transitin e mallrave nga një pikë e<br />
caktuar në një pikë tjetër, për sigurimin e mbulimit të detyrimeve dhe tatimeve që aplikohen për shkak<br />
të rrezikut për lëvizjen transitore, dhe për përgatitjen e dorëzimin e deklaratës doganore të transitit, së<br />
bashku me dokumentacionin përkatës mbështetës.<br />
Për më shumë informacione sa i përket procedurës transitore klikoni këtu.<br />
153
Procedura transitore në Kosovë<br />
Baza ligjore për procedurën transitore është e përcaktuar me nenet 96-102 të kodit doganor.<br />
Po ashtu, nenet 208 deri 265 të “Udhëzimit administrativ nr. 11/2009 për implementimin e Kodit<br />
Doganor” ofrojnë detaje më specifike për qarkullimin transitor, duke përfshirë informata për garancionin<br />
transitor, formalitetet në zyrën e nisjes doganore, formalitetet në zyrën e rrugës, formalitetet në zyrën e<br />
destinacionit, itineraret e rrugës transitore, si dhe procedurat e thjeshtësuara transitore për dërgesat<br />
me rrugë hekurudhore, me kontejnerë të mëdhenj, me anë të rrugëve ajrore dhe me anë të<br />
tubacioneve.<br />
Personi apo firma përgjegjëse për mallra transitore e merr përsipër transitin e mallrave nga një pikë e<br />
caktuar në një pikë tjetër, për sigurimin e mbulimit të detyrimeve dhe tatimeve që aplikohen për shkak<br />
të rrezikut për lëvizjen transitore, dhe për përgatitjen e dorëzimin e deklaratës doganore të transitit, së<br />
bashku me dokumentacionin përkatës mbështetës.<br />
Për qëllime të transitit, do të aplikohen përkufizimet në vijim në Kosovë:<br />
‘Zyra e nisjes’ nënkupton zyrën doganore ku pranohen deklaratat për mallra për<br />
procedurën transitore.<br />
‘Zyra e destinacionit’ nënkupton zyrën doganore ku duhet të paraqiten mallrat nën<br />
procedurë me qëllim të përfundimit të procedurës transitore.<br />
“Zyra e garancionit’ nënkupton zyrën ku dogana vendos që garancionet e ofruara nga<br />
garantuesi do të deponohen.<br />
Formalitetet në zyrën e nisjes<br />
Mallrat e vendosura nën procedurën transitore do të barten në zyrën e destinacionit me anë të rrugës<br />
më të justifikuar dhe më ekonomike.<br />
Në disa raste, Doganat e Kosovës në zyrën e nisjes mund ta përshkruajnë itinerarin, i cili futet në<br />
rubrikën 44 të deklaratës transitore, duke i marrë parasysh detajet e komunikuara nga personi<br />
përgjegjës për qarkullimin transitor (Shih “Udhëzimet për plotësimin e deklaratës dhe procedurat<br />
doganore”, më sipër)<br />
154
Zyra e nisjes do ta përcaktojë afatin kohor brenda së cilës mallrat duhet të paraqiten në zyrën e<br />
destinacionit, duke e marrë parasysh itinerarin, motin dhe kushtet e rrugës, transportin aktual dhe<br />
legjislacionin tjetër dhe, nëse është e përshtatshme, detajet e komunikuara nga personi përgjegjës për<br />
qarkullimin transitor.<br />
Kur mallrat paraqiten në zyrën e destinacionit pas kalimit të afatit kohor të përshkruar nga zyra e nisjes,<br />
dhe kur ky dështim i paraqitjes me kohë ndodh për shkak të rrethanave të cilat shpjegohen dhe<br />
justifikohen mirë para zyrës së destinacionit, dhe i atribuohen transportuesit ose personit përgjegjës për<br />
qarkullimin transitor, atëherë kjo e fundit do të gjykohet se përkon me afatin kohor të përshkruar.<br />
Mallrat e deklaruara në kuadër të procedurës transitore nuk do të lirohet poqë se nuk është e mbyllur<br />
me plombë pjesa e ngarkesës së mjetit transportues.<br />
Këto në vijim duhet të mbyllen me plombë:<br />
a) Pjesa e ngarkesës, ku mjeti i transportit është miratuar sipas rregullave të tjera ose është e<br />
pranueshme nga zyra e nisjes si e përshtatshme për mbyllje me plombë;<br />
b) Secila pako individuale, në raste të tjera.<br />
Mjeti i transportit mund të pranohet si e përshtatshme për mbyllje me plombë sipas kushtit që:<br />
a) Plombat mund të vendosen thjeshtë dhe me efikasitet në to;<br />
b) Janë të ndërtuara në atë mënyrë sa që asnjë mall nuk mund të largohet apo të futet pa lënë<br />
gjurmë të dukshme, ose pa i prishur plombat;<br />
c) Nuk kanë hapësira të fshehta ku mallrat mund të fshihen;<br />
d) Hapësirat e rezervuara për ngarkesë kanë qasje të lehtë për inspektim nga autoritetet doganore.<br />
Çfarëdo automjeti rrugor, me rimorkio, gjysmë-rimorkio apo kontejner i miratuar për bartje të mallrave<br />
i mbyllur me plombë doganore në pajtim me marrëveshjen ndërkombëtare në të cilën bën pjesë Kosova<br />
konsiderohet si i përshtatshëm për mbyllje me plombë dhe si rrjedhojë për procedurën transitore.<br />
Zyra e nisjes mund ta përjashtojë plombimin, duke i pasur parasysh mënyrat e tjera të mundshme të<br />
identifikimit, përshkrimin e mallrave në deklaratën transitore ose kur dokumentet plotësuese i bëjnë ato<br />
që të identifikohen me lehtësi.<br />
Duhet të ofrohet një përshkrim i mirë i cili mundëson identifikimin e mallrave, të cilat janë të precizuara<br />
mjaftueshëm për të mundësuar identifikimin e lehtë të sasisë dhe natyrës së mallrave.<br />
155
Kur zyra e nisjes mundëson mos mbylljen e pjesës së ngarkesës, zyrtari duhet ta mbështesë këtë ‘Mos<br />
mbyllje” në deklaratën transitore në anën e kundërt të pjesës “plumba e ngjitur” në rubrikën ‘D.<br />
Kontrolli prej zyrës së nisjes’ në deklaratën transitore.<br />
Garancionet transitore<br />
Garancionet individuale në formën e depozitit me para të gatshme dorëzohen normalisht në zyrën e<br />
nisjes. Depozita do të kthehet kur procedura transitore të shkarkohet.<br />
Kur zyra e nisjes nuk është zyrë e garancionit, kjo e fundit do ta mbajë një kopje të instrumentit me anë<br />
të të cilit e ka pranuar veprimin e garantuesit. Personi përgjegjës për qarkullimin transitor duhet t’ia<br />
paraqes origjinalin zyrës së nisjes, ku edhe do ta mbetet.<br />
Zyra e garancionit mund ta tërheq vendimin e vet për pranimin e veprimit të garantuesit nëse kushtet e<br />
përcaktuara në kohën e lëshimit nuk janë përmbushur. Po ashtu, garantuesi mund ta anulojë veprimin e<br />
vet në çfarëdo kohe. Tërheqja apo anulimi do të hyn në fuqi në ditën e gjashtëmbëdhjetë pas datës kur<br />
garantuesi ose zyra e garancionit është njoftuar.<br />
Zyra e garancionit do t’i njoftojë Doganat e Kosovës menjëherë për çfarëdo tërheqje apo anulimi dhe<br />
datën kur kjo hyn në fuqi. Dogana do t’i njoftojnë të gjitha zyrat e tjera doganore të cilat mund të jenë të<br />
përfshira.<br />
Garancioni individual i dorëzuar nga garantuesi duhet të përkojë me mostrën në aneksin 22 të<br />
“Udhëzimit administrativ nr. 11/2009 për implementimin e Kodit Doganor”.<br />
Dispozitat sa i përket procedurave të thjeshtuara transitore<br />
Pas aplikimit nga detyruesi apo pranuesi i mallit, cilido prej tyre, Doganat e Kosovës mund të autorizojnë<br />
thjeshtësimin në vijim:<br />
a) Shfrytëzimi i garancionit gjithëpërfshirës apo heqjes së garancionit;<br />
b) Heqja nga kërkesat e shfrytëzimit të itinerarit të përshkruar;<br />
c) Statusin e dërguesit të miratuar të mallit;<br />
d) Statusin e pranuesit të miratuar të mallit;<br />
e) Aplikimi i thjeshtësimit të procedurave të specifikuara për mallrat:<br />
i. E transportuara me rrugë hekurudhore apo kontejnerë të mëdhenj;<br />
ii. E transportuara me rrugë ajrore;<br />
iii. Që qarkullojnë me tubacion.<br />
156
Mallrat për të cilat vlen procedura e transitit mund të transportohen midis dy pikave në Kosovë përmes<br />
territorit të një vendi tjetër me kusht që ato të janë bartur përmes atij vendi të mbuluara me një<br />
dokument të vetëm transportues të nxjerrë në Kosovë. Kur ndodh kështu, fuqia i procedurës transitore<br />
do të pezullohet në territorin e vendit tjetër.<br />
Udhëzimet e detajuara për këto procedura të thjeshtësuara të transitit, duke përfshirë metodën për<br />
aplikimin për procedura të thjeshtësuara transitore, janë dhënë në nenet 225 deri 263 të “Udhëzimit<br />
administrativ nr. 11/2009 për implementimin e kodit doganor”.<br />
Dokumentet e nevojshme<br />
Dokumentet në vijim nevojiten për procedurën e transitit doganor:<br />
Deklarata doganore e mallrave (shih mostrën nga aneksi 16 i Udhëzimit administrativ nr.<br />
11/2009),<br />
Fatura komerciale,<br />
Lista e ngarkesës, dhe<br />
Depoziti me para të gatshme, ose garancioni doganor.<br />
Deklarata doganore e transitit duhet të plotësohet duke i përdor kodet e referuara më sipër në këtë<br />
udhëzues, në kuadër të “Udhëzimeve për plotësimin e deklaratës dhe procedurave doganore”. Në<br />
përgatitjen e një deklarate doganore të transitit, personi përgjegjës për qarkullimin transitor duhet ta<br />
deklarojë procedurën e transitit, duke përdorë kodin përkatës për transit. Kodet që duhet të përdoren<br />
157
për futjen e të dhënave në deklaratën doganore të transitit janë dhënë në aneksin 19 të “Udhëzimit<br />
administrativ nr. 11/2009 për implementimin e Kodit Doganor.<br />
Deklarata doganore e transitit mund të dorëzohet ose në mënyrë elektronike ose në kopje fizike në<br />
zyrën doganore të nisjes. Deklaratat e transitit do të dorëzohen normalisht në zyrën e nisjes së<br />
Doganave të Kosovës gjatë ditëve dhe orëve të caktuara të orarit të punës. Megjithatë, dogana, me<br />
kërkesën e personit përgjegjës për transit dhe me shpenzimet e atij personi, mund të jep autorizimin që<br />
deklarata të mund të dorëzohet edhe jashtë ditëve dhe orëve të caktuara të orarit të punës. Mund të<br />
aplikohen tarifa shërbyese të veçanta në raste të këtilla të shërbimit jashtë orarit të punës, dhe se do të<br />
aplikohen për mbulimin e shpenzimeve shtesë që lidhen me ofrimin e shërbimit.<br />
Ju lutem shihni anekset 23 dhe 24 të “Udhëzimit administrativ nr. 11/2009 për implementimin e Kodit<br />
Doganor” për formën e garancionit individual dhe për listën e ngarkesës transitore. Listat e ngarkesës të<br />
përpiluara në pajtim me aneksin 24 dhe që përkojnë me mostrën në aneksin 23 mund të përdoren në<br />
vend të fletëzave vijuese (të deklaratës doganore), si pjesë përshkruese, dhe si rrjedhojë pjesë përbërëse<br />
e deklaratës transitore. Doganat e Kosovës do të mundësojnë që lista e ngarkesës të përdoret si pjesë<br />
përshkruese e deklaratave transitore të dorëzuara me anë të mjeteve elektronike.<br />
Një mjet i vetëm i transportit mund të përdoret për ngarkimin e mallrave në më shumë se në një zyrë të<br />
nisjes, dhe për shkarkimin e tyre në më shumë se një zyrë të destinacionit.<br />
Këto më poshtë konsiderohen se përbëjnë një mjet të vetëm të transportit me kusht që mallrat e<br />
bartura të janë dërguar së bashku:<br />
a) Një automjet rrugor i shoqëruar nga rimorkio (rimorkiot) ose gjysmë-rimorkio (gjysmërimorkiot)<br />
e tij<br />
b) Një varg transportuesish hekurudhor po vagonësh;<br />
c) Kontejnerët e ngarkuar në një mjet të vetëm të transportit.<br />
Për qëllim të transitit, deklarata doganore (DUA) përbëhet prej kopjeve si në vijim:<br />
a) Kopja 1 e zyrës së nisjes;<br />
b) Kopja 4 e zyrës së destinacionit; dhe,<br />
c) Kopja e kthimit 5 Kopja e transitit.<br />
Fletëzat shtesë vijuese të formularit të deklaratës dhe/ose lista e ngarkesës përdoren për ta plotësuar<br />
deklaratën transitore kur më shumë se një mall transportohet dhe kur nuk ka hapësirë të mjaftueshme<br />
për regjistrimin e detajeve të të gjitha mallrave në faqen e parë të deklaratës doganore.<br />
Me kusht që mallrat e mbuluara nga qarkullimi transitor të janë transportuar në automjetin e njëjtë dhe<br />
qarkullimi bëhet nga një zyre e nisjes në zyrën tjetër të nisjes, atëherë mjafton një deklaratë e vetme<br />
158
transitore. Në anën tjetër, për shembull, nëse një ngarkesë ndahet në dy kamionë, secili kamion duhet ta<br />
ketë deklaratën e vet transitore, edhe nëse të gjitha mallrat e kanë statusin e njëjtë dhe udhëtojnë<br />
ndërmjet zyrës së njëjtë doganore dhe përshkojnë rrugën e njëjtë, etj.<br />
Garancionet<br />
Garancioni gjithëpërfshirës dhe lirimi nga garancioni<br />
Personi përgjegjës për qarkullimin transitor mund ta përdor një garancion gjithëpërfshirës, ose lirimin<br />
nga garancionit, deri në një shumë të specifikuar. Për aplikimin e garancionit gjithëpërfshirës bëhet<br />
llogaria e shumës së borxhit doganor, i cili mund të shkaktohet për secilin veprim transitor.<br />
Shuma e specifikuar duhet të jetë e njëjtë me shumën e borxhit doganor, i cili mund të shkaktohet sa i<br />
përket mallrave që personi përgjegjës për qarkullimin transitor i vendos në kuadër të procedurës<br />
transitore gjatë një periudhe prej së paku një jave.<br />
Zyra e garancionit do ta përcaktojë shumën në bashkëpunim me personat në fjalë në bazë të<br />
informacionit të mallrave të cilat janë bartur në të kaluarën dhe një vlerësimi të vëllimit të operacionit të<br />
paraparë transitor siç dëshmohet, mes tjerash, me anën e dokumentacionit përkatës komercial dhe<br />
librave të kontabilitetit. Në përcaktimin e shumës së specifikuar, duhet të merret norma më e lartë e<br />
detyrimeve dhe e tarifave të mallrave në këtë libër kontabiliteti.<br />
159
Zyra e garancionit do ta rishikojë shumën e specifikuar në baza vjetore, veçanërisht në dritën e<br />
informacionit të marrë nga zyra ose zyrat e nisjes, dhe do ta korrigjojë këtë shumë sipas nevojës.<br />
Personi përgjegjës për qarkullimin transitor do të sigurojë që detyrimet dhe tatimet e rrezikut në<br />
procedurën e transitit të mos e tejkalojnë shumën e specifikuar, duke i marrë parasysh operacionet apo<br />
veprimet për të cilat procedura ende nuk ka përfunduar.<br />
Personi përgjegjës për qarkullimin transitor duhet ta informojë zyrën e garancionit kur shuma e<br />
specifikuar është nën nivelin e nevojshëm të mbulimit të operacioneve transitore.<br />
Shuma që duhet të mbulohet nga garancioni gjithëpërfshirës mund të zvogëlohet deri në:<br />
a) 50% të shumës së specifikuar kur personi përgjegjës për qarkullimin transitor dëshmon se gjendja<br />
e tij financiare është e mirë dhe se ka përvojë të mjaftueshme me procedurat transitore;<br />
b) 30% e shumës së specifikuar kur personi përgjegjës për qarkullimin transitor dëshmon se gjendja<br />
e tij financiare është e mirë dhe se ka përvojë të mjaftueshme me procedurat transitore, dhe se<br />
bashkëpunon ngushtë me autoritetet doganore.<br />
Mund të ketë lirim nga garancioni kur personi përgjegjës për qarkullimin transitor dëshmon se personi i<br />
përmbahet standardeve të besueshme të përshkruara në paragrafin (b) më lartë, dhe se i ka nën kontroll<br />
veprimtaritë transportuese dhe se ka mjete të mjaftueshme financiare për t’i përmbushur të gjitha<br />
obligimet. Për qëllim të paragrafëve 2 dhe 3, Doganat e Kosovës nuk do t’i marrin parasysh kriteret e<br />
përcaktuara në aneksin 26 të Udhëzimit administrativ nr. 11/2009 për implementimin e Kodit Doganor”.<br />
Për të qenë i autorizuar për ofrimin e garancionit gjithëpërfshirës sa i përket llojeve të mallrave të cilave<br />
i referohet aneksi 21 i “Udhëzimit administrativ nr. 11/2009 për implementimin e Kodit Doganor”,<br />
personi përgjegjës për qarkullimin transitor duhet të dëshmojë, jo vetëm se i përmbushë kushtet e nenit<br />
233, por edhe se ka gjendje të mirë financiare, se personi ka përvojë të mjaftueshme me procedurat<br />
transitore, dhe se ose bashkëpunon ngushtë me doganën ose e ka nën kontroll veprimtarinë e<br />
transportit.<br />
Shuma që do të mbulohet nga garancioni gjithëpërfshirës të cilës i referohemi në paragraf mund të<br />
zvogëlohet në:<br />
a) 50% të shumës së specifikuar kur personi përgjegjës për qarkullimin transitor dëshmon se<br />
bashkëpunon shumë ngushtë me Doganën dhe se e ka nën kontroll veprimtarinë e transportit;<br />
160
) 30% të shumës së specifikuar kur personi përgjegjës për qarkullimin transitor dëshmon se<br />
bashkëpunon shumë ngushtë me autoritetet doganore, i ka nën kontroll të gjitha veprimtaritë e<br />
transportit, dhe se ka mjete të mjaftueshme financiare për t’i përmbushur obligimet e tij.<br />
Garancioni gjithëpërfshirës duhet të dorëzohet nga garantuesi. Do t’i nënshtrohet dokumentit garantues<br />
që përkon me mostrën në aneksin 8 të Udhëzimit administrativ nr. 11/2009 për implementimin e Kodit<br />
Doganor.<br />
Në bazë të autorizimit, Dogana do t’ia lëshojë personit përgjegjës për qarkullimin transitor një ose më<br />
shumë certifikata të garancionit gjithëpërfshirës ose certifikatën për lirim nga garancioni (më tutje<br />
‘certifikatat’) të përpiluara sipas formës që përkon me mostrën në aneksin 29 ose aneksin 30 të<br />
Udhëzimit administrativ nr. 11/2009 për implementimin e Kodit Doganor”, dhe të plotësuara në pajtim<br />
me aneksin 31, për t’i mundësuar personit përgjegjës për qarkullimin transitor që të ofrojë dëshmi të<br />
garancionit gjithëpërfshirës ose të lirimit nga garancioni.<br />
Certifikata do t’i paraqitet zyrës së nisjes. Informacionet e certifikatës duhet të shënohen në deklaratën<br />
transitore.<br />
Megjithatë kur të dhënat e garancionit shkëmbehen midis zyrës së garancionit dhe zyrës së nisjes përmes<br />
teknologjisë së informacionit dhe rrjeteve kompjuterike, atëherë nuk paraqitet ndonjë certifikatë në<br />
zyrën e nisjes.<br />
Periudha e vlefshmërisë së certifikatës nuk duhet të tejkalojë mbi dy vjet. Kjo periudhë mund të zgjatet<br />
nga zyra e garancioneve edhe për një periudhë tjetër e cila nuk i tejkalon dy vjet.<br />
Nga data në fuqi të tërheqjes së një autorizimi për shfrytëzimin e garancionit të përgjithshëm ose të<br />
lirimit nga garancioni nga autoritetet doganore, nga data në fuqi e tërheqjes nga zyra e garancionit të<br />
pranimit të saj të veprimeve të garantuesit, ose nga data në fuqi e anulimit të veprimtarisë nga garantuesi,<br />
certifikatat e lëshuara më herët mund të mos shfrytëzohen për vendosjen e mallrave nën procedurën<br />
transitore dhe se do të kthehen nga personi përgjegjës për qarkullimin transitor në zyrën e garancionit<br />
pa ndonjë vonesë.<br />
Secila zyrë e garancionit doganorë do t’ia dërgojë administratës doganore mënyrë me anë të së cilës<br />
mund të identifikohen certifikatat që janë të vlefshme dhe të cilat nuk janë kthyer ende. Si rrjedhojë,<br />
administrata doganore do ta informojë zyrën tjetër përkatëse doganore.<br />
161
Garancionet tranzitore<br />
Garancionet individuale në formën e depozitës me para të gatshme normalisht dorëzohen në zyrën e<br />
nisjes. Depoziti do të kthehet kur procedurat e transitit të jenë shkarkuar.<br />
Garancioni individual i dorëzuar nga garantuesi duhet të përkojë me mostrën në aneksin 22 të Udhëzimit<br />
administrativ nr. 11/2009 për implementimin e Kodit Doganor”.<br />
Kur zyra e nisjes nuk është zyra e garancionit, kjo e fundit do ta mbajë një kopje të instrumentit me të<br />
cilin e ka pranuar veprimin e garantuesit. Personi përgjegjës për qarkullimin transitor duhet t’ia paraqes<br />
origjinalin zyrës së nisjes ku edhe do të mbetet.<br />
Zyra e garancionit mund ta tërheq vendimin e vet për pranimin e veprimit të garantuesit nëse kushtet e<br />
përcaktuara në kohën e lëshimit nuk janë përmbushur. Po ashtu, garantuesi mund ta anulojë veprimin e<br />
vet në çfarëdo kohe. Tërheqja apo anulimi do të hyn në fuqi në ditën e gjashtëmbëdhjetë pas datës kur<br />
garantuesi ose zyra e garancionit është njoftuar.<br />
Zyra e garancionit do t’i njoftojë Doganat e Kosovës menjëherë për çfarëdo tërheqje apo anulimi dhe<br />
datën kur kjo hyn në fuqi. Doganat do t’i njoftojnë të gjitha zyrat e tjera doganore të cilat mund të jenë<br />
të përfshira.<br />
Formalitetet doganore për procedurën transitore<br />
Formalitetet në zyrën e nisjes<br />
Mallrat e vendosura nën procedurën transitore do të barten në zyrën e destinacionit me anë të rrugës<br />
më të justifikuar dhe më ekonomike.<br />
162
Në disa raste, Doganat e Kosovës në zyrën e nisjes mund ta përshkruajnë itinerarin, i cili futet në<br />
rubrikën 44 të deklaratës transitore, duke i marrë parasysh detajet e komunikuara nga personi<br />
përgjegjës për qarkullimin transitor (Shih “Udhëzimet për plotësimin e deklaratës dhe procedurat<br />
doganore”, më sipër)<br />
Zyra e nisjes do ta përcaktojë afatin kohor brenda së cilës mallrat duhet të paraqiten në zyrën e<br />
destinacionit, duke e marrë parasysh itinerarin, motin dhe kushtet e rrugës, transportin aktual dhe<br />
legjislacionin tjetër dhe, nëse është e përshtatshme, detajet e komunikuara nga personi përgjegjës për<br />
qarkullimin transitor.<br />
Kur mallrat paraqiten në zyrën e destinacionit pas kalimit të afatit kohor të përshkruar nga zyra e nisjes,<br />
dhe kur ky dështim i paraqitjes me kohë ndodh për shkak të rrethanave të cilat shpjegohen dhe<br />
justifikohen mirë para zyrës së destinacionit, dhe i atribuohen transportuesit ose personit përgjegjës për<br />
qarkullimin transitor, atëherë kjo e fundit do të gjykohet se përkon me afatin kohor të përshkruar.<br />
Mallrat e deklaruara në kuadër të procedurës transitore nuk do të lirohet poqë se nuk është e mbyllur<br />
me plombë pjesa e ngarkesës së mjetit transportues.<br />
Këto në vijim duhet të mbyllen me plombë:<br />
a) Pjesa e ngarkesës, ku mjeti i transportit është miratuar sipas rregullave të tjera ose është e<br />
pranueshme nga zyra e nisjes si e përshtatshme për mbyllje me plombë;<br />
b) Secila pako individuale, në raste të tjera.<br />
Mjeti i transportit mund të pranohet si e përshtatshme për mbyllje me plombë sipas kushtit që:<br />
a) Plombat mund të vendosen thjeshtë dhe me efikasitet në to;<br />
b) Janë të ndërtuara në atë mënyrë sa që asnjë mall nuk mund të largohet apo të futet pa lënë<br />
gjurmë të dukshme, ose pa i prishur plombat;<br />
c) Nuk kanë hapësira të fshehta ku mallrat mund të fshihen;<br />
d) Hapësirat e rezervuara për ngarkesë kanë qasje të lehtë për inspektim nga autoritetet doganore.<br />
Çfarëdo automjeti rrugor, me rimorkio, gjysmë-rimorkio apo kontejner i miratuar për bartje të mallrave<br />
i mbyllur me plombë doganore në pajtim me marrëveshjen ndërkombëtare në të cilën bën pjesë Kosova<br />
konsiderohet si i përshtatshëm për mbyllje me plombë dhe si rrjedhojë për procedurën transitore.<br />
163
Zyra e nisjes mund ta përjashtojë plombimin, duke i pasur parasysh mënyrat e tjera të mundshme të<br />
identifikimit, përshkrimin e mallrave në deklaratën transitore ose kur dokumentet plotësuese i bëjnë ato<br />
që të identifikohen me lehtësi.<br />
Duhet të ofrohet një përshkrim i mirë i cili mundëson identifikimin e mallrave, të cilat janë të precizuara<br />
mjaftueshëm për të mundësuar identifikimin e lehtë të sasisë dhe natyrës së mallrave.<br />
Kur zyra e nisjes mundëson mos mbylljen e pjesës së ngarkesës, zyrtari duhet ta mbështesë këtë ‘Mos<br />
mbyllje” në deklaratën transitore në anën e kundërt të pjesës “plumba e ngjitur” në rubrikën ‘D.<br />
Kontrolli prej zyrës së nisjes’ në deklaratën transitore.<br />
Transiti TIR<br />
Konventa e Doganave për Transportin Ndërkombëtar të Mallrave që mbulohen me karnetin TIR<br />
(Konventa TIR) ofron një proces efektiv për qarkullimin e mallrave me kamion në nivel ndërkombëtar<br />
përmes tri ose më shumë vendeve me inspektime minimale ose pa inspektim fare të tyre në dogana në<br />
vendet intervenuese. Sistemi TIR përdor kontejnerë dhe kamion të dizajnuar posaçërisht për këtë<br />
veprimtari, pastaj plomba doganore që sigurojnë transportin, si dhe një karnet TIR që shërben edhe si<br />
dokument kontrolli doganor edhe si garancion financiar. Konventa TIR përbëhet prej 68 vendeve<br />
aktualisht dhe se veprimtaritë e TIR-it mbulohen në tërë Evropën, Afrikën Veriore dhe në Lindjen e<br />
Mesme. Rreth 3 milion transporte TIR bëhen për çdo vit. Secili që ka udhëtuar nëpër rrugët e Evropës<br />
do t’i njeh targat tashmë të njohura të kaltra e të bardha të TIR-it, të cilat i mbajnë me mijëra kamionë e<br />
rimorkio që shfrytëzojnë TIR-in.<br />
Kosova nuk është aktualisht pjesë e sistemit TIR dhe si rrjedhojë kamionët e regjistruar në Kosovë nuk<br />
mund të angazhohen në dërgesat e transitit TIR. Megjithatë, siç është përmendur më sipër, të gjitha<br />
164
vendet evropiane marrin pjesë në sistemin TIR dhe si rrjedhojë ngarkesat TIR kalojnë transit në Kosovë<br />
dhe në disa raste përfundojnë në Kosovë. Ngarkesat TIR mund të fillojnë në Kosovë nëse kamioni është<br />
i regjistruar në një vend tjetër dhe është i përcaktuar si automjet TIR.<br />
Për më shumë informata sa i përket sistemit TIR, shihni http://www.unece.org/tir/welcome.html<br />
Udhëtarët<br />
Deklarimet personale dhe përjashtimet<br />
DEKLARIMI MONETAR<br />
Ligji kosovar kundër pastrimit të parave (Ligji 03L-196) kërkon që secili person që hyn ose del<br />
nga Kosova me instrumente monetare në vlerë prej 10,000 eurove ose më shumë duhet t’i<br />
deklarojë mjetet në Doganat e Kosovës. Mosdeklarimi i tyre mund të rezultojë në dënime<br />
substanciale.<br />
Secili person që hyn ose del nga Republika e Kosovës dhe bart instrumente monetare me vlerë prej<br />
10,000 eurove ose më shumë duhet ta deklarojë shumën e instrumenteve monetare si dhe burimin e<br />
instrumenteve të tilla monetare me shkrim doganierit të autorizuar, dhe, nëse kërkohet nga zyrtari, do<br />
t’ia paraqes instrumentet monetare.<br />
Për qëllim të kësaj kërkese, personi do të konsiderohet se bart instrumente monetare, nëse, mes<br />
tjerash, janë në posedim fizik të personit të tillë ose në automjet privat ose në mjete të tjera bartëse që<br />
shfrytëzohen nga personi në fjalë.<br />
Secili person që dërgon nga Republika e Kosovës në një vend tjetër jashtë Kosovës, ose pranon në<br />
Kosovë nga një vend jashtë Kosovës, përmes postës ose korrierit komercial, instrumente monetare të<br />
165
vlerës prej 10,000 eurove ose më shumë duhet t’i deklarojë instrumentet monetare si dhe burimin e<br />
instrumenteve monetare në formë të shkruar, në formatin e përshkruar nga Drejtoria e përgjithshme e<br />
Doganave të Kosovës pranë doganierit të autorizuar, dhe, nëse kërkohet nga zyrtari, do t’ia paraqes<br />
instrumentet monetare.<br />
Personi mund t’i përmbush obligimet e tij/saj raportuese përmes njoftimit të përmbajtjes së pakos në<br />
deklarimin doganor ose në dokumentacionin e transportit ndërkombëtar.<br />
PËRJASHTIMET PERSONALE TË UDHËTARËVE<br />
a) prodhimet e duhanit:<br />
- 200 cigare, ose<br />
- 100 cigare (cigare të peshës maksimale prej tri gramëve secila), ose<br />
- 50 puro, ose<br />
- 250 gram të duhanit për pirje, ose<br />
- një asortiment proporcional të këtyre produkteve të ndryshme të duhanit;<br />
b) alkoolet dhe pijet alkoolike:<br />
c) parfume:<br />
- pijet e distiluara dhe spiritusit të një fortësie të caktuar me vëllim që e tejkalon 22%;<br />
alkool të padenatyrulauar prej 80% e më shumë: një litër, ose<br />
- pijet e distiluara dhe spiritusit, dhe aperitivët me bazë vere ose alkooli, rumi, saké ose<br />
pije të ngjashme, të një fortësie alkoolike me vëllim që nuk e tejkalojnë 22% të vëllimit;<br />
verë e gazuar, verë likeri: dy litrash, ose asortimente proporcionale të këtyre<br />
produkteve të ndryshme, si dhe<br />
- verë: dy litra;<br />
50 gram ose ujë tualeti: 0,25 litra;<br />
d) produkte mjekësore; sasia e nevojshme për t’i përmbushur nevojat personale të udhëtarëve.<br />
* Nuk ka lirim për mallrat (duhan dhe alkool) që i referohemi në paragrafin (a) dhe (b) më lart për udhëtarët<br />
nën moshën 17 vjeçare.<br />
Ankesat lidhur me vendimet administrative doganore<br />
166
Të gjithë personat të cilët kanë të bëjnë me doganat duhet ta kenë mundësinë që të marrin<br />
shpjegime për vendimet e doganave dhe të paraqesin ankesë në vendimin doganor për çfarëdo<br />
çështje. Kjo e drejtë e ankesës siguron mbrojtje kundrejt vendimeve të cilat mund të mos jenë në<br />
pajtim me ligjet e doganave dhe rregulloret ose dispozitat e tjera ligjore të Kosovës.<br />
Neni 291 dhe 292 i kodit doganor siguron të drejtën e cilitdo “person” 59 që të kërkojë “shqyrtim të<br />
vendimit” të ndonjë vendimi të pafavorshëm të marrë nga dogana. Kërkesa për shqyrtimin e vendimit të<br />
tillë duhet të dorëzohet në Doganat e Kosovës brenda 30 ditëve nga data e pranimit të vendimit.<br />
Dogana mund:<br />
a) Ta lë në fuqi vendimin në fjalë dhe ta refuzojë kërkesën;<br />
b) Ta anulojë/tërheq vendimin dhe ta pranojë kërkesën;<br />
c) Ta ndryshojë vendimin duke e pranuar pjesërisht kërkesën.<br />
Në cilindo rast, Doganat e Kosovës do të marrin vendimin për kërkesën e paraqitur për shqyrtim<br />
brenda 30 ditëve.<br />
Personat, të cilët janë të pakënaqur me vendimin e marrë lidhur me kërkesën për shqyrtim nga dogana,<br />
e kanë të drejtën pastaj të dorëzojnë ankesë kundrejt vendimit në Bordin e pavarur të ankesave (më<br />
tutje Bordi).<br />
Ankesa e tillë duhet t’i dorëzohet bordit brenda 30 ditësh nga data kur vendimi është pranuar nga<br />
Doganat e Kosovës.<br />
Në rastet kur bordi zhvillon seancë të mbyllur dëgjimore, Dogana do t’i përgjigjet me shkrim brenda 30<br />
ditësh prej datës së lajmërimit sa i përket ankesës.<br />
Në rastet kur bordi zhvillon seancë të mbyllur dëgjimore, Dogana do të përfaqësohet prej përfaqësuesit<br />
të saj të autorizuar.<br />
Palët e pakënaqura mund të ankohen për këtë rast në gjykatën kompetente.<br />
59 “Personi” definohet si:<br />
- person fizik,<br />
- person juridik,<br />
- ku mundësia ofrohet nën rregulloret në fuqi, një asociacion i personave që njihet se e ka kapacitetin të kryej akte<br />
juridik, por nuk e ka statusin ligjor të personit juridik.<br />
167
Nëse çështja zgjidhet përfundimisht në favor të:<br />
a) Doganave të Kosovës, ankuesi duhet t’i paguaj tagrat e importit ose eksportit, tarifat dhe<br />
interesin e papaguar që është grumbulluar deri në momentin kur zgjidhet rasti, ose<br />
b) Ankuesit, atëherë Dogana do ta:<br />
(i) kompensojë secilën tagër importi apo tagër eksporti të mbi paguar së bashku me interesin e<br />
grumbulluar deri në momentin kur rasti është zgjedhur;<br />
(ii) nëse mallrat i janë kthyer pronarit, shitur apo asgjësuar:<br />
a. Një shumë e barasvlershme me shumën e paguar nga pronari për kthimin e<br />
mallrave;<br />
b. Nëse mallrat janë shitur, shuma e barasvlershme me të ardhurat nga shitja, ose<br />
c. Nëse mallrat janë asgjësuar, shuma e barasvlershme me vlerën në treg të atij<br />
artikulli/malli në momentin e konfiskimit.<br />
Me qëllim që t’u ndihmohet importuesve dhe eksportuesve t’i kuptojnë obligimet dhe të drejtat e tyre<br />
kur vjen deri te zgjidhja e kontesteve që mund të dalin nga vendimet e marra nga Dogana, janë nxjerrë<br />
udhëzimet jo zyrtare në vijim se çfarë nevojitet për t’u përgatitur dhe dorëzuar ose një kërkesë për<br />
shqyrtim ose një ankesë. Këto udhëzime janë të komplikuara për nga natyra, duke marrë parasysh<br />
natyrën komplekse të lëndëve mbi të cilat merren vendimet e rregullta të doganës. Për më shumë<br />
informacione sa i përket udhëzimeve për ankesa klikoni këtu.<br />
Udhëzimet e procedurës së ankesës<br />
Informacioni i dhënë këtu nuk është zyrtar, por që u ndihmon tregtarëve me përgatitjen e një ankese të<br />
suksesshme për vendimet e pafavorshme të marra nga zyrtarët doganor.<br />
Natyrisht se nuk ka garancione se një ankesë do të jetë e suksesshme, por nëse ekziston rasti për një<br />
tregtar ta kontestojë vendimin e marrë nga doganieri, atëherë këto udhëzime mund të shërbejnë si<br />
këshilla dhe orientim se çfarë informacioni nevojitet për ta sfiduar vendimin e pafavorshëm.<br />
Sugjerim për Formularin e ankesës ndaj një vendimi të marrë nga Dogana<br />
1. Emri i ankuesit dhe numri fiskal i regjistrimit: _____________________________<br />
2. Adresa e ankuesit: _____________________________________________________<br />
3. Informatat kontaktuese të ankuesit: _______________________________________<br />
_____________________________________________<br />
168
4. Numri dhe data e deklaratës doganore të mallrave (për mallrat lidhur me këtë ankesë):<br />
______________________________________________________________________<br />
5. Përshkrim narrativ i mallrave në lidhje me këtë ankesë:<br />
_____________________________________________________________________<br />
6. Zyra doganore ku është dorëzuar deklarata:<br />
______________________________________________________________________<br />
7. Data, numri i referencës, nëse ka dhe substanca (përmbajtja) e vendimit në lidhje me këtë ankesë:<br />
______________________________________________________________________<br />
8. Zyra doganore ku është marrë vendimi që ka të bëjë me këtë ankesë: _______________________<br />
Regjistrimi i ankesës doganore<br />
Kjo është një ankesë e dorëzuar në pajtim me dispozitat e nenit 291 të kodit doganor dhe të akcizës të<br />
Kosovës (Kodi nr. 03/L-109, me amendamentime) “Kërkesë për shqyrtim të vendimit”, dhe në pajtim<br />
me të drejtat e qytetarëve sipas Kushtetutës së Republikës së Kosovës. Ankuesi mendon se vendimi i<br />
nxjerrë nga Doganat e Kosovës për këtë çështje, e cila është lënda e kësaj ankese, nuk është në pajtim<br />
me Kodin Doganor Nr. 03/L-109 të Republikës së Kosovës, 10 nëntor 2008, dhe me amendamentet e tij<br />
– maj 2012.<br />
9. JU LUTEM SHËNONI NJËRIN PREJ OPSIONEVE TË MËPOSHTME –<br />
A. Jam informuar se Doganat e Kosovës nuk e kanë pranuar deklarimin që e kam bërë si të vërtetë, të<br />
saktë dhe ligjore që i klasifikon këto mallra në bazë të dispozitave të kapitullit I, neni 24-25,<br />
gjithëpërfshirës, “Tarifat Doganore të Kosovës dhe Klasifikimi i Tarifave të Mallrave” të Kodit Doganor<br />
të Republikës së Kosovës. E kontestoj këtë vendim të nxjerrë nga Dogana. Dogana ka kërkuar si<br />
rrjedhojë pagesën e taksave doganore dhe tatimeve shtesë në bazë të klasifikimit alternativ të përcaktuar<br />
nga dogana në shumën prej ______ eurove, OSE<br />
B. Jam informuar se Doganat e Kosovës nuk e kanë pranuar deklarimin që e kam bërë si të vërtetë, të<br />
saktë dhe ligjor që e përcakton vendin e origjinës së këtyre mallrave në bazë të dispozitave të kapitullit<br />
2, nenet 26-31, gjithëpërfshirës, “Origjina e mallrave” të Kodit Doganor të Republikës së Kosovës. E<br />
kontestoj këtë vendim të nxjerrë nga Dogana. Dogana ka kërkuar si rrjedhojë pagesën e taksave<br />
doganore dhe tatimeve shtesë në bazë të klasifikimit alternativ të përcaktuar nga dogana në shumën prej<br />
______ eurove, OSE<br />
169
C. Jam informuar se Doganat e Kosovës nuk e kanë pranuar deklarimin që e kam bërë si të vërtetë, të<br />
saktë dhe ligjor që e përcakton vlerën e këtyre mallrave në bazë të dispozitave të kapitullit 3, nenet 32-<br />
40, gjithëpërfshirës, “Vlera për qëllimet doganore” të Kodit Doganor të Republikës së Kosovës. Dogana<br />
ka kërkuar si rrjedhojë pagesën e taksave doganore dhe tatimeve shtesë në bazë të klasifikimit alternativ<br />
të përcaktuar nga dogana në shumën prej ______ eurove.<br />
D. E kam marr vendimin e nxjerrë nga Doganat e Kosovës i cili është i pafavorshëm dhe sipas meje nuk<br />
është i drejtë, dhe si pasojë e kontestoj vendimin dhe bazën në të cilën mbështetet vendimi, duke u<br />
bazuar në dispozitat e Kodit Doganor __________________________.<br />
10. ARSYET<br />
Përshkrimi i mallrave dhe çështja kryesore e ankesës në këtë FORMULARË ANKESE: Përdorni fletë<br />
shtesë plotësues nëse është e nevojshme.<br />
_____________________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________________<br />
_________________________________________<br />
Data dhe vendi i regjistrimit të kësaj ankese:<br />
_____________________________________<br />
Nënshkrimi i ankuesit apo përfaqësuesit të ankuesit:<br />
Detaje informuese sa i përket Formularit të Ankesës të cilin e kemi sugjeruar këtu<br />
Këto udhëzime për plotësimin e FORMULARIT TË ANKESËS kanë për qëllim t’u ndihmojnë<br />
tregtarëve me përgatitjen e ankesave efektive kundrejt vendimeve të nxjerra nga zyrtarët doganorë për<br />
të cilat tregtari beson se janë të padrejta ose në shpërputhje me ligjet doganore dhe fiskale të Kosovës<br />
Qëllimi i procedurës së ankesës është që t’u ofrojë të gjithë tregtarëve trajtim dhe shërbime standarde,<br />
të barabarta, të paanshme, dhe konsistente nga Doganat e Kosovës<br />
Vendimet lidhur me ankesat do të shërbejnë zakonisht si precedentë për rastet e ardhshme të doganave,<br />
dhe janë obliguese si për ankuesin ashtu edhe për Doganat e Kosovës. Vendimet për aplikim të<br />
përgjithshëm do të botohen nga Doganat e Kosovës.<br />
170
1. Emri i ankuesit dhe numri i regjistrimit<br />
Duhet të shkruhet emri i deklaruesit, ose person fizik ose juridik, i cili është përmendur në deklaratën<br />
doganore të mallrave kur është dorëzuar deklaratat në doganë. Po ashtu, duhet të ceket edhe numri i<br />
identifikimit të deklaruesit (taksapaguesit)<br />
2. Adresa e ankuesit<br />
Të shkruhet adresa e ankuesit. Të ceket adresa fizike e vendit të veprimtarisë biznesore të personave<br />
juridik, ose adresa e banimit për personat fizik.<br />
3. Informatat kontaktuese të ankuesit<br />
Duhet të ceken informatat sa i përket numrit/numrave të telefonit, faksit, numrit të kutisë postare,<br />
adresa elektronike.<br />
4. Numri dhe data e deklaratës doganore të mallrave (për mallrat lidhur me këtë ankesë):<br />
Duhet të ceket numri i deklaratës, e cila ka të bëjë me mallrat me të cilat ka të bëjë kjo ankesë, si dhe<br />
data kur deklarata është dorëzuar në doganë.<br />
5. Zyra doganore ku është dorëzuar deklarata<br />
Duhet të ceket lokacioni i zyrës doganore në Kosovë ku është dorëzuar deklarata. [Vëreni se nën<br />
veprimtaritë doganore të kompjuterizuara, të gjitha zyrat doganore kanë zakonisht një kod, në të cilin<br />
rast do të jetë e mjaftueshme të shënohet vetëm kodi i zyrës doganore ku është dorëzuar deklarata].<br />
6. Data, numri i referencës, nëse ka dhe përmbajtja e vendimit në lidhje me këtë ankesë:<br />
Duhet të ceket informacioni lidhur me vendimin e nxjerrë nga doganieri, i cili është subjekt i kësaj<br />
ankese.<br />
7. Zyra doganore ku është marrë vendimi që ka të bëjë me këtë ankesë<br />
Duhet të ceket lokacioni [kodi] i zyrës doganore ku doganieri e ka nxjerrë vendimin, i cili është subjekt i<br />
kësaj ankese.<br />
8. Ju lutem cekni njërin prej opsioneve të mëposhtëm<br />
171
Ankuesi duhet të ofrojë informata lidhur me ankesën – nëse ankesa ka të bëjë me klasifikimin, origjinën<br />
apo vlerën e mallrave.<br />
VËREJTJE: Ankuesit janë të informuar se nëse klasifikimi, origjina ose vlera e mallrave të njëjta janë<br />
subjekt i ankesës në deklaratën e njëjtë, atëherë duhet të dorëzohet ankesë e veçantë për secilën çështje<br />
që kontestohet. Për shembull, nëse deklaruesi dëshiron të ankohet për vendimin e nxjerrë nga doganieri<br />
për klasifikimin dhe vlerën e mallrave të njëjta, atëherë duhet të plotësohen dhe të dorëzohen dy<br />
FORMULARË të ndarë TË ANKESAVE në Doganat e Kosovës (një Formularë i Ankesës për çështje të<br />
klasifikimit, dhe një tjetër Formularë të Ankesës për çështje të vlerësimit).<br />
A. Ankesat lidhur me KLASIFIKIMIN e mallrave<br />
Në raste të tilla kur klasifikimi i mallrave është subjekt i ankesës, atëherë në mbështetje të ankesës,<br />
ankuesi duhet të sigurojë –<br />
1. Klasifikimin e saktë të mallrave në kuadër të Tarifave të Doganave të Integruara të Kosovës, i cili<br />
është në pajtim me dispozitat për Klasifikimin e mallrave nën kapitullin 1, nenet 24-25,<br />
gjithëpërfshirëse, “Tarifat doganore të Kosovës dhe Klasifikimit tarifor i mallrave” i Kodit<br />
Doganor të Republikës së Kosovës, dhe me arsyetimin e ankuesit për dorëzimin e kësaj ankese,<br />
2. Klasifikimin e mallrave ashtu siç është përcaktuar nga dogana, dhe<br />
Klasifikimi i mallrave sipas përcaktimit të ankuesit, së bashku me dëshmitë mbështetëse të cilat e<br />
konfirmojnë karakterin esencial të mallrave, e që konfirmon klasifikimin e saktë të mallrave sipas Tarifave<br />
të Doganave të Kosovës. Dëshmitë e tillë mund të përfshijnë, por nuk kufizohen vetëm në to, një<br />
përshkrim narrativ të mallrave; një mostër të mallrave; fotografi të mallrave; literaturën përshkruese të<br />
mallrave; procesin e fabrikimit të mallrave; artikujt dhe materialet e përdorura në prodhimin e mallrave;<br />
vendimet e mëhershme për klasifikimin e mallrave të nxjerrë nga zyrtarët doganorë të Kosovës;<br />
vendimet e mëparshme të klasifikimit të mallrave nga një administratë tjetër doganore në botë, e cila<br />
përdorë Sistemin e harmonizuar për përshkrimin dhe kodimin e mallrave; ndonjë dëshmi që e mbështet<br />
klasifikimin e mallrave sipas Rregullave të përgjithshme interpretuese të sistemit të harmonizimit; dhe,<br />
shfrytëzimin e mallrave në Kosovë<br />
Ky informacion dhe këto dëshmi duhet të ofrohen në kuadër të “ARSYEVE” në faqen 2 të<br />
FORMULARIT TË ANKESËS dhe në cilindo dokument të bashkëngjitur në FORMULARIN E ANKESËS.<br />
B. Ankesa lidhur me vendin e ORIGJINËS<br />
Në raste të tilla kur origjina e mallrave është subjekt i ankesës, atëherë në mbështetje të ankesës,<br />
ankuesi duhet të sigurojë –<br />
1. Vendin e saktë të origjinës së mallrave, i cili është në pajtim me dispozitat e Identifikimit të vendit<br />
të origjinës së mallrave në kuadër të kapitullit 2, nenet 26-31, gjithëpërfshirëse “Origjina e<br />
mallrave” të Kodit Doganor të Republikës së Kosovës, dhe në pajtim me arsyet e ankuesit për<br />
dorëzimin e kësaj ankese<br />
172
2. Vendin e origjinës së mallrave ashtu siç është përcaktuar nga dogana, dhe<br />
3. Vendin e origjinës së mallrave ashtu siç është përcaktuar nga ankuesi, së bashku me dëshmitë<br />
mbështetëse që e konfirmojnë vendin e origjinës së mallrave. Dëshmitë e tilla mund të<br />
përfshijnë, por nuk kufizohen vetëm në to, certifikatën e origjinës nga autoriteti certifikues në<br />
vendin e origjinës apo prodhimit; deklaratën apo dëshmi të tjera nga prodhuesi i mallrave;<br />
fotografi të vendit me mallrat ku janë prodhuar ato; një përshkrim të procesit të prodhimit të<br />
mallrave; dhe, dëshmi dokumentuese të transportimi të mallrave nga vendi i origjinës në Kosovë.<br />
Ky informacion dhe dëshmi duhet të ofrohet në kuadër të “ARSYEVE” në faqen 2 të FORMULARIT TË<br />
ANKESËS dhe në cilindo dokument të bashkangjitur në FORMULARIN E ANKESËS.<br />
C. Ankesat lidhur me VLERËSIMIN doganor<br />
Në raste të tilla kur vlerësimi i mallrave është subjekt i ankesës, atëherë në mbështetje të ankesës,<br />
ankuesi duhet të sigurojë –<br />
1. Vlerën e saktë të mallrave, e cila është në pajtim me dispozitat e Sistemit të përcaktimit të vlerës<br />
doganore të mallrave në kuadër të kapitullit 3, nenet 32-40, gjithëpërfshirëse, “Vlera për qëllimet<br />
doganore” të Kodit Doganor të Republikës së Kosovës, dhe në pajtim me arsyet e ankuesit për<br />
dorëzimin e kësaj ankese,<br />
2. Vlerën e mallrave ashtu siç është përcaktuar nga dogana, dhe<br />
3. Vlerën e mallrave të përcaktuara nga ankuesi, së bashku me dëshmitë mbështetës të cilat e<br />
konfirmojnë vlerën e saktë të mallrave. Dëshmitë e tilla mund të përfshijnë, por nuk kufizohen<br />
në faturat komerciale të mallrave; pasqyrën apo deklaratën e nënshkruar nga prodhuesi i<br />
mallrave lidhur me koston e prodhimit të mallrave; specifikimet e prodhimit dhe koston;<br />
pasqyrën apo deklaratën e nënshkruar nga shitësi i mallrave; pasqyrën ose deklaratën e<br />
nënshkruar nga blerësi i mallrave; dëshminë e shumës së paguar ose të pagueshme për mallra;<br />
konfirmimin e pagesës për mallrat (si kuponin, konfirmimin e vijës kreditore, çekun e anuluar,<br />
pranimin me transfero, pasqyrën bankare, etj.).<br />
Ky informacion dhe dëshmitë duhet të ofrohen në kuadër të “ARSYEVE” në faqen 2 të FORMULARIT<br />
TË ANKESËS dhe në cilindo dokument të bashkangjitur në FORMULARIN E ANKESËS.<br />
D. Rastet e tjera për ankesë<br />
Në rastet e tjera kur një vendim administrativ i nxjerrë nga Doganat e Kosovës kontestohet nga personi<br />
(personat) e ndikuar negativisht prej vendimit, atëherë çështja mund të ngitet nga personi (personat) i<br />
ndikuar duke e përshkruar në detaje çështjen kontestimore, duke përfshirë informacionet e cekura në<br />
Formularin e Ankesës dhe në këto udhëzime. Ankuesit inkurajohen që të ofrojnë sa më shumë që të<br />
munden informacione të hollësishme, dhe duhet të sigurojnë se i gjithë informacioni, dokumentacioni<br />
ose të dhënat e ofruara në mbështetje të ankesës janë të vërteta, të plota dhe të vlefshme. Mosdorëzimi<br />
i informacioneve të sakta ose të plota në mbështetje të një ankese mund të përfundojnë me vendim të<br />
pafavorshëm lidhur me lëndën e ankesës.<br />
173
9. ARSYET<br />
Kjo është pjesa më e rëndësishme me rastin e dorëzimit të një ankese të suksesshme. Argumentet, sipas<br />
ligjit kosovar për dorëzimin e ankesave, duhet të përshkruhen në detaje. Argumentet në mbështetje të<br />
ankesës duhet të jenë të detajuara në masë të mjaftueshme që ta bindin gjykuesin se pozita e ankuesit<br />
është e drejtë. Kjo nënkupton se lënda e ankesës duhet të shpjegohet me kujdes në mënyrë që gjykuesi<br />
ta kuptoj çështjen ose lëndën kontestimore.<br />
Pa marrë parasysh lëndës së ankesës, informacioni në vijim duhet të përfshihet në këtë pjesë:<br />
Kodi i klasifikimit të mallrave sipas tarifës<br />
Përshkrimi i mallrave<br />
Sasia e mallrave<br />
Cilësia e mallrave (të reja/të përdorura)<br />
Vlera e mallrave<br />
Origjina e mallrave<br />
Nëse ekzaminimi fizik i mallrave të importuara në Republikën e Kosovës është bërë për verifikimin e<br />
përputhshmërisë së tyre me cilësinë dhe sasinë, atëherë ato rezultate të ekzaminimit duhet të përfshihen<br />
në këtë pjesë. Përshkrimi duhet të përmbajë datën, kohën dhe lokacionin e inspektimit fizik.<br />
Baza për vendimet e nxjerra nga doganat e Kosovës<br />
Për çfarëdo vendimi të ndryshuar nga dogana, atëherë deklaruesit duhet t’i ofrohet me shkrim baza dhe<br />
justifikimi për një ndryshim të tillë nga dogana. Kjo duhet të zbatohet në të gjitha rastet nëse ndryshimi<br />
lidhet me origjinën, klasifikimin ose vlerën e mallrave, ose me cilëndo çështje tjetër.<br />
Përveç kësaj, në raste kur dogana është mbështetur në këshillën e ekspertëve për bazën dhe justifikimin<br />
e ndonjë ndryshimi të tillë, atëherë deklaruesit duhet t’i ofrohen me shkrim kredencialet e ekspertit,<br />
mbi këshillën e të cilit është bërë ndryshimi i vendimit të doganës, duke përfshirë edhe akreditimin e<br />
ndonjë laboratori të shfrytëzuar në përcaktimin e vendimit, dhe raportet nga laboratorët e tillë për<br />
mallra.<br />
Së fundmi, në rast se dogana e refuzon ankesën për kthim të taksave doganore, tatimeve apo pagesave të<br />
tjera për ndonjë arsye, atëherë dogana duhet të ofrojë shpjegime të detajuara lidhur me arritjen e<br />
vendimit ndaj një ankese të tillë, dhe do ta informojë ankuesin për të drejtat e mëtejme të tij për ankesë,<br />
nëse ka të tilla.<br />
174
Baza për përllogaritjen e vlerës nga dogana<br />
Në pjesën e 9-të të Formularit të ankesës duhet të përfshihet informacioni në vijim lidhur me<br />
përshkrimin e vlerës (vlerave) e cila kontestohet, si dhe arsyet se pse vlera (vlerat) e deklaruara nga<br />
ankuesi janë të sakta.<br />
Vlera e mallrave sipas faturës dhe deklaratës<br />
Vlera për njësi Vlera e përgjithshme<br />
Vlera e mallrave ashtu siç është përcaktuar nga dogana<br />
Vlera për njësi Vlera e përgjithshme<br />
Vlera e përgjithshme e përcaktuar nga dogana është e pasaktë, dhe nuk është përcaktuar në pajtim me<br />
ligjet doganore të Kosovës (te ceket nëse vlera e përcaktuar nga doganat është më e ulët ose me e lartë<br />
sesa duhet të jetë – jepni shifrat se sa e lartë ose e ulët është).<br />
Informata të mëtejme duhet të jepen në pjesën 9, si –<br />
Vlera e dorëzuar nga unë ishte bazuar në vlerën e transaksionit, e cila përbën çmimin e<br />
përgjithshëm të paguar ose të pagueshëm nga unë për mallrat (ose të ceket ndonjë metodologji<br />
tjetër) në pajtim me (të ceket neni për metodologjinë e përdorur) dhe se është e vërtetë, ligjore<br />
dhe paraqet vlerën e saktë në pajtim me kapitullin 7 (Neni 33-43) të Kodit Doganor të<br />
Republikës së Kosovës. Pretendoj se informacioni i shfrytëzuar nga unë në deklarimin e vlerës<br />
doganore ka qene i dokumentuar, është i besueshëm dhe mund të kthehet në shifra. Pretendoj<br />
se nuk ka tarifa shtesë të cilat nuk janë përfshirë në vlerën e transaksionit siç kërkohet nga Kodi<br />
Doganor për përcaktimin e vlerës së transaksionit.<br />
Në lidhje me këtë ju lutem gjeni më poshtë llogaritjet e kërkuara (VËREJTJE: caktojeni vlerën e<br />
mallrave; koston e transportit ndërkombëtar për t’i sjellë mallrat në Kosovë nga pika e<br />
transportit direkt në vendin e eksportit; dhe kostot e tjera, nëse ka).<br />
Ankohem në doganë që ta përcaktojnë sërish vlerën e saktë të cilën e ofroj përmes formularit të<br />
deklaratës doganore, dhe si rrjedhojë t’i mi kthejnë menjëherë të gjitha taksat doganore, tatimet,<br />
dhe pagesat e tjera që më janë mbledhur gabimisht nga dogana.<br />
Për secilën çështje në të cilën dogana dështon të jep përgjigje, do të mbizotërojë supozimi ligjor<br />
që dogana nuk e ka marrë vendimin në bazë të dispozitave relevante të legjislacionit doganor.<br />
Dogana duhet të ofrojë detaje, përgjigje specifike për secilën prej çështjeve në vijim që janë<br />
relative me përcaktimin faktual të bazës për ndryshimin e vlerës nga dogana. Në secilin rast, ju<br />
lutem të identifikohet burimi i informacionit. Nëse informacioni i shfrytëzuar si bazë për<br />
përcaktimin nga doganat është dokument i shkruar apo regjistër publik, dogana obligohet që të<br />
ofrojë një kopje të këtij dokumenti. Nëse dogana pretendon se dokumenti nuk është nën<br />
kontrollin e tyre, ju lutem të identifikohet pronari i dokumentit dhe ku mund të gjendet<br />
175
dokumenti. Për qëllim të kësaj ankese, dokumenti nënkupton çfarëdo shënimi të shkruar apo të<br />
informacion të regjistruar në mënyrë elektronike në çfarëdo mediumi. Dokumentet përfshijnë<br />
edhe të dhënat që mbahen në internet.<br />
Në secilin rast kur informacioni i shfrytëzuar nga dogana për përcaktimin e ndryshimit në vlerë<br />
është bazuar në dekoratat nga një individ, dogana është e obliguar që të ofrojë datën, kohën,<br />
vendin dhe kush ishte i pranishëm gjatë atij deklarimi. Dogana obligohet që të ofrojë kopje të<br />
cilës do deklaratë të shkruar nga personi që ofron informacion. Në rast se personi që ofron<br />
informacionin konsiderohet nga dogana se është ekspert në fushën e vendit të origjinës,<br />
klasifikimit të mallrave ose të vlerësimit doganor, dogana obligohet që të ofrojë, me shkrim,<br />
emrin e plotë, të dhëna për identifikimin personal, adresën dhe cilës kompani i takon. Dogana<br />
obligohet që të ofrojë biografinë e ekspertit dëshmitar që i identifikon të gjithë faktorët se kemi<br />
të bëjmë me ekspertizë individuale të konsoliduar. Këtu do të përfshihen, por nuk kufizohen<br />
vetëm në to vjetët e punës në fushën përkatëse, duke i identifikuar vendet specifike të punës,<br />
pozitat e mbajtura si dhe një përshkrim të punëve të kryera. Dogana obligohet të ofrojë dëshmi<br />
të të gjitha trajnimeve dhe titujve të ekspertit. Ju lutem t’i identifikoni të gjitha punimet e botuara<br />
nga eksperti dëshmitar që kanë lidhje me vlerësimin doganor, klasifikimin komercial, përcaktimin<br />
e vendit të origjinës për qëllime doganore ose punime të tjera të ngjashme. Ju lutem identifikoni<br />
të gjithë shembujt ku eksperti dëshmitar ka dëshmuar më parë në gjykata ose në seanca të tjera<br />
si ekspert dëshmitar.<br />
Ndryshimet në vlerën doganore të mallrave<br />
1. Cila metodë e vlerësimit doganor është përdor nga dogana për përcaktimin përfundimtar të<br />
vlerës doganore, ose a ishte bërë përllogaritja sipas renditjes së metodave më poshtë?<br />
a. Vlera e transaksionit të mallrave të importuara;<br />
b. Vlera e transaksionit të mallrave identike;<br />
c. Vlera e transaksionit të mallrave të ngjashme;<br />
d. Metoda deduktive<br />
e. Metoda e llogaritur (shtimi i kostos/vlerës);<br />
f. Metodë provizore.<br />
Dogana obligohet të ofrojë informacione të detajuara për secilën metodologji të aplikuar sipas renditjes<br />
që është aplikuar nga ajo për përcaktimin e vlerës të cilën dogana e pohon të jetë vlera e vërtetë dhe e<br />
saktë.<br />
2. A ishte marrë parasysh dëshira e deklaruesit gjatë përcaktimit të metodës së vlerësimit? (pasi<br />
metoda 1 është metoda kryesore në vlerësimin doganor.) Në rast të pamundësisë së përdorimit<br />
të metodës kryesore, metodat e tjera (2-6) mund të aplikohen radhazi. Në këtë pikë, me<br />
dëshirën e deklaruesit metodat 4 dhe 5 mund të aplikohen në renditjen e kundërt (së pari<br />
metoda 5 dhe pastaj metoda 4).<br />
176
3. Nëse vlera doganore u përcaktua sipas mënyrës së përdorimit të një metode të caktuar, a ishte<br />
përdor edhe ndonjë metodë tjetër si instrument kontrolli për të siguruar saktësinë e rezultatit?<br />
Ju lutem deklaroni se cilat metoda të tjera janë përdor për këtë.<br />
4. Nëse metodat 2-6 janë aplikuar, a janë përdorë të dhëna statistikore për transaksionet e bëra<br />
më herët që përfshijnë transportimin (qarkullimin) e mallrave përmes territorit doganor të<br />
Republikës së Kosovës? Ju lutem deklaroni burimin e të dhënave statistikore, cila është periudha<br />
kohore që e mbulojnë këto të dhëna, dhe ju lutem bashkëngjitjani të dhëna e përdorura me një<br />
përgjigje zyrtare kësaj ankese.<br />
5. Nëse metoda 1 është përdor, si është përcaktuar vlera e cekur nga dogana?<br />
a. A është korrigjuar çmimi i paguar apo që paguhet për mallra duke pasur parasysh<br />
shtesat e konsoliduara për çmimin dhe deduktimet nga ai, vlera e transaksionit? Cilat<br />
dokumente janë përdor si bazë për përcaktimin e çmimit?<br />
b. A është vlera e përgjithshme e pagesave të bëra shitësit nga blerësi për mallrat e<br />
importuara çmimi aktual i paguar? Cilat dokumente të pagesave e konfirmojnë<br />
çmimin e kanë pranuar ekspertët?<br />
c. A ishte përdor çmimi i pagueshëm – shuma e përgjithshme e pagesave që blerësi<br />
duhet t’ia bëjë shitësit për mallrat e importuara? Cila ishte baza për përcaktimin e<br />
çmimit të pagueshëm (kontrata, marrëveshja, dokument tjetër)?<br />
d. Cilin lloj të pagesës e mori parasysh eksperti? Pasi pagesa mund të bëhet në mënyra<br />
të ndryshme që përshkruhen ën kontratë (marrëveshje), dhe nëse këto mënyra nuk<br />
janë në kundërshtim me praktikat ndërkombëtare të kryerjes së pagesave me anë të<br />
urdhëresave me shkrim në llogari, ose nëse njëra ose të dy palët e kontratës janë<br />
persona fizik – praktikë e pagesave me para të gatshme.<br />
e. Si është kryer pagesa – drejtpërdrejtë nga blerësi ose nga një palë e tretë, në<br />
mënyrë të tërthortë? Çfarë ndikimi kishte në vlerën doganore?<br />
6. Mallrat ishin shitur për eksport në Republikën e Kosovës;<br />
a. Nuk ka kufizime në të drejtat e importuesit për mallrat që janë në vlerësim përveç:<br />
b. Kufizimeve të imponuara nga aktet ligjore të Republikës së Kosovës;<br />
c. Kufizimeve të rajonit gjeografik ku mund të shiten mallrat;<br />
d. Kufizimeve të cilat nuk ndikojnë dukshëm në vlerën e mallrave.<br />
e. Shitja ose vlera e transaksionit nuk varet në ndonjërin prej kushteve i cili nuk mund<br />
të llogaritet;<br />
f. Të dhënat e përdorura nga deklaruesi në deklaratën e vlerës doganore janë<br />
dokumentuar si duhet, janë të besueshme dhe mund të kthehen në shifra;<br />
g. Palët e transaksionit nuk janë të lidhura / apo nuk kanë varësi reciproke, përveç në<br />
rastet kur relacioni i tyre /ndër-varshmëria nuk ka pasur ndikim në vlerën e<br />
transaksionit.<br />
7. Cilat prej tarifave shtesë janë caktuar vlerës së transaksionit:<br />
Tarifat e për transportimin e mallrave në aeroport, port ose në ndonjë vend tjetër të<br />
importimit të mallrave deri në territorin doganor të Republikës së Kosovës, duke<br />
përfshirë:<br />
h. Koston e transportit<br />
i. Koston e ngarkimit, shkarkimit, ri-ngarkimit dhe transfereve;<br />
177
j. Koston e sigurimit<br />
k. Tarifat që i bart blerësi:<br />
l. Tarifat për prishje dhe provizionet, përveç provizionet e blerjes (provizionet për<br />
blerjen e mallrave);<br />
m. Koston e kontejnerëve ose pakove për shfrytëzim të ndryshëm, nëse sipas<br />
nomenklaturës së komoditeteve të aktiviteteve të jashtme ekonomike (më tutje CN<br />
EEA) konsiderohen të jenë pjesë përbërëse e mallrave që i janë nënshtruar<br />
vlerësimit<br />
n. Kostoja e paketimit duke përfshirë koston e materialit paketues, dhe punën për<br />
paketim.<br />
o. Pjesën përkatëse të vlerës së mallrave vijuese (punë, shërbime), të cilat janë ofruar<br />
drejtpërdrejt ose tërthorazi shitësit nga blerësi pa pagesë ose me kosto të<br />
zvogëluar, për shfrytëzim në lidhje me prodhimin ose shitjen në eksport të mallrave<br />
të cilat i janë nënshtruar vlerësimit:<br />
p. Lënda e parë, komponentët, gjysmë-produktet, pjesët rezeve si dhe çfarëdo<br />
komponenti tjetër i cili është pjesë përbërëse e mallrave të cilat i janë nënshtruar<br />
vlerësimit;<br />
q. Veglat, ngjyrat, forma dhe artikuj të tjerë të ngjashëm që përdoren në prodhimin e<br />
mallrave të cilat i janë nënshtruar vlerësimit;<br />
r. Materiale e konsumuara në prodhimin e mallrave të cilat i janë nënshtruar vlerësimit<br />
(lubrifikantët, karburantet, etj.);<br />
s. Zhvillimet inxhinierike, eksperimentale, punime të artit, punime dizajni, plane, skica<br />
dhe drafte të bëra jashtë territorit të Republikës së Kosovës, dhe që drejtpërdrejt<br />
nevojiten për prodhimin e mallrave të cilat i janë nënshtruar vlerësimit.<br />
t. Tantiemat dhe tarifat e licencave që lidhen me mallrat që vlerësohet, të cilat duhet<br />
të paguhen nga blerësi në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të tërthortë, si pjesë e<br />
kushteve të shitjes së mallrave që vlerësohen, me kusht që ato tantiema ose tarifa të<br />
mos përfshihen në çmimin aktual të paguar ose që do të paguhet;<br />
u. Sasia e aksioneve të shitësit në të ardhurat e drejtpërdrejta apo të tërthorta nga<br />
cilado ri-shitje e më pasme, bartje apo shfrytëzim i mallrave të cilat i janë nënshtruar<br />
vlerësimit. .<br />
8. Nëse është përdor metoda 2 (vlerësimi i mallrave identike), a është përdor çmimi i<br />
transaksioneve për mallrat identike si bazë e përcaktimit të vlerës doganore?<br />
9. Cilat prej karakteristikave në vijim janë përdor dhe pse:<br />
a. Parametrat fizik;<br />
b. Cilësia dhe reputacioni në treg;<br />
10. Cilat prej rasteve në vijim janë marrë parasysh:<br />
1) mallrat nuk konsiderohen të jenë identike me ato të cilat janë në vlerësim nëse nuk janë prodhuar në<br />
vendin e njëjtë si mallrat të cilat i janë nënshtruar vlerësimit;<br />
178
2) mallrat të cilat nuk janë prodhuar nga prodhuesi i mallrave që janë nën vlerësim, por nga një person<br />
tjetër, do të merren parasysh nëse nuk ka mallra identike të prodhuara nga prodhuesi i njëjtë i mallrave<br />
që janë në vlerësim;<br />
3) mallrat nuk do të konsiderohen identike nëse zhvillimi inxhinierik, ndërtimi eksperimental, vepra e<br />
artit, dizajni, planet, skicat dhe draftet janë:<br />
- ofruar nga blerësi falë pa ndonjë pagesë ose me kosto të zvogëluar që do të përdoren në lidhje me<br />
prodhimet dhe shitjet e eksportit në Republikën e Kosovës;<br />
- bërë në Republikën e Kosovës, në lidhje me të cilën kostoja e tyre nuk është e përfshirë në vlerën<br />
doganore të mallrave.<br />
11. Si ishte rasti kur nuk ka pasur mallra të importuara në sasinë e njëjtë ose në nivelin e njëjtë të<br />
konsideruar komercial, atëherë cila vlerë e importuar e mallrave identike u përdor:<br />
c. në nivelin e njëjtë komercial por në sasi të ndryshme;<br />
d. në nivelin e ndryshëm komercial por pothuaj në sasinë e njëjtë;<br />
e. në nivel të ndryshëm komercial dhe në sasi të ndryshme.<br />
12. Duke e marrë parasysh variantin e përzgjedhur të vlerës së mallrave identike, cilat korrigjime<br />
(përshtatje) janë bërë:<br />
f. faktorëve kuantitativ;<br />
g. faktorëve të nivelit komercial;<br />
h. faktorëve të nivelit komercial dhe kuantitativ.<br />
13. Me rastin e përdorimit të metodës 3 si bazë për përcaktimin e vlerës doganore të mallrave, a u<br />
mor vlera e transaksionit të mallrave të ngjashme si bazë?<br />
14. Me rastin e përcaktimit të ngjashmërisë së mallrave, cila prej karakteristikave është marrë<br />
parasysh:<br />
i. cilësia, të qenit në dispozicion një shenjë mbrojtëse e konsoliduar;<br />
j. reputacioni në treg.<br />
15. A ishte përcaktuar vlera doganore e mallrave sipas shfrytëzimit të metodës 4 (deduksioni i<br />
vlerës)?<br />
16. Me rastin e shfrytëzimit të metodës 4 si bazë për përcaktimin e vlerës doganore të mallrave, a<br />
është marrë parasysh çmimi për njësi me të cilin mallrat identike ose të ngjashme që janë duke u<br />
vlerësuar janë shitur në sasi më të mëdha të kombinuara, bashkërisht me mallrat e importuara të cilat<br />
janë duke u vlerësuar, tek palët me të cilat nuk kanë lidhje me shitësin?<br />
17. Si janë nxjerrë tarifat në vijim prej çmimit për njësi të mallrave në pajtim me nenin 36 të Kodit<br />
Doganor?<br />
179
- provizionet e paguara apo që ka pajtim për t’u paguar, ose pagesat shtesë të vlerësuara të<br />
profitit apo të mbulimit të shpenzimeve të përgjithshme lidhur me shitjen në Republikën e<br />
Kosovës të mallrave të importuara të klasës apo llojit të njëjtë;<br />
- shumat e tagrave të importit, tatimeve dhe pagesave të tjera të obligueshme për buxhetin dhe<br />
të cilat janë të pagueshme në Republikën e Kosovës në lidhje me importin në dhe (ose) shitjen e<br />
mallrave në territorin e Republikës së Kosovës;<br />
- kostoja e paguar në Republikën e Kosovës për transport, sigurim, ngarkim e shkarkim, të cilat<br />
janë bërë brenda territorit të Republikës së Kosovës.<br />
18. Me rastin e përzgjedhjes së çmimit të shitjes për mallrat identike ose të ngjashme në tregun e<br />
brendshëm, a është shfrytëzuar çmimi i shitjes së parë pas importit?<br />
19. Me rastin e përzgjedhjes së mallrave të shitura në tregun e brendshëm të Republikës së<br />
Kosovës, a janë marrë parasysh mallrat e klasës apo llojit të njëjtë, d.m.th mallrat të cilat i përkasin<br />
grupit ose llojit të mallrave të prodhuara nga një degë e caktuar e industrisë dhe përfshijnë (por nuk<br />
kufizohen vetëm në to) mallra identike ose të ngjashme? Ju lutëm bashkëngjitni me përgjigjen tuaj<br />
përshkrimin e mallrave, nëse është e mundur fotografitë e tyre, skemat teknike, etj.<br />
20. A është marrë parasysh data e shitjes së sasisë së mjaftueshme të mallrave identike dhe të<br />
ngjashme me ato të cilat janë duke u vlerësuar me rastin e përcaktimit të çmimit për njësi të mallrave?<br />
21. Me rastin e përdorimit të metodës 5 (shtimi i kostos) si bazë për përcaktimin e vlerës doganore<br />
të mallrave, a është përdor çmimi i mallrave të llogaritura sipas mënyrës së shtimit të kostos si më<br />
poshtë (Dogana obligohet që të ofrojë llogaritje të detajuara):<br />
- kostoja e materialeve dhe shpenzimeve të bëra nga prodhuesi në lidhje me prodhimin e<br />
mallrave të cilat janë duke u vlerësuar;<br />
- shuma e profitit dhe shpenzimeve rutinore (zakonisht) të përfshira në çmimin e shitjes së<br />
mallrave të klasës ose tipit të njëjtë si ato të mallrave që janë duke u vlerësuar, që janë<br />
prodhuara në vendin eksportues me rastin kur janë eksportuar në Republikën e Kosovës;<br />
- kostoja e dërgimit të mallrave të tipit ose klasës së njëjtë në aeroport, port ose vende të tjera<br />
të importit në territorin doganor të Republikës së Kosovës, duke përfshirë koston e transportit,<br />
ngarkimit, shkarkimit, ri-ngarkimit, transferit, sigurimit (përveç kostos së shkaktuar brenda<br />
territorit doganor të Republikës së Kosovës).<br />
22. A është marrë parasysh informacioni i ofruar nga shitësi (prodhuesi) i mallrave jashtë Republikës<br />
së Kosovës?<br />
23. A është marrë parasysh informacioni i bazuar në raportet komerciale të prodhuesit, me kusht që<br />
raportet e tilla të janë në përputhje me parimet e përgjithshme të pranuara të raportimit që përdoren në<br />
vendin e prodhuesit?<br />
24. A është marrë parasysh kostoja e materialit dhe shpenzimet e tjera në bazë të pasqyrave<br />
kontabël të biznesit të prodhimit të mallrave në vlerësim të cilat janë ofruar nga prodhuesi ose në emër<br />
180
të tij, me kusht që pasqyrat e tilla kontabël të jenë në përputhje me parimet e përgjithshme të pranuara<br />
të kontabilitetit në biznes që përdoren në vendin ku janë prodhuar mallrat?<br />
25. A është marrë parasysh profiti dhe shpenzimet e përgjithshme si tërësi?<br />
26. Me rastin e përdorimit të metodës 6 (metoda provizore), si (në ç’mënyrë) është përdor<br />
informacioni në librat referal të çmimeve botërore dhe të çmimeve në tregun e brendshëm, si dhe të<br />
dhënat statistikore, norma e pranuar provizore gjerësisht, norma e profitit, tarifat e transportit si dhe të<br />
dhëna të tjera së bashku me rezultatet e vlerës që lidhet me ekzaminimin e mallrave? A janë përshtatur<br />
të dhënat për nivelin komercial dhe (ose) sasinë e mallrave që vlerësohen?<br />
27. Me rastin e përdorimit të metodës 6 për përcaktimin e vlerës doganore, si është përdor<br />
informacioni për çmimet në dispozicion në doganat e Republikës së Kosovës:<br />
a. çmimi i mallrave në tregun e brendshëm të vendit të eksportimit;<br />
b. çmimi i mallrave të furnizuara nga vendi i eksportit në vendet e treta;<br />
c. çmimi i mallrave me origjinë të Kosovës në tregun e brendshëm të Republikës së<br />
Kosovës;<br />
d. çmimet e konsoliduara (vlera) të mallrave në mënyrë arbitrare apo që nuk janë të<br />
konfirmuara në mënyrë të besueshme;<br />
e. Vlera e përllogaritur në bazë të kostot së mallrave identike apo të ngjashme;<br />
f. Vlera minimale doganore.<br />
28. Cilat prej dy vlerave alternative është përdor – vlera më e vogël apo më e madhe, me rastin e<br />
përdorimit të metodës 6 për përcaktimin e vlerës doganore<br />
29. A është përdor vlerësimi provizor i mallrave për përcaktimin e vlerës doganore të mallrave? Si<br />
janë bërë përllogaritjet?<br />
8. Kontrollet doganore, garancitë financiare dhe ndëshkimet<br />
Kontrollet doganore janë masa të aplikuara nga doganat për të siguruar përputhshmëri me tagrat dhe<br />
tatimet e imponuara në importin dhe eksportin si dhe me ligjet e tjera që janë përgjegjëse për fuqizimin<br />
181
e tyre. Kontrolli primar doganor është natyrisht inspektimi i mallrave dhe personave në kufi nga<br />
profesionist doganorë me përvojë. Rrezet X dhe testet laboratorike mund të përdoren në disa raste.<br />
Kontrolle të tjera fizike përfshijnë kontrollin e lëvizjes (masat e aplikuara për mallrat dhe mjetet e<br />
transportit derisa mallrat të lirohet, si përdorimi i bartësve doganorë, automjete dhe kontejnerë të<br />
miratuar me dizajnë specifik, ose plomba doganore), ekzaminimin e dokumenteve, kontrollin e imponuar<br />
për pasagjerët që arrijnë dhe bagazhit të tyre shoqërues, si dhe mbikëqyrja fizike e mallrave në depot<br />
doganore, dyqanet e liruara nga taksat doganore dhe zonat e lira, etj. Megjithatë, përdorimi i kontrolleve<br />
fizike mund të merr kohë të madhe, mund të jetë i shtrenjtë dhe kërkon burime të mëdha njerëzore.<br />
Prandaj, administratat moderne doganore kanë zhvilluar një numër të teknikave të sofistikuara që e<br />
zvogëlojnë përdorimin e kontrolleve fizike për përmirësimin e mbledhjes së të ardhurave, fuqizimit të<br />
ligjeve dhe lehtësimit të tregtisë. Atyre shpesh u referohemi si “udhëheqje me rrezik”.<br />
Në zbatimin e udhëheqjes me rrezik, shfrytëzimi i sistemeve të teknologjisë informative, dogana<br />
mbështetet në marrjen paraprake të informatave lidhur me transaksionet tregtare dhe tregtarët dhe<br />
shfrytëzimit të bazave të ndryshme ndërkombëtare të të dhënave për profilizimin dhe vlerësimin e<br />
rrezikut. Këto teknika janë dizajnuar për t’i identifikuar personat dhe mallrat që paraqesin rrezik të lartë<br />
dhe të cilat kërkojnë inspektim intensiv në kufi dhe auditim të më pasmë. Në anën tjetër, lehtësimi i<br />
tregtisë është shumë i rëndësishëm për ekonominë. Si rrjedhojë, personat dhe mallrat që paraqesin<br />
rrezik të ulët mund të kualifikohen për analizim më të pakët intensiv, si dhe trajtim special më të shpejtë.<br />
Procedura e re doganore për lehtësimin e tregtisë, Operatorët e autorizuar ekonomik, është bazuar<br />
në vlerësimin e sofistikuar të rrezikut. Klikoni këtu për informata lidhur me Operatorët e<br />
autorizuar ekonomik.<br />
Informata lidhur me operatorët e autorizuar ekonomik<br />
Operatorët e autorizuar ekonomik janë tregtarë që i përmbushin kriteret e specifikuara të sigurisë dhe<br />
të menaxhimit të rrezikut, dhe si rrjedhojë përfitojnë lehtësira speciale tregtare nga doganat, sipas Ligjit<br />
nr. 04/L-099, për amendamentimin dhe plotësimin e Kodit Doganor dhe Akcizave të Kosovës (2011).<br />
Procedurat për operatorët e autorizuar ekonomik janë zbatuar me sukses në Bashkimin Evropian dhe në<br />
një numër të tjera të vendeve dhe rajoneve. Edhe pse operatorët e autorizuar ekonomik janë bërë pjesë<br />
përbërëse e ligjit doganor në Kosovë, procedurat e zbatimit mbesin ende që të lëshohen dhe si<br />
rrjedhojë ky program ende nuk është në dispozicion për tregtarët.<br />
Garancionet financiare, ose ‘sigurimi’, mund të kërkohet nga dogana në lidhje me transaksionin<br />
tregtar për të siguruar që dogana do t’i mbledh të gjitha taksat doganore dhe tatimet obliguese dhe që<br />
tregtarët dhe përfaqësuesit e tyre të jenë në përputhshmëri me të gjitha obligimet ligjore dhe<br />
rregulluese. Garancioni financiar zakonisht përfshinë depozita me para të gatshme ose garancion tjetër të<br />
ofruar nga tregtari ose një marrëveshje sigurie ose “garancion doganor” i ofruar nga një palë e tretë, si<br />
nga ndonjë bankë apo kompani e sigurimeve, në shumën e specifikuara të mjeteve monetare të cilat do<br />
t’i paguhen doganës nëse personi i garantuar dështon t’i kryej obligimet ligjore të tij ndaj doganës.<br />
Garancionet financiare janë të rëndësishme për lehtësimin e tregtisë sepse kur ofrohen garancionet,<br />
atëherë dogana mund ta zvogëlojë kohën e inspektimit në kufi dhe të mbështetet kryesisht në auditivet e<br />
më pasme për sigurimin e përputhshmërisë.<br />
182
Ndëshkimet civile dhe penale mund të imponohen nga dogana në situatën kur tregtarët dhe<br />
përfaqësuesit e tyre i shkelin ligjet në fuqi që zbatohen nga dogana. Këto ndëshkime i dënojnë<br />
keqbërësit, i dëmshpërblejnë doganat për çfarëdo humbje të të ardhurave, dhe shërbejnë si parandalues i<br />
fuqishëm i shkeljes së ligjeve në të ardhmen nga tregtarët. Duhet të inkurajohen ndëshkimet e dizajnuara<br />
dhe që zbatohen si duhet për t’i shtyrë tregtarët në të ardhmen që t’i respektojnë ligjet dhe procedurat.<br />
Udhëheqja me rrezik dhe ekzaminimi fizik i mallrave<br />
Në aspektin e kontrolleve doganore, Kosova ka një regjim mjaft liberal tregtar. Aktualisht vetëm 20% e<br />
importeve dhe eksporteve i nënshtrohen inspektimit intensiv në kufij. (Kjo krahasohet me vetëm rreth<br />
3%-4% të deklarimeve paraprake ekonomike)<br />
Me qëllim të menaxhimit të rrezikut për mospërshtatje, dogana e Kosovës mund të vendos të kryej<br />
inspektim fizik të mallrave. Gjatë zbatimit të aktivitetit të verifikimit të përshtatjes, duhet të bëhet<br />
ekzaminimi fizik i mallit të pranuar për t’i konfirmuar informatat e mallrave të ofruara në deklaratën<br />
doganore të mallrave, në faturën komerciale dhe në dokumentacionin tjetër.<br />
Dëshmitë statistikore sugjerojnë se në përgjithësi ekziston një relacion i kundërt mes normës së<br />
ekzaminimit fizik dhe numrit të zbulimit. Dogana e Kosovës është duke e futur në përdorim një<br />
procedurë verifikimi të bazuar në kontrollin me rrezik. Në aspektin afatgjatë, kjo do të rezultojë në më<br />
pak ekzaminime, por të disa ngarkesave specifike, të cilat do të shpijnë në përmirësimin e të ardhurave.<br />
Mallrat ekzaminohen vetëm në vendet e caktuara dhe gjatë orarit të punës të doganave të Kosovës.<br />
Megjithatë, dogana mundet që me kërkesën e deklaruesit, ta autorizojë ekzaminimin e mallrave në një<br />
vend tjetër më të përshtatshëm ose gjatë një orari më të përshtatshëm. Megjithatë, çfarëdo kosto e<br />
përfshirë në procesin e ekzaminimit në një vend tjetër ose në një orar tjetër duhet të barten nga<br />
deklaruesi.<br />
Në të gjitha këto raste, dogana duhet ta informojë importuesin, eksportuesin ose përfaqësuesin e<br />
autorizuar se duhet të bëhet ekzaminimi fizik, se ku dhe kur do të bëhet ekzaminimi, duke i dërguar një<br />
183
ftesë tregtarit apo përfaqësuesit që të jetë i pranishëm gjatë ekzaminimit fizik. Kur dogana e Kosovës<br />
vendos që ta ekzaminojë vetëm një pjesë të mallrave, dogana do ta informojë deklaruesin ose<br />
përfaqësuesin e tij se cilat mallra dëshirojnë t’i ekzaminojnë. Deklaruesi ose personi i caktuar nga ai që të<br />
jetë i pranishëm në ekzaminimin e mallrave pritet që t’i ndihmojë doganës përmes lehtësimit të<br />
ekzaminimit.<br />
Importuesi ose eksportuesi mund të mos shprehin interesim të marrin pjesë gjatë ekzaminimit fizik, por<br />
në këtë rast, dogana e Kosovës mund të vazhdojë me ekzaminimin. Në këtë rast, rezultatet e nxjerra<br />
nga dogana gjatë ekzaminimit do të kenë vlerën e njëjtë sikur ekzaminimi të ishte bërë në praninë e<br />
deklaruesit.<br />
Në disa raste, mund të paraqitet nevoja që dogana e Kosovës ta merr një mostër të mallrave për testim<br />
të mëtejmë me qëllim të verifikimit të autencitetit të informatave të ofruara në deklaratën e mallrave.<br />
Sasia e marrë si mostër nuk duhet të jetë më shumë sesa aq sa është e nevojshme për analiza ose<br />
ekzaminim më të detajuar, duke përfshirë testimet dhe/ose analizat e mundshme.<br />
Për më shumë informacione të marrjes së mostrës, klikoni këtu.<br />
Informata shtesë lidhur me mostrat<br />
Marrja e mostrës mund të autorizohet vetëm në formë të kërkesës së shkruar të importuesit,<br />
eksportuesit apo të përfaqësuesit të autorizuar (shih nenin 93 të “Udhëzimit administrativ nr. 11/2009<br />
për implementimin e kodit doganor”). Kërkesa me shkrim duhet të nënshkruhet nga personi në fjalë dhe<br />
të dorëzohet tek autoritetet doganore në fjalë. Kërkesa duhet të përfshijë këto elemente:<br />
a) Emri dhe adresa e aplikuesit,<br />
b) Lokacioni i mallrave,<br />
c) Numri i përmbledhjes doganore, ku është paraqitur tashmë, ku zyra doganore ndërmerr që ta<br />
fus informacionin e tillë, apo një indikacion të procedurës së mëparshme doganore, apo<br />
elemente për identifikimin e mjeteve të transportit në të cilat janë vendosur mallrat,<br />
d) Të gjitha elementet/informatat e tjera të nevojshme për identifikimin e mallrave.<br />
Dogana do ta tregojnë autorizimin e tyre lidhur me kërkesën e dorëzuar nga personi në fjalë. Kur<br />
kërkesa ka të bëjë me marrjen e mostrave, autoritetet në fjalë do ta tregojnë sasinë e mallrave që do të<br />
merren si mostër.<br />
Ekzaminimit paraprak i mallrave dhe marra e mostrave mund të bëhet vetëm nën mbikëqyrjen e<br />
autoriteteve doganore, të cilat do t’i specifikojnë procedurat që duhet të ndiqen në secilin rast të<br />
veçantë. Në të gjitha rastet, importuesi ose eksportuesi në fjalë duhet ta mbajë rrezikun dhe mbulojë<br />
184
shpenzimet e heqjes së paketimit, matjes, paketimit të sërishëm dhe ndonjë veprim tjetër që përfshinë<br />
ekzaminimin e mallrave, si dhe koston në lidhje me testimin dhe analizën e mallrave.<br />
Kur dogana i merr mostrat për analiza ose ekzaminim më të detajuar, dogana mund ta autorizojë lirimin<br />
e mallrave në fjalë pa pasur nevojë të priten rezultatet e analizës apo ekzaminimit, përveç nëse ka<br />
elemente të tjera që kjo të mos ndodh, dhe me kusht që taksat në fjalë të janë mbledhur në llogari dhe<br />
të janë paguar ose të siguruar nëse ka gjasa të shkaktohen ose janë shkaktuar borxhe doganore. Në<br />
cilindo rast, sasia e marrë nga zyra doganore si mostër nuk do të zbritet nga sasia e deklaruar.<br />
Në rastet kur nevojiten testime dhe analiza të mëtejme, dhe mallrat nuk mund të lirohen derisa të<br />
kryhen dhe të raportohen testimet dhe analizat e tilla, Doganat e Kosovës mund t’i bartë me mbikëqyrje<br />
mallrat në fjalë, me shpenzimet e deklaruesit i cili i bartë edhe rreziqet, në ndonjë objekt të veçantë.<br />
Mostrat e marra do të jenë subjekt i formaliteteve sa i përket caktimit të tyre për trajtim dhe përdorim<br />
doganor. Në rast se testimi ose analizat e mostrave rezultojnë në asgjësimin apo humbjen e tyre të<br />
pakthyeshme, atëherë nuk do të ketë ndonjë borxh të shkaktuar. Në të gjitha rastet e tjera, mostrat<br />
duhet t’i kthehen importuesit apo eksportuesit në fjalë. Në këtë rast, mostrat e marra do t’i kthehen<br />
deklaruesit me kërkesën dhe shpenzimet e tij atëherë kur ato nuk ka nevojë të mbahen më gjatë nga<br />
autoritetet doganore, në veçanti pasi të jenë shpenzuar të gjitha format e deklaruesit për ankesë kundër<br />
vendimit të marrë nga doganat në bazë të rezultateve të asaj analize apo ekzaminimit të detajuar.<br />
Kur deklaruesi nuk dëshiron që mostrat t’i kthehen, mostrat mund ose të asgjësohen, ose të ruhen nga<br />
autoritetet doganore. Në raste të veçanta, doganat mund t’i kërkojnë deklaruesit që t’i largojë mostrat e<br />
mbetura.<br />
Lirimi i mallrave do të mundësoj mbledhjen në llogari të tagrave të importit si dhe tatimet e përcaktuara<br />
në bazë të informacioneve në deklaratë. Kur dogana e konsideron se kontrollet të cilat i kanë bërë<br />
mund të rezultojnë në taksat doganore më të larta se sa ato që rezultojnë përmes informacioneve të<br />
dhëna në deklaratën e cila do të vlerësohet, atëherë mund të kërkohet dorëzim i sigurimit i cili e mbulon<br />
mjaftueshëm dallimin midis shumës sipas informacioneve në deklaratë dhe shumës e cila mund të<br />
paguhet përfundimisht për mallrat. Megjithatë, deklaruesi mund të kërkojë mbledhjen e menjëhershme<br />
në llogari të taksave, të cilat mund të shkaktohen nga mallrat, në vend të dorëzimit të këtij sigurimi<br />
Kur, në bazë të kontrollit të cilin e kanë realizuar, doganat e vlerësojnë një shumë të tagrave të importit<br />
më ndryshe prej shumës e cila rezulton në informacionet e deklaratës, atëherë lirimi i mallrave do të<br />
nënkuptojë mbledhjen e menjëhershme të shumës në llogari të vlerësuar në atë mënyrë.<br />
185
Kur doganat kanë dyshim nëse duhet të ndalohen apo të aplikohet ndonjë kufizim dhe kjo çështje nuk<br />
mund të zgjidhet derisa të dalin rezultatet e kontrolleve të autoriteteve, atëherë mallrat në fjalë nuk<br />
mund të lirohen.<br />
Auditimet doganore<br />
Auditimet janë masa me të cilat doganat e matin saktësinë sa i përket deklaratave doganore dhe të<br />
dokumenteve të ngjashme përmes ekzaminimit të librave të një tregtari (apo përfaqësuesit të tregtarit),<br />
të sistemit të biznesit si dhe të dhënave të tjera komerciale. Auditivet mund të përqendrohen në çështje<br />
specifike, si vlerësimi ose klasifikimi i mallrave, ose mund të përfshijë nevojën e një ekzaminimi të<br />
përgjithshëm të librave të tregtarit dhe të regjistrave të tij për vlerësimin e përgjithshëm të<br />
përputhshmërisë.<br />
Kjo përzgjedhje e tregtarëve për auditim bazohet në përgjithësi në profilin e rrezikut. Varësisht prej<br />
profilit, auditimi mund të bëhet në baza periodike ose të herëpashershme, dhe mund të përqendrohet<br />
në çështje specifike, si klasifikimi apo vlerësimi i mallrave, ose mund të përfshijë një vlerësim të<br />
përgjithshëm të veprimtarisë së tregtarit.<br />
Doganat e Kosovës mund ta shqyrtojnë deklaratën e mallrave pas lirimit të mallrave me vet iniciativë ose<br />
me kërkesën e importuesit ose eksportuesit. Për importet, verifikimi i tillë pas lirimit zakonisht e merr<br />
formën e një auditimi të atyre rasteve ku janë zbatuar procedurat e thjeshtësuara në kohën e<br />
importimit.<br />
Për më shumë informacione sa i përket auditiveve doganore, klikoni këtu.<br />
186
Më shumë informacione sa i përket auditiveve doganore<br />
Neni 82 i Kodit Doganor ka të bëjë me “Kontrollimin e deklaratave pas zhdoganimit”.<br />
Dogana, pasi ta ketë lejuar lirimin e mallrave dhe me qëllim që të sigurohet për të dhënat e<br />
vërteta të deklaruara, në deklaratën doganore, mund të kontrollojë dokumentet tregtare dhe të<br />
dhënat që kanë të bëjnë me importin apo eksportin, si dhe veprimet pasuese (të mëvonshme)<br />
tregtare që kanë të bëjnë me këto mallra. Ky kontroll mund të kryhet në ambientet e deklaruesit ose të<br />
çdo personi, drejtpërdrejt ose tërthorazi të përfshirë në veprimet e mësipërme për arsye të<br />
veprimtarisë së tij ose të çdo personi tjetër në posedimin e të cilit janë dokumentet e lartshënuara për<br />
qëllime tregtie. Dogana, po ashtu mund të kontrollojë edhe mallrat kur paraqitja e tyre është ende e<br />
mundur.<br />
Neni 219 (3) i Kodit Doganor i mundëson autoritetit të Doganave të Kosovës që të bëjnë korrigjime pas<br />
zhdoganimit sa i përket shumave që duhet të paguhen për mallrat e deklaruara, kur nga rishqyrtimi i<br />
deklaratës ose kontrollit pas zhdoganimit gjen se dispozitat që rregullojnë procedurën doganore<br />
përkatëse janë zbatuar në bazën e të dhënave jo të sakta apo jo të plota. Dogana e Kosovës, në<br />
përputhje me dispozitat në fuqi, do të ndërmerr masat e duhura për të rregulluar situatën e krijuar, duke<br />
i marrë parasysh edhe informatat e reja që janë në dispozicion.<br />
Garancionet financiare (sigurimi)<br />
Garancionet financiare të cilat u dorëzohen doganave nga tregtarët nuk përdoren shumë në Kosovë.<br />
Arsyeja për këtë është se ato janë të shtrenjta dhe nuk mund të përballohen nga shumica e tregtarëve.<br />
Garancionet aktualisht mund të ofrohen vetëm nga bankat dhe se bankat në përgjithësi kërkojnë që<br />
tregtarët ta deponojnë shumën e plotë të garancionit në bankën garantuese. Kjo shumë ngrihet dhe nuk<br />
mund të shfrytëzohet për ndonjë qëllim tjetër, dhe përveç kësaj banka mund të kërkojë një normë të<br />
lartë të interesit për shërbimet garantuese.<br />
Situata sa i përket garancioneve doganore financiare është duke u shqyrtuar nga doganat, tregtarët dhe<br />
palët e tjera të interesit. Në të ardhmen, mund të jepen garancione më të përballueshme nga bankat dhe<br />
kompanitë e sigurimit.<br />
Garancionet transitore<br />
Qarkullimi i mallrave nga një zyrë doganore në një tjetër quhet transit. Transitet doganore lejojnë<br />
qarkullimin e mallrave brenda një territori doganor ose midis dy vendeve pa mbledhje e taksave dhe<br />
tatimeve që mund të aplikohen apo të imponohen kufizime të tjera derisa të jenë të përmbushura të<br />
gjitha kushtet sa i përket plumbave doganore, kufizimeve kohore dhe sigurisë. Për më shumë<br />
informacione sa i përket procedurave transitore shihni pjesën 7 të këtij udhëzuesi.<br />
Garancionet transitore shpesh nevojiten në lidhje me qarkullimin transitor. Për dërgesat e transitit<br />
ndërkombëtar në Evropë përdoret më së shpeshti garancioni karnet TIR. Karnet TIR nuk mund të<br />
187
përdoret aktualisht për dërgesat transit në kamionët e regjistruar në Kosovë, për shkak se Kosova nuk<br />
është nënshkruese e konventës TIR, porse janë në dispozicion për dërgesat transit ku përfshihen<br />
kamionë të regjistruar në të gjitha vendet e tjera të rajonit. (Për më shumë informacione lidhur me<br />
sistemin karnet TIR klikoni këtu).<br />
Më shumë informacione sa i përket TIR<br />
Karnet TIR është një dokument doganor transiti që përdoret për të dëshmuar ekzistencën e garancionit<br />
për taksat doganore dhe tatimet që shkaktohen në dërgesat transitore. Secili karnet TIR mund të<br />
përdoret vetëm për një dërgesë. Sistemi TIR, i cili bazohet në konventën TIR, mbështetet në 6 parime<br />
(1) siguria, automjete dhe kontejnerë të dizajnuar posaçërisht për këtë çështje; (2) një zinxhir<br />
ndërkombëtar të garancionit si për siguruesit lokal ashtu edhe për ata ndërkombëtarë; (3) dokumentin<br />
karnet TIR, i cili përdoret për kontrollin doganor; (4) njohjen reciproke të kontrolleve doganore nga<br />
vendet pjesëmarrëse; (5) qasje të kontrolluar në sistemin për operatorë të transportit; dhe (6) kontrolle<br />
elektronike që ofrojnë identifikim dhe menaxhim të rrezikut. Për më shumë informacione shihni:<br />
http://www.iru.org/en_iru_about_tir<br />
Garancionet me para të gatshme mund të përdoren për dërgesa transitore në Kosovë. Për më shumë<br />
informacione sa i përket garancioneve transitore, klikoni këtu.<br />
Garancionet transitore në Kosovë<br />
Një garancion duhet ta mbulojë gjithë shumën e plotë të borxhit doganor i cili mund të ndodh, llogaritet<br />
në bazë të normës më të lartë të aplikueshme për mallrat e llojit të njëjtë në Kosovë.<br />
Garancionet individuale në formën e depozitës me para të gatshme duhet të dorëzohen zakonisht në<br />
zyrën e nisjes. Depoziti do të kthehet kur procedura transitore të ketë përfunduar.<br />
Garancioni individual i dorëzuar nga garantuesi duhet të përkojë me mostrën në aneksin 22 të<br />
“Udhëzimit administrativ nr. 11/2009 për implementimin e Kodit Doganor”.<br />
Kur zyra e nisjes nuk është zyra e garancionit, kjo e fundit do ta mbajë një kopje të instrumentit me të<br />
cilin e ka pranuar veprimin e garantuesit. Personi përgjegjës për qarkullimin transitor do t’ia paraqes<br />
origjinalin zyrës së nisjes ku edhe do të mbetet.<br />
Zyra e garancionit mund ta tërheq vendimin e vet për pranimin e veprimit të garantuesit nëse kushtet e<br />
përcaktuara në kohën e lëshimit nuk janë përmbushur. Po ashtu, garantuesi mund ta anulojë veprimin e<br />
vet në çfarëdo kohe. Tërheqja apo anulimi do të hyn në fuqi në ditën e gjashtëmbëdhjetë pas datës kur<br />
garantuesi ose zyra e garancionit është njoftuar.<br />
188
Zyra e garancionit do ta njoftojë administratë doganore menjëherë për çfarëdo tërheqje apo anulimi dhe<br />
datën kur kjo hyn në fuqi. Administrata doganore do t’i njoftojnë të gjitha zyrat e tjera doganore të cilat<br />
mund të jenë të përfshira.<br />
Për shkak të rrezikut më të madh të humbjes së të ardhurave, mallrat në vijim janë subjekt i kontrolleve<br />
të veçanta doganore (d.m.th. garancione më të mëdha) kur kemi të bëjmë me qarkullimin transitor.<br />
Kushtet specifike të garancionit për këto mallra janë shënuar në shtyllën e fundit:<br />
Kodi TARIK<br />
(nëntitull)<br />
2207 10<br />
2208 20<br />
2208 30<br />
2208 40<br />
2208 50<br />
2208 60<br />
2208 70<br />
Ex 2208 90<br />
Përshkrimi i mallrave<br />
Alkool etil i padenatyrizuar me një<br />
fortësi alkooli të vëllimit prej 80%<br />
ose më shumë<br />
Spiritus, likere dhe pije të tjera të<br />
tipit të spiritusit<br />
Sasia minimale<br />
3 hl<br />
5 hl<br />
Garancioni<br />
minimal individual<br />
2500 € / hl alkool i<br />
pastër<br />
2500 € / hl alkool i<br />
pastër<br />
2402 20 Cigare që përmbajnë duhan 35,000 copa 120€ / 1000 copë<br />
Garancioni gjithëpërfshirës dhe lirimi nga garancioni<br />
Personi përgjegjës për qarkullimin transitor mund ta përdor një garancion gjithëpërfshirës, ose lirimin<br />
nga garancionit, deri në një shumë të specifikuar. Për aplikimin e garancionit gjithëpërfshirës bëhet<br />
llogaria e shumës së borxhit doganor, i cili mund të shkaktohet për secilin veprim transitor.<br />
189
Shuma e specifikuar duhet të jetë e njëjtë me shumën e borxhit doganor, i cili mund të shkaktohet sa i<br />
përket mallrave që personi përgjegjës për qarkullimin transitor i vendos në kuadër të procedurës<br />
transitore gjatë një periudhe prej së paku një jave.<br />
Zyra e garancionit do ta përcaktojë shumën në bashkëpunim me personat në fjalë në bazë të<br />
informacionit të mallrave të cilat janë bartur në të kaluarën dhe një vlerësimi të vëllimit të operacionit të<br />
paraparë transitor siç dëshmohet, mes tjerash, me anën e dokumentacionit përkatës komercial dhe<br />
librave të kontabilitetit. Në përcaktimin e shumës së specifikuar, duhet të merret norma më e lartë e<br />
detyrimeve dhe e tarifave të mallrave në këtë libër kontabiliteti.<br />
Zyra e garancionit do ta rishikojë shumën e specifikuar në baza vjetore, veçanërisht në dritën e<br />
informacionit të marrë nga zyra ose zyrat e nisjes, dhe do ta korrigjojë këtë shumë sipas nevojës.<br />
Personi përgjegjës për qarkullimin transitor do të sigurojë që detyrimet dhe tatimet e rrezikut në<br />
procedurën e transitit të mos e tejkalojnë shumën e specifikuar, duke i marrë parasysh operacionet apo<br />
veprimet për të cilat procedura ende nuk ka përfunduar.<br />
Personi përgjegjës për qarkullimin transitor duhet ta informojë zyrën e garancionit kur shuma e<br />
specifikuar është nën nivelin e nevojshëm të mbulimit të operacioneve transitore.<br />
Shuma që duhet të mbulohet nga garancioni gjithëpërfshirës mund të zvogëlohet deri në:<br />
a) 50% të shumës së specifikuar kur personi përgjegjës për qarkullimin transitor dëshmon se gjendja<br />
e tij financiare është e mirë dhe se ka përvojë të mjaftueshme me procedurat transitore;<br />
b) 30% e shumës së specifikuar kur personi përgjegjës për qarkullimin transitor dëshmon se gjendja<br />
e tij financiare është e mirë dhe se ka përvojë të mjaftueshme me procedurat transitore, dhe se<br />
bashkëpunon ngushtë me autoritetet doganore.<br />
Mund të ketë lirim nga garancioni kur personi përgjegjës për qarkullimin transitor dëshmon se personi i<br />
përmbahet standardeve të besueshme të përshkruara në paragrafin (b) më lartë, dhe se i ka nën kontroll<br />
veprimtaritë transportuese dhe se ka mjete të mjaftueshme financiare për t’i përmbushur të gjitha<br />
obligimet. Për qëllim ë paragrafëve 2 dhe 3, Doganat e Kosovës nuk do t’i marrin parasysh kriteret e<br />
përcaktuara në aneksin 26 të Udhëzimit administrative nr. 11/2009 për implementimin kodit doganor”.<br />
Për të qenë i autorizuar për ofrimin e garancionit gjithëpërfshirës sa i përket llojeve të mallrave të cilave<br />
i referohet aneksi 21 i “Udhëzimit administrative nr. 11/2009 për implementimin e kodit doganor”,<br />
190
personi përgjegjës për qarkullimin transitor duhet të dëshmojë, jo vetëm se i përmbushë kushtet e nenit<br />
233, por edhe se ka gjendje të mirë financiare, se personi ka përvojë të mjaftueshme me procedurat<br />
transitore, dhe se ose bashkëpunon ngushtë me doganat ose e ka nën kontroll veprimtarinë e<br />
transportit.<br />
Shuma që do të mbulohet nga garancioni gjithëpërfshirës të cilës i referohemi në paragraf mund të<br />
zvogëlohet në:<br />
a) 50% të shumës së specifikuar kur personi përgjegjës për qarkullimin transitor dëshmon se<br />
bashkëpunon shumë ngushtë me Doganat dhe se e ka nën kontroll veprimtarinë e transportit;<br />
b) 30% të shumës së specifikuar kur personi përgjegjës për qarkullimin transitor dëshmon se<br />
bashkëpunon shumë ngushtë me autoritetet doganore, i ka nën kontroll të gjitha veprimtaritë e<br />
transportit, dhe se ka mjete të mjaftueshme financiare për t’i përmbushur obligimet e tij.<br />
Garancioni gjithëpërfshirës duhet të dorëzohet nga garantuesi. Do t’i nënshtrohet dokumentit garantues<br />
që përkon me mostrën në aneksin 8 të Udhëzimit administrative nr. 11/2009 për implementimin e kodit<br />
doganor”.<br />
Në bazë të autorizimit, Doganat do t’ia lëshojnë personit përgjegjës për qarkullimin transitor një ose më<br />
shumë certifikata të garancionit gjithëpërfshirës ose certifikatën për lirim nga garancioni (më tutje<br />
‘certifikatat’) të përpiluara sipas formës që përkon me mostrën në aneksin 29 ose aneksin 30 të<br />
Udhëzimit administrative nr. 11/2009 për implementimin e kodit doganor”, dhe të plotësuara në pajtim<br />
me aneksin 31, për t’i mundësuar personit përgjegjës për qarkullimin tranzitor që të ofrojë dëshmi të<br />
garancionit gjithëpërfshirës ose të lirimit nga garancioni.<br />
Certifikata do t’i paraqitet zyrës së nisjes. Informacionet e certifikatës duhet të shënohen në deklaratën<br />
tranzitore.<br />
Megjithatë kur të dhënat e garancionit shkëmbehen midis zyrës së garancionit dhe zyrës së nisjes përmes<br />
teknologjisë së informacionit dhe rrjeteve kompjuterike, atëherë nuk paraqitet ndonjë certifikatë në<br />
zyrën e nisjes.<br />
Periudha e vlefshmërisë së certifikatës nuk duhet të tejkalojë mbi dy vjet. Kjo periudhë mund të zgjatet<br />
nga zyra e garancioneve edhe për një periudhë tjetër e cila nuk i tejkalon dy vjet.<br />
191
Nga data në fuqi të tërheqjes së një autorizimi për shfrytëzimin e garancionit të përgjithshëm ose të<br />
lirimit nga garancioni nga autoritetet doganore, nga data në fuqi e tërheqjes nga zyra e garancionit të<br />
pranimit të saj të veprimeve të garantuesit, ose nga data në fuqi e anulimit të veprimtarisë nga garantuesi,<br />
certifikatat e lëshuara më herët mund të mos shfrytëzohen për vendosjen e mallrave nën procedurën<br />
transitore dhe se do të kthehen nga personi përgjegjës për qarkullimin transitor në zyrën e garancionit<br />
pa ndonjë vonesë.<br />
Secila zyrë e garancionit doganorë do t’ia dërgojë administratës doganore mënyrë me anë të së cilës<br />
mund të identifikohen certifikatat që janë të vlefshme dhe të cilat nuk janë kthyer ende. Si rrjedhojë,<br />
administrata doganore do ta informojë zyrën tjetër përkatëse doganore.<br />
Formalitetet në zyrën e rrugës<br />
Mallrat e vendosura në procedurën transitore duhet të barten nën mbulesën e kopjes nr. 4 dhe nr. 5 të<br />
deklaratës transitore e cila i kthehet personit përgjegjës për qarkullimin transitor nga zyra e nisjes.<br />
Transportuesi obligohet që t’i fus zërat e duhur në kopjet nr. 4 dhe 5 të deklaratës transitore dhe t’ia<br />
paraqes ato pranuesit në zyrën doganore në territorin e të cilit është vendosur mjeti i transportit:<br />
a) Nëse ka ndryshuar itinerari i përshkruar;<br />
b) Nëse është prishur plomba gjatë transportit për arsye që janë përtej kontrollit të transportuesit;<br />
c) Nëse janë transferuar mallrat në një mjet tjetër transporti; çfarëdo transferi duhet të bëhet nën<br />
mbikëqyrjen e doganës e cila, megjithatë, mund të autorizojë transferim pa mbikëqyrje;<br />
d) Në rast të rrezikut të dukshëm që kërkon ndarje të menjëhershme ose shkarkimin e plotë të<br />
mjetit të transportit;<br />
e) Në rast të ndonjë incidenti apo aksidenti që mund të ndikojë në aftësinë e furnizuesit atëherë<br />
transportuesi tjetër duhet të jetë në përputhshmëri me obligimet.<br />
Në këto raste, kur Doganat e Kosovës e shohin se veprimi transitor në fjalë mund të vazhdojë në<br />
mënyrë normale, atëherë dogana do të merr çfarëdo hapi të nevojshëm dhe pastaj t’i nënshkruaj kopjet<br />
nr. 4 dhe 5 të deklaratës transitore.<br />
Formalitetet në zyrën e destinacionit<br />
Transportuesi apo personi përgjegjës për qarkullimin transitor në kuadër të procedurës transitore është<br />
përgjegjës për dorëzimin e mallrave pa u dëmtuar në zyrën e destinacionit.<br />
Mallrat dhe kopjet nr 4 dhe nr 5 të deklaratës transitore duhet t’i dorëzohen zyrës së destinacionit.<br />
192
Zyra e destinacionit do t’i regjistrojë kopjet nr. 4 dhe nr. 5 të deklaratës transitore, do ta regjistrojë<br />
datën e arritjes si dhe do t’i plotësojë informacionet e tjera lidhur me kontrollin e bërë.<br />
Me kërkesën e personit përgjegjës për qarkullimin e mallrave, zyra e destinacionit do ta nënshkruaj një<br />
kopje shtesë nr. 5 ose një kopje të kopjes nr. 5 të deklaratës transitore me shprehjen: “Dëshmi<br />
alternative”.<br />
Një veprim transitor mund të përfundojë në ndonjë zyrë tjetër prej asaj që është shkruar në deklaratën<br />
transitore. Ajo zyrë atëherë bëhet zyra e destinacionit.<br />
Zyra e re e destinacionit do të futet në rubrikën ‘1. Kontrolli nga zyra e destinacionit’ të kopjes nr. 5 të<br />
deklaratës transitore, për të cilën nevojitet nënshkrimi përveç vrojtimeve të zakonshme “Dallimi: zyra ku<br />
mallrat janë paraqitur (emri)”<br />
Zyra e destinacionit pastaj do ta lëshojë kuponin me kërkesën e personit që i ka paraqitur kopjet nr 4<br />
dhe nr 5 të deklaratës transitore.<br />
Forma e kuponit duhet të përkojë me mostrën në aneksin 25 të “Udhëzimit administrativ nr. 11/2009<br />
për implementimin e kodit doganor”. Si alternativë, kuponi mund të bëhet në mostrën e prapmet të<br />
kopjes nr. 5 të deklaratës transitore.<br />
Kuponi do të plotësohet paraprakisht nga personi në fjalë, i cili mund të ketë informacione të tjera që<br />
lidhen me pranuesin e mallit, përveç në hapësirën e rezervuar për zyrën e destinacionit.<br />
Zyra e destinacionit do ta kthej kopjen nr. 5 të deklaratës transitore në zyrën e nisjes së doganës pa<br />
ndonjë vonesë dhe brenda një dite prej datës kur ka përfunduar procedura.<br />
Dispozitat sa i përket procedurave të thjeshtësuara transitore<br />
Pas aplikimit nga detyruesi apo pranuesi i mallit, cilido prej tyre, Doganat e Kosovës mund të autorizojnë<br />
thjeshtësimin në vijim:<br />
f) Shfrytëzimi i garancionit gjithëpërfshirës apo heqjes së garancionit;<br />
193
g) Heqja nga kërkesat e shfrytëzimit të itinerarit të përshkruar;<br />
h) Statusin e dërguesit të miratuar të mallit;<br />
i) Statusin e pranuesit të miratuar të mallit;<br />
j) Aplikimi i thjeshtësimit të procedurave të specifikuara për mallrat:<br />
iv. E transportuara me rrugë hekurudhore apo kontejnerë të mëdhenj;<br />
v. E transportuara me rrugë ajrore;<br />
vi. Që qarkullojnë me tubacion.<br />
Udhëzimet e detajuara për këto procedura të thjeshtësuara të transitit, duke përfshirë metodën për<br />
aplikimin për procedura të thjeshtësuara transitore, janë dhënë në nenet 225 deri 263 të “Udhëzimit<br />
administrative nr. 11/2009 për implementimin e kodit doganor”.<br />
Mallrat për të cilat vlen procedura e transitit mund të transportohen midis dy pikave në Kosovë përmes<br />
territorit të një vendi tjetër me kusht që ato të janë bartur përmes atij vendi të mbuluara me një<br />
dokument të vetëm transportues të nxjerrë në Kosovë. Kur ndodh kështu, fuqia i procedurës transitore<br />
do të pezullohet në territorin e vendit tjetër.<br />
Përfundimi i procedurës transitore<br />
Nëse kopja nr. 5 e deklaratës transitore nuk i kthehet zyrës së nisjes së doganës brenda dy javësh pre<br />
datës së pranimit të deklaratës, atëherë autoritetet do ta njoftojnë personin përgjegjës për qarkullimin<br />
transit dhe do t’i kërkojnë që ta dorëzojë dëshminë se procedura ka përfunduar.<br />
Dëshmisë të cilës i referohemi më sipër mund të dorëzohet në Doganat e Kosovës në formën e një<br />
dokumenti të certifikuar nga dogana e zyrës së destinacionit që i identifikon mallrat dhe dëshmon se ato<br />
janë paraqitur në zyrën e destinacionit ose, pranuesit të autorizuar.<br />
Procedura transitore po ashtu do të konsiderohet se ka përfunduar kur personi përgjegjës për<br />
qarkullimin transitor ia paraqet autoriteteve doganore dokumentin e lëshuar nga dogana e një vendi<br />
tjetër ku janë duke hyrë mallrat për trajtim apo përdorim të miratuar doganor, ose një kopje a<br />
fotokopje të tillë që i identifikon mallrat. Kopjet ose fotokopjet duhet të certifikohen se janë kopje të<br />
origjinalit nga autoritetet doganore të vendit tjetër.<br />
Kur zyra e nisjes e doganave nuk ka marrë ndonjë dëshmi brenda tridhjetë (30) ditësh nga data e<br />
pranimit të deklaratës transitore se procedura ka përfunduar, doganierët do ta nisin procedurën<br />
standarde të kuotës së kthimit të doganës.<br />
194
Hetimet, ndëshkimet dhe ndjekja penale<br />
Dogana është agjenci zbatuese e ligjit përgjegjëse për vjeljen e taksave,tatimeve dhe të hyrave të tjera, si<br />
dhe të zbatimit të ligjit doganor dhe ligjeve të tjera sipas përgjegjësive të dhëna. Për t’i realizuar këto<br />
përgjegjësi, Dogana është autorizuar që t’i hetojë shkeljet e dyshuara, t’i arrestojë të dyshuarit, dhe sipas<br />
nevojës të aplikojë ndëshkime civile. Shkeljet më të rënda do të hetohen në pajtim me ligjet dhe<br />
procedurat penale të Kosovës.<br />
Kodi Penal i Kosovës është plotësuar së voni me qëllim të ofrimit të ndëshkimeve administrative sesa të<br />
ndëshkimeve penale kur shuma e taksave doganore e aplikueshme për mallrat e importuara ose të<br />
eksportuara në mënyrë ilegale nuk e kalon shumën prej 5000 eurove. Në këto raste ndëshkimet<br />
administrative do të jenë nga dy deri në dhjetë herë të vlerës së taksës për pagesë. Shih Ligjin nr. 04/L-<br />
099, neni 8.<br />
Në Kosovë, nuk ka ndonjë veprim të caktuar penal për ndëshkime specifike, përveç dallimit midis<br />
rasteve që kanë të bëjnë me shkeljet e bëra nga individët (personat fizik), dhe shkeljeve të bëra nga<br />
kompanitë (personat juridik). Në parim, ndëshkimet janë prej 500 deri 10,000 eurosh për një shkelje. Në<br />
pajtim me dispozitat e Kodit Doganor, ndëshkimet aplikohen në baza ad hoc; shuma e aplikuar është<br />
deri në 10 herë sa shuma e të hyrave me kontrabandë apo që janë shmangur varësisht prej shkallës së<br />
fajësisë. Përcaktimet administrative bëhen në bazë të rastit. Rastet penale, të cilat përfshijnë shkeljen e<br />
ligjeve tregtare, ose shmangien e paligjshme e pagesave të të hyrave, i nënshtrohen hetimeve dhe<br />
ndjekjeve sipas procedurës penale dhe kodit penal. Drejtori i përgjithshëm i Doganave të Kosovës e ka<br />
krijuar një panel prej tre avokatëve të pavarur të cilët merren me të gjitha rastet, si dhe marrin vendime<br />
sa i përket imponimit të ndëshkimeve të caktuara administrative në pajtim me Kodin Doganor, sipas<br />
parimeve të proporcionalitetit, duke përfshirë ngritje të ndëshkimit për shkeljet e përsëritura apo për<br />
shkelësit e tillë.<br />
Për më shumë informacione për shkeljet dhe ndëshkimet doganore, klikoni këtu.<br />
Informacione shtesë lidhur me shkeljet dhe ndëshkimet doganore<br />
Autoriteti juridik për shkeljet dhe ndëshkimet doganore përcaktohet me nenet 274-277 dhe 297-300 të<br />
Kodit Doganor, dhe me plotësimet e Ligjit nr. 04/L-099 dhe Ligjit nr. 04/L-099.<br />
Informatat për konfiskimin e mallrave që janë përfshirë në ndonjë lloj shkelje përcaktohen me nenet 280<br />
deri 283 dhe 287 të Kodit Doganor.<br />
195
Informatat lidhur me sekuestrimin e mallrave që janë përfshirë në ndonjë lloj shkelje përcaktohen me<br />
nenet 284 dhe 285 të Kodit Doganor.<br />
ZBATIMI I LIGJIT DOGANOR – INFORMATA PËR TREGTARËT<br />
KONTAKTI PËR INFORMATA SA I PËRKET SHKELJEVE DOGANORE; NDËSHKIMEVE; FUQISË SË<br />
ZYRTARËVE<br />
Adresa: Lagjja Lakrishte, 10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit: + 381 38 540 350<br />
Emali:<br />
Uebsajti: www.dogana.rks-gov.net<br />
Orari i punës: 08:00 – 16:00<br />
196
9. Kontrollet Tjera Kufitare<br />
Çdo shtet sovran duhet t’i kontrollojë kufijtë e tij për të siguruar siguri për qytetarët e tij, për të zbatuar<br />
ligjin, dhe për të mbledhur të hyrat doganore dhe tatimore. Edhe pse Doganat janë agjencia primare për<br />
kontrollin e kufijve në Kosovë (shiko Pjesët 5 – 8 të Udhëzuesit) disa agjenci tjera poashtu kanë<br />
funksione të rëndësishme në kontrollin e kufijve. Ato diskutohen në këtë Pjesë.<br />
Policia Kufitare e Kosovës<br />
Policia Kufitare e Kosovës (PKK) është përgjegjëse për menaxhimin, kontrollin dhe mbikëqyrjen e pikave<br />
kufitare të Kosovës; përcaktimin e të drejtave të secilit person që dëshiron të hyjë apo të dalë nga<br />
Kosova sa i përket kritereve për vizë dhe hyrje; dhënien e lejes së përkohshme për të kaluar kufirin;<br />
menaxhimin dhe kontrollin brenda Kosovës lidhur me çështjet kufitare ku nuk përfshihet Dogana;<br />
lëshimi i dokumenteve të përkohshme për kalimin e kufirit; sigurinë në aeroportin ndërkombëtar në<br />
bashkëpunim me operatorin e aeroportit dhe autoritetet e autorizuara relevante; parandalimin e akteve<br />
terroriste në partneritet me të gjitha agjencitë për zbatimin e ligjit; mbylljen e përkohshme të kufijve,<br />
duke u bazuar në një vendim të Qeverisë. Për të mësuar më shumë për Policinë Kufitare të Kosovës<br />
klikoni në këtë vegëz.<br />
Informata shtesë për Policinë Kufitare të Kosovës<br />
Detyrat kryesore të PKK-së janë si vijon:<br />
Kryen kontrolle të ligjshmërisë së kërkesës së secilit udhëtar që të hyjë në vend;<br />
197
Parandalon dhe ndalon kalimin ilegal të kufirit shtetëror;<br />
Kontrollon udhëtarët, duke përfshirë kontrollin e mjeteve transportuese dhe gjërat e tyre<br />
personale, të cilët kalojnë vijën e kufirit shtetëror në pajtim me marrëveshjet ndërkombëtare<br />
dhe në bashkëpunim me organet tjera;<br />
Kryen të paktën kontrolle minimale të shpejta dhe të drejtpërdrejta për vlefshmërinë e<br />
dokumenteve duke e autorizuar bartësin legjitim të kalojë kufirin dhe të verifikojë praninë e<br />
shenjave të falsifikimit apo mashtrimit;<br />
Merr masat e nevojshme nëse një person i plotëson kushtet për të hyrë apo dalë nga Republika<br />
e Kosovës;<br />
Përmbush obligimet e caktuara në marrëveshjet ndërkombëtare, menaxhon aktivitetet e<br />
organeve përkatëse për të hetuar ngjarjet në kufi, inspekton punën sa i përket mbikëqyrjes së<br />
kufirit shtetëror;<br />
Parandalon veprimet e dhunshme kundër rendit në kufirin shtetëror dhe objektet në mbrojtjen<br />
e Policisë Kufitare;<br />
Kryen detyrat policore për të huajt siç përcaktohet në ligjin për të huajt dhe aktet përcjellëse;<br />
Bashkëpunon me agjencinë përgjegjëse për migrim dhe azil siç përcaktohet në ligjet përkatëse;<br />
Merr veprimin e nevojshëm për të menaxhuar çfarëdo çështje emergjente ku përfshihen<br />
refugjatët dhe situatat konfliktuoze që drejtpërdrejtë kërcënojnë rendin e kufirit shtetëror;<br />
Bashkëpunon sa i përket procedurave administrative të caktuara përmes dispozitave ligjore për<br />
të siguruar mbrojtjen e rendit në kufirin shtetëror;<br />
Ushtron autoritetin duke u bazuar në dispozitat ligjore për disa raste të shkeljeve të vogla;<br />
Vlerëson dhe mbledh informatat e kërkuara për të kryer detyrat e policisë kufitare;<br />
Ushtron fuqinë e vet të kërkimit në pajtim me legjislacionin e aplikueshëm të shtetit.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR POLICINË KUFITARE TË KOSOVËS<br />
Adresa Rr “Luan Haradinaj” 10000 Prishtinë, Kosovë<br />
Numri i telefonit +381 (0)38 508 01340<br />
E-maili bbp@KosovoPolice.com<br />
Faqja në internet http://www.kosovopolice.com/?page=1,22<br />
Orari i punës 24-orë në Kufijtë e Kosovës<br />
VIZIONI I PKK-së<br />
"Kufij të hapur por të kontrolluar e të sigurt"<br />
198
MISIONI I PKK-së<br />
"Të sigurohet siguria e shtuar e kufijve duke parandaluar, zbuluar dhe kapur kriminelët e përfshirë në<br />
aktivitetet kriminale të kalimit të kufirit, aktivitetet terroriste, trafikimin e qenieve njerëzore, falsifikimin<br />
e dokumenteve, transportin e armëve për shkatërrim në masë, narkotikëve, armëve, automjeteve të<br />
vjedhura dhe lloje tjera të kontrabandimit të ndaluara me ligj".<br />
QËLLIMI I PËRGJITHSHËM STRATEGJIK<br />
Qëllimi i përgjithshëm strategjik i Policisë Kufitare është zhvillimi i një sistemi të sigurisë kufitare që do<br />
të integrojë të gjitha agjencitë shtetërore përgjegjëse për kontrollin dhe sigurinë kufitare.<br />
POLICIA KUFITARE<br />
Brenda kornizës së Policisë së Republikës së Kosovës janë funksionet e Policisë Kufitare (PKK).<br />
Aktualisht Policia e Kufitare përbëhet nga 1167 punëtorë, prej të cilëve 1129 janë Oficerë Policie dhe 38<br />
janë të punësuar si staf civil.<br />
Fillimisht, Policia Kufitare u themelua për t’iu përgjigjur nevojave të Kosovës së pas-luftës, dhe struktura<br />
e saj ishte e organizuar në pajtim me ato nevoja. Policia Kufitare e Kosovës u themelua në vitin 1999 si<br />
Polici e UNMIK-ut sipas mandatit të Rezolutës 1244 për UNMIK-un, përgjegjëse për kontrollin dhe<br />
sigurinë e të kalimeve kufitare.<br />
Objektivat dhe prioritetet e Policisë Kufitare<br />
Inkorporimi i kërkesave të BE-së/Shengen-it lidhur me menaxhimin e kufijve brenda ligjeve<br />
kombëtare;<br />
Të kompletohet harmonizimi i ligjeve kombëtare mbi menaxhimin e kufijve me acquis-in e BEsë/Shengen-it.<br />
Hartimin dhe zbatimin e Procedurave Standarde Operative sa i përket çështjeve të brendshme<br />
operacioneve, personelit, trajnimeve, financave dhe logjistikës;<br />
Krijimi i infrastrukturës së dytë / sekondare legjislative për Policinë Kufitare.<br />
Të zhvillohen standardet e larta etike në lidhje me korrupsionin dhe të shfrytëzohet me efekt<br />
vlerësimi i performancës së detyrave profesionale, nxitjes dhe mekanizmit të shpërblimit;<br />
Hartimi dhe zbatimi procedurës standarde për analizën e riskut;<br />
Hartimi i rregulloreve dhe urdhrave të brendshëm në lidhje me komunikimin, bashkëpunimin,<br />
shkëmbimin e informacionit, operacionet e përbashkëta, trinimin, përdorimin e infrastrukturës<br />
dhe pajisjeve në Policinë Kufitare;<br />
Marrja graduale e përgjegjësive nga KFOR-i për kontrollimin e vijës së Gjelbër dhe të Kaltër.<br />
199
Bashkëpunimi i ngushtë me Departamentet tjera në Policinë e Kosovës, me qëllim të<br />
kontrollimit të vijës kufitare dhe kur paraqitet nevoja edhe brendësinë e territorit të vendit. Kjo<br />
bëhet me qëllim të përcaktimit të qartë të analizës së rrezikut.<br />
Zhvillimi dhe vënia në zbatim e masave anti-korrupsion në kuadrin e Policisë Kufitare.<br />
Hyrja në Kosovë si Udhëtar Afarist<br />
Udhëtimi afarist përfshin një udhëtim të shkurtë që nuk kërkon leje dhe autorizime pune në Kosovë.<br />
Megjithatë udhëtari afarist lejohet të ndërmarrë vetëm disa aktivitete të caktuara afariste të lejuara me<br />
legjislacionin e Kosovës, gjatë së cilit vizituesi përfaqëson interesin e kompanisë punëdhënëse të tij/saj të<br />
vendosur jashtë Kosovës. Vizituesit afarist mund të ndërmarrin aktivitetet në vijim:<br />
• merr pjesë në takime afariste, negociata<br />
• merr pjesë në programe shkëmbimi, konferenca, seminare<br />
• merr pjesë në kongrese dhe punëtori për çështje ekonomike dhe tregtare<br />
• merr pjesë në ankande, ekspozita, shfaqje dhe ngjarje të ngjashme<br />
Në raste të caktuara një shtetas i huaj mund të ndryshojë statusin nga ai i vizituesit në statusin me leje<br />
pune pa e lëshuar vendin.<br />
Kosova aktualisht nuk e aplikon regjimin e vizave. Prandaj çdo qytetar i huaj mund të hyjë në territorin e<br />
Kosovës pa vizë dhe mund të rrijë në Kosovë deri në 90 ditë nëse një numër adekuat i dokumenteve<br />
paraqiten pas hyrjes. Dokumentet në vijim kërkohen:<br />
• Pasaporta<br />
• Bileta kthyese në vendin e origjinës<br />
• Dëshmi të fondeve të mjaftueshme për kohëzgjatjen e qëndrimit<br />
• Ftesa nga autoriteti vendor e verifikuar nga Ministria e Punëve të Brendshme<br />
Policia kufitare e rezervon të drejtën të mohojë hyrjen në rast të dyshimit të arsyeshëm në lidhje me<br />
dokumentacionin e vizituesit apo arsyen për hyrje në Kosovë. Për kërkesa specifike vizituesit duhet të<br />
kontaktojnë ambasadën e shtetit të tyre në Kosovë për të konfirmuar procedurat e hyrjes. Pas arritjes<br />
në Kosovë, vizituesit që mendojnë të qëndrojnë më shumë se 90 ditë duhet të regjistrohen në Policinë e<br />
Kosovës dhe të marrin lejen për qëndrim.<br />
Marrja e lejes së punës<br />
Në mënyrë që të kryhen aktivitete të paguara në Kosovë kërkohet autorizimi i vlefshëm për punë për<br />
një periudhë të paracaktuar kohe dhe që i mundëson të huajit të ketë një punë të përkohshme në vend.<br />
200
Procesi për marrjen e autorizimit për punë dhe banim varet nga faktorë që përfshijnë por nuk kufizohen<br />
me nacionalitetin, llojin e kompanisë dhe pagesën. Për më shumë informata rreth marrjes së lejes së<br />
punës klikoni në këtë vegëz.<br />
Marrja e Lejes së Punës<br />
Pyetjet kryesore për të përcaktuar Procesin e Imigracionit<br />
Përgjigjet në pyetjet në vijim do të përcaktojnë çfarë procesi të imigracionit do të ndjek punëmarrësi i<br />
huaj:<br />
• Nacionaliteti?<br />
• Lokacioni i kompanisë (rajoni brenda Kosovës)?<br />
• Emri i kompanisë (përgjegjësi e kufizuar, filial apo përfaqësi)?<br />
• Lokacioni i pagesës (në vend apo jashtë)?<br />
• Pozita dhe përshkrimi i punës?<br />
• Data e caktuar për fillimin e punës?<br />
• A do të vijnë edhe anëtarët e familjes?<br />
• Nacionaliteti përkatës i anëtarëve të familjes?<br />
Procedurat tipike & Afatet kohore<br />
PROCESI STANDARD<br />
• Hapi 1: Ftesa<br />
14 – 30 ditë<br />
• Hapi 2: Leja e Punës<br />
30 ditë<br />
• Hapi 3: Leja e Qëndrimit<br />
14 – 30 ditë<br />
Ftesa e miratuar përbëhet nga një certifikatë në letër nga kompania pritëse dhe e regjistruar tek<br />
autoritetet e imigracionit, në bazë të së cilës i huaji mund të hyjë në Kosovë.<br />
DOKUMENTET STANDARDE TË KËRKUARA:<br />
• Pasaporta<br />
• Dëshmi të sigurimit shëndetësor në Kosovë<br />
• Certifikata mbi Shënimet Kriminale<br />
• Dëshmi të vendbanimit<br />
• Dëshmi të mjeteve të mjaftueshme financiare<br />
• Garancioni nga kompania i certifikuar nga gjykata komunale<br />
201
• Leja e Punësimit e lëshuar nga Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale 60<br />
Formalitete e regjistrimit të punësimit<br />
SIGURIMI SHËNDETËSOR / SOCIAL<br />
• Sigurimi mjekësor nuk është i rregulluar me ligj në Kosovë. Derisa të kalojë ky ligj, banorët e<br />
Kosovës mund të blejnë sigurime shëndetësore në kompanitë private që e ofrojnë këtë shërbim. Para se<br />
të udhëtojë në Kosovë, i huaji duhet të aranzhojë sigurimin mjekësor jashtë vendit.<br />
TATIMET<br />
• Të punësuarit në vend duhet të regjistrohen tek autoritetet tatimore nga ana e punëdhënësit.<br />
Duke u bazuar në regjistrime, kompania duhet të paguajë rregullisht kontributin tek autoritetet tatimore.<br />
Lirimet nga leja e punës<br />
Të huajt në vijim mund të lirohen nga kërkesa për lejen e punës:<br />
• Vizituesit afarist<br />
• Diplomatët e huaj<br />
• Përfaqësuesit e organizatave jo-qeveritare jo-fitimprurëse<br />
• Personeli kryesor i ndërmarrjeve tregtare i përcaktuar përmes marrëveshjeve mes shteteve<br />
anëtare të BE-së dhe Kosovës<br />
• Drejtori menaxhues i një filiali të kompanisë së huaj i regjistruar në Kosovë<br />
• Specialistët që punojnë në Kosovë në bazë të marrëveshjeve dhe bashkëpunimit ndërkombëtar<br />
• Ligjëruesit, shkencëtarët, profesorët nëse ekziston interesi publik si rezultat i njohurive të tyre<br />
të caktuara<br />
• Korrespondentët apo reporterët e huaj me akreditim medial<br />
Dënimet<br />
I HUAJI<br />
• Mos-respektimi i legjislacionit në fuqi dhe qëndrimi në territorin e Kosovës pa dokumentacionin<br />
e kërkuar mund të rezultojë me gjobë deri në 1,000 euro.<br />
KOMPANIA<br />
• Dënimi për punësim ilegal të të huajve mund të arrijë deri në 3,000 euro. Aktivitetet e<br />
kompanisë mund të ndërpriten në rast të shkeljeve të përsëritura.<br />
Ligje të rëndësishme:<br />
60 *Afatet kohore janë vlerësime të përafërta dhe organet mund t’i shkurtojnë apo zgjasin ato sipas<br />
kërkesave të tyre. Procedurat e imigracionit ndryshojnë varësisht nga shumë variabla prandaj do të jenë<br />
të nevojshme informata specifike lidhur me të huajin dhe/apo anëtarin e familjes për të qartësuar më mirë<br />
procedurat specifike që do të ndiqen.<br />
202
Ligji nr. 03/L-126 mbulon hyrjen, lëvizjen dhe qëndrimin e të huajve në Republikën e Kosovës.<br />
Ligji nr. 03/L-136 mbulon dhënien e lejes për punë dhe punësim të qytetarëve të huaj në<br />
Republikën e Kosovës.<br />
Shumica e materialit mbi imigracionin është marrë nga faqja e internetit e MOVE ONE, në dispozicion<br />
në: http://www.moveoneinc.com/country-profiles/kosovo/immigration-to-kosovo/<br />
AUV (Agjencia e Ushqimit dhe Veterinarisë)<br />
Mandati i Agjencisë së Ushqimit dhe Veterinarisë e Kosovës (AUV) është “të mbrojë jetën dhe<br />
shëndetin e njerëzve duke ofruar nivel të lartë të sigurisë së ushqimit, duke përfshirë ushqimin e<br />
kafshëve, shëndetin e kafshëve, mirëqenien e kafshëve dhe cilësinë e ushqimit, dhe sigurinë e bimëve dhe<br />
produkteve të origjinës shtazore”.<br />
AUV është përgjegjëse për masat për të luftuar dhe parandaluar sëmundjet infektuese të kafshëve,<br />
lëvizjen e kafshëve të gjalla, rregullimin teknik të produkteve shtazore dhe produkteve bimore joushqimore,<br />
kontrollin veterinar të produkteve shtazore dhe produkteve me origjinë shtazore joushqimore<br />
të importit, eksportit dhe transit, dhe për të përcaktuar detyrat dhe obligimet e<br />
institucioneve qeveritare e komunale dhe individuale në këtë fushë.<br />
Sa i përket tregtisë së jashtme të Kosovës, AUV ka rol që të:<br />
• Parandalojë importin e produkteve ushqimore (edhe të origjinës shtazore edhe asaj bimore) dhe<br />
artikujve jo-ushqimor, kafshët e gjalla dhe bimët, të cilat përbëjnë rrezik për shëndetin dhe<br />
sigurinë e njerëzve;<br />
• Aplikojë kontrollet kufitare veterinare dhe fitosanitare për artikujt ushqimor dhe jo-ushqimor të<br />
cilat janë nën kontrollin e mandatit të AUV-së;<br />
• Mbajë një regjistër të mallrave të eksportuara e të importuara; dhe,<br />
203
• Sigurojë shëndetin dhe mirëqenien e kafshëve të gjalla gjatë transportit, dhe karantinën e<br />
kafshëve mbarështuese deri në konfirmimin e gjendjes së tyre shëndetësore.<br />
Kontrollet veterinare dhe fitosanitare kufitare të importit<br />
Tarifa e Integruar Doganore e Kosovës –"TARIK" – përfshin informatat për dy certifikata e importit për<br />
mallrat e importuara të kontrolluara nga Agjencia e Ushqimit dhe Veterinarisë:<br />
Certifikata e importit për kontrollin veterinar kufitar është formulari “LO1”, dhe<br />
Certifikata e importit për Kontrollin Fitosanitar Kufitar është formulari “LO2”.<br />
Për më shumë informata për AUV dhe standardet sanitare e fito-sanitare klikoni në këtë vegëz.<br />
Standardet sanitare dhe fito-sanitare<br />
Kontrollet Veterinare dhe Fito-sanitare Kufitare të Importit<br />
Tarifa e Integruar Doganore e Kosovës –"TARIK" – përfshin informatat për dy certifikata e importit për<br />
mallrat e importuara të kontrolluara nga Agjencia e Ushqimit dhe Veterinarisë:<br />
Certifikata e importit për kontrollin veterinar kufitar është formulari “LO1”, dhe<br />
Certifikata e importit për Kontrollin Fitosanitar Kufitar është formulari “LO2”.<br />
204
205
Kodi<br />
TARIK<br />
Për informata lidhur me mallrat për të cilat kërkohet certifikata e Agjencisë së Ushqimit dhe Veterinarisë, TARIK është në dispozicion përmes<br />
këtij liku elektronik:<br />
http://dogana.rks-gov.net/Uploads/Documents/tarik/indexalb.htm<br />
Tabela në vijim ofron një përmbledhje të mallrave të importuara që i nënshtrohen kontrollit të importit nga Agjencia e Ushqimit dhe Veterinarisë<br />
e Kosovës.<br />
Përshkrimi Kualifikimi dhe shpjegimi Lloji i licencës /<br />
certifikatës së<br />
kërkuar<br />
Kapitulli 1: Kafshët e Gjalla<br />
0101 Kuaj, gomarë, mushka dhe hibrid të gomaricës me kalin,<br />
të gjalla<br />
Të gjitha<br />
0201 Gjedhe të gjalla Të gjitha<br />
0103 Derra të gjallë Kapitulli 1: Kafshë të gjalla Të gjitha<br />
0104.10 Dele të gjalla Të gjitha<br />
0104.20 Dhi të gjalla Të gjitha<br />
0105 Shpezë të gjalla, domethënë shpendët e llojit Gallus<br />
domesticus, rosa, pata, gjela deti dhe shpendë Indie<br />
Të gjitha<br />
0106 Kafshë tjera të gjalla Të gjitha<br />
Këtu përfshihen kafshët shtëpiake apo të egra në vijim:<br />
206
(A) Gjitarët<br />
(1) Primatet<br />
(2) Balenat, Delfinët dhe derra deti (Gjitarë të llojit Cetacea); lopët e detit (Gjitarë të llojit Sirenia)<br />
(3) Të tjera (siç janë dreri verior, macet, qentë, luajt, tigrat, arinjtë, elefantët, devetë, zebrat, lepujt, antilopat, dhitë e egra, dhelprat, bizonët dhe kafshë tjera<br />
për ferma për lesh<br />
(B) Zvarranikët (duke përfshirë gjarpinjtë dhe breshkat)<br />
(C) Shpendët<br />
(1) Shpendët grabitqarë<br />
(2) Psittaciformes (duke përfshirë papagajtë, papagajtë trupvegjël, papagajtë që flasin dhe papagajtë australoaziatik)<br />
(3) Të tjera<br />
si thëllëzat, fazanët, mish thëllëze, shapkat, pëllumbat, thëllëzat e mesme, shpendët ortolan, rosat e egra, patat e egra, mëllenjat, mullizezat, laureshat,<br />
trishtilat, xhixhimës, kolibra, pallua, mjellmat dhe shpendët tjerë të papërcaktuar në seksionin 01.05).<br />
(D) Të tjera si bletët (pa marrë parasysh a udhëtojnë në kuti, kafaz apo zgjua), insektet tjera, bretkosat.<br />
Seksioni 0106 përjashton kafshët që bëjnë pjesë në cirqe, kopshte zoologjike, apo shfaqje tjera të ngjashme udhëtuese me kafshë<br />
(seksioni 95.08)<br />
0106.11 Primatet Të gjitha<br />
0106.12 Balenat, delfinët e detit (gjitarë të llojit Cetacea); lopët e<br />
detit (gjitarë të llojit Sirenia).<br />
Të gjitha<br />
0106.19 Të tjera Lepujt e butë dhe gjitarë tjerë të ndryshëm prej atyre në<br />
0101, 0102, 0103, 0104, 0106 11 dhe 0106 12. Përfshin<br />
qentë dhe macet.<br />
207
0106.20 Zvarranikët (duke përfshirë gjarpinjtë dhe breshkat). Të gjitha<br />
0106.31 Shpendët: shpendët grabitqarë. Të gjitha<br />
0106.32 Shpendët: Psittaciformes (duke përfshirë papagajtë,<br />
papagajtë trupvegjël, papagajtë që flasin dhe<br />
papagajtë australoaziatik).<br />
Të gjitha<br />
0106.39 Të tjera Përfshin: shpendët, ndryshe prej atyre që përfshihen në<br />
krerët 0105, 0106 31 dhe 0106 32, duke përfshirë<br />
pëllumbat.<br />
0106.90.00 Të tjera Të gjitha kafshët tjera të gjalla që nuk përfshihen diku<br />
tjetër, të ndryshme prej gjitarëve, shpendëve dhe<br />
zvarranikëve. Bretkosat e gjalla qoftë për peshkore që të<br />
mbahen gjallë, apo për therje për konsum të njerëzve,<br />
mbulohen më anë të këtij kreu.<br />
Kapitulli 2: Mishi dhe të brendshmet e ngrënshme të mishit<br />
Ky kapitull nuk përfshin (a) Produktet e llojeve të përshkruara në krerët 0201 deri 0208 ose 0210 të papërshtatshme për konsum<br />
njerëzor; (b) zorrët, fshikëzat apo stomakët e kafshëve (kreu 0504) apo gjakun e kafshëve (kreu 0511 ose 3002); (c) Dhjamin e kafshëve<br />
i ndryshëm nga produktet e kreut 0209 (Kapitulli 15).<br />
0201 Mishi i gjedheve, i freskët apo i ftohtë Të gjitha<br />
0202 Mishi i gjedheve, i ngrirë Të gjitha<br />
0203 Mishi i derrit, i freskët, i ftohtë apo i ngrirë Të gjitha<br />
0204 Mishi i deleve apo dhive, i freskët, i ftohtë apo i<br />
ngrirë<br />
0205.00 Mishi i kuajve, gomarëve, mushkave apo hibridit të<br />
gomaricës e kalit, i freskët, i ftohtë apo i ngrirë.<br />
Të gjitha<br />
Të gjitha<br />
208
0206 Të brendshmet e ngrënshme të gjedheve, derrit,<br />
deleve, dhive, kuajve, mushkave apo hibridit të<br />
gomaricës e kalit, i freskët, i ftohtë apo i ngrirë.<br />
0207 Mishi dhe të brendshmet e ngrënshme të shpendëve<br />
të kreut 0105, i freskët, i ftohtë apo i ngrirë.<br />
0208 Mish tjetër dhe të brendshme të ngrënshme, i<br />
freskët, i ftohtë apo i ngrirë.<br />
Të gjitha<br />
Të gjitha<br />
0208.10 Të lepujve Të gjitha<br />
0208.20<br />
(00)<br />
Këmbë të bretkosave Të gjitha<br />
0208.30 Të Primatëve Të gjitha<br />
0208.40 Të balenave, delfinëve dhe delfinëve të detit (gjitarë<br />
të llojit Cetacea); të lopëve të detit (gjitarë të llojit<br />
Sirenia).<br />
0208.50<br />
(00)<br />
Të zvarranikëve (duke përfshirë gjarpinjtë dhe<br />
breshkat).<br />
0208.90 Të tjera: të pëllumbave të butë, të kafshëve të egra<br />
të ndryshme nga lepujt.<br />
0209.00 Dhjam derri, i çliruar prej shtresave të mishit dhe<br />
dhjam shpendësh, jo i nxjerrë me anë të shkrirjes<br />
apo jo i nxjerrë ndryshe, i freskët, i ftohtë, i ngrirë, i<br />
kriposur, në ujë me kripë, i tharë apo i tymosur:<br />
Nuk përfshin: materialet e papërpunuara që nuk<br />
parashihet për konsum njerëzor. Këtu përfshihen eshtrat<br />
dhe materialet tjera për prodhimin e xhelatinës apo<br />
proteinave shtazore për konsum njerëzor.<br />
Të gjitha<br />
Të gjitha<br />
Përfshin mishin e thëllëzave, fokave, drerit verior apo<br />
çfarëdo gjitari tjetër.<br />
Përfshin edhe dhjamin edhe dhjamin e përpunuar.<br />
209
0210 Mishi dhe të brendshmet e ngrënshme të mishit, të<br />
kriposura, në ujë me kripë, të thara apo të tymosura;<br />
pudër e ngrënshme e mishit dhe e të brendshmëve<br />
të mishit.<br />
Të gjitha: Përfshin mishin, produktet e mishit dhe eshtrat<br />
për konsum njerëzor dhe produkte tjera të origjinës<br />
shtazore. Proteinat e përpunuara shtazore duke përfshirë<br />
ato për konsum njerëzor mbulohen nga ky kapitull.<br />
Përfshin veshë të terur derri për konsum njerëzor.<br />
Sallamet përfshihen në kreun 1601.<br />
Kapitulli 3: Peshku dhe kafshët guaskore nënujore, molusqet dhe kafshët tjera ujore jovertebrore<br />
Ky kapitull nuk përfshin:<br />
(a) Gjitarët e kreut 0106;<br />
(b) Mishin e gjitarëve të kreut 0106 (kreu 0208 ose 0210);<br />
(c) Peshkun (përfshirë mëlçitë dhe vezët prej tyre)<br />
apo kafshët guaskore nënujore, molusqet dhe<br />
kafshët e tjera jovertebrore ujore, të ngordhura<br />
dhe të papërshtatshme për konsum njerëzor për<br />
arsye si të llojit të tyre ose të gjendjes së tyre<br />
(Kapitulli 5); miellrat, sferat apo kokrriza të<br />
peshkut apo të kafshëve guaskore nënujore, të<br />
molusqeve apo kafshëve të tjera jovertebrore<br />
ujore, të papërshtatshme për konsum njerëzor<br />
(kreu 2301); apo<br />
(d) Havjar apo zëvendësues të havjarit të përgatitur nga vezët e peshkut (kreu 1604)<br />
210
0301 Peshku i gjallë Të gjitha: Përfshin Troftën, Ngjalat, Krapin apo çfarëdo<br />
lloji tjetër apo çfarëdo peshku të importuar për<br />
mbarështim apo riprodhim. Peshku i gjallë i importuar për<br />
konsum njerëzor trajtohet për qëllime të kontrollit<br />
veterinar sikur ai të ishte produkt. Përfshin peshqit<br />
dekorativ në kreun 0301 10.<br />
0302 Peshku, i freskët apo i ftohtë, duke mos përfshirë<br />
fileto peshku dhe mish tjetër peshku të kreut 0304*.<br />
0302.70 Mëlçitë dhe vezët e peshkut<br />
0303 Peshk, i ngrirë duke përjashtuar fileto peshku dhe<br />
mish tjetër peshku të kreut 0304.<br />
0304 Fileto peshku dhe mish tjetër peshku (nëse është<br />
apo jo i grirë), i freskët, i ftohtë apo i ngrirë.<br />
0305 Peshk, i tharë, i kripur apo në ujë me kripë; peshk i<br />
tymosur, nëse është gatuar apo jo më parë apo gjatë<br />
procesit të tymosjes; miellra, kokrriza dhe sfera të<br />
peshkut, të përshtatshme për konsum njerëzor.<br />
0306 Kafshët guaskore nënujore, nëse janë apo jo në<br />
guacë, të gjalla, të freskëta, të ftohta, të ngrira, të<br />
thara, të kripura apo në ujë me kripë,të tymosura;<br />
kafshët guaskore nënujore, në guacë, të gatuar nga<br />
avulli apo nga zierja në ujë, nëse janë apo jo të<br />
ftohta, të ngrira, të thara, të kripura apo në ujë me<br />
kripë; miellra, kokrriza dhe sfera të kafshëve<br />
guaskore nënujore, të përshtatshme për konsum<br />
Të gjitha<br />
Të gjitha: Përfshin: Salmonin e Paqësorit por duke<br />
përjashtuar mëlçinë dhe vezët; salmonin e kuq; llojet tjera<br />
të salmonit, duke përjashtuar mëlçitë dhe vezët; Troftën;<br />
Salmonin e Atlantikut; dhe të gjithë peshqit tjerë.<br />
Të gjitha: përfshin produkte tjera të peshkut si miellrat,<br />
shujtat dhe topthat e përshtatshme për konsum njerëzor<br />
të bëra nga peshku, peshqit guaskor nënujor dhe shtazë<br />
tjera jovertebrore nënujore.<br />
Të gjitha: Kafshët guaskore nënujore të gjalla për konsum<br />
njerëzor të menjëhershëm shqyrtohen e trajtohen për<br />
qëllime të kontrolleve veterinare sikur të ishin produkte.<br />
211
jerëzor.<br />
0307 Molusqet, nëse janë apo jo në guacë, të gjalla, të<br />
freskëta, të ftohta, të ngrira, të thara, të kripura apo<br />
në ujë me kripë; kafshët jovertebrore ujore të tjera<br />
veç kafshëve guaskore nënujore dhe molusqeve, të<br />
gjalla, të freskëta, të ftohta, të thara, të kripura apo<br />
në ujë me kripë; miellrat, kokrrizat dhe sferat e<br />
kafshëve jovertebrore ujore përveç kafshëve<br />
guaskore nënujore, të përshtatshme për konsum<br />
njerëzor.<br />
Të gjitha: Këtu përfshihen Bonamia Ostreae dhe Martelia,<br />
poashtu molusqet dhe kafshët ujore jovertebrore që<br />
mund të jenë gatuar dhe pastaj ftohur apo ngrirë.<br />
Molusqe të gjalla të importuara për konsum njerëzor të<br />
menjëhershëm shqyrtohen dhe trajtohen për qëllime të<br />
kontrolleve veterinare sikur të ishin produkte. Këtu<br />
përfshihet edhe mishi i llojeve të kërmijve.<br />
0307.60.00 Kërmijtë, ndryshe nga kërmijtë e detit. Përfshin gastropodët njerëzor të llojeve Helix pomatia<br />
Linné, Helix aspersa Muller, Helix lucorum dhe lloje të<br />
familjes Achatinidae. Përfshin kërmijtë e gjallë për konsum<br />
njerëzor të menjëhershëm dhe poashtu edhe mishin e<br />
kërmijve për konsum njerëzor. Përfshin kërmijtë e paragatuar<br />
apo para-përpunuar lehtë.<br />
0307.91.00 Kafshët ujore jovertebrore të gjalla të ndryshme nga<br />
kafshët guaskore nënujore dhe molusqet, të gjalla, të<br />
freskëta po të ftohura.<br />
0307.99.90 Të tjera: Ky kod përfshin miellrat, shujtat dhe<br />
topthat e kafshëve ujore jovertebrore të ndryshme<br />
nga kafshët guaskore nënujore, të përshtatshme për<br />
konsum njerëzor.<br />
Të gjitha<br />
Të gjitha: Përfshin shujta peshku për konsum njerëzor.<br />
Kapitulli 4: Produktet e qumështit; vezët e shpendëve; mjaltë natyrale; produkte të ngrënshme me origjinë shtazore, të papërfshira e<br />
212
paspecifikuara diku tjetër<br />
1. Shprehja ‘qumësht’ nënkupton qumështin e paskremuar dhe qumështin e skremuar pjesërisht ose tërësisht.<br />
2. Për qëllimet e kreut 0405:<br />
(a) Termi “gjalpë” nënkupton gjalpin natyral, gjalpin prej hirrës apo gjalpin e rikombinuar (gjalpë i freskët, i kriposur apo i athët,<br />
përfshirë gjalpin e konservuar) të rrjedhur ekskluzivisht nga qumështi, me një përmbajtje yndyrë qumështi ndaj peshës prej 80%<br />
apo më shumë por jo më tepër se 95%, me një maksimum përmbajtje ndaj peshës së elementeve të ngurtë jo yndyrorë prej 2 %<br />
dhe me një maksimum përmbajtje uji ndaj peshës prej 16 %. Gjalpi nuk përmban emulsifikues shtesë, por mund të përmbajë<br />
klorid natriumi, ngjyrues ushqimore, kripëra neutralizuese dhe kultura prej bakterieve të padëmshme që prodhojnë acid laktik;<br />
(a) Shprehja “ shpërndarje bulmetore” ka kuptimin e një emulsioni të shpërndarshëm të tipit ujë-në yndyrë, që përmban yndyrë<br />
qumështi si të vetmen yndyrë në produkt me një përmbajtje yndyrë qumështi ndaj peshës prej 39 % apo më shume por më pak<br />
se 80%.<br />
3. Produktet e fituara prej koncentrimit të hirrës dhe me shtesë të qumështit apo kremit të qumështit do të klasifikohen si djathë në<br />
kreun 0406,me kusht që ato të kenë tre karakteristikat e mëposhtme:<br />
(a) përmbajtja e kremit të qumështit,ndaj peshës së lëndës së tharë,të jetë 5 % apo më shumë;<br />
(b) përmbajtja e lëndës së thatë,ndaj peshës,të jetë të paktën 70 % por jo më tepër se 85 %; dhe<br />
(c) ato janë të dhëna në formë apo në gjendje të marrin formë.<br />
4. Ky kapitull nuk mbulon:<br />
(a) Produktet e fituara prej hirrës, që përmbajnë ndaj peshës më shumë se 95 % laktozë, e shprehur si laktozë anhider e llogaritur<br />
mbi lëndën e thatë (kreu 1702); apo<br />
(b) Albuminat (duke përfshirë koncentratet e dy apo më shumë proteinave të hirrës, që përmbajnë ndaj peshës më shumë se 80 %<br />
proteina të hirrës, të llogaritur mbi peshën e lëndës së thatë) (kreu 3502) apo globulinat (kreu 3504).<br />
213
0401 Qumësht dhe ajkë, jo i koncentruar që nuk përmban<br />
sheqer shtesë apo ndonjë lëndë tjetër ëmbëltuese<br />
shtesë.<br />
0402 Qumësht dhe ajkë, i koncentruar apo që përmban<br />
sheqer shtesë apo lëndë të tjera ëmbëltuese.<br />
0403 Dhallë, qumësht dhe ajkë e prerë, kos, kefir dhe<br />
qumësht dhe ajkë tjetër të fermentuara apo të<br />
acidifikuara, nëse janë apo jo të koncentruara apo që<br />
përmbajnë sheqer shtesë apo lëndë të tjera<br />
ëmbëltuese apo lëndë aromatizuese apo që<br />
përmbajnë fruta, arra apo kakao shtesë.<br />
0404 Hirrë, nëse është apo jo e koncentruar apo që<br />
përmban sheqer shtesë apo lëndë të tjera<br />
ëmbëltuese; produktet që përbëhen nga përbërës të<br />
qumështit natyral, nëse përmbajnë apo jo sheqer<br />
shtesë apo lënde të tjera ëmbëltuese, të papërfshira<br />
apo të paspecifikuara diku tjetër.<br />
0405 Gjalpë dhe yndyrna dhe vajra të tjera të rrjedhura<br />
nga qumështi; shpërndarje bulmetore.<br />
Të gjitha: Qumështi përfshin qumështin që është i<br />
papërpunuar, pasterizuar apo termizuar. Përfshinë<br />
fraksione të qumështit. Qumështi për ushqim të kafshëve<br />
përfshihet këtu.<br />
Të gjitha<br />
Të gjitha: Përfshin ajkën, gjalpin, dhe qumështin e<br />
aromatizuar, të mpiksur, të ngrirë dhe të fermentuar, dhe<br />
qumështin e koncentruar për konsum njerëzor. Akullorja<br />
përfshihet në kreun 2105.<br />
Të gjitha<br />
0406 Djathi dhe gjiza Të gjitha<br />
0407.00 Vezët e shpendëve, në guacë, të freskëta, të ruajtura<br />
apo të gatuara.<br />
Të gjitha: Përfshin shpërndarjet bulmetore.<br />
Të gjitha: Përfshinë vezët klloqe dhe Vezët e Përcaktuara<br />
pa sëmundjeshkaktues, dhe poashtu edhe vezët për<br />
konsum njerëzor. Përfshin ‘vezët 100 vjeçare’. Albumina e<br />
vezëve për konsum njerëzor përfshihet në kreun 3502.<br />
214
0408 Vezët e shpendëve, jo në guacë, dhe të verdhat e<br />
vezëve, të freskëta, të thara, të gatuara në avull apo<br />
nga zierja në ujë, në formë të dhënë, të ngrirë apo të<br />
ruajtur ndryshe, nëse përmbajnë apo jo sheqer<br />
shtesë apo lëndë të tjera ëmbëltuese shtesë.<br />
Të gjitha: Kreu përfshin produktet e vezëve pa marrë<br />
parasysh a janë trajtuar me nxehtësi apo jo.<br />
Kreu përfshin vezët e plota që s’janë në guacë, dhe të verdhët e vezës së të gjithë shpendëve. Produktet e këtij kreu mund të jenë të freskëta, të<br />
thara, të gatuara më avull apo më zierje në ujë, të brumosura (p.sh. ‘vezëgjatat’ cilindrike), të ngrira apo të ruajtura ndryshe. Të gjitha këto<br />
përfshihen në këtë krye pa marrë parasysh a përmbajnë sheqer të shtuar apo lëndë tjetër ëmbëltuese dhe pa marrë parasysh a janë për<br />
përdorim ushqimor apo për qëllime industriale (p.sh. tenim).<br />
Kreu nuk përfshin<br />
(a) Vajin e të verdhës së vezës (kreu 15.06).<br />
(b) përgatitje nga vezët që përmbajnë erëza, mëlmesa apo shtesa tjera (kreu 21.06).<br />
(c) Lecithin (kreu 29.23).<br />
(d) të bardhë ndarë të vezës (albumina e vezës)<br />
(kreu 35.02).<br />
0409.00.00 Mjaltë natyrale Të gjitha<br />
Kreu përfshin mjaltin e prodhuar nga bletët (Apis Mellifera) ose nga insektet tjera, e centrifuguar apo në hoje apo që përmban copëza hojesh,<br />
me kusht që nuk është shtuar as sheqer as substanca tjera. Mjaltë e tillë mund të caktohet sipas burimit bimor, origjinës apo ngjyrës.<br />
0410.00.00 Produkte të ngrënshme të origjinës shtazore, të<br />
papërfshira apo paspecifikuara diku tjetër<br />
Të gjitha<br />
215
Kreu përfshin Xhelatinën Mbretërore dhe Propolis dhe poashtu përfshin eshtrat dhe material tjetër i nxjerrë nga kafshët për konsum njerëzor.<br />
Insektet apo vezët e insekteve për konsum njerëzor përfshihen në këtë krye.<br />
Kreu 0410 00 00 mbulon produktet e origjinës shtazore të përshtatshme për konsum shtazor, të papërcaktuara apo të papërfshira diku tjetër në<br />
nomenklaturën e kombinuar. Kjo përfshin:<br />
30.02)<br />
(a) Vezët e breshkës;<br />
(b) ‘Fole të shpendëve.’ Kreu 04100000 përjashton gjakun e kafshëve, të ngrënshëm ose jo, të lëngshëm ose të tharë (kreu 05.11 ose<br />
Kapitulli 5: Produktet me origjinë shtazore, të paspecifikuara apo papërfshira diku tjetër<br />
Kërkesat shtesë të përzgjedhjes për produkte të caktuara në këtë kapitull janë parashtruar në Rregulloren (EC) Nr. 1774/2002 Aneksi<br />
VIII Kapitulli VIII (leshi, flokët, qimet e derrit, puplat dhe pjesë tjera të puplave).<br />
1. Ky kapitull nuk përfshin:<br />
(a) Produktet e ngrënshme (përveç zorrëve, fshikëzat dhe stomakët e kafshëve, të tëra apo pjesë të tyre, dhe gjaku i<br />
kafshëve, lëng apo i tharë);<br />
(b) Lëkurët e përpunuara (duke përfshirë gëzofët) ndryshe nga mallrat e kreut 0505 dhe ndryshe nga prerjet dhe mbetje të<br />
ngjashme të lëkurëve të papërpunuara të kreut 0511 (Kapitulli 41 apo 43);<br />
(c) Materialet tekstile prej kafshëve, ndryshe nga qimet e kalit dhe mbetjeve të qimeve të kalit (Seksioni XI); apo<br />
(d) Nyejt apo xhufkat e përgatitura për bërjen e furçave apo të fshesave (kreu 9603).<br />
Gjatë gjithë Nomenklaturës, dhëmbët e elefantit, të hipopotamit, lopës së detit, të balenave të arktikut dhe të derrit të<br />
egër, brirët e rinoqerontit dhe dhëmbët e të gjitha kafshëve vlerësohen si "fildish".<br />
2. Gjatë gjithë Nomenklaturës, shprehja "flokët e kalit" ka kuptimin e flokëve të krifës apo të bishtit të kuajve apo të gjedheve.<br />
0502.10.00 Qimet dhe kreshtat e derrave të butë dhe të<br />
derrave të egër si dhe mbetjet e tyre.<br />
Qimet e papërpunuara të derrit nënkupton qimet e derrit<br />
të cilat nuk kanë kaluar nëpër larjen industriale, nuk janë<br />
fituar nga tenimi, apo nuk janë trajtuar nga ndonjë<br />
metodë tjetër për të siguruar se nuk ka mbetur asnjë<br />
216
patogjen.<br />
0503.00.00 Qimet e kalit dhe mbetjet e tyre. Të gjitha qimet në këtë kod duhet të lajmërohen tek<br />
organi kompetent veterinar. Mund të kërkohet dëshmia e<br />
llojit, statusi dhe trajtimi i realizuar.<br />
Kreu 0503 përjashton qimet që kanë kaluar nëpër procesin e tjerrjes apo janë lidhur nyje. Ky kod përfshin jo vetëm qimet e papërpunuara të<br />
kalit por poashtu edhe qimet e kalit që janë larë, ngjyrosur, zbutur, krehur apo trajtuar në ndonjë mënyrë tjetër.<br />
0504.00.00 Zorrët, fshikëzat dhe stomakët e kafshëve (përveç<br />
atyre të peshkut), të plota dhe pjesë prej tyre, të<br />
freskëta, të ftohta, të ngrira, të kripura, në ujë me<br />
kripë, të thara apo të tymosura.<br />
0505 Lëkurët e zogjve dhe pjesë tjera të zogjve, me puplat<br />
dhe pushin e tyre, puplat dhe pjesët e puplave (nëse<br />
janë apo jo të zbukuruar në anët) dhe pushi, jo më<br />
tej të punuara përveçse të pastruara, të<br />
dezinfektuara apo të trajtuar ndryshe për ruajtje;<br />
pluhura dhe mbetje të puplave apo të pjesëve të<br />
puplave.<br />
Të gjitha: Përfshin stomakët, fshikëzat dhe zorrët të<br />
pastruara, të kriposura, të terura apo nxehura të<br />
gjedheve, derrave, deleve, cjapeve apo shpendëve.<br />
Të gjitha — duke përjashtuar puplat e trajtuara<br />
dekoruese, puplat e trajtuara që barten nga udhëtarët për<br />
përdorim privat apo ngarkesa të puplave të trajtuara të<br />
dërguara për persona privat për qëllime jo-industriale.<br />
Kreu 0505 përfshin puplat e patrajtuara e poashtu edhe ato të trajtuara si vijon: mezi të pastruara, të dezinfektuara apo të trajtuara për ruajtje<br />
por që nuk punohen dhe ngjiten ndryshe.<br />
Puplat e një lloji që përdorin për mbushje; dhe pupla të poshtme, të papërpunuara apo tjera.<br />
0506 Kockat dhe palca e brirëve, të papunuara, pa yndyrë,<br />
thjeshtë të përgatitura (por jo të prera në forma), të<br />
trajtuara me acid apo të dexhelatinuara; pluhura dhe<br />
mbetje të këtyre produkteve.<br />
Përfshin kockat për prodhim të xhelatinës, apo<br />
proteinave nëse nxirren nga mishi që është prerë për<br />
konsum njerëzor dhe pluhuri i kockave për konsum<br />
njerëzor. Kërkesat për përzgjedhje jepen në Rregulloren<br />
(EC) Nr. 1774/2002 Aneksi VIII Kapitulli X (kockat dhe<br />
217
0507 Fildishi, guaskat e breshkave, lapat e balenave dhe<br />
mustaqet e lapave të balenave, brirët, thundrat,<br />
thonjtë, kthetrat dhe sqepat, të papunuara apo<br />
thjesht të përgatitura por jo të prera në forma;<br />
pluhuri dhe mbetjet e këtyre produkteve.<br />
0510.00.00 Qelibar i hirtë, kastori, zibet dhe myshku;<br />
cantharides; vreri, nëse është apo jo i tharë; gjëndrat<br />
dhe produkte të tjera me origjinë shtazore të<br />
përdorura në përgatitjen e produkteve farmaceutike,<br />
të freskëta, të ftohta, të ngrira apo të ruajtura në<br />
mënyra të tjera përkohësisht.<br />
0511 Produktet shtazore të papërfshira dhe të<br />
paspecifikuara diku tjetër; kafshët e ngordhura të<br />
Kapitullit 1 apo 3, të papërshtatshme për konsum<br />
njerëzor.<br />
0511.10.00 Sperma e gjedheve meshkuj<br />
0511.91 Produkte të peshkut apo të kafshëve guaskore<br />
nënujore, molusqeve apo kafshëve të tjera<br />
jovertebrore ujore; kafshët e ngordhura nga Kapitulli<br />
3.<br />
produktet e kockave, etj.).<br />
Kërkesat e përzgjedhjes për kafshët e egra trofe janë<br />
parashtruar në Rregulloren (EC) Nr. 1774/2002 Aneksi<br />
VIII Kapitulli VII. Përfshin kafshët e egra trofe të trajtuara<br />
nga zogjtë dhe thundrakët duke qenë vetëm kocka, brirë,<br />
thundra, kthetra, dhëmbë, gëzof apo lëkurë nga vendet e<br />
treta.<br />
Kërkesat e përzgjedhjes janë parashtruar në Rregulloren<br />
(EC) Nr 1774/2002. Aneksi VIII kapitulli XI, produktet<br />
shtazore për prodhim të ushqimit duke përfshirë<br />
ushqimin për manarë dhe për produkte farmaceutike dhe<br />
produkte tjera teknike. Gjëndrat, dhe produktet tjera<br />
shtazore përfshihen në këtë kod. Gjëndrat dhe produktet<br />
e thara përfshihen në kreun 3501.<br />
Përfshin materialin gjenetik (farën dhe embrionet me<br />
origjinë shtazore si të llojit të gjedheve, deleve, cjapeve,<br />
kuajve dhe derrave. Përfshin poashtu produktet shtazore<br />
të kategorisë 1 dhe 2.<br />
Të gjitha: përfshin vezët e peshkut për vizim: dhe kafshët<br />
e ngordhura. Përfshin produkte shtazore për prodhim të<br />
ushqimit të manarve dhe për produkte farmaceutike apo<br />
produkte tjera teknike.<br />
218
0511.99.<br />
(10)<br />
Gilca dhe pejza; copa të prera dhe mbetje të<br />
ngjashme të lëkurës së papërpunuar.<br />
Të gjitha<br />
0511.99.90 Të tjera Të gjitha: embrione, vezë, spermë dhe material gjenetik<br />
që nuk është përfshirë në 0511 10 dhe të llojeve ndryshe<br />
nga gjedhet i takojnë këtij kreu. Përfshin produktet<br />
shtazore për prodhim të ushqimit për manarë apo<br />
produkte tjera teknologjike. Përfshin prodhimet e bletëve<br />
për përdorim në bletari. Poashtu përfshin kafshët e<br />
ngordhura të kapitullit I (qentë dhe macet). Përfshin<br />
materialin ku karakteristikat kryesore nuk janë ndryshuar<br />
dhe gjaku i ngrënshëm shtazor nuk është nxjerrë nga<br />
peshku, për konsum njerëzor.<br />
Kapitulli 12: Farat vajrore dhe frutat me përmbajtje vajrore, drithërat, farërat dhe frutat; bimët industriale apo mjekësore; kashta dhe<br />
sana<br />
Vetëm disa produkte bimore të caktuara i nënshtrohen kontrolleve veterinare.<br />
1213.00.00 Kashtë e drithërave dhe lëvozhgat e tyre, të<br />
papërpunuara, nëse janë apo jo në copa, të bluara, të<br />
presuara apo në formë sferash.<br />
1214. (90) Ryze, rrënjët e tagjisë, bari i thatë, jonxhe (alfalfa),<br />
tërfil, lupin, buxhak dhe produkte të ngjashme<br />
foragjere, nëse janë apo jo në formë të sferave: Të<br />
tjera.<br />
Përfshin sanën dhe kashtën.<br />
Përfshin sanën dhe kashtën.<br />
Kapitulli 15: Yndyra dhe vajra shtazore ose bimore dhe produktet e ndarjes së tyre; yndyra të përgatitura të ngrënshme; dyllet<br />
shtazore ose bimore<br />
219
1. Ky kapitull nuk përfshin<br />
21);<br />
(a) Dhjamin e derrave apo të shpendëve të kreut 0209;<br />
(b) Gjalpë kakaon, të ngrirë apo të shkrirë (kreu 1804);<br />
(c) Përgatitjet e ngrënshme që përmbajnë ndaj peshës më shumë se 15 % produkte të kreut 0405 (në përgjithësi Kapitulli<br />
(d) Mbetje të dhjamit të shkrirë (kreu 2301) apo mbetjet e krerëve 2304 deri 2306;<br />
1 Kreu 1518 nuk përfshin yndyrat apo vajrat ose fraksionet e tyre, thjeshtë të denatyruara, të cilat do të klasifikohen në<br />
kreun e përshtatshëm që iu korrespondon yndyrave dhe vajrave të denatyruara dhe fraksioneve të tyre.<br />
2 Llum nga përpunimi i sapunit, llumi dhe mbetje të vajrave dhe dhjamërave, katran stearine, mbetje të glicerinës dhe<br />
mbetje yndyrore të leshit do të futen në kreun 1522.<br />
Të gjitha vajrat me origjinë shtazore. Kërkesat shtesë për përzgjedhje janë parashtruar në Rregulloren (EC) Nr. 1774/2002 si më<br />
poshtë: Aneksi VII Kapitulli IV; yndyrat e paraqitura dhe vajrat e peshkut; Aneksi VIII Kapitulli XII; yndyrat e paraqitura nga materialet<br />
e kategorisë 2 për qëllime kimike oleume; Aneksi VIII Kapitulli XIII; produktet e yndyrave. Produktet e yndyrave përfshin produktet e<br />
fazës së parë nga yndyrat dhe vajrat kur ato janë në gjendje e tyre të pastër prodhohen nga një metodat e parashtruar në Rregulloren<br />
(EC) Nr 1774/2002 Aneksi VI Kapitulli III. Produktet e përziera me materiale tjera nuk përfshihen.<br />
1501.00 Dhjam derri (përfshirë sallon) dhe dhjami i<br />
shpendëve, ndryshe nga ai i kreut Nr. 0209 apo<br />
1503.<br />
1502.00 Dhjami i gjedheve, deleve apo dhive, ndryshe nga ato<br />
të kreut Nr. 1503.<br />
1503.00 Stearina e sallos së derrit, vaj salloje, oleostearine,<br />
oleo-margarine dhe vaj prej dhjamit, jo në formë<br />
emulsive apo të përzier apo të përgatitura ndryshe.<br />
1504 Dhjamëra dhe vajra dhe fraksionet e tyre, të peshkut<br />
apo të sisorëve detare, nëse janë apo jo të rafinuara,<br />
Të gjitha<br />
Të gjitha<br />
Të gjitha<br />
Vajrat e peshkut — dhe vajrat nga sisorët detar.<br />
Përgatitje të ndryshme të ngrënshme përfshihen nga<br />
220
por jo të modifikuara kimikisht. Kapitulli.<br />
1506.00.00 Dhjamëra dhe vajra të tjera me origjinë prej<br />
kafshëve dhe fraksionet e tyre, nëse janë apo jo të<br />
rafinuara, por jo të modifikuara kimikisht.<br />
Yndyrat dhe vajrat e pandara, dhe poashtu edhe<br />
fraksionet e tyre fillestare të prodhuara me anë të një<br />
metode të parashtruar në Rregulloren (EC) Nr.<br />
1774/2002 Aneksi VI Kapitulli III. Derivatet e tyre të<br />
përziera me materiale tjera nuk përfshihen.<br />
Kreu 1516 mbulon yndyrat dhe vajrat shtazore e bimore, të cilat kanë kaluar nëpër një transformim të caktuar kimik të një lloji të<br />
përmendur më poshtë, por nuk janë përgatitur më tej.<br />
Kreu poashtu mbulon njëjtë fraksionet e trajtuara të yndyrave dhe vajrave shtazore e bimore.<br />
Hidrogjenizimi, që ndikohet duke i vënë produktet në kontakt me hidrogjen të pastër në një temperaturë dhe shtypje të përshtatshme<br />
në prani të një katalizatori (zakonisht nikeli e ndarë), e ngrit pikën e shkrirjes së yndyrave dhe e rrit qëndrueshmërinë e vajrave duke i<br />
transformuar gliceridet e pangopura në gliceride të ngopura të një pikë shkrirje më të lartë.<br />
1516.10 Yndyrna me origjinë prej kafshëve apo bimëve<br />
dhe fraksionet e tyre, tërësisht apo pjesërisht të<br />
hidrogjenizuara, të inter-esterifikuara, të<br />
riesterifikuara apo të elaidinifikuara (të<br />
gliceridifikuara), nëse janë apo jo të rafinuara,<br />
por jo më tej të përgatitura.<br />
Vetëm yndyrat dhe vajrat shtazore. Derivatet e përziera<br />
me materialet tjera nuk përfshihen në kontrollet<br />
veterinare. Për qëllime veterinare derivatet e yndyrave<br />
përfshin produktet e fazës së parë të nxjerra nga yndyrat<br />
dhe vajrat shtazore kur janë në gjendje të pastër të<br />
prodhuara me anë të një metode të parashtruar në<br />
Rregulloren (EC) Nr. 1774/2002 Aneksi VI Kapitulli III.<br />
221
1518.00 Vajra dhe yndyrna shtazore dhe bimore dhe<br />
fraksionet e tyre, të ziera, të oksiduara,<br />
dehidratuara, të sulfurizuara, të shkrira, të<br />
polimerizuara nga nxehtësia në vakum ose në<br />
gaz inert apo ndryshe të modifikuara kimikisht,<br />
duke përjashtuar ato të kreut nr. 1516;<br />
përzierjet apo përgatitjet e pangrënshme të<br />
vajrave dhe yndyrave bimore apo shtazore apo<br />
të fraksioneve të yndyrave të ndryshme të këtij<br />
Kapitulli,të papërfshira dhe të paspecifikuara diku<br />
tjetër.<br />
1518.00 (91) Yndyrat dhe vajrat dhe fraksionet e tyre<br />
shtazore apo bimore, të ziera, të oksiduara, të<br />
dehidratuara, të sulfurizuara, të fryra, të<br />
polimerizuara nga nxehtësia në vakum apo në<br />
gaz inert apo të modifikuar ndryshe kimikisht,<br />
duke përjashtuar ato të kreut Nr. 1516.<br />
1518.00 (95) Përzierje apo përgatitje të pangrënshme të<br />
kafshëve apo të yndyrave dhe vajrave shtazore<br />
dhe bimore dhe fraksionet e tyre.<br />
1521.90 (91) Dylli i papërpunuar i bletëve dhe dylli i insekteve<br />
tjera qoftë i përpunuar ose jo.<br />
Vetëm yndyrat dhe vajrat shtazore. Vetëm yndyrat e<br />
trajtuara. Derivatet e yndyrave të prodhuara me një<br />
metodë të parashtruar në Rregulloren (EC) Nr.<br />
1774/2002 Aneksi VI Kapitulli III. Derivatet e përziera me<br />
materiale tjera nuk përfshihen.<br />
Vetëm yndyrat dhe vajrat shtazore. Kërkesat e<br />
përzgjedhjes janë parashtruar në Rregulloren (EC) Nr<br />
1774/2002 Aneksi VIII Kapitulli XIII (për derivatet e<br />
yndyrave), dhe Aneksi VIII Kapitulli XII për yndyrat e<br />
trajtuara nga materialet e kategorisë 2 për qëllime oleokimike.<br />
Përgatitjet e yndyrave dhe vajrave të nxjerra nga shtazët.<br />
Dylli i bletëve për qëllime teknike. Kërkesat shtesë për<br />
përzgjedhje janë parashtruar në Rregulloren (EC) Nr.<br />
1774/2002 Aneksi VIII Kapitulli IX — produktet e<br />
bletarisë.<br />
1521.90 (99) Të tjera. Produktet e bletëve për qëllime të bletarisë. Kërkesat<br />
shtesë për përzgjedhje janë parashtruar në Rregulloren<br />
(EC) Nr. 1774/2002 Aneksi VIII Kapitulli IX—produktet e<br />
bletarisë. Produktet e bletarisë të ndryshme nga<br />
produktet e bletëve për bletari duhet të dorëzohen nën<br />
222
kodin 051199 ‘Të tjera’.<br />
1 1. Ky kapitull nuk përfshin mishin, të brendshmet e mishit, peshkun, kafshët guaskore nënujore, molusqet apo kafshë<br />
tjera jovertebrore ujore të përgatitura apo ruajtura nga procesi i specifikuar në Kapitullin 2 ose 3 ose kreun 0504.<br />
2<br />
3 2. Përgatitjet ushqimore i takojnë këtij kapitulli me kusht që ato përmbajnë më shumë se 20% të peshës së sallameve,<br />
mishit, peshkut, kafshëve guaskore nënujore, molusqeve apo kafshëve tjera jovertebrore ujore, apo çfarëdo kombinimi<br />
të tyre. Në rastet ku përgatitja përmban dy apo më shumë produkte të përmendura më lartë, është klasifikuar në kreun<br />
e kapitullit të 16 që korrespondon me komponentin apo komponentët të cilët dominojnë sipas peshës. Këto dispozita<br />
nuk aplikohen në produktet e mbushura të kreut 1902 apo në përgatitjet e kreut 2103 ose 2104.<br />
Kapitulli 16: Përgatitjet e mishit, peshkut apo kafshëve guaskore nënujore, molusqeve apo kafshëve tjera jovertebrore ujore:<br />
Ky kapitull përfshin produktet e përbëra që përmbajnë produkte të përpunuara shtazore.<br />
1601.00 Sallame dhe produkte të ngjashme të mishit, të<br />
brendshmeve të mishit apo gjakut; përgatitjet<br />
ushqimore të bazuara në këto produkte.<br />
1602 Mish, të brendshme të mishit apo gjakut të<br />
përgatitura apo të ruajtura.<br />
1603.00 Ekstrakte dhe lëngje të mishit, peshkut apo<br />
kafshëve guaskore nënujore, molusqeve apo<br />
kafshëve tjera jovertebrore ujore.<br />
1604 Peshk i përgatitur apo ruajtur; havjar apo<br />
zëvendësues të havjarit përgatitur nga vezët e<br />
peshkut; peshk i plotë apo në pjesë, por jo i<br />
grirë.<br />
Përfshin mishin e ruajtur në forma të ndryshme.<br />
Përfshin mishin e ruajtur në forma të ndryshme.<br />
Të gjitha: përfshin Surimi, proteinat e peshkut në formë<br />
xheli qoftë i ftohur apo i ngrirë.<br />
Të gjitha: përgatitje të kuzhinës të gatuara apo të paragatuara<br />
që përmbajnë molusqe apo peshk. Përfshin<br />
peshkun në konservë dhe havjarin në konservë në<br />
konserva hermetike. Produktet e peshkut të përziera me<br />
brumëra përfshihen në kreun 1902.<br />
223
1605 Kafshët guaskore nënujore, molusqet dhe<br />
kafshët tjera jovertebrore ujore, të përgatitura<br />
apo të ruajtura.<br />
Kapitulli 17: Sheqeri dhe ëmbëlsirat e sheqerit<br />
Të gjitha: Kërmijtë e përgatitura tërësisht apo të parapërgatitur<br />
i takojnë këtij kreu. Përfshin kafshët guaskore<br />
ujore të konservuara apo kafshët tjera jovertebrore<br />
ujore.<br />
Ky kapitull nuk përfshin sheqernat e pastërta kimikisht të ndryshme prej sukrozës, laktozës, maltozës, glukozës dhe fruktozës.<br />
1702.11.00 Laktoza dhe shurupi i laktozës, që përmban<br />
peshë 99% apo më shumë laktozë, e shprehur si<br />
laktozë e paujë, e llogaritur në materie të thatë.<br />
Kapitulli 19: Përgatitjet e drithërave, miellit, niseshtes apo qumështit; produktet e pastiçerisë dhe brumit<br />
Ky kapitull nuk përfshin, përveç në rastin e produkteve të mbushura të kreut 1902, përgatitjet ushqimore që përmbajnë më shumë se<br />
20% të peshës së sallameve, mishit, të brendshmeve të mishit, gjakut, peshkut apo kafshëve guaskore nënujore, molusqeve apo<br />
kafshëve tjera jovertebrore ujore, apo çfarëdo kombinimi të tyre (kapitulli 16).<br />
Ky kapitull përfshin produkte të përbëra që përmbajnë produkte të përpunuara shtazore.<br />
1901 Ekstrakt malti; përgatitjet ushqimore prej miellit,<br />
kokrrizave, niseshtesë apo ekstraktit të maltit,<br />
që nuk përmbajnë kakao apo që përmbajnë<br />
kakao ndaj peshës me pak se 40 % të llogaritur<br />
mbi një bazë totalisht të ç’yndyrosur, të<br />
paspecifikuara dhe të papërfshira diku tjetër;<br />
përgatitjet ushqimore të mallrave të krerëve nr.<br />
0401 deri 0404, që nuk përmbajnë kakao apo që<br />
përmbajnë kakao ndaj peshës më pak se 5 % të<br />
Përgatitjet e kuzhinës përfshihen në kapitujt 16 dhe 21.<br />
224
llogaritur mbi një bazë totalisht të ç’yndyrosur,<br />
të papërfshira dhe të paspecifikuara diku tjetër.<br />
1902 Brumërat nëse janë apo jo të gatuar apo të<br />
mbushur (me mish apo me substanca të tjera)<br />
apo të përgatitur ndryshe, të tilla si shpageta,<br />
makarona, makarona, petë, lazanje, gnocchi,<br />
ravioli, kaneloni; bollgur nëse është apo jo i<br />
përgatitur.<br />
1902.20 (10) Që përmbajnë më shumë se 20 % të peshës me<br />
peshk, kafshë guaskore nënujore, molusqe apo<br />
kafshë tjera jovertebrore ujore.<br />
1902.20 (30) Që përmbajnë më shumë se 20 % të peshës me<br />
sallame dhe të ngjashme, të mishit dhe të<br />
brendshme mishi të secilit lloj, duke përfshirë<br />
yndyrna të çfarëdo lloji apo origjine.<br />
Përfshin përgatitjet e kuzhinës të gatuara apo para-gatuara<br />
që përmbajnë produkte shtazore.<br />
Të gjitha<br />
Të gjitha<br />
1902.20 (91) Të gatuara Të gjitha<br />
1902.20 (99) Të tjera [brumëra të mbushura, të<br />
papërgatitura].<br />
Të gjitha<br />
1905 Pastiçerisë Përfshin përgatitje të tilla që përmbajnë mish.<br />
Kapitulli 20: Përgatitje të perimeve, pemëve, arrave, apo pjesë tjera të bimëve<br />
225
Ku kapitull nuk përfshin përgatitjet ushqimore që përmbajnë më shumë se 20% të peshës së sallameve, mishit, të brendshmeve të<br />
mishit, gjakut, peshkut apo kafshëve guaskore nënujore, molusqeve apo kafshëve tjera invertebrore ujore, apo çfarëdo kombinimi i tyre<br />
(Kapitulli 16).<br />
2004 Perime të tjera të përgatitura apo të ruajtura<br />
ndryshe nga uthulla apo acidi acetik, të ngrira,<br />
ndryshe nga produktet e kreut nr. 2006.<br />
2005 Perime tjera të përgatitura apo ruajtura ndryshe<br />
nga uthulla apo acidi acetik, të pangrira, të<br />
ndryshme prej produkteve të kreut nr. 2006.<br />
Kapitulli 21: Përgatitje të ndryshme të ngrënshme<br />
Ky kapitull përfshin produkte të përbëra që përmbajnë<br />
produkte të përpunuara shtazore. Përfshin ato përgatitje<br />
që përmbajnë mish.<br />
Përfshin ato përgatitje që përmbajnë mish.<br />
1 Ky kapitull nuk përfshin përgatitjet ushqimore, përveç produkteve të përshkruara në kreun 2103 apo 2104, që<br />
përmbajnë më shumë se 20 % ndaj peshës sallam, mish, të brendshme mishi, gjak, peshk apo kafshë guaskore nënujore,<br />
molusqe apo kafshë të tjera jovertebrore ujore, apo ndonjë kombinimi të mundshëm të tyre (Kapitulli 16);<br />
2 Për qëllimet e kreut 2104, shprehja përgatitjet ushqimore të përbëra të homogjenizuara ka kuptimin e përgatitjeve të<br />
përbëra nga përzierje të homogjenizuara holle të dy apo më shumë përbërësve bazë të tillë si mish, peshk, perime apo<br />
pemë, vendosur për shitjen me pakicë si ushqim për të mitur apo si ushqim dietal, në konteniere me një peshe neto prej<br />
jo më tepër se 250 g. Për zbatimin e këtij përcaktimi, nuk do të merren parasysh sasitë e vogla të ndonjë përbërësi që<br />
mund t’i shtohet përzierjes për aromatizim, ruajtje apo për qëllime të tjera. Të tilla përgatitje mund të përmbajnë sasi<br />
të vogla të copave të dukshme prej këtyre përbërësve.<br />
Ky kapitull përfshin produktet e përziera që përmbajnë produkte të përpunuara shtazore.<br />
226
2103.90.90 Salcat dhe përgatitjet prej tyre; erëza të përziera<br />
dhe aromatizues të përzier; miell dhe kokrriza<br />
miell, mustardë, dhe mustarde të përgatitur.<br />
2104 Supat dhe lëngjet e mishit si dhe përgatitjet prej<br />
tyre; përgatitjet ushqimore të përbëra të<br />
homogjenizuara.<br />
2105.00 Akulloret dhe akuj të tjera të ngrënshëm, nëse<br />
përmbajnë kakao ose jo.<br />
2106 Përgatitjet ushqimore të paspecifikuara apo<br />
papërfshira diku tjetër.<br />
2106.10 Koncentratet e proteinave dhe materiale të<br />
përziera të proteinave.<br />
2106.90 (10) Llojet e djathërave Të gjitha<br />
Të tjera. Kreu 2309 përfshin produkte të llojit të<br />
përdorura në ushqimin e kafshëve, të paspecifikuara apo<br />
papërfshira diku tjetër, të fituara nga përpunimi i<br />
materialeve shtazore apo bimore në masë të tillë që ato i<br />
kanë humbur karakteristikat thelbësore të materialit<br />
origjinal, të ndryshme nga mbetjet bimore dhe produkte<br />
të përpunimit të tillë<br />
Përfshin përgatitje të tilla që përmbajnë mish apo<br />
produkte me origjinë shtazore në pajtim me këtë Vendim.<br />
Përfshin përgatitjet e tilla që përmbajnë qumësht të<br />
përpunuar në pajtim me këtë Vendim<br />
Përfshin përgatitje të tilla që përmbajnë mish apo<br />
produkte me origjinë shtazore në pajtim me këtë Vendim.<br />
Përfshin përgatitje të tilla që përmbajnë mish apo<br />
produkte me origjinë shtazore në pajtim me këtë Vendim.<br />
2106.90 (98) Të tjera Përfshin përgatitje të tilla që përmbajnë mish apo<br />
produkte me origjinë shtazore në pajtim me këtë Vendim.<br />
Kapitulli 23: Tepricat dhe mbetjet nga industritë e ushqimit; ushqim i përgatitur shtazor<br />
2301 Miellrat, kokrrizat dhe sferat, të mishit apo të<br />
brendshmeve të mishit, të peshkut apo të<br />
kafshëve guaskore nënujore, molusqeve dhe<br />
kafshëve të tjera jovertebrore ujore, të<br />
papërshtatshme për konsum njerëzor; zhigla.<br />
Përfshin: proteina e përpunuar shtazore e<br />
papërshtatshme për konsum njerëzor. Mish dhe ushqim<br />
kockor, rropulli të thara jo për konsum njerëzor.<br />
Kërkesat për përzgjedhje për proteina të përpunuara<br />
shtazore janë parashtruar në Rregulloren (EC) nr.<br />
1774/2002 Aneksi VII Kapitulli II.<br />
227
2309 Përgatitja të llojit që përdoren në ushqimin e<br />
kafshëve.<br />
2309.10 Ushqim për qen apo mace, i vendosur për shitje<br />
me pakicë.<br />
2309.90 Të tjera. Ky krye përfshin produktet që<br />
përmbajnë peshk apo materiale të sisorëve<br />
detar, produkte të qumështit apo karbohidrate<br />
tjera.<br />
Përfshin ushqimin për manar, përtypje për qen dhe<br />
përzierje të ushqimit. Kërkesat për përzgjedhjen e<br />
ushqimit të manarve dhe përtypjeve për qen janë<br />
parashtruar në Rregulloren (EC) nr. 1774/2002 Aneksi<br />
VIII Kapitulli II.<br />
Të gjitha<br />
Përfshin qumështin e papërpunuar dhe qumështin e<br />
lëngshëm jo për konsum njerëzor, dhe produktet që<br />
përmbajnë qumësht jo për konsum njerëzor<br />
2309.90.99 Të tjera Përfshin produktet e vezëve që nuk janë për konsum<br />
njerëzor dhe produkte tjera të përpunuara të origjinës<br />
shtazore që nuk janë për konsum njerëzor. Produktet për<br />
qëllime të ushqimit të kafshëve, duke përfshirë përzierje<br />
të ushqimeve (si thundra dhe brirë, etj.). Kërkesat për<br />
përzgjedhje për produktet e vezëve janë parashtruar në<br />
Rregulloren (EC) nr. 1774/2002 Aneksi VII Kapitulli X.<br />
Kapitulli 28: Produktet e industrive kimike apo të përziera<br />
2835 Fosfinatet (hipofosfitet), fosfonatet (fosfitet),<br />
fosfatet; polifosfatet, të përcaktuara ose jo<br />
kimikisht.<br />
2835 (25) Hidrogjenortofosfate kalciumi (fosfati i<br />
dikalciumit).<br />
Vetëm disa fosfate të kalciumit i nënshtrohen kontrolleve<br />
Kërkesat përzgjedhëse për fosfatin e dikalciumit janë<br />
parashtruar në Rregulloren (EC) nr. 1774/2002. Aneksi<br />
VII Kapitulli VII.<br />
2835 (26) Fosfatet tjera të kalciumit. Kërkesat përzgjedhëse për fosfatin e trikalciumit janë<br />
parashtruar në Rregulloren (EC) nr. 1774/2002 Aneksi VII<br />
228
Kapitulli 30: Produktet farmaceutike<br />
Kapitulli VIII.<br />
Produktet finale mjekësore nuk mbulohen me legjislacionin veterinar për import. Përfshihen produktet e ndërmjetme të nxjerra nga<br />
materialet e kategorisë 3 dhe të parapara për përdorime teknike në mjetet mjekësore, diagnostifikimin artificial, reagensët laboratorik<br />
dhe kozmetikë.<br />
3001 Gjëndrat dhe organe të tjera për përdorim<br />
organo-terapik, të thara, nëse janë apo jo të<br />
pudërzuara; ekstraktet e gjëndrave apo të<br />
organeve të tjera apo të sekrecioneve të tyre<br />
për përdorim organo-terapik; heparini dhe<br />
kripërat e tij; substanca të tjera njerëzore apo<br />
shtazore të përgatitura për përdorime terapike<br />
apo profilaktike, të papërfshira dhe të<br />
paspecifikuara diku tjetër.<br />
3001.10 Gjëndrat dhe organet tjera, të thara, nëse janë<br />
të pudërzuara ose jo.<br />
3001.20.90 Ekstraktet e gjëndrave apo organeve tjera apo<br />
sekrecioneve të tyre, të tjera.<br />
Përfshin vetëm materialet e nxjerra nga shtazët.<br />
Referojuni kërkesave përzgjedhëse në Rregulloren (EC)<br />
nr. 1774/2002: Aneksi VIII Kapitulli IV, gjaku dhe<br />
produktet e gjakut për produkte teknike duke përjashtuar<br />
serumin e kuajve, dhe Aneksi VIII Kapitulli XI, produktet<br />
shtazore për prodhim të ushqimit duke përfshirë<br />
ushqimin për manarë dhe produktet teknike duke<br />
përjashtuar produktet e ndërmjetme siç iu referohen në<br />
Nenin 1 të Rregullores së Komisionit (EC) nr.<br />
2007/2006(1).<br />
Vetëm produktet me origjinë shtazore.<br />
Vetëm produktet me origjinë shtazore.<br />
229
3002 Gjaku i njerëzve; gjaku i kafshëve i përgatitur për<br />
përdorime terapike, profilaktike apo<br />
diagnostikuese; antisera dhe fraksione të tjera të<br />
gjakut dhe produktet e modifikuara<br />
imunologjike, nëse janë apo jo të fituara me anë<br />
të proceseve bioteknologjike; vaksinat, toksinat,<br />
kulturat e mikroorganizmave (përjashto tharmin)<br />
dhe produkte të ngjashme.<br />
3002.10.10 Antisera, fraksione të tjera të gjakut dhe<br />
produktet e modifikuara imunologjike, nëse janë<br />
apo jo të fituara me anë të proceseve<br />
bioteknologjike.<br />
3002.10.99 Hemoglobina, globulinat e gjakut dhe globulinat<br />
e serumit; Të tjera.<br />
3002.90.30 Gjaku i shtazëve i përgatitura për përdorime<br />
terapeutike, profilaktike apo diagnostike.<br />
Vetëm produktet me origjinë shtazore.<br />
Vetëm antisera e origjinës shtazore. Përjashton produktet<br />
e përgatitura mjekësore dhe finale për konsumuesin e<br />
fundit. Nën kreun 3002 kërkesat përzgjedhëse janë sikur<br />
për kafshët sipas produkteve të mbuluara nga Rregullorja<br />
(EC) nr. 1774/2002 9 në: Aneksin VII Kapitulli III,<br />
(produktet e gjakut); Aneksi VIII Kapitulli IV, (gjaku dhe<br />
produktet e gjakut për produkte teknike); Aneksi VIII<br />
Kapitulli V (serumi i kuajve).<br />
Vetëm materialet e nxjerra nga kafshët.<br />
3002.90.50 Kulturat e mikro-organizmave. Patogjenët dhe kulturat e patogjenëve.<br />
3002.90.90 Të tjera Patogjenët dhe kulturat e patogjenëve.<br />
Kapitulli 31: Plehëruesit<br />
Ky kapitull nuk mbulon gjakun e kafshëve të kreut 0511.<br />
230
3101.00.00 Plehëruesit me origjinë bimore apo shtazore,<br />
nëse janë apo jo të përzier së bashku apo të<br />
trajtuar kimikisht; plehëruesit e prodhuar nga<br />
përzierja apo trajtimi kimik i produkteve bimore<br />
apo shtazore.<br />
Kapitulli 35: Substancat albuminoidale; niseshtët e modifikuara; ngjitësit; enzimet<br />
3501 Kazeina, kazeinatet dhe derivatet tjera prej<br />
kazeinës; ngjitësi nga kazeina.<br />
3502 Albuminat (përfshire koncentratet e dy apo më<br />
shumë proteinash prej hirrës, që përmbajnë ndaj<br />
peshës më shumë se 80 % proteina hirre, të<br />
llogaritur mbi peshën e thatë), albuminatet dhe<br />
derivatet e tjera të albuminës.<br />
Vetëm produktet shtazore në formë të patrajtuar.<br />
Përfshin plehun organik të kafshëve, por përjashton<br />
përzierjet e plehut me materie kimike dhe plehëruesit<br />
artificial. Kërkesat përzgjedhëse për plehun organik,<br />
plehun organik të përpunuar apo produktet e plehut të<br />
përpunuar janë parashtruar në Rregulloren (EC) nr.<br />
1774/2002 Aneksin VIII Kapitullin III.<br />
Kazeina për konsum njerëzor apo për qëllime të ushqimit<br />
për kafshë. Kërkesat përzgjedhëse për qumësht,<br />
produktet e bazuara në qumësht dhe qumështi i<br />
papërpunuar jo për konsum njerëzor janë parashtruar në<br />
Rregulloren (EC) nr. 1774/2002.<br />
Përfshin produktet e nxjerra nga vezët dhe të nxjerra nga<br />
qumështi nëse për ose jo për konsum njerëzor (duke<br />
përfshirë qëllimet për ushqim të kafshëve) siç është<br />
përcaktuar më poshtë. Produktet e vezëve dhe produktet<br />
e qumështit, dhe produktet e përpunuara për konsum<br />
njerëzor janë përcaktuar në Rregulloren (EC) nc.<br />
853/2004 Aneksi I. Kërkesat përzgjedhëse për produktet<br />
e vezëve jo për konsum njerëzor janë parashtruar në<br />
Rregulloren (EC) nr. 1774/2002: Aneksi VII Kapitulli X;<br />
dhe për qumështin, produktet e bazuara në qumësht dhe<br />
qumështi i papërpunuar jo për konsum njerëzor janë<br />
parashtruar në Rregulloren (EC) nr. 1774/2002. Aneksi<br />
VII Kapitulli V.<br />
231
3503.00 Xhelatinë (përfshirë xhelatinën në fleta<br />
drejtkëndëshe (përfshirë katrorin) nëse janë apo<br />
jo të punuar apo të ngjyrosur në sipërfaqe) dhe<br />
derivatet e xhelatinës; xhelatinë peshku; ngjitës<br />
të tjerë me origjinë shtazore, përjashto ngjitësin<br />
e kazeinës të kreut nr. 3501.<br />
3504.00.00 Peptonët dhe derivatet e tyre; substanca të tjera<br />
proteinike dhe derivatet e tyre, të papërfshira<br />
dhe të paspecifikuara diku tjetër; pudër prej<br />
lëkurës së papërpunuar, nëse është apo jo e<br />
kromuar.<br />
3507 Enzimet; enzimet e përgatitura të paspecifikuara<br />
apo papërfshira diku tjetër.<br />
3507.10.00 Fara e djathit dhe koncentratet e tij.<br />
Xhelatinë për konsum njerëzor dhe për industrinë<br />
ushqimore. Xhelatina në kreun 9602, (kapsulat e<br />
zbrazëta) janë përjashtuar nga kontrollet veterinare.<br />
Kërkesat përzgjedhëse për xhelatinë dhe proteinat e<br />
hidrolizuara jo për konsum njerëzor janë parashtruar në<br />
Rregulloren (EC) nr. 1774/2002 Aneksi VII Kapitulli VI.<br />
Proteinat kolagjen dhe të hidrolizuara. Kërkesat<br />
përzgjedhëse për xhelatinën dhe proteinat e hidrolizuara<br />
janë parashtruar në Rregulloren (EC) nr. 1774/2002<br />
Aneksi VII Kapitulli VI. Përfshin produktet kolagjen të<br />
bazuara në proteina të nxjerra nga gëzofi, lëkurat dhe<br />
tejzit e kafshëve, përfshirë kockat në rastin e derrave,<br />
shpendëve dhe peshkut. Përfshin proteinat e hidrolizuara<br />
që përbëhen nga polipeptidet, peptidet apo amino-acidet,<br />
dhe përzierjet e tyre, të fituara me anë të hidrolizës së<br />
produkteve shtazore. Përfshin çfarëdo produkti të<br />
qumështit për konsum njerëzor.<br />
Farë djathi dhe koncentratet për konsum njerëzor.<br />
Kapitulli 41: Lëkurët e papërpunuara dhe lëkurët (të ndryshme nga lëkurët me gëzof) dhe lëkura e përpunuar<br />
Lëkurët e papërpunuara dhe lëkurët e thundrakëve dhe zogjve vetëm nën kreun 4101, 4102, 4103. Kërkesat shtesë përzgjedhëse për<br />
lëkurët e papërpunuara dhe lëkurët e thundrakëve janë parashtruar në Rregulloren (EC) nr. 1774/2002 Aneksi VIII Kapitulli VI.<br />
232
4101 Lëkurët e shollët e papërpunuara të gjedheve<br />
(përfshirë buallin) apo kuajve (të freskëta, të<br />
thara, të gëlqerosura, të kriposura, të pikëlzuara<br />
apo të ruajtura ndryshe, por jo të regjura, të<br />
pergamerizuara apo me tej të përgatitura), nëse<br />
janë apo jo të qethura apo të ndara.<br />
4102 Lëkurët e papërpunuara të deleve dhe qengjave<br />
(të freskëta, apo të kriposura, të thara, të<br />
gëlqerosura, të pikëlzuara apo të ruajtura<br />
ndryshe, por jo të regjura, të pergamerizuara<br />
apo me tej të përgatitura), nëse janë apo jo me<br />
lesh mbi to apo të ndara, përveç atyre të<br />
përjashtuara nga Shënimi 1 (c ) të këtij Kapitulli.<br />
4103 Sholle dhe lëkura të tjera të papërpunuara (të<br />
freskëta apo të kriposura, të thara, të<br />
gëlqerëzuara, të pikëlzuara apo të ruajtura<br />
ndryshe, por jo të regjura, të pergamerizuara<br />
apo të përgatitura më tej ), nëse janë apo jo të<br />
qethura apo të ndara, përveçse atyre të<br />
përjashtuara nga Shënimi 1 ( b) apo 1 (c) të këtij<br />
Kapitulli.<br />
Kontrollet veterinare aplikohen vetëm në lëkurët e<br />
papërpunuara të freskëta, të ftohura apo të trajtuara:<br />
Përfshin lëkurët e papërpunuara të thara, të thara e të<br />
kriposura, të lagura e të kriposura, apo të ruajtura nga një<br />
proces i ndryshëm prej tharjes.<br />
Aplikohet vetëm në lëkurët e freskëta, të ftohura apo të<br />
trajtuara. Përfshin lëkurët e papërpunuara të thara, të<br />
thara e të kriposura, të lagura e të kriposura, apo të<br />
ruajtura nga një proces i ndryshëm prej tharjes.<br />
Përfshin vetëm lëkurët e freskëta, të ftohura apo të<br />
trajtuara. Përfshin lëkurët e papërpunuar dhe lëkurët e<br />
zogjve dhe peshkut dhe potencialisht të kafshëve të<br />
gjahut.<br />
Kapitulli 42: Artikujt e lëkurës së përpunuar, samarët dhe takëmet e kalit; mallrat e udhëtimit, çantat e dorës dhe bartës të ngjashëm;<br />
artikuj të të brendshmeve të kafshëve (të ndryshme nga të brendshmet e krimit të mëndafshit)<br />
1. Ky kapitull nuk mbulon (në mesin e produkteve tjera) interesat veterinare në vijim:<br />
(a) Kordat sterile kirurgjikale apo materialet të tjera të ngjashme qepjeje sterile (kreu 3006);<br />
(b) Telat harmonike, lëkurat për daulle apo të ngjashmet e tyre, apo pjese të tjera të instrumenteve muzikore (kreu 9209);<br />
233
4205.00.00 Artikuj tjerë të lëkurës apo të lëkurës së<br />
përpunuar.<br />
4206 Artikuj prej të brendshmeve të kafshëve<br />
përveçse prej zorrëve të krimbit të mëndafshit),<br />
prej lëkurave të plenceve, prej fshikëzave apo<br />
prej tejzave.<br />
Kapitulli 43: Gëzofët e lëkurës dhe gëzofët artificial; prodhimet e tyre<br />
Përfshin materialin për prodhimin e përtypjeve të qenit.<br />
Poashtu përfshin materiale për prodhimin e përtypjeve<br />
për qen.<br />
1 Gjatë gjithë nomenklaturës së kombinuar referencat për "gëzofët", përveç gëzofëve të papërpunuar të kreut 4301,<br />
zbatohet për lëkurët e papërpunuara të të gjitha kafshëve që janë regjur apo punuar në sipërfaqe, me flokë apo lesh mbi to.<br />
2 Ky kapitull nuk përfshin:<br />
(a) lëkurët e zogjve apo pjesë të lëkurëve të zogjve, me puplat apo pushin e tyre (kreu 0505 apo 6701);<br />
(b) lëkurë e papërpunuara apo lëkurët, me flokë apo lesh mbi to, të Kapitullit 41 (shiko Shënimin 1 (c) të atij Kapitulli);<br />
(c)‘Lesh’ nënkupton fijet e holla të rritura në dele apo qengja.<br />
(d) ‘Qime të holla të kafshëve’ nënkupton qimet e alpacës, llamës, devës, jakut, angorës, dhisë së Tibetit, Kashmirit apo të<br />
ngjashme, lepujve, kastorit, nutrias apo miut të ujit.<br />
(e) ‘Qime të trasha të kafshëve’ nënkupton qimet e kafshëve që nuk janë përmendur me lartë, duke përjashtuar qimet e<br />
forta dhe qimet për krehje (kreu 0502) dhe qimet e kalit (kreu 0503).<br />
( 1) OJ L 379, 28.12.2006, f. 98.<br />
4301 Gëzofët e papërpunuara (përfshirë kokat,<br />
bishtat, putrat si dhe pjesë apo prerje të tjera, të<br />
përshtatshme për tu përdorur në gëzof<br />
punuesit), përveç lëkurët e papërpunuara të<br />
kreut Nr. 4101, 4102 apo 4103.<br />
Vetëm të shpendëve dhe thundrakëve.<br />
234
4301.30.00 Prej qengjit, këto në vijim: Astrakhan, Broadtail,<br />
Caracul, Persian dhe dele të ngjashme, Indiane,<br />
Kineze, Mongoliane apo delet Tibetiane, të tëra,<br />
me ose pa kokat, bishta apo putrat.<br />
Kërkesat përzgjedhëse shtesë për lëkurët e papërpunuara<br />
dhe lëkurët e thundrakëve janë parashtruar në<br />
Rregulloren (EC) nr. 1774/2002 Aneksi VIII Kapitulli VI.<br />
4301.80.80 Të tjera Vetëm të shpendëve dhe thundrakëve.<br />
4301.90.00 Kokat, bishtat, putrat dhe pjesë apo prerje të<br />
tjera, të përshtatshme për përdorim tek gëzof<br />
punuesit.<br />
Kapitulli 51: Leshi, qime të holla apo të ashpra kafshësh; fije prej flokëve të kalit dhe pëlhura të endura prej tyre<br />
Për krerët 5101-5103. Kërkesat përzgjedhëse shtesë për lesh, qimet e derrit, puplat dhe pjesë të puplave janë parashtruar në<br />
Rregulloren (EC) nr. 1774/2002 Aneksi VIII Kapitulli VIII. ‘I papërpunuar’ është përkufizuar ashtu si për prodhimin relevant në Aneksin<br />
I në Rregulloren e mësipërme (EC) nr. 1774/2002.<br />
5101 Lesh, jo i krehur apo gërhanuar Lesh i papërpunuar<br />
5102 Qime të holla apo të ashpra kafshës, jo të<br />
krehura apo gërhanuara.<br />
5103 Mbetje të leshit apo të qimeve të holla apo të<br />
ashpra të kafshëve, duke përfshirë mbetjet e<br />
fijeve por duke përjashtuar fijet e hequra nga<br />
pëlhura.<br />
Lesh i papërpunuar<br />
Lesh i papërpunuar<br />
5103.10.10 Fijet e pakarbonizuara të leshit. Lesh i papërpunuar<br />
Kapitulli 95: Lodrat, lojërat dhe rekuizitat sportive; pjesë dhe aksesore të tyre<br />
9508 Galeritë rrotulluese, lëkundëse, poligonet e<br />
qitjes dhe argëtime të tjera të hapura; cirqet<br />
lëvizës, kopshtet zoologjike lëvizëse dhe teatrot<br />
Cirqet dhe kopshtet zoologjike me kafshë të gjalla.<br />
235
lëvizës.<br />
9508.10 Cirqet lëvizëse dhe kopshtet zoologjike lëvizëse. Cirqet dhe kopshtet zoologjike me kafshë të gjalla.<br />
Kapitulli 97: Veprat e artit, pjesët e mbledhura nga koleksionistët dhe antikitetet<br />
9705.00 Koleksionet dhe pjesë të koleksionistëve me<br />
interes zoologjik, botanik, mineralogjik,<br />
anatomik, historik, arkeologjik, paleontologjik,<br />
etnografik apo numizmatik.<br />
Vetëm produktet e nxjerra nga kafshët. Kërkesat<br />
përzgjedhëse shtesë për kafshët e gjahut janë parashtruar<br />
në Rregulloren (EC) nr. 1774/2002 Aneksi VIII Kapitulli<br />
VII. Përjashton kafshët e zëna të gjahut nga thundrakët<br />
apo shpendët që kanë kaluar nëpër trajtim balsamimi për<br />
të siguruar ruajtjen e tyre në temperatura të mjedisit dhe<br />
kafshët e zëna të gjahut nga llojet tjera të ndryshme nga<br />
thundrakët dhe shpendët (qoftë të trajtuara ose të<br />
patrajtuara).<br />
236
Agjencia për Produktet Medicinale e Kosovës<br />
Agjencia për Produkte Medicinale e Kosovës (APMK), në kombinim me Doganat e Kosovës, kontrollon importin e produkteve farmaceutike dhe<br />
pajisjeve medicinale. Për importimin e këtyre produkteve kërkohet licenca valide për import.<br />
Importi i produkteve farmaceutike dhe pajisjeve medicinale rregullohet me Ligjin për Produkte dhe Pajisje Medicinale, nr. 03/L-188, Neni 14, dhe<br />
normat tjera ligjore. APMK është përgjegjëse për mbrojtjen e jetës së njerëzve duke ofruar produkte dhe pajisje cilësore dhe<br />
237
të garantuara mjekësore, dhe shërbime të ndërlidhura me produktet dhe pajisjet mjekësore përmes<br />
licencimit të kompanive profesionale dhe individëve.<br />
Sipas Ligjit, APMK rregullon prodhimin, importin dhe shpërndarjen e produkteve medicinale,<br />
substancave aktive, produkteve bimore, shtesave dietale, substancave joaktive, vitaminave me dozë<br />
terapeutike, pajisje mjekësore (makineri për fotografime mjekësore, laserë mjekësorë, pajisje për<br />
asistencë jetësore, diagnostifikim artificial, etj.).<br />
Për më shumë informata mbi kërkesat për licencim të APMK-së dhe procedurat e importit<br />
klikoni në këtë vegëz.<br />
Procedurat për import për produktet dhe pajisjet medicinale janë si në vijim:<br />
Produktet medicinale që janë certifikuar më parë nga Departamenti i Autorizimit të Marketingut<br />
apo konfirmimi nga Departamenti i Autorizimit të Marketingut në APMK, me të drejtë hyrje në<br />
tregun e Kosovës mund të importohen duke respektuar procedurat e APMK-së dhe Doganave<br />
të Kosovës. Kompanitë e licencuara mund të importojnë produkte dhe pajisje për shitje me<br />
shumicë të atyre produkteve dhe pajisjeve medicinale. Licencimi i shitësve me shumicë bëhet nga<br />
APMK nën Ministrinë e Shëndetësisë.<br />
Listat e produkteve të përshtatshme për import ndahen në dy grupe. Lista për grupin e parë të<br />
produkteve përfshin produktet që kanë certifikatë një-vjeçare AM për një 1 vit. Lista i<br />
nënshtrohet qasjes publike bazuar në Ligjin 2010/03-L-215 mbi Qasjen në Dokumentet Publike.<br />
APMK lëshon leje-autorizime për import për produktet bimore, shtesat dietale, përbërës,<br />
materiale të lëndës së parë për prodhim të produkteve medicinale dhe produkte gjysmëmedicinale.<br />
Formularët për licencim të importit janë në dispozicion nga APMK.<br />
Licenca për import për produkte dhe pajisje medicinale do të lëshohet brenda 72 orëve pas<br />
dokumentacioni i kompletuar dhe formulari për aplikim të jenë dorëzuar në APMK.<br />
Sipas kushteve të licencës për import, importuesi paguan 1% tatim nga vlera e faturës tek<br />
APMK, për produktet medicinale që janë me banderola të paguara AM (Autorizim Marketingu)<br />
(çmimi aktual është 0.002 euro centë). Pagesa e doganës për produktet dhe pajisjet medicinale<br />
është 10% e vlerës së importit.<br />
Doganat e Kosovës nuk lejon zhdoganimin e produkteve dhe pajisjeve medicinale nëse<br />
importuesi nuk e ka lejen për import apo autorizimin e lëshuar nga APMK.<br />
Ekzistojnë marrëdhënie shumë të mira, bashkëpunim dhe këmbim të informatave dhe raporte<br />
për lëshim-realizim të lejeve dhe autorizimeve për import mes APMK-së dhe Doganave.<br />
Të gjitha licencat apo lejet për aktivitete të ndërlidhura me produktet dhe pajisjet medicinale e<br />
poashtu edhe formularët për leje dhe autorizime për import të produkteve dhe pajisjeve<br />
medicinale janë në dispozicion në APMK. Janë nëntëmbëdhjetë formular aplikimi për miratim të<br />
prodhuesve, shitësve me shumicë dhe importuesve:<br />
238
o Licencimi i aktivitetit (L.A.) për prodhuesin e produkteve medicinale,<br />
o L.A. për prodhuesin e pajisjeve medicinale,<br />
o L.A. për shitësin më shumicë të produkteve medicinale,<br />
o L.A. për shitësit me shumicë të pajisjeve medicinale,<br />
o L.A. për shitje qarkulluese më shumicë të produkteve dentare,<br />
o L.A. për shitje me pakicë të produkteve dhe pajisjeve medicinale,<br />
o Formulari për Autorizim për Import; pasje medicinale sterile, pajisje jo-sterile, pajisje të<br />
rregulluara, reagensë dhe donacione të pajisjeve,<br />
o Formulari për Autorizim për Import të pajisjeve dentare,<br />
o Formulari për Autorizim për Eksport të pajisjeve medicinale,<br />
o Licenca për të Importuar produkte medicinale,<br />
o Licenca për të importuar lëndë të parë për produkte medicinale,<br />
o Licenca për të importuar produkte medicinale të gatshme për paketim,<br />
o Licenca për import të përbërësve,<br />
o Licenca për import të produkteve medicinale për qëllime të marketingut (mostra),<br />
o Licenca për import të mostrave të produkteve medicinale për autorizim të marketingut,<br />
o Autorizimi për import të produkteve bimore,<br />
o Autorizimi për import të shtesave dietale,<br />
o Autorizimi për import të mostrave për marketing të produkteve bimore, shtesave<br />
dietale, përbërësve bimor,<br />
o Licenca për eksport të produkteve medicinale,<br />
o Aplikacioni për import të narkotikëve dhe substancave psikotropike.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR AGJENCINË PËR PRODUKTE MEDICINALE E KOSOVËS<br />
Adresa Rrethi i Spitalit – QKUK, 10000 Prishtinë, Kosovë<br />
Numri i telefonit +381 (0)38 512 807; +381 (0)38 512 808<br />
E-maili sejde.tolaj@rks-gov.net<br />
Faqja në internet http://www.k-ma.org/<br />
Orari i punës 08:00 – 16:00<br />
Standardet e produkteve<br />
“Standardet” iu referohen procedurave të përcaktuara, metodave, dimensioneve, lejesave, tipareve,<br />
kapaciteteve, etj. të specifikacioneve të një produkti. Në këtë kontekst, “certifikimi” i referohet<br />
kërkesave të përshtatjes krahasuar me një standard të vendosur.<br />
Standardet janë nivele vullnetare të performancës apo kërkesave të produktit që janë vendosur me anë<br />
të sektorit industrial apo ekonomik për produkte të caktuara. Për produktet e Kosovës, përshtatja me<br />
standardet e BE-së është objektivi kryesor, që do të lehtësojë qasjen në tregje për eksportet e Kosovës<br />
në tregun e BE-së.<br />
239
Për importe në Kosovë, të cilat janë certifikuar nga një organ i akredituar ndërkombëtarisht në BE apo<br />
diku tjetër, normalisht nuk do të ketë nevojë për testime të mëtejme të vlerësimit të përshtatjes, pasiqë<br />
certifikatat e fituara nga ato organe të akredituara ndërkombëtarisht normalisht do të njihen<br />
reciprokisht nga organet e Kosovës. Kjo njohje reciproke do të kursejë kohë dhe shpenzime për<br />
importuesit e produkteve që tashmë janë certifikuar në atë mënyrë.<br />
Departamentet dhe agjencitë në vijim funksionojnë me synim vendosjen dhe kontrollin e standardeve të<br />
produkteve në Kosovë:<br />
Agjencia për Standardizim e Kosovës (ASK)<br />
Agjencia për Standardizim e Kosovës (ASK) është organ kombëtar për udhëheqje, organizim dhe<br />
kontroll të standardeve në Kosovë. ASK u themelua në prill të vitit 2005 nën autoritetin e Ligjit për<br />
Standardizim 2004/12 dhe UA 2005/15. ASK ka hartuar një Ligj të ri për Standardizim 03/L-144 i cili<br />
është në pajtueshmëri me ligjet e BE-së.<br />
Për më shumë informata për ASK-në klikoni në këtë vegëz.<br />
Informata lidhur me ASK-në<br />
Misioni<br />
ASK-ja është organ kombëtar për standarde që miraton standardet, i harmonizon ato dhe prandaj<br />
fuqishëm nxit zhvillimin ekonomik, duke krijuar bazën për konkurrencë në rajon dhe më tej.<br />
Objektivat<br />
a) Mbrojtja e konsumatorit nga rreziku i konsumit ditor të produkteve të pa-standardizuara dhe<br />
rritja e pakontrolluar e konkurrencës në tregun vendor dhe rajonal,<br />
b) Harmonizimin e praktikave tona të infrastrukturës cilësore me ato të shteteve të huaja të BE-së,<br />
c) Zvogëlimin e pengesave teknike ndaj tregtisë.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR AGJENCINË E STANDARDIZIMIT TË KOSOVËS (ASK)<br />
Adresa Rr. „Muharrem Fejza“ p.n. Lagjja Spitalit, 10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit +381 (0)38 512 779<br />
E-maili askinfo@ks-gov.net<br />
Faqja në internet http://www.mti-ks.org/?cid=1,389<br />
Orari i punës 08:00 – 16:00<br />
Departamenti i Metrologjisë së Kosovës (DMK)<br />
240
Metrologjia është shkenca e matjes, metoda(t) për të përcaktuar matje të sakta dhe të besueshme të<br />
pajisjeve, makinerisë, dhe mallrave tjera. Metrologjia është shumë e rëndësishme për Kosovën për të<br />
siguruar që matjet e masës, peshës, vëllimit dhe parametrave tjerë të mallrave bëhen saktë në pajtim me<br />
matjet ndërkombëtare dhe të BE-së.<br />
Testimi i produkteve përfshin analizën e karakteristikave, përbërësve, tipareve, kapaciteteve,<br />
specifikacioneve, komponentëve, etj. Është me rëndësi të keni siguri në besueshmërinë e testimit të<br />
produkteve në mënyrë që të përcaktohet përshtatja e një produkti me rregulloret teknike dhe/ose<br />
standardet e produktit. Këtu është vendi ku shërbimi metrologjik kompetent është jetësor për zhvillimin<br />
e ekonomik të Kosovës.<br />
Departamenti Metrologjik i Kosovës (DMK) organizohet dhe funksionon nën autoritetin e Ligjit për<br />
Metrologjinë nr. 03/L-203, dhe kryen aktivitetet e tij nën mandatin e Ministrisë së Tregtisë dhe<br />
Industrisë. DMK është i vetmi institucion shtetëror në Kosovë që është përgjegjës për themelimin dhe<br />
menaxhimin e sistemit metrologjik në Kosovë, duke përfshirë matjet e ndërlidhura me metalet e<br />
çmueshme. Për informata shtesë për DMK-në klikoni në këtë vegëz.<br />
Informata shtesë për Departamentin e Metrologjisë së Kosovës (DMK)<br />
DMK përfaqëson njërën nga shtyllat kryesore të infrastrukturës cilësore teknike në Kosovë. Bashkë me<br />
shtyllat tjera të kësaj infrastrukture siç janë standardizimi dhe akreditimi, DMK vendos një bazë të<br />
fuqishme për zhvillim të qëndrueshëm shkencor, teknologjik dhe ekonomik, dhe mbështet përfshirjen e<br />
Kosovës në integrimin evropian dhe ndërkombëtar.<br />
DMK është përgjegjës për zbatimin e ligjeve në fushën e metrologjisë të miratuara nga Kuvendi i<br />
Kosovës, e poashtu edhe aktet përcjellëse ligjore që zbatojnë këto ligje, ku përfshihen:<br />
a) Ligji për Meteorologji,<br />
b) Ligjin për Produktet e Metaleve të Çmuara.<br />
c) Strategjia për zhvillimin e infrastrukturës metrologjike në Kosovë 2010-2014<br />
Poashtu, DMK në mënyrë të përhershme rishikon rregulloret ligjore ekzistuese dhe zhvillon rregullore<br />
të reja në mënyrë që të harmonizojë kornizën ligjore të Kosovës me legjislacionin e BE-së.<br />
241
Misioni<br />
Misioni i DMK-së është të vendos një sistem të qëndrueshëm e kompatibil të metrologjisë në Kosovë, i<br />
cili do të mundësojë:<br />
a) Matje në pajtim me sistemin e njësive matësi SI;<br />
b) Matje të sakta dhe të besueshme me qëllim të mbrojtjes së jetës, shëndetit njerëzor, kafshëve,<br />
mjedisit, konsumatorëve dhe burimeve natyrore;<br />
c) Instrumente të sakta matëse në mënyrë që të rris cilësinë e produkteve dhe shërbimeve<br />
vendore në mënyrë që të jenë konkurrente në tregun vendor dhe ndërkombëtar;<br />
d) Të zhvillojë metrologjinë shkencore për të kontribuar në zhvillimin e kushteve të nevojshme që<br />
do t’i përgjigjen metrologjisë rajonale e ndërkombëtare, që ndikon në integrimin e ekonomisë<br />
sonë në ekonominë e tregut.<br />
Prioritetet e DMK-së<br />
Për të përmbushur misionin e tij, Departamenti i Metrologjisë së Kosovës ka identifikuar prioritetet në<br />
vijim:<br />
a) Ngritja e nivelit të etalonëve kombëtar të matjeve në pajtim me nevojat vendore;<br />
b) Harmonizimi i legjislacionit për metrologjinë me legjislacionin e shteteve të BE-së,<br />
c) Trajnimin dhe kualifikimin e personelit për të kryer verifikimet dhe kalibrimet,<br />
d) Bashkëpunimi me organizatat metrologjike ndërkombëtare dhe rajonale (EUROMET, CEN,<br />
CENELEX, OIML, etj.), dhe anëtarësia e DMK-së në organizatat ndërkombëtare për metrologji.<br />
Funksionet dhe detyrat e DMK-së<br />
Në mënyrë që të përmbush misionin e tij, DMK punon në realizimin e tri funksioneve të përgjithshme të<br />
metrologjisë në Kosovë:<br />
a) Metrologjia shkencore,<br />
b) Metrologjia industriale, dhe<br />
c) Metrologjia ligjore.<br />
Duke zhvilluar këto funksione metrologjike, DMK parasheh themelimin etalone kombëtare të matjes në<br />
mënyrë që të transmetojë njësi matëse për pajisjet dhe instrumentet matëse në përdorim në proceset e<br />
prodhimit, shërbimit dhe testimit dhe për të garantuar saktësinë matëse duke kontrolluar instrumentet<br />
matëse në shfrytëzim publik.<br />
242
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR DEPARTAMENTIN E METROLOGJISË SË KOSOVËS<br />
Adresa Rr. „Muharrem Fejza“ p.n. Lagja Spitalit, 10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit +381 (0)38 512 827<br />
E-maili agron.shuradhani@rks-gov.net<br />
Faqja në internet http://www.mti-ks.org/?cid=1,224<br />
Orari i punës 08:00 – 12:00<br />
Drejtoria e Akreditimit e Kosovës (DAK)<br />
Akreditimi është njohje e sanksionuar e kompetencës teknike. Për shembull, një laborator mund të jetë i<br />
akredituar si kompetent teknikisht për të kryer disa teste të caktuara të ndërlidhura me vlerësimin e<br />
përshtatjes me rregulloret apo standardet teknike. Është me rëndësi për lehtësimin e tregtisë së jashtme<br />
që organet testuese në Kosovë të jenë të akredituara ndërkombëtarisht si kompetente teknikisht për të<br />
testuar produktet për përshtatje me rregulloret teknike apo standardet e produktit.<br />
Drejtoria e Akreditimit të Kosovës (DAK) është institucioni qeveritar i vetëm që ka kompetencë ligjore<br />
e teknike për të akredituar organet vlerësuese, laboratorët testues, laboratorët kalibrues, dhe organet<br />
për inspektim dhe certifikim. Për më shumë informata për DAK-un kliko këtu.<br />
Informata shtesë për Drejtorinë e Akreditimit të Kosovës<br />
DAK-u funksionon nën autoritetin e Ligjit nr. 03/L-069, siç është plotësuar me 28 qershor 2011 (Ligji<br />
04/L 007) dhe UA 2009/02.<br />
Misioni<br />
Misioni i DAK-ut është të sigurojë për të gjitha palët e interesuara aktivitetin e akreditimit të bazuar në<br />
kërkesat e standardeve, ligjeve dhe parimeve të akreditimit.<br />
Vizioni<br />
Qëllimi i DAK-ut është që të bëhet anëtar i plotë i EA (Bashkëpunimit Evropian për Akreditim) dhe të<br />
nënshkrua Marrëveshjen Shumëpalëshe me EA.<br />
243
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR DREJTORINË E AKREDITIMIT TË KOSOVËS<br />
Adresa Rr. „Muharrem Fejza“ p.n. Lagja e Spitalit, 10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit +381 (0)38 512 796<br />
E-maili drejtoriaakreditimitekosoves@gmail.com<br />
Faqja e internetit www.dak-ks.org<br />
Orari i punës 08:00 – 16:00<br />
Departamenti i Industrisë dhe Rregulloreve Teknike<br />
Departamenti i Industrisë dhe Rregulloreve Teknike ka të bëj me standardet teknike dhe vlerësimin e<br />
përshtatjes së produkteve, një çështje me rëndësi për tregtinë ndërkombëtare. Departamenti merret me<br />
zhvillimin e strategjive, zhvillimin e politikave sektoriale dhe nën-sektoriale; krijimin e një mjedisi<br />
lehtësues për promovimin e zhvillimit të qëndrueshëm të industrisë në Kosovë; masat konkrete drejt<br />
përafrimit të legjislacionit kombëtar me direktivat e BE-së në industri; organizimin dhe monitorimin e<br />
procedurave lajmëruese; propozimin dhe hartimin e legjislacionit në fushën e standardeve teknike dhe<br />
vlerësimit të produkteve; zhvendosjen e Direktivave të BE-së sa i përket standardeve teknike dhe<br />
vlerësimit të përshtatjes së produkteve; bashkëpunimin dhe bashkërendimin e punës me organet e<br />
infrastrukturës cilësore; dhe mbikëqyrjen e ligjeve dhe akteve tjera ligjore në sferën e rregullave teknike<br />
dhe standardeve teknike. Për më shumë informata mbi Departamentin e Industrisë dhe<br />
Rregulloreve Teknike klikoni këtu.<br />
Informata shtesë për Departamentin e Industrisë dhe Rregulloreve Teknike<br />
Departamenti përbëhet nga divizionet e turizmit dhe infrastrukturës cilësore. Ligjet themelore sipas të<br />
cilave funksionon Departamenti janë Ligji për Siguri të Përgjithshme të Produkteve (Ligji nr. 04/L-078)<br />
dhe Ligji nr. 04/L-039 Kërkesat Teknike për Produkte dhe Vlerësim të Përshtatjes (shiko:<br />
http://www.mti-ks.org/?cid=1, 5).<br />
Ligji për Sigurinë e Përgjithshme të Produkteve përkufizon kërkesat për siguri të përgjithshme të<br />
produkteve, obligimet e prodhuesve dhe shpërndarësve, informatat publike, promovimin e masave<br />
vullnetare dhe mbikëqyrjen për të plotësuar kërkesat e vendosura me këtë ligj.<br />
Ligji për Kërkesat Teknike për Produkte dhe Vlerësim të Përshtatjes fillimisht vendos dokumentacionin e<br />
nevojshëm për vlerësim të përshtatjes, i cili përfshin:<br />
• raportin e testit,<br />
• certifikatën e përshtatjes apo certifikatën/raportin e inspektimit;<br />
244
• deklarata e përshtatjes dhe dokumentacioni teknik i kërkuar për verifikim të përshtatjes së produkteve<br />
që duhet të vihen në dispozicion tek organet kompetente;<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR DEPARTAMENTIN E INDUSTRISË<br />
Adresa Rr. „Muharrem Fejza“ p.n. Lagja e Spitalit, 10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit<br />
E-maili mailto:xxxxxx@xxxxxx.xxx<br />
Faqja në internet http://www.mti-ks.org/?cid=1,8<br />
Orari i punës 08:00 – 16:00<br />
Menaxhimi i Integruar i Kufirit<br />
Menaxhimi i Integruar i Kufirit (MIK) përfshin organizimin e aktivitetet e agjencisë kufitare për të<br />
siguruar bashkërendim dhe bashkëpunim sa i përket sigurisë kufitare, zbatimin e ligjit dhe lehtësimin e<br />
tregtisë. Ekzistojnë dy aspekte të MIK-ut (1) integrimin mes agjencive kufitare brenda Kosovës, dhe (2)<br />
integrimin e mbikëqyrjes së agjencive kufitare mes Kosovës dhe shteteve përreth.<br />
Më përkrahje në BE, Kosova është duke shkuar drejt MIK-ut edhe brenda edhe me shtetet fqinje.<br />
Aspektet kryesore të konceptit të MIK-ut janë bashkërendimi dhe bashkëpunimi i bazuar në tri shtyllat<br />
në vijim:<br />
Bashkëpunimi brenda agjencisë kufitare;<br />
Bashkëpunimi mes agjencive të Kosovës dhe<br />
Bashkëpunimi ndërkombëtar.<br />
10. Çështje të veçanta në lidhje me tregtinë e shërbimeve<br />
Rreth 70% e PBB-së së Kosovës shkon në shërbime dhe në vitin 2011 Kosova kishte një bilanc pozitiv të<br />
tregtisë në shërbime mbi 281 milionë €. (Raporti Vjetor i Bankës Qendrore të Kosovës 2011, f. 62) Të<br />
hyrat nga tregtia e shërbimeve është rritur pothuajse 20% në vitin 2011, duke reflektuar rritjet kryesisht<br />
nga shërbimet e udhëtimit dhe shërbimeve të tjera të biznesit, si dhe të shërbimeve të komunikimit.<br />
Nga ana tjetër, shërbimet e ndërtimtarisë, sigurimeve dhe ato financiare kanë shënuar një bilanc negativ<br />
tregtar. Kjo pjesë diskuton disa çështje të veçanta në lidhje me tregtinë në shërbime.<br />
Lëvizja e personave: vizat dhe lejet e punës; njohja e aftësive profesionale dhe diplomave<br />
245
Lëvizja e personave fizikë përtej kufijve për të ofruar shërbime është shumë e kufizuar. Madje edhe në<br />
vendet e tjera të CEFTA-s qytetarët e Kosovës zakonisht duhet të marrin leje paraprake para fillimit të<br />
punës. Procedurat për një gjë të tillë mund të jenë të gjata dhe komplekse. Si rezultat, bizneset mund të<br />
përballen me sfida të mëdha për të marr leje për të punësuarit e tyre për të punuar në projekte në<br />
vendet e huaja. Disa vende aplikojnë kuota për punëtorët e huaj dhe shumë prej tyre kërkojnë që<br />
aplikanti të demonstrojë se nuk ka punëtorë lokalë me aftësi të njëjta në dispozicion para se t’i lëshohet<br />
leja e punës. Kosova sipas raporteve ka qasjen më liberale në mesin e vendeve të CEFTA-së. (Pengesat<br />
për Tregtinë në Shërbime në Rajonin e CEFTA-së, Banka Botërore, 2011, fq. 17.). Leja e punës është e<br />
nevojshme, por disa lloje të punëtorëve janë të liruar nga kjo kërkesë (p.sh., drejtorët ekzekutivë,<br />
transferimet brenda kompanisë, punëtorët e transportit). Vizat mund të jenë të nevojshme për<br />
punëtorët nga vendet e caktuara dhe hyrja në Kosovë mund të kufizohet për një periudhë 90 ditore me<br />
mundësinë e rinovimit të lejes.<br />
Një aspekt tjetër i lëvizjes së personave fizikë përtej kufijve për të ofruar shërbime është njohja e<br />
aftësive profesionale (licencimi vendor) dhe arsimi. Kjo është shumë e rëndësishme për profesionistët e<br />
shërbimeve profesionale të tilla si mjekët, dentistët, shërbimet ligjore dhe kontabiliteti, inxhinierët dhe<br />
arkitektët. Kjo në përgjithësi nuk është relevante për shërbimet e TIK dhe shërbimet e konsulencës së<br />
biznesit, turizmit, udhëtimeve, etj. Negociatat aktualisht janë në vazhdim e sipër në CEFTA për njohjen<br />
reciproke të lejeve profesionale dhe arsimit.<br />
Për më shumë informata në lidhje me kërkesat e Kosovës sa i përket lejeve të punës dhe të<br />
udhëtimit për biznes, shih Pjesën 9 të këtij Udhëzuesi.<br />
246
Kontratat<br />
Kontratat ndërmjet personave juridikë dhe/ose fizikë paraqesin bazën e tregtisë në ekonominë e tregut<br />
të lirë. Prandaj është e rëndësishme për tregtarët e rinj ose tregtarët e ardhshëm për të fituar një<br />
kuptim bazë të rëndësisë së kontratave, si dhe procedurat që lidhen me përdorimin e kontratave të<br />
transaksioneve të importit dhe eksportit.<br />
Kontratat shërbejnë për një numër funksionesh - ato përcaktojnë detajet e një marrëveshjeje, sqarojnë<br />
terminologjinë e përdorur nga palët, specifikojnë shpërndarjen e rreziqeve në një transaksion dhe<br />
ofrojnë dëshmi që do të përdoret nga një gjykatë arbitrazhi apo panel në rast të një mosmarrëveshje. E<br />
Drejta Kontraktuale shërben për të krijuar kornizën themelore të rregullave për marrëveshjet private,<br />
dhe më e rëndësishmja, për të “plotësuar boshllëqet” kur vetë palët dështojnë për të negociuar<br />
marrëveshjet dhe kushtet gjithëpërfshirëse.<br />
E Drejta Kontraktuale gjithashtu shërben për të plotësuar marrëveshjet e palëve, dhe për të siguruar që<br />
kufijtë adekuat janë vendosur, për shembull për mbrojtjen e konsumatorëve, në aftësinë e një pale apo<br />
palëve që të mos tejkalojnë limitet e pranuara. Rregullat e kontratës janë njëkohësisht të thjeshta dhe<br />
komplekse. Shfrytëzimi i informatave në dispozicion për të shpjeguar të drejtën kontraktuake është një<br />
grup i mjeteve të vlefshme për të siguruar se marrëveshjet janë jetësuar mjaftueshëm për të shmangur<br />
konfliktet dhe për të shpjeguar “marrëveshjen” në rast se ka ndonjë mosmarrëveshje.<br />
Format e rekomanduara standarde të kontratave janë dhënë në këtë faqe interneti:<br />
http://www.kontrata.info/?cid=2,60<br />
Për më shumë informata në lidhje me kontratat klikoni në këtë vegëz.<br />
Informata shtesë në lidhje me Kontratat<br />
Qartësimi dhe Memorizimi i Marrëveshjeve<br />
Kontratat me shkrim të negociuara mirë dhe të kuptuara qartë mbrojnë bizneset. Kontratat janë mjete<br />
esenciale të cilat i përdorin bizneset për të shpërndarë rrezikun, për të sqaruar pritjet, dhe për të<br />
memorizuar obligimet për të cilat secila palët bien dakord. Pa kontrata të shkruara, detyrimet e palëve<br />
dhe shpërndarja e rreziqeve nuk janë të përcaktuara mirë dhe palët në marrëveshje shpesh kanë<br />
kuptime të ndryshme të detyrimeve të tyre. Në rastin kur palët në marrëveshje nuk arrijnë të<br />
memorizojnë kushtet e një transaksioni, dhe kanë kuptim të ndryshëm të detyrimeve të tyre, ka shumë<br />
më tepër gjasa të ndodhin mosmarrëveshjet.<br />
247
Marrëveshjet me shkrim shërbejnë për të parandaluar mosmarrëveshjet e biznesit, sepse<br />
dokumentacioni sqaron detyrimet; kur detyrimet janë të qarta me shkrim, ka më pak të ngjarë që palët<br />
në një marrëveshje të keqkuptojnë apo të përfitojnë nga njëra-tjetra.<br />
Dëshmia ligjore<br />
Dokumentacioni me shkrim i një marrëveshjeje ofron dëshmi e cila është gjithmonë e dobishme, për të<br />
mos thënë vendimtare, për të ofruar prova për një rast të caktuar nëse lind një mosmarrëveshje. Kur<br />
kemi të bëjmë me zgjidhjen e mosmarrëveshjeve, është e rëndësishme të mbani mend se gjykatësit janë<br />
ekspertë të drejtësisë, jo të biznesit. Duke iu ofruar atyre provat e nevojshme për të gjykuar<br />
mosmarrëveshjet kjo i ndihmon gjykatësit për të kuptuar më mirë mosmarrëveshjet, dhe të vendosin<br />
mbi mosmarrëveshjet e kontratave në mënyrë më efikase dhe të përshtatshme.<br />
Zgjidhja Alternative e Mosmarrëveshjeve<br />
Mekanizmat e Zgjidhjes Alternative të Mosmarrëveshjeve (ZAM), të cilat përfshijnë edhe<br />
Ndërmjetësimin dhe Arbitrazhin, janë mjete të zakonshme për të zgjidhur mosmarrëveshjet më shpejt<br />
dhe me efikasitet sesa zgjidhja e mosmarrëveshjeve në gjykata. Të dy format janë më të shpejta se<br />
gjykatat, dhe janë me kosto më efektive, përveç avantazheve të tjera.<br />
Për fat të keq, posa shfaqet një mosmarrëveshje, palët shpesh nuk ka të ngjarë që të bien dakord për<br />
këto alternativa. Prandaj, përdorimi i marrëveshjeve me shkrim me Klauzola për Ndërmjetësim dhe/ose<br />
Arbitrazh është i nevojshëm në mënyrë që të shfrytëzohen këto alternativa.<br />
Format e rekomanduara standarde të kontratave janë dhënë në këtë faqe interneti:<br />
http://www.kontrata.info/?cid=2,60<br />
Këto shërbime përfshijnë formën e rekomanduar të kontratave për:<br />
a) Transportin e mallrave,<br />
b) Furnizimin me mallra,<br />
c) Shërbimet,<br />
d) Qiradhënie,<br />
e) Punësimin,<br />
f) Agro-transportin,<br />
g) Agro kontrata për shitje,<br />
h) Agro kontrata për ndërmjetësim, dhe<br />
i) Qiratë komerciale.<br />
248
Ligji i Kosovës mbi Marrëdhëniet e Detyrimeve<br />
E drejta kontraktuake në Kosovë është e rregulluar me Ligjin e Kosovës për Marrëdhëniet e<br />
Detyrimeve (Ligji Nr. 04/L-077) (“Ligji mbi Marrëdhëniet e Detyrimeve”), i miratuar më 10 maj 2012 nga<br />
Kuvendi i Kosovës. Ligji përcakton të drejtat dhe detyrimet e palëve që hyjnë në kontrata.<br />
Fushëveprimtaria<br />
Ligji mbi Marrëdhëniet e Detyrimeve përmban parimet themelore dhe rregullat e përgjithshme për të<br />
gjitha marrëdhëniet e detyrimeve. 61<br />
Vullneti i palëve<br />
Vullneti i palëve për të hyrë në një kontratë është një parim shumë i rëndësishëm në të drejtën<br />
kontraktuake. Ligji mbi Marrëdhëniet e Detyrimeve parashikon që pjesëmarrësit në marrëdhëniet e<br />
detyrimeve janë të lirë, që në pajtim me dispozitat urdhëruese, të rendit publik dhe të dokeve të mira,<br />
t`i rregullojnë marrëdhëniet e veta sipas vullnetit të tyre. 62<br />
Barazia e palëve<br />
Ligji i jep efekt parimit të barazisë dhe thekson se pjesëmarrësit në marrëdhëniet e detyrimeve janë të<br />
barabartë. 63<br />
Detyrat e përmbushjes së detyrimeve<br />
Detyrimi për përmbushje buron nga sistemi i drejtës civile të cilin e aplikon Kosova. Në SHBA, për<br />
shembull, një gjykatë do të kërkojë përmbushje të veçantë ose përmbushjen e një detyrimi kontraktual<br />
vetëm ku dëmet monetare janë të pamjaftueshme, kryesisht kur kontrata përfshin tokën ose një pasuri<br />
të veçantë të patundshme.<br />
Lidhja e kontratës<br />
Ligji mbi Marrëdhëniet e Detyrimeve parashikon që kontrata është e lidhur kur palët kontraktuese janë<br />
marrë vesh për elementet thelbësore të kontratës.64<br />
Koha dhe vendi i lidhjes së kontratës<br />
Sipas Ligjit kontrata është e lidhur në çastin kur ofertuesi merr deklaratën e të ofertuarit se e pranon<br />
ofertën. Konsiderohet se kontrata është e lidhur në vendin ku ofertuesi e ka pasur selinë e tij,<br />
përkatësisht vendbanimin në çastin kur e ka bërë ofertën. 65<br />
Pranimi i ofertës<br />
Ligji parashikon që oferta është e pranuar kur ofertuesi e merr deklaratën e të ofertuarit se e pranon<br />
ofertën. 66 Heshtja e të ofertuarit nuk do të thotë pranim i ofertës. 67<br />
61<br />
Ligji mbi Marrëdhëniet e Detyrimeve, neni. 1<br />
62<br />
Id. neni 2.1<br />
63<br />
Id. neni 3<br />
64<br />
Id. Neni 15.1<br />
65<br />
Id. Neni 21<br />
249
Kontrata nule<br />
Një kontratë nuk është e vlefshme, kur ajo nuk plotëson kriteret sipas Ligjit mbi Marrëdhëniet e<br />
Detyrimeve. Kur objekti i detyrimit është i pamundur, i palejueshëm, i pacaktuar ose i cili nuk mund të<br />
caktohet, kontrata është absolutisht e pavlefshme.68<br />
Forma e Kontratës<br />
Ligji nuk parashikon ndonjë formë të veçantë të lidhjes së kontratës, përveç nëse me ligj është caktuar<br />
ndryshe. 69<br />
Përfundimi i Kontratës<br />
Sipas Ligjit mbi Marrëdhëniet e Detyrimeve, kontrata do të përfundojë në rastet e kompensimit, lirimit<br />
nga borxhi, novacioni ose ripërtëritja e borxhit, konfuzioni me të cilin i njëjti person bëhet edhe<br />
kreditor dhe debitor, pamundësia e përmbushjes së detyrimeve, statuti i kufizimeve, dhe vdekja. 70<br />
Libri 2 i Ligjit mbi Marrëdhëniet e Detyrimeve përcakton rregullat dhe specifikimet për llojet e<br />
ndryshme të kontratave të tilla si kontrata e shitjes, kontratë qiraje, kontrata për transportin e mallrave,<br />
kontratës së furnizimeve, etj.<br />
Shërbimet e TI dhe konsultimit për Biznes – problemi i mbrojtjes së PI<br />
Kosova ka pasur sukses të konsiderueshëm në eksportimin e shërbimeve të TI-së dhe shërbimeve të<br />
tjera të biznesit. Tregu global për shërbimet me kontraktim të jashtëm në fushën e TI-së dhe shërbimet<br />
e biznesit (p.sh., qendrat e thirrjes, shërbimet mbështetëse të kontabilitetit, zhvilluesit e programeve)<br />
është thelbësor dhe vendet në zhvillim të tilla si India kanë qenë në krye të listës në këtë treg.<br />
Dy kërkesa institucionale janë të rëndësishme për të zgjeruar eksportet e shërbimeve të TI-së dhe<br />
shërbimeve të tjera të biznesit – shërbimet e besueshme dhe të avancuara të telekomunikacionit dhe<br />
lidhja me internet dhe mbrojtja adekuate e pronësisë intelektuale. Kosova aktualisht plotëson kërkesën e<br />
parë - shërbimet e besueshme dhe të avancuara të telekomunikacionit dhe lidhja me internet - por jo të<br />
dytën.<br />
Pronësia intelektuale përfshin të gjitha veprat, artikujt dhe materialet e krijimtarisë intelektuale,<br />
inovacionit teknik, krijimet letrare dhe artistike, si dhe simbolet, emrat, fotografitë, dizajnet, etj.<br />
66 Id. Neni. 28<br />
67 Id. Neni, 30.1<br />
68 Id. Neni, 35<br />
69 Id. Neni. 51.1<br />
70 Id. Nenet 317, 325, 329, 334, 335, 338, 340)<br />
250
Kosova ka miratuar legjislacionin e të drejtave në pronën intelektuale që përgjithësisht përputhet me atë<br />
të BE-së dhe praktikat ndërkombëtare. Mirëpo, me përjashtim të CEFTA-së, Kosova aktualisht nuk<br />
është anëtare e ndonjë marrëveshjeje shumëpalëshe të pronës intelektuale ose ndonjë organizate dhe<br />
gjendja aktuale e dobët e sistemit gjyqësor të Kosovës e bën më problematike zbatimin e të drejtave të<br />
pronësisë intelektuale në gjykata.<br />
Administrimi i të drejtave të pronësisë intelektuale është i ndarë në dy degë - të drejtat e pronësisë<br />
industriale (që përmbajnë patentat, markat tregtare, dizajnin industrial, etj.) dhe të drejtat e autorit.<br />
Ministria e Tregtisë dhe Industrisë ofron mbrojtje për patentat, markat tregtare dhe dizajnin industrial<br />
dhe Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit ofron mbrojtje të të drejtave të autorit.<br />
Masat kufitare për zbatimin e të Drejtave të Pronësisë Intelektuale<br />
Pasi këto dy ministri të kenë përfunduar veprimet e nevojshme për këto mbrojtje të DPI në Kosovë,<br />
bartësi i të drejtave duhet të paraqesë një kërkesë tek Dogana e Kosovës për të zbatuar mbrojtjen e<br />
miratuar të DPI në kufi - që në mënyrë specifike është: ndalimi i mallrave të cilat janë të dyshuara për<br />
shkeljen e mbrojtjes së miratuar të pronësisë intelektuale. Kërkesa duhet të përmbajë informatat në<br />
lidhje me emrin e produktit dhe përshkrimin, emrin e bartësit të së drejtës, së bashku me një kopje të<br />
mbrojtjes së autorizuar.<br />
Në rastet kur bartësi i të drejtave nuk e ka dorëzuar një kërkesë për veprim, Dogana e Kosovës mund<br />
të pezullojë lirimin e mallrave të dyshuar për shkak të shkeljes së DPI. Një veprim i tillë është referuar si<br />
“ex-officio”.<br />
Në rastet kur pezullohet zhdoganimi i dërgesës, Dogana e Kosovës do ta njoftojë bartësin e të drejtave<br />
të supozuar se dërgesa është ndalur, dhe do të informojë mbajtësin e të drejtave që se duhet të bëhet<br />
një kërkesë me shkrim për mbrojtje brenda tre ditësh pune. Nëse asnjë kërkesë nuk dorëzohet pas tri<br />
ditësh, Dogana e Kosovës do të lirojë dërgesën me kusht që të gjitha formalitetet e rregullta doganore<br />
janë plotësuar.<br />
Formulari i kërkesës mund të shkarkohet nga faqja zyrtare e Doganës së Kosovës: www.dogana-ks.org<br />
Kur dorëzohet një kërkesë, Dogana e Kosovës do të mbajë dërgesën për aq kohë sa bartësi i të drejtave<br />
mund të dëshmojë se është miratuar mbrojtja për mallrat në fjalë. Për më shumë informata në lidhje<br />
me aplikimin për Dogana për mbrojtjen e DPI dhe informatave shtesë për mbrojtjen e DPI<br />
klikoni mbi këtë vegëz.<br />
251
Informatat shtesë rreth marrjes së Mbrojtjes së DPI nga Dogana dhe agjencitë e tjera<br />
Kërkesa për Doganën e Kosovës për mbrojtje të DPI duhet të bëhet në pajtim me nenin 4 të Ligjit 03-<br />
L/170 dhe nenin 3 të Udhëzimit Administrativ 07/2011, dhe duhet të përfshijë:<br />
Përshkrimi i hollësishëm teknik dhe i saktë i mallit;<br />
Përshkrimi narrativ i mallit;<br />
Dokumente të tjera që kanë të bëjnë me mallrat;<br />
Fotografia e mallrave;<br />
Planet apo vizatimet lidhur me mallrat;<br />
Kombinimet e ngjyrave të mallrave;<br />
Dimensionet dhe/ose format e mallrave;<br />
Format e mallrave;<br />
Simbole dalluese lidhur me mallrat;<br />
Etiketimi i mallrave;<br />
Broshurat apo materialet reklamuese në lidhje me mallrat;<br />
Ngjitësit apo shenjat dalluese të mallrave<br />
Udhëzimet për përdorimin e mallrave.<br />
Çdo të dhënë të veçantë lidhur me mbrojtjen e DPI dhe çdo informatë lidhur me llojin e<br />
shkeljes së DPI:<br />
Bartësi i së drejtës po ashtu mundet të përcjell çdo të dhënë që ai mund të ketë në lidhje me -<br />
o Vlerën doganore të mallrave origjinale në Republikën e Kosovës;<br />
o Lokacionin e mallrave ose destinacionin e paraparë të tyre;<br />
o Detajet që identifikojnë ngarkesën (dërgesën);<br />
o Arritjen e planifikuar ose datën e nisjes së mallrave;<br />
o Detajet e mjeteve të përdorura për transport;<br />
o Detajet e identitetit të importuesit, eksportuesit ose të bartësit të mallrave;<br />
o Vendi i prodhimit dhe rrugët qe përdoren për transport;<br />
o Ndryshimet teknike, nëse dihen, në mes të mallrave origjinale dhe mallrave që dyshohen<br />
se shkelin të drejtat e pronësisë intelektuale.<br />
o Detajet e personit kontaktues, ose përfaqësuesit të autorizuar të bartësit të së drejtës.<br />
o Adresa, qyteti, kodi postar, shteti, vendi.<br />
o Numrin e telefonit;<br />
o Numrin e faksit;<br />
o e-mail adresat përkatëse;<br />
o Faqen relevante të internetit<br />
Sfida kryesore lidhur me masat kufitare për Doganën e Kosovës është balancimi i të drejtave të bartësit<br />
të DPI dhe të drejtave të importuesit ose pronarit të mallrave të importuara.<br />
252
Divizioni i DPI në Doganat e Kosovës do të marrë vendim për të gjitha kërkesat e tilla brenda 30 ditëve<br />
nga pranimi i kërkesës dhe do të njoftojë aplikantin për vendimin e saj, si dhe importuesin e ardhshëm.<br />
Nëse miratohet, kërkesa për mbrojtje do të jetë e vlefshme për një vit. Bartësi i të drejtave mund të<br />
aplikojë për zgjatje të mbrojtjes edhe për një vit tjetër. Tarifa prej 100 eurosh aplikohet për zgjatjen e<br />
mbrojtjes, plus 50 euro taksë.<br />
Në fund të fundit, vendim për çdo rast do të varet nga baza ligjore dhe vërtetësia e mbrojtjes së DPI,<br />
dhe në bazë të përputhjes në mes të mallrave të cilat janë të mbrojtura me DPI, dhe mallrave të<br />
importuara.<br />
Kur merret vendimi përfundimtar për të konfiskuar një dërgesë të mallrave të cilat shkelin DPI-në,<br />
importuesi do të informohet me shkrim nga Dogana e Kosovës, si dhe do të ketë të drejtë të apelojë<br />
vendimin për konfiskimin e mallrave. Sipas Ligjit mbi Masat Kufitare, Dogana e Kosovës atëherë mund të<br />
shkatërrojë mallrat ilegale, pa një vendim gjyqësor. Por ky veprimi i fundit do të merret vetëm pasi që<br />
importuesi apo pronari i mallrave ilegale të ketë shterur të gjitha rrugët e apelimit<br />
Kur merret vendimi përfundimtar për lirimin e një dërgese të mallrave të cilat janë dyshuar për<br />
shkeljen e tillë, të gjithë personat që kanë të bëjnë me rastin do të informohen me shkrim nga Dogana<br />
e Kosovës.<br />
Në rastet kur afati i mbrojtjes së DPI skadon, bartësi i së drejtës duhet të njoftojë Doganën e Kosovës<br />
me informatat e përditësuara 15 ditë para skadimit të së drejtës.<br />
Këtu janë lidhjet në versionin elektronik të Ligjit mbi Masat Kufitare për Mbrojtjen e të Drejtave të<br />
Pronësisë Intelektuale: 71<br />
http://dogana.rks-gov.net/Uploads/Documents/Ligji-03-L-170.pdf (shqip)<br />
http://dogana.rks-gov.net/Uploads/Documents/2009-<br />
170Laë%20on%20Customs%20Measures%20for%20Protection%20of%20Intellectual%20Property%20Rig<br />
hts.pdf (Anglisht)<br />
Cilat mallra konsiderohen mallra të falsifikuara?<br />
71 Ky ligj është bazuar në Rregulloren e EC Nr. 2003/1383, në fuqi që nga muaji shkurt 2010.<br />
253
Mallra të falsifikuara janë ato mallrat që shkelin të drejtën e pronësisë industriale. Markat tregtare, dizajni<br />
industrial dhe patentat, të cilat janë të listuara në Zyrën e Pronësisë Industriale (ZPI) nuk mund të<br />
përdoren pa autorizimin e bartësit të së drejtës. Mallrat pirate konsiderohen mallrat që shkelin të<br />
drejtën e autorit, dhe përfshijnë kopjimin e paligjshëm të CD-ve, DVD, programeve kompjuterike, etj.<br />
Cilat janë produktet më të prekura?<br />
Të gjitha produktet e të gjithë sektorëve ekonomikë mund të preken nga falsifikimi të tilla si:<br />
veshjet, parfume, kozmetikë, telefonat celularë, CD, DVD, programet kompjuterike;<br />
barnat, pije të ndryshme dhe produktet ushqimore; pjesë këmbimi për automobila dhe pajisje elektrike.<br />
Cilat janë pasojat?<br />
Pasojat për biznesin<br />
Mallrat e falsifikuara shkaktojnë dëme të mëdha tek bizneset në vend. Shumë kompani të mëdha bëjnë<br />
investime serioze për një prezantim më të mirë të markës së tyre, dhe falsifikimi i markës tregtare të<br />
tyre e shkatërron imazhin e tyre.<br />
Pasojat për konsumatorët<br />
Mallrat e falsifikuara mashtrojnë konsumatorët në lidhje me cilësinë, dhe në shumicën e rasteve janë<br />
edhe të rrezikshme për shëndetin dhe sigurinë e konsumatorëve, duke përfshirë produktet ushqimore,<br />
farmaceutike, produkte kozmetike etj.<br />
Si dallohen mallrat e falsifikuara nga ato origjinale?<br />
Disa nga treguesit që ju mundësojnë të dalloni një produkt të falsifikuar nga produkti origjinal janë:<br />
çmimi është shumë më i lirë;<br />
cilësia dhe paketimi nuk janë të nivelit të njëjtë,<br />
teksti i gjuhës përmban gabime,<br />
shpesh nuk ka etiketa dhe shenja dalluese të sigurisë etj.<br />
Çfarë është roli i Doganave për mbrojtjen e të drejtave të pronësisë intelektuale?<br />
Dogana e Kosovës në bazë të misionit të saj fiskal, ekonomik dhe proteksionist është e obliguar të<br />
mbrojë të drejtat e pronësisë intelektuale, pra, mbrojtjen e biznesit të ligjshëm nga konkurrenca e<br />
pandershme.<br />
Dogana e Kosovës në bazë të Ligjit 03-L/170/2010 dhe Udhëzimit Administrativ nr. 07/2010, ka për<br />
detyrë të mbrojë të drejtat e pronësisë intelektuale për mallrat që hyjnë/ose dalin nga territori i<br />
Kosovës, sipas kërkesës së bartësit të të drejtave ose sipas përfaqësuesve të tyre “ex officio”, si dhe të<br />
marrin masat e duhura për të mbrojtur të drejtat e pronësisë për ato mallra.<br />
254
Aplikacioni:<br />
http://dogana.rks-gov.net/Uploads/Documents/Aplikacioni_per_veprim-_DPI.pdf<br />
Departamenti i Informimit.<br />
+381 - 38 540 350<br />
Numri i telefonit për raportimin e korrupsionit dhe kontrabandës<br />
+ 381 - 38 500 095<br />
LIDHJA ME TARIFAT e KOSOVËS<br />
Zyra për Pronësi Industriale – Ministria e Tregtisë dhe Industrisë<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR ZYRËN E PRONËSISË INDUSTRIALE, MINISTRIA E TREGTISË<br />
DHE INDUSTRISË<br />
Adresa Rr. „Muharrem Fejza“ p.n. Lagja Spitalit, 10000 Prishtine<br />
Numri i telefonit +381 (0)38 512 207<br />
Email isa.dukaj@rks-gov.net<br />
Uebfaqja http://www.mti-ks.org/?cid=1,381<br />
Orari i punës 08:00 – 12:00<br />
Zyra e Pronësisë Industriale është institucion i cili merret me aktivitetin nga fusha e mbrojtjes së të<br />
drejtave të pronësisë industriale. Zyra zbaton procedurat e mbrojtjes dhe regjistrimit të të drejtave nga<br />
kjo fushë e cila është themeluar në baze të Ligjit nr. 2004/49, “Për Patentim”,72 neni 13, si dhe nenit 1<br />
Ligjit Nr. 02/L-100 “Për Ndryshimet dhe Plotësimet e Ligjit për Patentim Nr 2004/49” 73,, dhe UA Nr.<br />
2007/06 “Për Organizimin dhe Funksionimin e Zyrës së Pronësisë Industriale<br />
Qëllimi i mbrojtjes dhe regjistrimit të të drejtave të objekteve të Pronësisë Industriale është të<br />
inkurajojë dhe të motivojë shpikësit, krijuesit, të mbrojnë të drejtat e tyre dhe të rrënjosë besimin në<br />
zhvillimin e aktivitetit tregtar në lidhje me objektet e Pronësisë Industriale.<br />
Roli kryesor i Zyrës për Pronësi Industriale është njohja e të drejtave të objekteve të pronësisë<br />
industriale. Përveç këtij roli, Zyra për Pronësi Industriale ofron këshilla dhe ndihmon Qeverinë e<br />
Kosovës në zhvillimin e politikave që synojnë inkurajimin e potencialit inovativ të vendit, si dhe ngritjen e<br />
vetëdijes publike përmes krijimit të një kulture të respektit për Pronësinë Industriale.<br />
72 Neni 13<br />
73 Neni 1<br />
255
Aplikacionet për regjistrimin e patentave, markave tregtare dhe dizajneve industriale, udhëzimet për<br />
plotësimin e këtyre aplikacioneve mund të gjenden në këtë vegëz: http://ëëë.mti-ks.org/?cid=1,381<br />
Procesi i patentimit<br />
Procesi i patentimit është i rregulluar me dy pjesë të legjislacionit: Ligji Nr. 2004/49 për Patenta dhe<br />
Udhëzimi Administrativ 2007/10 mbi Procedurën Regjistrimit të Patentave. Patenta është një e drejtë<br />
ekskluzive ligjore që jepet për një shpikje. Një shpikje është një produkt ose një proces që ofron një<br />
mënyrë të re për të bërë diçka, ose ofron një zgjidhje të re teknike për një problem. Një patentë<br />
siguron mbrojtje ligjore për një shpikje të pronarit të patentës. Mbrojtja jepet për një periudhë të<br />
kufizuar prej 10 apo 20 vjetësh, nëse tarifat e rinovimit paguhen çdo vit për të ruajtur patentën në fuqi.<br />
Një shpikje duhet të plotësojë kriteret e mëposhtme për t’u mbrojtur me një patentë. Kushtet e<br />
mëposhtme duhet të plotësohen:<br />
Duhet të ketë aplikueshmëri industriale;<br />
Duhet të tregojë një element të risisë, që është një karakteristikë e re e cila nuk është e njohur<br />
në trupin e njohurive ekzistuese në fushën e saj teknike. Ky trup është quajtur “arti prioritar”.<br />
Shpikja duhet të tregojë një aktivitet krijues i cili nuk mund të krijohet nga një person me<br />
njohuri mesatare të fushës;<br />
Fusha tematike duhet të jenë e lejueshme si e “patentueshme”. Teoritë shkencore, metodat<br />
matematikore, varietetet bimore ose shtazore, zbulime të substancave natyrore, metodat<br />
tregtare, ose metodat për trajtim mjekësor (në krahasim me produktet mjekësore) nuk janë të<br />
patentueshme.<br />
Mbrojtja e patentës do të thotë se shpikja nuk mund të bëhet komercialisht, të përdoret, shpërndahet<br />
ose shitet pa pëlqimin e pronarit të patentës. Këto të drejta të patentës mbrohen në gjykatë e cila mban<br />
autoritetin për të ndaluar shkeljen e patentës. Në anën tjetër, gjykata mund të shpallë një patentë të<br />
pavlefshme nëse është sfiduar në mënyrë të suksesshme nga pala e tretë. Pronari i patentimit ka të<br />
drejtë të vendosë se kush mund të - ose nuk mund të - përdorë shpikjen e patentuar për periudhën në<br />
të cilën shpikja është e mbrojtur. Pronari i patentimit mund t'i japë leje, apo licencë, palëve të tjera për<br />
të përdorur shpikjen sipas kushteve të dakorduara në mënyrë reciproke. Pronari mund të shesë të<br />
drejtën mbi shpikjen tek dikush tjetër, i cili pastaj do të bëhet pronari ri i patentës. Pasi skadimit të<br />
patentës, mbrojtja mbaron dhe shpikja hyn në domenin publik. Kjo do të thotë se pronari nuk mban të<br />
drejta ekskluzive për shpikje, e cila vihet në dispozicion për shfrytëzim komercial nga të tjerët.<br />
Hapat e mëposhtëm procedural janë të nevojshëm për të marrë patentën:<br />
1. Aplikacioni për patentë duhet të përmbaj<br />
Kërkesën për njohjen e patentës;<br />
Përshkrimin e shpikjes;<br />
Një ose më shumë kërkesa patentore;<br />
256
Vizatimet, nëse ka;<br />
Abstraktin e shpikjes<br />
Dëshmi për pagesën e tarifës për aplikim;<br />
Autorizimin (për jorezidentët)<br />
Certifikatën e prioritetit nga ministria e punëve të jashtme.<br />
2. Ekzaminimi formal dhe pagesa e taksave;<br />
3. Sigurimi i patentës dhe publikimi pas 18 muajsh;<br />
4. Pagesa e tarifave të mirëmbajtjes vjetore;<br />
5. Dëshmi mbi patentueshmerinë brenda 9 vitesh.<br />
Kostot për marrjen e një patente përbëhen nga (a) tarifat zyrtare (shih Udhëzimin Administrative<br />
2009/19 mbi Taksat, Shtojca A1), dhe (b) shpenzimet e një përfaqësuesi të patentës (e detyrueshme<br />
vetëm për jorezidentët).<br />
Tabelat e mëposhtme përmbledhin tarifat e aplikueshme për mbrojtjen e patentës:<br />
Nr. Lloji i tarifës Për personat<br />
fizikë vendorë<br />
dhe të huaj<br />
Për personat<br />
juridikë vendorë<br />
dhe të huaj<br />
€ Vlera e tarifës Vlera e tarifës<br />
1. Tarifa për dorëzimin e aplikacionit “ 30 50<br />
2. Tarifa për dorëzimin e çfarëdo aplikacioni<br />
të ndarë<br />
3. Tarifa për çdo kërkesë si pjesë e kërkesës<br />
së dhjetë<br />
“ 10 30<br />
“ 5 5<br />
4. Tarifa për përmirësimin e aplikacionit “ 10 20<br />
5. Tarifa për plotësimin e aplikacionit “ 10 10<br />
6. Tarifa për publikimin e hershëm të<br />
kërkesës për patentë<br />
“ 15 20<br />
7. Tarifa për lëshimin e patentës “ 20 40<br />
8. Tarifa për refuzimin e njohjes së patentës 50 50<br />
9. Tarifa për të bërë ndryshime në patentë 15 20<br />
10. Taksa për regjistrimin e ndryshimin e<br />
pronësisë ose regjistrimin e kontratës së<br />
licencës në Regjistrin e patentave për<br />
“ 30 50<br />
257
shpikjet<br />
11. Tarifa për ndryshimet në regjistër 10 15<br />
12. Tarifa për miratimin e licencës<br />
jovullnetare për një inovacion<br />
13. Tarifa vjetore për të mbajtur patentën në<br />
fuqi:<br />
Viti II<br />
“ 100 100<br />
“ 25 35<br />
Viti IV “ 35 40<br />
Viti V “ 50 50<br />
Viti VI “ 60 60<br />
Viti VII “ 75 75<br />
Viti VIII “ 90 90<br />
Viti IX “ 110 110<br />
Viti X “ 130 130<br />
Nga viti XI-XX “ 170 170<br />
14. Lëshimi i certifikatës për patentën e<br />
mbrojtur<br />
15. Printimi aplikacioneve për patentë<br />
-1 faqe tekst (pas faqes dhjetë)<br />
- vizatimi<br />
10 10<br />
16. Tarifa për të drejtën e përparësisë 10 20<br />
17. Tarifa për aktivitete të tjera të Zyrës për<br />
Pronësi Industriale që nuk janë të<br />
parashikuara në tabelën e tarifave<br />
Regjistrimi i markave tregtare<br />
3<br />
5<br />
10 20<br />
Markë tregtare mund të jetë çdo shenjë e cila mund të paraqitet grafikisht, në veçanti fjalët, përfshirë<br />
edhe emrat personal, skicimet, shkronjat, numrat, formën e mallrave apo paketimin e tyre, ngjyrat si dhe<br />
kombinimi i gjitha këtyre me kusht që shenjat e tilla të mund të dallojnë mallrat ose shërbimet e një<br />
ndërmarrjeje nga mallrat ose shërbimet e ndërmarrjeve tjera<br />
258
Ligji për Markat Tregtare përcakton kushtet dhe procedurat për regjistrimin e markave tregtare, të<br />
drejtat që rrjedhin nga regjistrimi dhe zbatimi i këtyre të drejtave. Ky ligj zbatohet për subjektet që i<br />
nënshtrohen procedurës së regjistrimit për fitimin e markës<br />
tregtare në Zyrën për Pronësi Industriale të Republikës së Kosovës e themeluar në Ministrinë e Tregtisë<br />
dhe Industrisë (në tekstin e mëtejshëm Zyra) përfshirë markat komunitare dhe regjistrimet<br />
ndërkombëtare të markës tregtare që vlejnë në Republikën e Kosovës.<br />
Procedura për regjistrimin e një marke tregtare iniciohet duke paraqitur aplikacionin për regjistrimin e<br />
markës tregtare me Zyrën e Pronësisë Industriale, MTI. Aplikacioni për regjistrimin e markës tregtare<br />
duhet të përmbajë:<br />
Kërkesën për regjistrimin e markës tregtare;<br />
Informatat lidhur me identifikimin personal të aplikantit;<br />
Listën e mallrave ose shërbimeve të kërkuara për t'u regjistruar;<br />
Dizajnin e markës tregtare.<br />
Data e paraqitjes së aplikimit për regjistrimin e markës tregtare është data e pranimit të aplikacionit nga<br />
Zyra e Pronësisë Industriale<br />
Markat tregtare regjistrohen për një periudhë prej dhjetë (10) vitesh nga data e paraqitjes së<br />
aplikimit. Regjistrimet mund të vazhdohen për periudha shtesë prej dhjetë (10) vitesh.<br />
Kostot lidhur me paraqitjen e mbrojtjes së markës tregtare janë si në vijim:<br />
Tarifat për marka tregtare<br />
Nr Lloji i tarifës Personat fizik dhe<br />
juridik vendorë dhe të<br />
huaj<br />
1. Tarifa për dorëzimin e kërkesës individuale për markë tregtare<br />
deri në tre klasa.<br />
2. Tarifa për dorëzimin e kërkesës për një markë kolektive dhe<br />
certifikim për deri në tre klasa.<br />
3. Tarifa për çdo klasë shtesë të produkteve dhe shërbimeve për<br />
markat tregtare individuale<br />
€ Vlera e tarifës<br />
“ 40<br />
“ 80<br />
“ 5<br />
4. Tarifa për çdo klasë shtesë të produkteve dhe shërbimeve për 10<br />
259
markat kolektive dhe certifikim<br />
5. Tarifa për regjistrimin e markës tregtare individuale për deri në<br />
tre klasa<br />
6. Tarifa për regjistrimin e çdo klase shtesë të produkteve dhe<br />
shërbimeve për markat tregtare individuale<br />
7. Tarifa për regjistrimin e markës tregtare kolektive dhe certifikim<br />
për deri në tre klasa<br />
8. Taksa për regjistrimin e çdo klase shtesë të produkteve dhe<br />
shërbimeve për markat kolektive dhe certifikim<br />
“ 40<br />
9. Tarifa për korrigjimin e gabimeve teknike në aplikacion 10<br />
10. Tarifa për korrigjimin e gabimeve dhe ndryshime në regjistër 20<br />
11. Pagesa për regjistrimin e ndryshimeve të pronësisë ose kontratës<br />
së licencës në Regjistrin e Markave Tregtare<br />
10<br />
120<br />
20<br />
“ 50<br />
12. Taksa për lëshimin e certifikatës për mbrojtjen e markës tregtare “ 10<br />
13. Tarifa për vazhdimin e regjistrimit të markës tregtare individuale<br />
për deri në tre klasa<br />
“ 80<br />
14. Tarifa për plotësimin dhe kompletimin e aplikacionit 15<br />
15. Tarifa për refuzimin e aplikacionit pas publikimit të aplikacionit 50<br />
17. Tarifa për të drejtën e përparësisë 20<br />
18. Tarifa për ndarjen e aplikacionit “ 40<br />
19. Tarifa për kufizimin (zvogëlimin) e listës së produkteve dhe<br />
shërbimeve<br />
“ 20<br />
20. Tarifa për ndërprerjen e vlefshmërisë së markës së mbrojtur 40<br />
21. Tarifa për publikimin e përfundimit të vlefshmërisë së markës së<br />
mbrojtur tregtare<br />
22. Tarifa për aktivitete të tjera të Zyrës së Pronësisë Industriale që<br />
nuk janë të parashikuara në tabelën e tarifave<br />
Dizajni industrial<br />
Dizajni industrial është i rregulluar me Ligjin Nr. 04/L-028 për Dizajnin Industrial i miratuar në vitin 2011.<br />
Ligji përcaktohen kushtet dhe procedurat për regjistrimin e dizajnit industrial, të drejtat që rrjedhin nga<br />
regjistrimi dhe zbatimi i këtyre të drejtave dhe dizajni komunitar.<br />
40<br />
20<br />
260
Dizajni është përkufizuar si dukja e jashtme të produktit në tërësi apo të një pjese të tij, i cili rezulton<br />
nga karakteristikat e produktit, veçanërisht nga forma, trajta, ngjyra, vijat, konturat, tekstura ose<br />
materiali i vet produktit ose ornamentet e tij.<br />
Dizajni industrial regjistrohet në Zyrën e Pronësisë Industriale. Aplikacioni për dizajnin industrial duhet<br />
të përmbajë:<br />
kërkesën për regjistrimin e dizajnit industrial;<br />
të dhënat për paraqitësin e aplikacionit;<br />
dukjen e dizajnit e cila duhet të jetë e përshtatshme për reproduktim. Nëse lënda e<br />
aplikacionit është dizajn dy dimensional, ndërsa aplikacioni përmban kërkesën për shtyrjen e<br />
publikimit në pajtim me nenin 45 të këtij ligji, atëherë paraqitja e dizajnit mund të bëhet me<br />
mostër.<br />
emërtimin e produktit në të cilin zbatohet dizajni;<br />
të dhënat për përfaqësuesin e autorizuar, nëse aplikuesi ka autorizuar ndonjë person;<br />
nëse është paraqitur aplikacioni i përbashkët, të dhënat për përfaqësuesin e përbashkët<br />
Përveç tjerash, aplikacioni i dizajnit industrial mund të përmbajë:<br />
përshkrimin me të cilin shpjegohet dukja apo mostra e dizajnit;<br />
kërkesën për shtyrjen e publikimit të dizajnit të regjistruar;<br />
klasifikimin e produktit respektivisht shënimin e klasës, në të cilin produkti duhet të jetë pjesë<br />
përbërëse apo në të cilin dizajni duhet zbatuar, në pajtim me Marrëveshjen e Lokarnos, duke u<br />
bazuar në klasifikimin ndërkombëtar;<br />
të dhënat për dizajnuesin apo dizajnuesit apo shënimet se dizajnuesi apo dizajnuesit nuk<br />
dëshirojnë të ceken;<br />
Data e aplikimit për dizajnin industrial konsiderohet të jetë data kur dokumentet janë dorëzuar nga<br />
aplikanti në Zyrën e Pronësisë Industriale. Mbrojtja e dizajnit industrial zgjatë pesë vjet, duke u llogaritur<br />
që nga data e dorëzimit të aplikacionit për dizajn industrial.<br />
Mbrojtja e dizajnit industrial mund të vazhdohet për një periudhë shtesë prej pesë vitesh, për një<br />
periudhë të përgjithshme prej njëzet e pesë vitesh, duke u llogaritur nga data e dorëzimit të kërkesës.<br />
Aplikacionet për regjistrimin e patentave, markave tregtare dhe dizajneve industriale, udhëzimet për<br />
plotësimin e këtyre aplikacioneve mund të gjenden në këtë vegëz: http://ëëë.mti-ks.org/?cid=1,381<br />
Kostot lidhur me mbrojtjen e dizajneve industriale janë si në vijim:<br />
261
Tarifat e dizajnit industrial<br />
Nr. Lloji i tarifës Për personat<br />
fizikë<br />
vendorë dhe<br />
të huaj<br />
€ Vlera e<br />
tarifës<br />
1. Tarifa për dorëzimin e aplikacionit “ 15 30<br />
2. Tarifa për dorëzimin e çdo aplikacioni shtesë “ 10 25<br />
3. Tarifa për çdo klasë shtesë të dizajnit industrial “ 10 20<br />
4. Tarifa për regjistrimin e dizajnit industrial “ 30 50<br />
5. Taksa e shtyrjes së publikimit të dizajnit industrial “ 5 10<br />
6. Taksa për regjistrimin e ndryshimit të pronësisë ose<br />
regjistrimin e kontratës së licencës në Regjistrin e<br />
patentave për shpikje<br />
7. Tarifa për vazhdimin e regjistrimit të dizajnit<br />
industrial (çdo 5 vjet)<br />
8. Tarifa e regjistrimit të vazhdueshëm të dizajnit<br />
industrial, kur paguhet pas skadimit të periudhës së<br />
mbrojtjes, por brenda një periudhe prej 6 muajsh<br />
nga kjo datë<br />
9. Tarifa për vazhdimin e regjistrimit për çdo dizajn<br />
shtesë<br />
10. Tarifa për vazhdimin e tarifës së regjistrimit për<br />
çdo klasë shtesë të dizajnit<br />
“ 30 50<br />
“ 30 30<br />
“ 60 60<br />
“ 30 30<br />
“ 25 25<br />
11. Tarifa për të drejtat e përparësisë 10 20<br />
12. Tarifa për aktivitete të tjera të Zyrës së Pronësisë<br />
Industriale që nuk janë të parashikuara në tabelën e<br />
tarifave<br />
10 20<br />
Për personat<br />
juridikë<br />
vendorë dhe<br />
të huaj<br />
Vlera e tarifës<br />
262
Zyra për të Drejtat e Autorit dhe të Drejtat e Ngjashme – Ministria e Kulturës, Rinisë dhe<br />
Sportit<br />
INORMATAT KONTAKTUESE PËR ZYËRN E TË DREJTAVE TË AUTORIT DHE TË<br />
DREJTAVE TË NGJASHME, MINISTRISË SË KULTURËS, RINISË DHE SPORTIT<br />
Adresa Sheshi ”Nëna Terezë” p.n. 10000 Prishtine, Kosove<br />
Numri i telefonit +381 (0)38 200 22527<br />
Email feim.maliqaj@ks-gov.net<br />
Uebfaqja http://mkrs-ks.org/?page=1,102<br />
Orari i punës 08:00 – 16:00<br />
Zyra për të Drejtat e Autorit dhe të Drejtat e Ngjashme është një organ administrativ i themeluar në<br />
kuadër të Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit.<br />
Aktivitetet kryesore të Zyrës përfshijnë:<br />
Lëshon autorizimet për shoqata për administrim kolektiv të të drejtave,<br />
Revokon autorizimin e lëshuar për Shoqata për administrim kolektiv të të drejtave në rast se<br />
ato nuk përputhen me kriteret e parapara me ligj.<br />
Mbikëqyrja aktiviteteve të shoqatave për administrim kolektiv të të drejtave.<br />
Promovimi dhe ndërmarrja e aktiviteteve për të ofruar informatat e nevojshme për autorët,<br />
bartësit dhe opinionin e gjerë për të drejtat e autorit dhe të ngjashme.<br />
Respekton legjislacionin ndërkombëtar dhe ofron rekomandime në lidhje me fushën e të<br />
drejtave të autorit dhe të drejtave të ngjashme.<br />
Shërbimet mjekësore dhe dentare<br />
“Turizmi mjekësor”, ofrimi i shërbimeve të zgjedhura mjekësore e dentare për kosto me të ulët dhe<br />
mundësisht nivel më të lartë të ekspertizës së sa që janë në dispozicion në shtetin e origjinës së<br />
pacientit, është biznes në rritje kudo në botë. Shërbimet që zakonisht kërkohen nga udhëtaret përfshijnë<br />
procedura të zgjedhura dhe procedura komplekse të zgjedhura si zëvendësime të nyejve, kirurgji<br />
kozmetike, kirurgji dentare, etj. Megjithatë, në dispozicion është çfarëdo lloj i kujdesit shëndetësor. Sipas<br />
Bankës Botërore, 35 shtete iu shërbejnë më shumë se një milion turistëve mjekësor në vit. Tajlanda<br />
është destinacioni kryesor për turistët mjekësor, e pasuar nga India, Singapori dhe Malajzia. Për më<br />
shumë informata lidhur me tregtinë në shërbimet mjekësore e dentare materialin Tregtia<br />
Ndërkombëtare në Shërbime: Trendët e Rinj dhe Mundësitë për Vendet në Zhvillim (Banka Botërore<br />
2010):<br />
https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/2476/555440PUB0Int01EPI197219<br />
6101PUBLIC1.pdf?sequence=1<br />
263
Kosova ka zhvilluar ekspertizë dhe klinika për fekondim artificial dhe disa procedura tjera mjekësore dhe<br />
dentare dhe aktualisht është duke tërhequr disa turistë mjekësore, sidomos kosovarët që jetojnë në<br />
shtetet tjera.<br />
Shërbimet ndërtimore<br />
Shërbimet ndërtimore janë kontribues i madh në ekonomi sa i përket punësimit dhe vlerës së shtuar.<br />
Shpenzimet globale në ndërtimtari i tejkaluan 10% të BPV-së globale me 2005. Në vitin 2007, 225<br />
kontraktuesit më të mëdhenj ndërkombëtarë gjeneruan të hyra në vlerë prej 827 miliardë dollarë<br />
amerikan dhe eksporte në vlerë prej 325 miliardë dollarë amerikan. Prokurimi qeveritar përbën rreth<br />
50% të shpenzimeve ndërtimore në shtetet në zhvillim. Për më shumë informata për tregtinë në<br />
shërbimet ndërtimore shikoni materialin Tregtia Ndërkombëtare në Shërbime: Trendët e Rinj dhe<br />
Mundësitë për Vendet në Zhvillim (Banka Botërore 2010):<br />
https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/2476/555440PUB0Int01EPI197219<br />
6101PUBLIC1.pdf?sequence=1<br />
Në të kaluarën Kosova ka pasur sukses të konsiderueshëm në eksportin e shërbimeve ndërtimore në<br />
Rusi dhe shtete tjera që kanë qenë pjesë e BRSS-së e deri në Lindjen e Mesme. Megjithatë, në vitin 2011<br />
bilanci tregtar për shërbime ndërtimore ishte negativ për shkak të shërbimeve të importuara në lidhje<br />
me projektet e mëdha të rrugëve.<br />
264
11. Zgjidhja e kontesteve<br />
Shumica kontesteve për një kontratë zgjidhen me negociata mes palëve. Megjithatë, në disa raste kjo nuk<br />
është e mundshme dhe ju duhet të zgjidhni veprimin ligjor.<br />
Zgjidhja e kontesteve përmes veprimit ligjor mund të jetë problem në rastin e këmbimeve<br />
ndërkombëtare për një numër të arsyeve. Nëse keni kërkesë kundër një furnitori të mallrave ose<br />
shërbimeve të huaje dhe kontrata juaj nuk ofron alternativa për zgjidhjen e kontesteve mund të jetë e<br />
nevojshme të bëhet ankimi në një gjykatë të huaj e cila ka juridiksion mbi partnerin tuaj tregtar. Kjo<br />
mund t’ju nënshtroj ndaj rregullave ligjore dhe procedurale të panjohura dhe ju mund të keni kosto të<br />
konsiderueshme për të zënë një këshilltar ligjor lokal dhe transportimin e dëshmitarëve deri në gjykatën<br />
e huaj. Gjithashtu, i pandehuri në këtë rast mund të paraqes kundërkërkesë kundër jush bazuar në ligjet<br />
e huaja të panjohura. Për më tepër, edhe nëse në fund jeni të suksesshëm, në disa vende mund të marr<br />
disa vite për gjykatat për të arritur një vendim përfundimtar. Madje edhe pas marrjes së vendimit,<br />
zbatimi i tij mund të jetë problem.<br />
Për shkak të gjitha arsyeve të lartpërmendura, përfshirja e dispozitave për zgjidhjen e kontesteve në<br />
kontratat ndërkombëtare është shumë e rekomandueshme. Kjo Pjesë shqyrton sistemin gjyqësor dhe<br />
zgjidhjen alternative të kontesteve në Kosovë.<br />
Gjykatat e Kosovës dhe Zgjedhja e Forumit<br />
Struktura aktuale e gjykatave do të kalojë një ndryshim të plotë sipas Ligjit të ri për Gjykatat që do të<br />
hyjë në fuqi më 1 janar 2013. Struktura e re do të përbëhet nga tri shkallë të gjykatave: gjykatat<br />
themelore, Gjykata e Apelit dhe Gjykata Supreme.<br />
265
Gjykatat Themelore<br />
Gjykatat themelore do të shërbejnë si gjykatë e shkallës së parë për të gjitha çështjet, duke përfshirë<br />
rastet e shqyrtuara paraprakisht nga gjykata për kundërvajtje dhe krimet e instancës së parë paraprakisht<br />
nën juridiksionin e gjykatave të qarkut. 74 Secila gjykatë themelore do të përbëhet nga disa departamente,<br />
duke përfshirë departamentet komerciale.<br />
Gjykata e Apelit<br />
Gjykata e apelit, e vendosur në Prishtinë, do të shërbejë si shkallë e dytë dhe do të shqyrtoj të gjitha<br />
ankesat e paraqitura kundër vendimeve të gjykatës themelore, dhe vendosë për konfliktet e juridiksionit<br />
ndërmjet gjykatave themelore. 75<br />
Gjykata Supreme<br />
Gjykata Supreme, gjithashtu e vendosur në Prishtinë, do të jetë autoriteti gjyqësor përfundimtar në<br />
Kosovë, me juridiksion apelimi mbi vendimet e Gjykatës së Apelit, si dhe për lëndët që paraqesin çështje<br />
të rëndësishme dhe unike ligjore 76.<br />
Gjykata Kushtetuese<br />
Gjykata Kushtetuese e Kosovës, gjithashtu e vendosur në Prishtinë, është autoriteti përfundimtar për<br />
interpretimin e Kushtetutës dhe për përputhjen e ligjeve me Kushtetutën. 77 Gjykata nuk është pjesë e<br />
strukturës së rregullt të gjykatave të vendosur nga Ligji i Gjykatave.<br />
Përveç gjykatave, bizneset kanë mundësi për të zgjedhur mekanizma alternativë për zgjidhjen e<br />
kontesteve. Ndërmjetësimi dhe arbitrazhi, në vitet e fundit, janë institucionalizuar përmes ligjeve<br />
përkatëse të miratuara nga Kuvendi i Kosovës.<br />
Zgjidhja Alternative e Kontesteve<br />
Mekanizmat alternativë për zgjidhjen e kontesteve (ZAK), që përfshijnë Ndërmjetësimin dhe Arbitrazhin,<br />
janë mënyra të zakonshme për zgjidhjen e kontesteve më shpejt dhe më efektshëm se sa mbrojtja e<br />
kontesteve në gjykatë. Të dy format janë më të shpejta dhe më të lira se gjykata, përveç përparësive<br />
tjera.<br />
74 LIGJI PËR GJYKATAT, neni 11.<br />
75 Po aty, nenet 17-18, 20.1<br />
76 Po aty, nenet. 21-22<br />
77 Kushtetuta, neni 112.<br />
266
Fatkeqësisht, kur të paraqitet një kontest, shpesh palët vështirë se pajtohen me këto alternativa. Prandaj,<br />
përdorimi i marrëveshjeve të shkruara me nene për Ndërmjetësimin dhe Arbitrazhin (si p.sh. duke<br />
përfshirë dispozitat për zgjidhjen alternative të kontesteve në kontratën e biznesit) është i nevojshëm<br />
për shfrytëzimin e këtyre alternativave.<br />
Ndërmjetësimi<br />
Ndërmjetësimi është një prej metodave alternative që njerëzit t’i zgjidhin kontestet me ndihmën e<br />
ndërmjetësit neutral i cili është i trajnuar për të ndihmuar njerëzit për të tejkaluar dallimet e<br />
kontestuara.<br />
Një veçori e rëndësishme e ndërmjetësimit është se procesi i zgjidhjes së kontesteve mbetet brenda<br />
kontrollit të palëve në kontest dhe se zgjidhja është në duart e palëve. Parimi i autonomisë së palëve<br />
garanton vullnetin e lirë të palëve për përfshije në ndërmjetësim, kur të shkohet në ndërmjetësim dhe<br />
kush të zgjidhet si ndërmjetësues.<br />
Rregullimi i ndërmjetësimit bëhet sipas legjislacionit nacional. Ndërmjetësimi në Kosovë rregullohet me<br />
Ligjin për Ndërmjetësim (Ligji Nr. 03/L-057) (“Ligji i Ndërmjetësimit”) që është miratuar më 18 shtator<br />
2008. Ligji vendos standardet dhe procedurat themelore për zgjidhjen e kontesteve përmes procesit të<br />
ndërmjetësimit që shpie në një zgjidhje që do të zbatohet nga gjykatat. Me qëllimin e institucionalizimit<br />
dhe avancimit të ndërmjetësimit si një prej mekanizmave alternativë të zgjidhjes së kontesteve, Ministria<br />
e Drejtësisë e Kosovës po punon ngushtë me donator të ndryshëm. Me mbështetjen e Agjencisë së<br />
Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar dhe Programit për Zhvillim të Organizatës së<br />
Kombeve të Bashkuara katër qendra ndërmjetësimi janë themeluar në qytetet Ferizaj, Pejë, Gjakovë dhe<br />
Gjilan. Këto qendra në mënyrë të suksesshme kanë zgjidhur një numër të kontesteve deri tani.<br />
267
Për më shumë informata për ndërmjetësimin klikoni në këtë vegëz.<br />
Informata shtesë për ndërmjetësimin<br />
Me qëllim të ofrimit të një vështrimi të ndërmjetësimit në Kosovë, më poshtë është dhënë një<br />
përmbledhje e dispozitave kryesore të Ligjit të Kosovës për Ndërmjetësim.<br />
Ligji i Kosovës për Ndërmjetësim<br />
Fusha e zbatimit<br />
Ligji i ndërmjetësimit rregullon procedurat e ndërmjetësimit në raportet e kontestuara sa i përket<br />
pronës juridike (pronës personale), raporteve komerciale, familjare dhe të tjera civile administrative dhe<br />
penale, në rast se me ligj të veçantë nuk është paraparë përgjegjësia ekskluzive e gjykatës apo e një<br />
organi tjetër kompetent. 78<br />
Definicioni<br />
Ligji i ndërmjetësimit përcakton ndërmjetësimin si një veprimtari jashtëgjyqësore, që realizohet nga një<br />
person i tretë (ndërmjetësi), për zgjidhjen, me pajtim, të mosmarrëveshjeve ndërmjet subjekteve të së<br />
drejtës në pajtim me kushtet e parashikuara me Ligjin e Ndërmjetësimit. 79<br />
Principet e Ndërmjetësimit<br />
Ndërmjetësimi bazohet në vullnetin e lire të palëve; barazia e palëve, paanshmëri e ndërmjetësve.<br />
Gjithashtu ligji rregullon se procedura e ndërmjetësimit është konfidenciale dhe urgjente. 80<br />
Marrëveshja për Ndërmjetësim<br />
Ligji për Ndërmjetësim do të zbatohet pavarësisht prej asaj se ndërmjetësimi kryhet para ose pas<br />
dorëzimit të kontestit në gjykata ose procedura tjera administrative (Neni 8). Palët mund të pajtohen të<br />
përfshihen në ndërmjetësim në iniciativën e tyre ose pas sugjerimit të gjykatës ose prokurorisë. Ligji i<br />
Ndërmjetësimit përcakton se gjykata ose prokuroria mund të sugjerojnë se palët duhet të provojnë<br />
ndërmjetësimin në cilëndo kohë gjatë procedurës gjyqësore. 81<br />
Kualifikimi, Regjistrimi dhe Licencimi i Ndërmjetësve<br />
Sipas Nenit 22 të Ligjit të Ndërmjetësimit, ndërmjetësitë duhet të plotësojnë kushtet juridike për<br />
punësim, të kenë diplomë universiteti, me sukses të kalojnë programin trajnues, të kryejnë së paku<br />
gjashtë ndërmjetësime nën mbikëqyrjen e një ndërmjetësi, mos te kenë dënime penale mbi 6 muaj, të<br />
kenë cilësi të larta morale, dhe të jenë të regjistruar në regjistrin e ndërmjetësve. Sipas Ligjit të<br />
Ndërmjetësimit, certifikimi i ndërmjetësve në Kosovë bëhet nga Komisioni i Ndërmjetësimit, 82 ndërsa<br />
licencimi i ndërmjetësve bëhet nga Ministria e Drejtësisë. 83<br />
Numri, Emërimi dhe Largimi i Ndërmjetësve<br />
78 Ligji për Ndërmjetësim, Neni 1.2<br />
79 Po aty, Neni 2<br />
80 Po aty, Neni 3-7<br />
81 Po aty, Neni 9.5-9.6<br />
82 Po aty, Neni 22.5<br />
83 Po aty, Neni 23.1<br />
268
Ligji i Ndërmjetësimit vendos rregullin se ndërmjetësimi do të realizohet nga një ndërmjetës përveç nëse<br />
palët pajtohen ndryshe. 84 Në rast të konfliktit të interesit, ndërmjetësi duhet të përjashtohet, përveç<br />
nëse palët pajtohen ndryshe. 85 Ligji i Ndërmjetësimit nuk përcakton procedura për emërimin ose<br />
zëvendësimin e ndërmjetësit.<br />
Procedura e ndërmjetësimit<br />
Sa i përket procedurave të ndërmjetësimit, Ligji i Ndërmjetësimit është fleksibël dhe lejon palët të<br />
zhvillojnë procedurat e tyre të ndërmjetësimit, 86 dhe ofron opsionet e parazgjedhura në rast se palët nuk<br />
pajtohen për rregulla tjera. Ndërmjetësimi mund të iniciohet nga njëra nga palët e përfshira në kontest.<br />
Nëse pala tjera nuk përgjigjet brenda 15 ditëve, kjo konsiderohet si refuzim i ndërmjetësimit. 87 Palët<br />
duhet të nënshkruajnë një marrëveshje për fillimin e ndërmjetësimit që përfshinë procedurat e<br />
dakorduara, kostot dhe tarifat e ndërmjetësit si dhe përmbajnë informatat themelore për palët dhe<br />
kontestin. 88 Nëse kontesti është në procedurë gjyqësore, palët duhet të informojnë gjykatën për qëllimin<br />
e tyre për fillimin e ndërmjetësimit dhe do të dorëzojnë një kopje të marrëveshjes së ndërmjetësimit. 89<br />
Para fillimit të procedurës, ndërmjetësi duhet të shpjegojë procedurën e ndërmjetësimit dhe të<br />
informojë palët për principet, rregullat dhe shpenzimet e procedurave si dhe për efektet juridike të<br />
cilësdo marrëveshje të arritur si rezultat i ndërmjetësimit. 90 Ndërmjetësi mund të propozoj opsionet për<br />
zgjidhjen e kontestit, por zgjidhja duhet të bazohet në një marrëveshje të palëve me asistencën e<br />
ndërmjetësit. 91 Rrjedhimisht, Ligji i Kosovës për Ndërmjetësimin ka një qasje të ndërmjetësimit<br />
lehtësues.<br />
Përfaqësimi dhe asistenca ligjore<br />
Ligji i Ndërmjetësimit lejon përfaqësuesit e palëve të marrin pjesë në procedurën e ndërmjetësimit me<br />
pajtimin paraprak të palëve. Personat e tillë janë të kufizuar me dispozitat e ligjit për konfidencialitetin. 92<br />
Ndërprerja<br />
Ligji i Ndërmjetësimit përcakton se procedurat e ndërmjetësimit ndërpriten kur palët të kenë arritur një<br />
marrëveshje; kur palët tërhiqen; kur ndërmjetësi në konsultim me palët përcakton se është e<br />
paarsyeshme të vazhdohet; ndërmjetësi mund të ndërpres procedurën e ndërmjetësimit nëse gjatë<br />
procedurës arsyeja për të vënë më pyetje paanësinë e tij ekzistojnë ose paraqiten; ose kur, marrëveshja<br />
e arritur nuk bazohet në Ligjin e Ndërmjetësimit. 93<br />
84 Po aty, Neni. 10.2<br />
85 Po aty, Neni 15)<br />
86 Po aty, Nenet. 10.1<br />
87 Po aty, Neni 9.3).<br />
88 Po aty, Neni 10.4<br />
89 Po aty, Neni 10.6<br />
90 Po aty, Nenet. 9.4,10.9<br />
91 Po aty, Neni 11.1<br />
92 Po aty, Neni 10.7-8<br />
93 Po aty, Neni 14<br />
269
Kostot dhe shpenzimet<br />
Shpenzimet e ndërmjetësimit duhet të paguhen në mënyrë proporcionale nga palët përveç nëse palët<br />
janë dakorduar ndryshe, ndërsa tarifat e ndërmjetësimit do të rregullohen nga një akt nënligjor që do të<br />
nxirret nga Ministria e Drejtësisë. 94<br />
Zbatimi i Marrëveshjes së Ndërmjetësimit<br />
Pasi palët të kenë arritur një marrëveshje, ndërmjetësi duhet të përgatisë një marrëveshje të shkruar që<br />
duhet të nënshkruhet nga palët dhe ndërmjetësi. Marrëveshja e nënshkruar do të ketë fuqinë e<br />
dokumentit përfundimtar dhe të detyrueshëm 95 dhe pas aprovimit të gjykatës, prokurorisë ose trupave<br />
tjerë kompetentë, marrëveshja do të ketë fuqinë e një titulli ekzekutivë dhe mund të zbatohet. 96<br />
Arbitrazhi<br />
Arbitrazhi është një mekanizëm alternativ për zgjidhjen e kontesteve, gjerësisht i përdorur në vendet e<br />
zhvilluara, dhe gjithashtu është në dispozicion në Kosovë. Arsye të rëndësishme pse bizneset shpesh e<br />
përzgjedhin arbitrazhin para daljes në gjyq janë shpejtësia, efikasiteti, autonomia e palës dhe natyra<br />
përfundimtare e vendimeve të arbitrazhit. Odat Ekonomike Ndërkombëtare janë nismëtare të<br />
arbitrazhit ekonomik ndërkombëtar dhe procedurat e OEN shpesh përdoren për arbitrazhin<br />
ndërkombëtar sot. (Për më shumë informata rreth arbitrazhit të OEN-it kliko në vegëzën në vijim:<br />
http://www.iccwbo.org/products-and-services/arbitration-and-adr/arbitration/).<br />
Arbitrazhi në Kosovë rregullohet me Ligjin për Arbitrazhin (Ligji Nr. 02/I-75) (“Ligji për Arbitrazhin”) i<br />
cili është miratuar më 26 janar 2007. Ligji vendos rregullat për marrëveshjet e arbitrazhit, veprimet e<br />
arbitrazhit, dhe zbatimin e vendimeve të arbitrazhit të marra brenda ose jashtë Kosovës. Ligji bazohet në<br />
praktikat moderne të biznesit dhe plotëson standardet ndërkombëtare. Parashikon efikasitet të<br />
procedurave dhe thekson autonominë e palëve dhe konfidencialitetin e arbitrazhit si parim të<br />
rëndësishem të arbitrazhit. Me qëllimin e vendosjes së një infrastrukture efektive të arbitrazhit, dy<br />
qendra të arbitrazhit janë themeluar së voni dhe operohen nga Oda Ekonomike e Kosovës dhe Oda<br />
Ekonomike Amerikane në Kosovë.<br />
Për më shumë informata për arbitrazhin kliko në këtë vegëz.<br />
Informata Shtesë për Arbitrazhin<br />
Më poshtë është një përmbledhje e shkurtër e dispozitave kryesore të Ligjit të Kosovë për Arbitrazhin,<br />
duke përfshirë disa dispozita të Ligjit për Procedurën Kontestimore.<br />
Ligji për Arbitrazhin<br />
Fusha e Zbatimit<br />
94 Po aty, Neni 16<br />
95 Po aty, Neni 12.3-12.4<br />
96 Po aty, Neni 12.5 dhe 14.4<br />
270
Ligji për Arbitrazhin përcakton rregullat që zbatohen për marrëveshjet e arbitrazhit, procedurat e<br />
arbitrazhit, njohjen dhe zbatimin e vendimeve të arbitrazhit të marra brenda dhe jashtë Kosovës. 97<br />
Marrëveshja e Arbitrazhit<br />
Ligji për Arbitrazhin përkufizon Marrëveshjen e Arbitrazhit si një marrëveshje në mes të dy ose më<br />
shumë personave për të dërguuar për arbitrazh të gjitha ose disa konteste juridike, të cilat janë paraqitur<br />
ose mund të paraqiten mes tyre. 98 Zgjidhja e kontesteve përmes arbitrazhit lejohet vetëm nëse palët<br />
janë pajtuar ashtu. 99 Ligji i Arbitrazhit kërkon që marrëveshja e arbitrazhit të jetë në të shkruar. 100 Ligji<br />
për Procedurën Kontestimore ka dispozita të ngjashme që kërkojnë që marrëveshja të jetë në të<br />
shkruar, gjë që lejon që lejon edhe metodat moderne të komunikimit. 101 Sipas Nenit 512 të Ligjit për<br />
Procedurën Kontestimore, marrëveshja për arbitrazh është e vlefshme nëse është përfshirë diku në<br />
kontratë. 102<br />
Domeni i Arbitrazhit<br />
Ligji i Arbitrazhit zbatohet për arbitrazhin e kontesteve në të gjitha çështjet civile dhe ekonomike përveç<br />
nëse është e ndaluar me ligje tjera. 103<br />
Efektet e Marrëveshjes<br />
Ligji i Arbitrazhit kërkon një gjykatë për të refuzuar një veprim nëse i pandehuri ka ngritur çështjen e<br />
ekzistencës së një marrëveshjeje të arbitrazhit në mbrojtjen e tij, përveç nëse gjykata gjen se<br />
marrëveshja e arbitrazhit të jetë e pavlefshme ose nëse çështja nuk është në fushën e marrëveshjes së<br />
arbitrazhit. 104<br />
Klauzola e Juridiksionit dhe Pavarësisë së Arbitrazhit<br />
Neni 14.1 i Ligjit për Arbitrazhin përcakton parimet e pavarësisë. Përcakton se tribunali i arbitrazhit do<br />
të përcaktoj nëse ka juridiksion për kontestin që i prezantohet dhe nëse marrëveshja e arbitrazhit është<br />
e vlefshme. Një klauzolë e arbitrazhit, që është pjesë e kontratës, trajtohet si një marrëveshje e pavarur<br />
sa i përket kushteve të kontratës.<br />
Kualifikimi i Arbitrit<br />
Ngjashëm me Ligjin e Ndërmjetësimit, Ligji i Arbitrazhit nuk ka dispozita sa i përket kualifikimit të<br />
arbitrave përveç për pavarësinë dhe paanësinë. Kjo nënkupton se palët lejohen të përcaktojnë vet<br />
kualifikimet e arbitrave.<br />
97<br />
Ligji për Arbitrazhin, Neni 1<br />
98<br />
Po aty, Neni 2.<br />
99<br />
Po aty, Neni 5.1<br />
100<br />
Po aty, Neni 6.1<br />
101<br />
Po aty, Neni511<br />
102<br />
Ligji i Procedurës Kontestimore, Neni 512<br />
103<br />
Ligji i Arbitrazhit, Neni 5.2<br />
104<br />
Po aty, Neni 7<br />
271
Numri dhe Emërimi i Arbitrave<br />
Tribunali i arbitrazhit mund të përbëhet nga një arbitër ose një trup arbitrash, me kusht që të përbëhet<br />
nga një numër tek i arbitrave. 105 Palët janë të lira të pajtohen për numrin e arbitrave, që mund të jetë një<br />
arbitër i vetëm ose një panel arbitrash 106 si dhe për procedure e emërimit. 107<br />
Kundërshtimi i Arbitrave<br />
Baza për kundërshtimin e emërimit të një arbitri është ekzistenca e rrethanave që japin dyshime të<br />
justifikueshme për paanshmërinë dhe pavarësinë ose nëse arbitri i ka kualifikimet e dakorduara mes<br />
palëve. 108 Është përgjegjësi a arbitrit të ardhshëm të paraqes rrethanat e tilla dhe të informoj palët nëse<br />
rrethana të tilla paraqiten pas emërimit. 109<br />
Vendi i Arbitrazhit<br />
Përveç nëse palët janë pajtuar për vendin, tribunali i arbitrazhit mund të vendos për lokacionin duke<br />
marr parasysh rrethanat e rastit dhe lehtësinë për palët dhe tribunalin. 110 Sipas ligjit, palët trajtohen<br />
barabartë dhe janë të lirë të zgjedhin përfaqësuesin e tyre. Ngjashëm, palët janë të lira për të përcaktuar<br />
procedurat, duke përfshirë vendin e arbitrazhit dhe gjuhën. Nëse palët nuk e kanë përcaktuar<br />
procedurën e arbitrazhit, tribunali vendos për rregullat e procedurave bazuar në Ligjin e Arbitrazhit. 111<br />
Sipas Nenit 33, punimet e arbitrazhit përfundojnë me lëshimin e vendimit përfundimtar ose me urdhrin e<br />
tribunalit në raste specifike nëse paditësi dështon të deklaroj ose tërhiqet nga kërkesa, palët pajtohen të<br />
ndërpresin, ose nëse, pas kërkesës së tribunalit, palët refuzojnë të marrin pjesë në punime.<br />
Dëshmitë<br />
Ligji për Arbitrazh përcakton se secila palë e ka detyrimin të provoj kërkesën e tij. Tribunali përcakton<br />
pranueshmërinë, relevancën, rëndësinë dhe peshën e dëshmisë së ofruar dhe vlerëson evidencën lirshëm<br />
dhe paanshëm. Tribunali mund të kërkoj prej palëve të paraqes dokumente ose dëshmi tjera në çdo<br />
kohë gjatë procedurës. 112 Palët mund të ftojnë dëshmitarë, por duhet të njoftojnë tribunalin dhe palën<br />
tjetër për emrin dhe çështjen të cilën do të adresoj dëshmitari. 113<br />
Ekspertët<br />
Përveç nëse palët pajtohen ndryshe, tribunali i arbitrazhit mund të emëroj një ose më shumë ekspert për<br />
t’i raportuar me shkrim për çështje specifike që do të përcaktohen nga tribunali i arbitrazhit. 114<br />
Lloji i Vendimit<br />
105 Po aty, Neni 9.1<br />
106 Po aty, Neni 9.1<br />
107 Po aty, Neni 9.2<br />
108 Po aty, Neni 10.2<br />
109 Po aty, Neni 10.1<br />
110 Po aty, Neni 17<br />
111 Po aty, Nenet 16-19<br />
112 Po aty, Neni 23<br />
113 Po aty, Neni 24).<br />
114 Po aty, Neni 25.1).<br />
272
Ligji i Kosovës për Arbitrazh parasheh vendimet përfundimtare si dhe vendime shtesë. 115<br />
Marrja e Vendimit<br />
Ligji për Arbitrazhin parasheh se nëse ekziston një tribunal i arbitrazhit, vendimi duhet të merret nga<br />
shumica. 116 Nuk ka limit kohor për marrjen e vendimit. Një dispozitë e ngjashme për vendimin nga<br />
shumica përfshihet në Ligjin për Procedurën Kontestimore. 117<br />
Forma e Vendimit<br />
Ligji i Kosovës për Arbitrazhin parasheh dhe përcakton minimumin e kërkesave formale për një vendim<br />
arbitrazhi, 118 që janë në pajtim me Ligjin për Modelin UNCITRAL të Arbitrazhit. Vendimi duhet të jetë<br />
në të shkruar dhe i nënshkruar prej arbitrave.<br />
Ligji për Procedurën Kontestimore ka dispozita të ngjashme për formën dhe efektet e vendimit. 119<br />
Ligji i Zbatueshëm<br />
Ligji i Arbitrazhit parasheh se në rastet e lidhura me çështjet ndërkombëtare, tribunali do të zbatojë<br />
ligjin e përcaktuar nga palët, dhe në mungesë të një përcaktimi të tillë, tribunali do të zbatojë ligjin në<br />
pajtim me principet e së drejtës ndërkombëtare private. Në të gjitha rastet tjera tribunali do të zbatojë<br />
ligjet e Kosovës. 120<br />
Pajtimi<br />
Ligji për Arbitrazhin parasheh se nëse të gjitha palët arrijnë pajtimin para marrjes së vendimit, tribunali<br />
do të ndërpres punimet dhe nëse kërkohet nga palët, do të dokumentoj pajtimin si vendim të<br />
arbitrazhit. 121<br />
Tarifat dhe kostot<br />
Ligji për Arbitrazh e ka qasjen se “humbësi paguan” duke kërkuar që pala humbëse të mbulojë të gjitha<br />
kostot përveç nëse palët janë pajtuar ndryshe. 122 Ligji për Procedurën Kontestimore parasheh se arbitri<br />
ka të drejtën të jetë i kompensuar për shërbimet e tij dhe se palët do të ndajnë shpenzimet në mënyrë<br />
të barabartë. 123<br />
Zbatimi i Vendimit<br />
Ligji për Arbitrazh parasheh se vendimi i arbitrazhit ka efekt përfundimtar dhe është vendim i<br />
detyrueshëm gjyqësor, 124 duke përfshirë zbatimin e vendimeve vendore dhe të huaja të arbitrazhit.<br />
115<br />
Po aty, Nenet 31- 35<br />
116<br />
Po aty, Neni 30<br />
117<br />
Ligji për Procedurën Kontestimore, Neni 524.1<br />
118<br />
Ligji për Arbitrazh, Neni 31<br />
119<br />
Ligji për Procedurën Kontestimore, Neni 525<br />
120<br />
Ligji për Arbitrazhin, Neni 29.1<br />
121<br />
Po aty, Neni 32<br />
122<br />
Po aty, Neni 34<br />
123<br />
Ligji për Procedurën Kontestimore, Neni 518.3<br />
124<br />
Ligji për Arbitrazhin, Neni 31.1<br />
273
Gjykata mund të refuzojë dhe të anulojë vendimin nëse është plotësuar një nga arsyet për anulim të<br />
vendimit të specifikuara në Nenet 36.2. 125<br />
Publikimi i vendimit<br />
Ligji për Arbitrazhin parasheh se vendimi mund të bëhet publik vetëm me pajtimin e palëve. 126 Parimi i<br />
konfidencialitetit është një element i rëndësishëm për arbitrazh dhe shpesh një nga arsyet kryesore pse<br />
bizneset zgjedhin arbitrazhin në vend të daljes në gjyq.<br />
Kundërshtimi i Vendimit të Arbitrazhit<br />
Ligji për Arbitrazh nuk përmban ndonjë dispozitë për ankesë në një tribunal të dytë të arbitrazhit ose në<br />
një gjykatë.<br />
Vendimet e Jashtme të Arbitrazhit – Konventat dhe Traktatet<br />
Pasi që Kosova ende nuk është ende anëtare e Kombeve të Bashkuara, Kosova nuk është nënshkruese e<br />
konventave dhe traktateve lidhur me vendimet e arbitrazhit. Megjithatë, në pajtim me Ligjin e Kosovës<br />
për Investimet e Huaja, 127 Kosova është pajtuar për zbatimin e Konventës për Zgjidhjen e Kontesteve në<br />
mes të Shteteve dhe Shtetasve të Huaj, Rregullat e Arbitrazhit të Qendrës Ndërkombëtare për<br />
Zgjidhjen e Kontesteve të Investimeve, Rregullat e Arbitrazhit të Komisionit të Organizatës së Kombeve<br />
të Bashkuara për ligjin e Tregtisë Ndërkombëtare (Rregullat UNICITRAL), Rregullat e Arbitrazhit të<br />
Odës Ekonomike Ndërkombëtare (Rregullat ICC), dhe Konventën për Njohjen dhe Zbatimin e<br />
Vendimeve të Huaja të Arbitrazhit (Konventa e Nju Jorkut). Të gjithë instrumentet ndërkombëtare janë<br />
drejtpërdrejt të zbatueshme për kontestet me investitorët e huaj në Kosovë.<br />
125 Po aty, Neni 38<br />
126 Po aty, Neni 31.5<br />
127 Ligji për Investimet e Huaja, Neni 16<br />
274
12. Shoqata Tregtare të Rëndësishme<br />
Shoqatat tregtare, disa herë të njohura edhe si shoqata të biznesit, grupe tregtare të industrisë, ose<br />
grupe tregtare “ad hok”, zakonisht janë të organizuara nga bizneset dhe punojnë në një industri specifike<br />
ose sektor të shoqërisë (si p.sh. Shoqata e Bankave dhe Kompanive të Sigurimit, Shoqata e Agjencive<br />
Turistike, Shoqata e Ndërmjetësve Doganor). Megjithatë, ata gjithashtu mund të përfaqësojnë të gjitha<br />
bizneset dhe interesat e bizneseve (si p.sh., Ode Ekonomike e Kosovës) ose interesat e bizneseve të<br />
përfshira në një segment të veçantë të tregtisë ndërkombëtare (si p.sh. Oda Ekonomike Amerikane).<br />
Aktulisht shoqatat e tregtarëve nuk janë aq aktive dhe të financuara në Kosovë siç janë në shumë vende<br />
tjera. Megjithatë, ata mund të jenë të një vlere të çmuar për bizneset e përfshira në këmbime tregtare<br />
ndërkombëtare duke i përfaqësuar interesat e anëtarëve të tyre tek Qeveria, duke shpërndarë informata<br />
afariste të rëndësishme për anëtarët e tyre, sponsorimi i “Shfaqjeve tregtare” kur shitësit mund të<br />
prezantojnë produktet e tyre, etj. (Ky Udhëzues është një shembull i asistencës së shoqatave tregtare<br />
për anëtarët e saj dhe për komunitetin e biznesit në përgjithësi.)<br />
Shoqatat e tregtarëve mund të jenë prej një ndihmese të madhe për bizneset e përfshira në këmbimet<br />
tregtare ndërkombëtare. Kjo Pjesë numëron dhe përshkruan shoqatat tregtare që aktualisht veprojnë në<br />
Kosovë dhe janë më të rëndësishmet për tregtinë ndërkombëtare.<br />
Shoqatat e Përgjithshme Tregtare<br />
Oda Ekonomike e Kosovës<br />
Oda Ekonomike e Kosovës (EOK) është shoqata udhëheqëse e bizneseve në Kosovë. E themeluar në<br />
vitin 1962 nga Kuvendi i Kosovës, është përfaqësuesi ligjor i interesave të komunitetit të biznesit në<br />
275
Kosovë. Oda Ekonomike e Kosovës është organizatë jofitimprurëse e pavarur pa varësi politike. OEK<br />
është i organizuar dhe punon sipas objektivit për përmirësimin e ekonomisë së tregut, ndërmarrësisë<br />
dhe nxitjes së konkurrencës në mes të anëtarëve. Synon të avokoj dhe përfaqësoj më së miri interesat e<br />
anëtarëve dhe në veçanti promovon investimet dhe zhvillimin e ekonomisë së Kosovës.<br />
Përfaqësimi i saj në tërë Kosovën është realizuar përmes zyrave të saja regjionale në Gjilan, Ferizaj,<br />
Prizren, Gjakovë, Pejë dhe Mitrovicë. Sipas ligjit për themelimin e OEK-ut, anëtarësimi është në baza<br />
vullnetare. OEK ka dy departamente kryesore, 30 shoqata dhe mbi 15,000 anëtarë të regjistruar.<br />
Anëtarët e Odës janë shoqatat që veprojnë në sektorë të ndryshëm të ekonomisë duke përfshirë<br />
Teknologjinë, Telekomunikacionin, Ndërtimin, Bankat dhe Sigurimet, Përpunimin e Metaleve, Përpunimin<br />
e Drurit, Përpunimin e Ushqimit dhe Pijeve, etj. Oda Ekonomike e Kosovës është e certifikuar me ISO<br />
9001-2008 dhe është zotuar të siguroj cilësi të mirë të praktikave të menaxhimit dhe dorëzimin e<br />
shërbimeve që plotësojnë pritjet e anëtarëve.<br />
Në vazhdim është lista e anëtarëve të OEK-ut:<br />
1 Shoqata e ndërmarrjeve që merren me Qarkullimin e Naftës dhe Produkteve të Naftës<br />
2 Shoqata e Eksportuesve<br />
3 Shoqata e Ndërmarrjeve Grafike<br />
4 Shoqata e Shpediterëve Vendor dhe Ndërkombëtare<br />
5 Shoqata e Importuesve të Autorizuar të Automjeteve të Reja<br />
6 Shoqata e Pijeve Joalkoolike dhe Alkoolike<br />
7 Shoqata e Prodhuesve dhe Përpunuesve të Mishit<br />
8 Shoqata e Përpunuesve të Metalit<br />
9 Shoqata e Ndërtimit dhe Materialit Ndërtimor<br />
10 Shoqata e Përpunuesve të Plastikës<br />
11 Shoqata e Salloneve të Floktarëve<br />
12 Shoqata e Ndërmarrësve të Teknologjisë së Informatave dhe Komunikimit<br />
13 Shoqata e Agjencive Turistike<br />
14 Shoqata e Argjendarëve<br />
15 Shoqëria për Importimin dhe Eksportimin e Bagëtisë “Gjedhi”<br />
276
16 Shoqata e Ndërmarrësve që merren me Riciklimin Metalik dhe Jo-metalik<br />
17 Shoqatat e Bankave dhe Kompanive të Sigurimit<br />
18 Shoqatat e Importuesve dhe Tregtarëve me Shumicë<br />
19 Shoqata Prodhuesve, Importuesve dhe Distributorëve të Duhanit<br />
20 Shoqata e Transportit dhe Telekomunikacionit<br />
21 Shoqata e Ndërmarrësve që merren me Inputet Bujqësore<br />
22 Shoqatat që merren me Pastrim, Mirëmbajtje të Rrugëve dhe Menaxhimin e Mbeturinave të<br />
Ngurta dhe Lëngëta<br />
23 Shoqata e Transportuesve Rrugor<br />
24 Shoqata e Industrisë së Gurit Dekorativë<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE TË ODËS EKONOMIKE TË KOSOVËS<br />
Adresa Rr. “Nënë Tereza” nr. 20, 10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit +381 (0) 38 224 299<br />
Emaili info@oek-kcc.org<br />
Uebfaqja www.oek-kcc.org<br />
Orari i punës<br />
Aleanca Kosovare e Biznesit<br />
Aleanca Kosovare e Biznesit (AKB) është aleanca më e madhe e shoqatave të biznesit dhe bizneseve<br />
individuale në Kosovë. Është themeluar në vitin 2002, AKB ka tërhequr 28 shoqata të bizneseve me mbi<br />
9500 anëtarë.<br />
Aktiviteti e Aleancës Kosovare të Biznesit udhëhiqet nga bordi i drejtorëve dhe menaxhohet nga ekipi<br />
profesional. AKB punon për të rritur nivelin e bashkëpunimit në mes të biznesit dhe publikut, dhe<br />
angazhon shoqërinë civile dhe organizatat e donatorëve aktive në Kosovë.<br />
277
Misioni:<br />
Misioni i AKB-së është të bashkoj shoqatat e bizneseve që ndikojnë në zhvillimin e sektorit ekonomik<br />
dhe privat, ndërtimin e partneritetit të qëndrueshëm në mes të sektorit publik dhe privat me qëllim të<br />
rritjes së punësimit dhe plotësimit të kërkesave të konsumatorëve. ABK ofron trajnime për zhvillimin e<br />
biznesit dhe integrimin ekonomik të Kosovës në tregjet ndërkombëtare.<br />
Pse është formuar AKB?<br />
Qëllimi i krijimit të AKB-së është se shoqatat, bizneset private dhe anëtarët e ABK-së kanë shumë gjëra<br />
të përbashkëta dhe shumë çështje politike janë brenga të përbashkëta për tërë anëtarësinë.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE TË ALEANCËS KOSOVARE TË BIZNESIT<br />
Adresa<br />
Numri i telefonit<br />
Emaili agim.shahini@akb-ks.net, albert.maloku@akb-ks.net<br />
Uebfaqja www.akb-ks.net<br />
Orari i punës<br />
Adresa<br />
Shoqatat që Fokusohen në Tregtinë me Vende të Jashtme Specifike<br />
Ode Ekonomike Amerikane në Kosovë<br />
Oda Ekonomike Amerikane në Kosovë (AmCham) është një organizatë e pavarur, joqeveritare që<br />
promovon mundësitë ekonomike dhe interesat e biznesit. AmCham në Kosovë është shoqata<br />
udhëheqëse e biznesit në vend, përmes së cilës liderët e biznesit bashkëpunojnë për të fuqizuar klimën<br />
afariste në vend.<br />
AmCham në Kosovë, e themeluar në vitin 2004, zyrtarisht është akredituar nga Oda Ekonomike E<br />
Shteteve të Bashkuara në Uashington D.C, që i mundëson asaj të shërbej si urë ndërlidhëse në mes të<br />
Odës Ekonomike të SHBA-ve dhe bizneseve të Kosovës. Gjithashtu, AmCham në Kosovë është anëtare<br />
e Këshillit Evropianë të Odave Ekonomike Amerikane (ECACC), që i ofron anëtarëve të saj lidhjen e<br />
drejtpërdrejt me rrjetin prej 18,000 bizneseve Amerikane dhe Evropiane.<br />
278
Përkushtimi për t’i shërbyer anëtarëve të saj përmes rrjetit afarist, avokimit dhe informatave/këmbimit<br />
të njohurive, i mundëson Odës privilegjin për të përfaqësuar kompanitë me kapital të huaj dhe vendor<br />
më të mëdha dhe më me ndikim që punojnë në Kosovë. Anëtarësia e saj, sa i përket sektorëve, është e<br />
shumëllojshme. Përfshinë, pa u limituar vetëm në to: Bankat, Sigurimet, Përpunuesit e Metalit, Ndërtimin,<br />
Energjinë, Teknologjinë Informative, Konsulencën, Edukimin (Universitet dhe Kolegjet), Firmat Ligjore,<br />
Auditimi dhe Revizioni, distributorët zyrtar e emrave të Brendeve dhe Përpunuesit e Ushqimit & Pijeve,<br />
Agjentët e Patundshmërive, dhe Farmaceutikët.<br />
Misioni i AmCham në Kosovë është të veprojë si zëri i komunitetit të biznesit kombëtar dhe<br />
ndërkombëtar në Kosovë për promovimin e interesave të biznesit, si dhe, shërben si mjet për rrjetëzim<br />
dhe ndarje të informatave.<br />
Objektivat e AmCham janë:<br />
Ofrimi i një platforme për investitorët për të diskutuar dhe këmbyer informata sa i përket<br />
aktiviteteve të tyre ekonomike;<br />
Mbajtja e kontakteve të afërta me autoritet vendore dhe të jashtme për të mbajtur anëtarët<br />
tonë të informuar për politikat ligjore dhe ekonomike;<br />
Inkurajimi i tregtisë, investimeve, pjesëmarrjes financiare dhe industriale; dhe,<br />
Promovon udhëheqjen e korporatave dhe qytetarin e mirë të korporatave.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR AMCHAM NË KOSOVË<br />
Adresa Rr. Fehmi Agani 36/3 #6 Republika e Kosovës, 10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit Telefoni: +381 (0) 38 246 012, Faksi: +381 (0) 38 248 012<br />
Emaili info@amchamksv.org<br />
Uebfaqja www.amchamksv.org<br />
Orari i punës 08:00-17:30<br />
Adresa<br />
Oda Ekonomike Britanike (OEB)<br />
OEBK ekziston me qëllim të lehtësimit të lidhjeve tregtare në mes të Britanisë së Madhe dhe Kosovës<br />
dhe të shërbejë si platformë në nivel lokal për rrjetëzim dhe lobim.<br />
Duke synuar që të bëjë bashkë një komunitet në rritje e sipër të kompanive dhe profesionistëve që kanë<br />
pikëpamje të njëjta ne do të:<br />
279
jemi nikoqir të seminareve, tryezave të rrumbullakëta dhe punëtorive të vlefshme, kuptimplote<br />
dhe edukative;<br />
Krijojmë një rrjet superior ndërkufitar dhe multinacional të kompanive;<br />
organizojmë ngjarje interesante për formimin e rrjeteve;<br />
ofrojmë shërbime të ndërmjetësimit afarist për anëtarët tanë;<br />
Promovojmë dhe mbështesim një agjendë aktive për Përgjegjshmëri Sociale korporative; dhe,<br />
Kujdesemi për zhvillimin e marrëdhënieve me organizatat më kryesore Qeveritare në Kosovë<br />
dhe në Mbretërinë e Bashkuar.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR ODEN EKONOMIKE BRITANIKE<br />
Adresa Rr Perandori Justinian 6 10000 Prishtinë , Republika e Kosovës<br />
Numri i telefonit Tel: +377 45 947 947<br />
Emaili<br />
Uebsajti http://bcck.co.uk/<br />
Orari i punës<br />
Të tjera<br />
Oda Ekonomike Kosovare- Turke<br />
Oda Ekonomike Kosovare-Turke është themeluar me 1 korrik 2008.<br />
Qëllimi dhe misioni<br />
Oda Ekonomike Kosovare -Turke (OEKT) është institucion i themeluar me qëllim që të mbështesë<br />
zhvillimin e marrëdhënieve ekonomike në mes të dy vendeve dhe për të krijuar një bazë për tregti dhe<br />
investime. Synimi i saj kryesor është të shërbejë si urë ndërlidhëse ekonomike në mes të Kosovës dhe<br />
Turqisë.<br />
Anëtarët dhe shërbimet<br />
Oda Ekonomike Kosovare-Turke ka katër kategori kryesore të anëtarësisë. Në mesin e tyre, më të<br />
rëndësishmit janë anëtarët themelues dhe të përhershëm. Anëtarësia e nderit përbëhet nga institucione<br />
ose individë që kontribuojnë për Oden Ekonomike Turko-Kosovare. Anëtarësia jashtë vendit<br />
konsiderohet si kategori e veçantë.<br />
Oda Ekonomike Kosovare-Turke është organizatë jo qeveritare që nuk ka qëllime fitimi. Qëllimi i saj<br />
kryesor është t’u shërbejë biznesmenëve kosovar dhe turk. Oda Ekonomike Turko-Kosovare synon të<br />
bëhet një urë ekonomike në mes të Kosovës dhe Turqisë.<br />
280
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR ODEN EKONOMIKE KOSOVARE - TURKE<br />
Adresa Rr. “Imzot Nike Prela” nr. 42 Ulpiana, 10000 Prishtinë, Kosovë<br />
Numri i telefonit + 381 (0) 38 550 100<br />
Emaili info@kt-to.org<br />
Uebsajti http://www.kt-to.org/<br />
Orari i punës 09:00 – 17:00<br />
Oda Ekonomike Holandeze<br />
Oda Ekonomike Holandeze (OEH) është themeluar për të ndihmuar anëtarët e saj në fusha të ndryshme<br />
të marrëdhënieve ekonomike në mes të Kosovës dhe Holandës. OEH ofron shërbimet në vijim:<br />
● Ofrimi i informatave<br />
- të dhënat kontaktuese për kompanitë<br />
- informata themelore ekonomike<br />
- publikimi i studimeve sektoriale<br />
- publikimi i një reviste<br />
● Hulumtime<br />
- hulumtime të tregut<br />
- studime fizibiliteti<br />
- kërkime për partneritet<br />
● Ngjarje<br />
- platformë për ndërmarrësit holandez në Maqedoni, Kosovë dhe Shqipëri<br />
- organizimi i/ pjesëmarrje në seminare në Maqedoni, Kosovë, Shqipëri dhe Holandë<br />
organizimi i/pjesëmarrje në misione tregtare dhe aktivitete për gjetjen e partneriteteve.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR ODEN EKONOMIKE HOLANDEZE<br />
Adresa Rr. “Vllazrit Fazziu” Nr. 31 Vranjevc, 10000 Prishtinë, Kosovë<br />
Numri i telefonit +381 (0)38 724 460<br />
Emaili<br />
281
Uebsajti www.kvkks.org<br />
Orari i punës<br />
Të tjera Skype: dcc-kosovo<br />
Shoqata ekonomike gjermano-kosovare<br />
Shoqata Ekonomike Gjermano-Kosovare (ShEGjK) është përfaqësues zyrtar i biznesit gjerman në<br />
Kosovë<br />
SHEGJK është aktori kryesor në promovimin e biznesit gjerman në Kosovë dhe përfaqëson interesat<br />
ekonomike të bizneseve gjermane dhe kosovare në të dy vendet.<br />
Anëtarët e SHEGJK<br />
SHEGJK i bën bashkë kompanitë nga të dy vendet që janë aktive në biznese bilaterale. Shërben si një zë<br />
për anëtarët e saj me synimin për të promovuar marrëdhëniet ekonomike në mes të dy vendeve.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR SHOQATËN EKONOMIKE GJERMANO-KOSOVARE<br />
Adresa Rr. “Andrea Gropa” p.n. 10000 Prishtinë, Kosovë<br />
Numri i telefonit +381 (0) 38 241 800/900<br />
Emaili kdwv@kdwv.org<br />
Uebsajti www.kdwv.org<br />
Shoqatat përkatëse në industri specifike<br />
Shoqata vendore dhe ndërkombëtare e shpediterëve (anëtar i Odes Ekonomike të Kosovës)<br />
Shpediterët janë palë të treta, apo agjentë, që punojnë drejtpërdrejtë me Doganën në emër të një<br />
personi tjetër.<br />
Në disa vende, këta përfaqësues si palë e tretë quhen si Agjentë Kliringu, ose Agjentë Zhdoganues. Në disa<br />
vende të tjera, ata thirren si Ndërmjetësues Doganor. Në Kosovë, këta quhen Shpediterë. Agjencionet<br />
doganore ose shpedicionet veprojnë në territorin e Kosovës si subjekte të pavarura që ofrojnë shërbime<br />
doganore për klientët e tyre (eksportuesit dhe importuesit e mallrave dhe shërbimeve) në bazë të Kodit<br />
Doganor dhe të Akcizave të Republikës së Kosovës. Në mënyrë më të veçantë, sipas dispozitave të<br />
Nenit 10 dhe 11 të kodit, subjektet ekonomike, qoftë ata eksportues ose importues, autorizojnë një<br />
agjencion që të merret me procedurat e eksportit të mallrave ose importit të mallrave dhe për t’i<br />
përfaqësuar ata në Doganën e Kosovës.<br />
282
Agjenti doganor i udhëzon importuesit dhe eksportuesit në lidhje me dokumentet e nevojshme për<br />
eksport ose import të mallrave ose shërbimeve, u ndihmon në gjetjen e mjeteve të transportit, dhe<br />
proceson mallrat para organeve doganore, si dhe kujdeset për mallrat deri në momentin kur mjeti i<br />
transportit del nga terminali doganor për në vendin/shtetin e destinacionit.<br />
Subjektet ekonomike të interesuara për eksport ose import mund të marrin informata për kontraktimin<br />
e një agjencioni doganor në Oden Ekonomike të Kosovës.<br />
Shoqata e Eksportuesve<br />
Shoqata e Eksportuesve të Kosovës është në dispozicion për të ofruar informata për eksportuesit,<br />
posedon me informata në lidhje me tregjet eksportuese, dhe në këtë mënyrë e promovon eksportin.<br />
Shoqata është nikoqire e një ngjarjeje vjetore ku u jepen mirënjohje operatorëve më të mirë eksportues.<br />
Kjo shoqatë ofron mbështetje avokuese për eksportuesit, sidomos në raport me Doganën e Kosovës<br />
dhe me Administratën Tatimore të Kosovës.<br />
Në fund, Shoqata e Eksportuesve bashkëpunon rregullisht me donatorë ndërkombëtarë dhe ka kontakte<br />
me blerës në tregjet e eksportit.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR SHOQATËN E EKSPORTUESVE<br />
Kryetar Nexhet Hasani<br />
Adresa<br />
Numri i telefonit<br />
Emaili shoqata.eksporti@gmail.com<br />
Uebsajti<br />
Orari i punës<br />
Shoqata e Bankave të Kosovës<br />
Shoqata e Bankave të Kosovës (SHBK) është zëri i industrisë bankare në Kosovë. Bashkëpunon me<br />
Qeverinë, Bankën Qendrore të Republikës së Kosovës, mediat dhe opinionin publik me qëllim të<br />
mbështetjes së një industrie të shëndoshë bankare e cila promovon zhvillimin afatgjatë ekonomik në<br />
283
Kosovë. SHBK përfaqëson shtatë banka komerciale dhe një institucion mikrofinanciar. Anëtarësimi është<br />
i hapur edhe për institucionet financiare jo-bankare. E themeluar në vitin 2000, Shoqata është bërë pikë<br />
kryesore e referimit në lidhje me çështjet që kanë të bëjnë me sektorin bankar në Kosovë. 128<br />
Bankat në vijim janë anëtarë të SHBK-së: ProCredit Bank, Raiffeisen Bank, Banka Ekonomike, Banka<br />
Kombetare Tregtare, Banka për Biznes, NLB Prishtina dhe TEB. 129<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR SHOQATËN E BANKAVE TË KOSOVËS<br />
Adresa Bajram Kelmendi Nr. 15 Prishtinë 10000<br />
Numri i telefonit +381 38 246 171<br />
Emaili contact@bankassoc-kos.com<br />
Uebsajti http://bankassoc-kos.com/<br />
Orari i punës<br />
Të tjera<br />
Shoqata për Teknologji të Informacionit dhe të Komunikimit të Kosovës<br />
Shoqata për Teknologji të Informacionit dhe të Komunikimit të Kosovës (STIKK) është themeluar me<br />
qëllim të stimulimit të zhvillimit dinamik të sektorit të TIK-së në tërë Kosovën duke hapur mundësi të<br />
reja dhe për shtimin e konkurrencës së përgjithshme në kuadër të sektorit.<br />
STIKK ndihmon në krijimin e një mjedisi më të mirë për biznesin e TIK-së duke përmirësuar standardet<br />
dhe mundësitë edukative, dhe duke avokuar me qeverinë në emër të anëtarëve të saj që të sigurohen se<br />
sektori do të tërheq biznese dhe investime të reja<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR SHOQATËN E TEKNOLOGJISË SË INFORMACIONIT DHE TË<br />
KOMUNIKIMIT TË KOSOVËS<br />
Adresa Rexhep Mala 28A Prishtinë 10000<br />
Numri i telefonit +38138 771180<br />
Emaili info@stikk-ks.org<br />
128 Shumica e këtij materiali është marrë nga uebsajti i SHBK-së http://bankassoc-kos.com (vizituar për herë<br />
të fundit me 6 nëntor 2012)<br />
129 Për një pasqyrë më të hollësishme të bankave në Kosovë, shihni Seksionin 13 të Udhërrëfyesit<br />
284
Uebsajti http://www.stikk-ks.org/<br />
Orari i punës<br />
Të tjera<br />
Shoqata e Sigurimeve të Kosovës<br />
Shoqata e Sigurimeve të Kosovës (SHSK) është themeluar në prill të vitit 2002 në bazë të marrëveshjes<br />
në mes të kompanive të sigurimit të licencuara për të ushtruara aktivitetin e tyre të sigurimeve në<br />
Kosovë.<br />
Synimi i shoqatës është të përmirësojë industrinë e sigurimeve në Kosovë, të ndihmojë në stabilizimin e<br />
tregut të sigurimeve, të ofrojë edukim për personelin e kompanive të sigurimit dhe të shtojë resurset<br />
njerëzore në përgjithësi, në fushën e sigurimeve.<br />
Kompanitë e sigurimit në vijim janë anëtarë të SHSK-së: Croatia Sigurimi, Dardania, Illyria, Grawe Elsig,<br />
Insig, Kosova e Re, Sigal, Sigkos, Sigma, dhe Siguria. 130<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR SHOQATËN E SIGURIMEVE TË KOSOVËS<br />
Adresa Rexhep Luci nr. 9/6 Prishtinë 10000<br />
Numri i telefonit +381 38 225 678<br />
Emaili info@shs-ks.com<br />
Uebsajti http://shs-ks.com/<br />
Orari i punës<br />
Të tjera<br />
130 Për informata të hollësishme për Kompanitë e Sigurimit, shihni Seksionin 13 të Udhëzuesit<br />
285
13. Bankat dhe institucionet e tjera financiare në Kosovë<br />
Institucionet financiare janë bankat dhe organizatat e tjera që ofrojnë shërbime financiare për klientët<br />
ose anëtarët. Në Kosovë, institucionet primare financiare janë bankat, fondet pensionale, kompanitë e<br />
sigurimit, institucionet financiare jo bankare dhe institucionet mikrofinanciare. Banka Qendrore e<br />
Kosovës (BQK) është përgjegjëse për licensimin dhe rregullimin e institucioneve financiare.<br />
Sipas BQK-së, mjetet e sektorit financiar në Kosovë në fund të vitit 2011 kanë arritur shumën rreth 3.5<br />
miliardë Euro. Bankat janë komponenta kryesore e sektorit financiar, me mjete prej 2.76 miliardë €.<br />
Mjetet e fondit pensional kanë arritur shumën gati në 600 milion € ndërsa mjetet e firmave të sigurimit<br />
kanë arritur pak më shumë se 100 milion €.<br />
Bankat dhe kompanitë e sigurimit janë jetike për ato biznese të angazhuara në transaksione tregtare<br />
ndërkombëtare. Bankat mund të ofrojnë financim tregtar (shih Pjesën 3 të këtij Udhëzuesi) si dhe<br />
financim të përgjithshëm të aktiviteteve afariste dhe instrumente investive. Kompanitë e sigurimit ofrojnë<br />
një llojllojshmëri të produkteve të sigurimit që janë me rëndësi për transaksionet tregtare duke përfshirë<br />
sigurimin e transportit dhe detar, sigurim të përgjegjësisë, kontrata garancioni dhe garancione doganore.<br />
Disa institucione financiare jo bankare poashtu financojnë transaksionet tregtare për klientët e tyre dhe<br />
ofrojnë edhe lloje të tjera të kredive dhe lizingut.<br />
Në vitin 2011, sistemi bankar në Kosovë përbëhej nga 8 banka, 6 prej të cilave janë pronësi e huaj. Edhe<br />
pse Kosova është ende në radhë të parë ekonomi e parasë së gatshme (cash), përdorimi i pagesave<br />
elektronike bankare po shënon rritje të shpejtë. Në nëntor të vitit 2012, Banka Qendrore e Kosovës ia<br />
dha licencën e degës bankës komerciale turke Turkie Is Bankasi, duke sjellë kështu numrin e<br />
përgjithshëm të bankave të licencuara në 9.<br />
286
Kliko në këtë lidhje për të lexuar raportin vjetor të BQK-së në lidhje me bankat.<br />
Që nga viti 2011, 13 kompani sigurimi kanë vepruar në Kosovë. Nëntë janë pronësi e huaj ndërsa katër<br />
janë pronësi vendore. Aktivitetet e kompanive të sigurimit kryesisht janë të drejtuara kah policat e<br />
sigurimit për përgjegjësinë ndaj palëve të treta. Gjithashtu me rëndësi janë policat vullnetare të sigurimit<br />
dhe policat e sigurimit kufitar. Firmat e sigurimit janë të njoftuara me biznesin e garancioneve dhe<br />
Dogana e Kosovës dhe firmat e sigurimit janë në proces të zhvillimit të garancioneve financiare<br />
doganore. Kliko në këtë lidhje për të lexuar raportin vjetor të BQK-së në lidhje me firmat e<br />
sigurimit.<br />
Për më tepër informata për bankat, firmat e sigurimit, institucionet mikrofinanciare dhe<br />
institucionet financiare jo bankare që veprojnë në Kosovë, kliko në këtë lidhje.<br />
Informata për bankat, kompanitë e sigurimit dhe institucionet tjera financiare në Kosovë<br />
Bankat – Sistemi bankar në Kosovë përbëhej nga tetë banka, ndërsa një bankë e re ka hyrë në tregun e<br />
Kosovës në nëntor të vitit 2012, duke u bërë gjithsej nëntë banka. Këto banka janë të licencuara dhe të<br />
mbikëqyrura nga Banka Qendrore e Republikës së Kosovës. Produktet dhe shërbimet bankare përfshijnë<br />
llogaritë bankare, kreditë, pagesat dhe transferet vendore dhe ndërkombëtare, kartelat bankare,<br />
garancionet bankare, letër-kreditë, dhe e-banking. Bankat tani shërbejnë edhe si agjentë primar të shitjes<br />
për obligacionet (letrat me vlerë) e Qeverisë së Kosovës.<br />
ME PËRJASHTIM TË KOMERCIJALNA BANKA AD BEOGRAD – DEGA NË MITROVICË DHE<br />
BANKËS SË FUNDIT TË LICENSUAR TURKIE IS BANKASI, TË GJITHA BANKAT E TJERA JANË<br />
ANËTARE TË Shoqatës së Bankave të Kosovës (SHBK). SHBK-ja është zëri i industrisë bankare në<br />
Kosovë. Që nga themelimi i saj në vitin 2002, SHBK bashkëpunon me Qeverinë, Bankën Qendrore të<br />
Republikës së Kosovës, mediat dhe opinionin publik me qëllim të mbështetjes së një industrie të<br />
shëndoshë bankare e cila promovon zhvillimin afatgjatë ekonomik në Kosovë. Për informata në lidhje me<br />
SHBK kliko në këtë lidhje. http://bankassoc-kos.com/en/about-kba<br />
Në vijim është dhënë një përshkrim i shkurtër i bankave që veprojnë aktualisht në Kosovë.<br />
ProCredit Bank<br />
ProCredit Bank në Kosovë është pjesëtare e grupit ProCredit, që udhëhiqet nga kompania amë me seli<br />
në Frankfurt, ProCredit Holding, që është pronari më i madh i ProCredit Bankës në Kosovë, dhe mban<br />
287
84.84% të aksioneve. ProCredit Banka në Kosovë është themeluar së pari në janar të viti 2000 nga një<br />
grup i investitorëve ndërkombëtar, shumë prej të cilëve janë aksionarë edhe sot të ProCredit Holding.<br />
ProCredit Banka ka 64 degë që veprojnë në tërë Kosovën. 131 ProCredit Banka ofron llogari rrjedhëse<br />
dhe të kursimit, depozita me afat, kredi, garancione bankare, pagesa, transfere të parave dhe produkte të<br />
tjera të tregut financiar.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR PROCREDIT BANK KOSOVË<br />
Adresa Rr. Nëna Terezë Nr. 16, 10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit +381 (38) 555 777<br />
Emaili info@procreditbank-kos.com<br />
Uebsajti http://www.procreditbank-kos.com<br />
Raiffeisen Bank Kosovë<br />
Raiffeisen Bank në Kosovë është degë e Raiffeisen Bank International AG (RBI). RBI ka blerë shumicën e<br />
aksioneve të Bankës Amerikane në Kosovë në vitin 2002, ka kryer blerjen dhe riemërtuar bankën si<br />
Raiffeisen Bank në Kosovë në qershor të vitit 2003 dhe u shndërruar në pronar 100% të saj. Raiffeisen<br />
Banka ka 52 degë nëpër tërë Kosovën. 132 Raiffeisen Banka ofron llogari rrjedhëse dhe të kursimit,<br />
depozita me afat, kredi, garancione bankare, pagesa, transfere të parave dhe produkte të tjera financiare.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR RAIFFEISEN BANK NË KOSOVË<br />
Adresa Rr. UÇK Nr. 51, 10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit + 381 (0)38 222 222<br />
Emaili info@raiffeisen-kosovo.com<br />
Uebsajti http://www.raiffeisen-kosovo.com<br />
Banka Ekonomike<br />
Banka Ekonomike është njëra nga bankat e para të licencuara pas luftës në Kosovë dhe është krijuar me<br />
kapital të kompanive vendore. Banka ka nisur punën në maj të vitit 2001. Sot Banka Ekonomike ka një<br />
rrjet prej 46 degëve në tërë Kosovën. 133 Banka Ekonomike ofron llogari rrjedhëse dhe të kursimit,<br />
131 Raporti vjetor i Bankës ProCredit 2011, faqe 6. Gjendet në: http://www.procreditbank-<br />
kos.com/v1/repository/docs/KOS_ar2011_eng_05-06-12.pdf<br />
132<br />
Më tepër informata për Bankën Reiffeisen në Kosovë mund të gjenden në http://www.raiffeisenkosovo.com/?mumi=2,1<br />
(vizita e fundit me 26 tetor, 2012)<br />
133<br />
Më tepër informata për Bankën Ekonomike mund të gjenden në http://bekonomike.com/per-banken<br />
(vizituar së fundi me 26 tetor, 2012)<br />
288
depozita me afat, kredi, garancione bankare, pagesa, transfere të parave dhe produkte të tjera të tregut<br />
financiar.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR BANKËN EKONOMIKE<br />
Adresa Rr. Migjeni Nr. 1, 10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit +381 (0)38 22 53 53<br />
Emaili info@bekonomike.com<br />
Uebsajti http://www.bekonomike.com<br />
TEB Sh.A<br />
TEB Sh.A është degë e ndërmarrjes së përbashkët në mes të Turk EkonomiBankasi A.S. (TEB),<br />
themeluar në vitin1927 dhe BNP Paribas të Francës. TEB Sh.A ka hyrë në tregun e Kosovës në vitin<br />
2008. Rrjeti i TEB-it përbëhet nga 22 degë në tërë Kosovën. 134 TEB ofron llogari rrjedhëse dhe të<br />
kursimit, depozita me afat, kredi, garancione bankare, pagesa, transfere të parave dhe produkte të tjera<br />
të tregut financiar.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR BANKËN TEB<br />
Adresa Rr. Agim Ramadani Nr. 15, 10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit +381 (0)38 230 000<br />
Emaili info@teb-kos.com<br />
Uebsajti http://www.teb-kos.com<br />
Banka për Biznes<br />
Banka për Biznes (BpB) është themeluar me 29 mars 2001 dhe u bë banka e tretë e licencuar në<br />
Kosovë. Kapitali i BpB-së është kryesisht vendor. 135 BpB ofron llogari rrjedhëse dhe të kursimit,<br />
depozita me afat, kredi, garancione bankare, pagesa, transfere të parave dhe produkte të tjera të tregut<br />
financiar. BpB ka një rrjet që përbëhet nga 43 degë nëpër tërë Kosovën.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR BANKËN PËR BIZNES<br />
Adresa Rr. UÇK nr. 41, 10000 Prishtinë<br />
134<br />
Më tepër informata për Bankën TEB mund të gjenden në: http://www.teb-kos.com/About-us (vizita e fundit<br />
me 26 tetor, 2012)<br />
135<br />
Më tepër informata rreth Bankës për Biznes mund të gjenden në:<br />
http://www.bpbbank.com/english/rrethnesh.php (vizituar për herë të fundit me 26 tetor 2012)<br />
289
Numri i telefonit +381 (0)38 244 666<br />
Emaili info@bpbbank.com<br />
Uebsajti http://www.bpbbank.com<br />
Banka Kombëtare Tregtare – Dega në Kosovë<br />
Banka Kombëtare Tregtare (BKT) është themeluar në vitin 1993, pas bashkimit të Bankës Tregtare<br />
Shqiptare dhe Bankës Kombëtare të Shqipërisë. BKT ka kaluar nëpër disa faza tranzicioni sa i përket<br />
bashkimit dhe privatizimit para se të merrej vendimi për t’u zgjeruar në tregun e Kosovës në vitin 2007.<br />
Rrjeti i BKT-së në Kosovë përbëhet nga 23 degë. 136 BKT ofron llogari rrjedhëse dhe të kursimit,<br />
depozita me afat, kredi, garancione bankare, pagesa, transfere të parave dhe produkte të tjera të tregut<br />
financiar.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR BANKËN KOMBETARE TREGTARE<br />
Adresa Qyteza Pejton, 10000 Prishtinë,<br />
Numri i telefonit + 381 (0)38 666 666<br />
Emaili infobktkosovo@bkt.com.al<br />
Uebsajti http://www.bkt-ks.com<br />
NLB Prishtina<br />
NLB Prishtina është degë e NLB Group, që është grupi më i madh financiar slloven. NLB Prishtina është<br />
themeluar me 1 janar 2008 përmes shkrirjes së Kasabank sh.a., dhe Banka e Re e Kosovës sh.a. Banka e<br />
bashkuar mban 15.1% të pjesëmarrjes në tregun e Kosovës, duke u renditur si e treta sa i përket<br />
madhësisë. NLB Prishtina ka 53 degë në tërë Kosovën. 137 NLB Prishtina ofron llogari rrjedhëse dhe të<br />
kursimit, depozita me afat, kredi, garancione bankare, pagesa, transfere të parave dhe produkte të tjera<br />
të tregut financiar.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR NLB PRISHTINA<br />
Adresa Rr. Rexhep Luci Nr. 5, 10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit +381 (0) 38 225 394; 240 230 026<br />
136<br />
Më tepër informata për Bankën Kombëtare Tregtare mund të gjenden në: http://www.bktks.com/history.aspx<br />
(vizituar për herë të fundit me 26 tetor 2012)<br />
137<br />
Më tepër informata për NLB Prishtina mund të gjenden në: http://www.nlbskupina.si/nlb-prishtina (vizita e<br />
fundit me 26 tetor 2012)<br />
290
Email info@nlbprishtina-kos.com<br />
Uebsajti http://www.nlbprishtina-kos.com<br />
Komercijalna Banka ad Beograd – Dega në Mitrovicë<br />
Komercijalna Banka ad Beograd – Dega në Mitrovicë është pjesë e kompanisë amë në Beograd, Serbi.<br />
Komercijalna Banka ad Beograd Dega në Mitrovicë ka 8 degë në qytete të vogla në Kosovën Veriore.<br />
Komercijalna Banka ad Beograd – Dega në Mitrovicë ofron llogari rrjedhëse, depozita të kursimit dhe<br />
me afat, kredi, garancione bankare, pagesa, transfere të parave dhe produkte të tjera të tregut financiar.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR KOMERCIJALNA BANKA AD BEOGRAD-DEGA NË<br />
MITROVICË<br />
Adresa Rr. Kralja Petra Prvog 33, 40000 Mitrovicë<br />
Numri i telefonit +381 (0) 28 423 822<br />
Emaili posta@kombank.com<br />
Uebsajti http://www.kombank.com<br />
Turkie Is Bankasi A.S.<br />
Në kohën e shkrimit të këtij doracaku, një bankë e re sapo ka fituar licencën nga Banka Qendrore e<br />
Kosovës si degë. Banka është Turkie Is Bankasi A.S., dhe pritet që të ofrojë shërbime të plota bankare<br />
në tregun e Kosovës.<br />
291
Kompanitë e Sigurimit<br />
Kompanitë e sigurimit në Kosovë janë të organizuara në një shoqatë të bashkuar të quajtur Shoqata e<br />
Sigurimeve të Kosovës (SHSK). SHSK është themeluar në vitin 2002 pas marrëveshjes së përfaqësuesve<br />
të kompanive të licencuara të sigurimit në Kosovë. Synimi i shoqatës është të përmirësojë industrinë e<br />
sigurimeve në Kosovë, të ndihmojë në stabilizimin e tregut të sigurimeve dhe të ofrojë trajnime për<br />
personelin e kompanive anëtare. Më tepër informata mund të gjenden në uebsajtin e SHSK-së: http://shsks.com/en/history/<br />
Në vijim janë dhënë kompanitë e sigurimit në Kosovë:<br />
CROATIA Sigurimi sh.a.<br />
Croatia Sigurimi sh.a, është degë e Croatia Osiguranje me seli në Kroaci. Croatia Sigurimi është<br />
themeluar në vitin 2005. 138 CROATIA Sigurimi ofron sigurime Casco, të transportit të produkteve,<br />
shëndetësore dhe për automjete.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR CROATIA SIGURIMI sh.a.<br />
Adresa 5A Luan Haradinaj Rr. Prishtinë 10000<br />
Numri i telefonit +381 38 246 956<br />
Emaili mailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti http://www.crosig.hr/croatia-sigurimi<br />
DARDANIA sh.a.<br />
Dardania ka hyrë në industrinë e sigurimeve në vitin 2002 përmes një licence të përkohshme të lëshuar<br />
nga Misioni i Kombeve të Bashkuara në Kosovë (UNMIK). Më vonë gjatë vitit 2002, Dardania ka marrë<br />
një licencë të përhershme nga Banka Qendrore e Kosovës. 139 Dardania ofron sigurime për aksidente,<br />
shëndetësore, të shtëpisë, automjete dhe të pasurisë.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR DARDANIA sh.a.<br />
Adresa Rr. Sylejman Vokshi Nr. 4, 10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit +381 (38) 244 080<br />
Emaili Prishtinainfo@dardaniainsurance.com mailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti http://www.dardaniainsurance.com/<br />
138 Për më tepër informata rreth Croatia Sigurimi shikoni faqen e internetit:<br />
http://www.securities.com/Public/company-profile/KS/IC_Croatia_Sigurimi_en_2400940.html (vizituar së fundi me 27<br />
tetor 2012)<br />
139 Shoqata e Sigurimeve të Kosovës, Buletini i Sigurimeve, faqe 6 (2012), në dispozicion në gjuhën<br />
shqipe në: http://shs-ks.com/wp-content/uploads/2012/09/Buletin-i-Sigurimeve-Nr.1.pdf<br />
292
GRAWE ELSIG sh.a.<br />
GRAWE ELSIG është pjesë e grupit financiar austriak GRAWE. Kompania është themeluar në vitin 2008.<br />
140 GRAWE ELSIG ofron sigurim të automjeteve, nga aksidentet, të pasurisë, shëndetësor, garancione<br />
dhe sigurime ndaj detyrimeve.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR GRAWE ELSIG sh.a.<br />
Adresa 15 Trepça Rr. Prishtinë 10000<br />
Numri i telefonit +381 38 221 112<br />
Emaili office@kselsig.com mailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti http://www.kselsig.com<br />
ILLYRIA sh.a.<br />
Illyria është licencuar dhe ka filluar punën në shkurt të vitit 2002. Kompania është pjesë e Sava Re<br />
Group. 141 ILLYRIA ofron sigurim shëndetësor, për automjete dhe të pasurisë.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR ILLYRIA sh.a.<br />
Adresa Sheshi Nëna Terezë Nr. 33 Prishtinë 10000<br />
Numri i telefonit +381 38 225-385<br />
Emaili info@illyriainsurance.com mailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti www.illyriainsurance.com<br />
INSIG-KOSOVA sh.a.<br />
INSIG-u themeluar në vitin 1991 nga Qeveria e Shqipërisë. Në mars të vitit 2000 INSIG-KOSOVA është<br />
licencuar për të punuar në tregun e Kosovës si degë e INSIG-Albania. 142 INSIG ofron sigurime<br />
shëndetësore, të pronës dhe përgjegjësisë.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR INSIG KOSOVE sh.a.<br />
Adresa Q. Pejton, Rr. Pashko Vasa, Nr. 6 Prishtinë 10000<br />
140 Njëjtë faqe 7<br />
141 Njëjtë faqe 8<br />
142 Njëjtë, faqe 9<br />
293
Numri i telefonit 044 136 986<br />
Emaili mailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti http://www.insig-ks.com/<br />
KOSOVA E RE sh.a.<br />
Kosova e Re është pasardhëse e kompanisë “Kosova”. E themeluar në vitin 1974, është kompania më e<br />
vjetër e sigurimeve në Kosovë. Në vitin 2002, Kosova e Re ka marr licencën permanente nga Banka<br />
Qendrore e Kosovës. 143 Kosova e Re ofron sigurime personale, garanci, sigurime për pronë dhe<br />
automjete.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR KOSOVA E RE sh.a.<br />
Adresa Lagja Kalabria Blloku B1 Nr 5, Prishtinë 10000<br />
Numri i telefonit +38138770777<br />
Emaili mailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti http://www.kosovaere.com<br />
SIGAL UNIQA GROUP AUSTRIA KOSOVO sh.a<br />
SIGAL-i vepron në Kosovë nga tetori i vitit 2003. 144 SIGAL ofron sigurime shëndetësore, të jetës,<br />
automjeteve, pronës, garancive, financiare, inxhinierie, përgjegjësisë, bujqësore, marinës, aviacionit dhe<br />
transportit të produkteve.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR SIGAL GROUP AUSTRIA KOSOVO sh.a<br />
Adresa Rr. Vaso Pasha p.n., Prishtinë 10000<br />
Numri i telefonit +381 38 240 241<br />
Emaili info@sigal-ks.com mailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti www.sigal-ks.com<br />
143 Njëjtë, faqe 10<br />
144 Njëjtë, faqe 11<br />
294
SIGMA VIENNA INSURANCE GROUP sh.a.<br />
Sigma Vienna Insurance Group sh.a është themeluar nga vendimi i Komisionit Mbikëqyrës të Sigurimeve<br />
në shkurt të vitit 1999 si kompania e parë e sigurimeve në Shqipëri. Sigma sh.a. është licencuar për të<br />
punuar në Kosovë në nëntor të vitit 2004. Në shtator të vitit 2007, Sigma u bë pjesë e Vienna Insurance<br />
Group. 145 Sigma ofron sigurim të pronës, automjeteve dhe shëndetësisë.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR SIGMA sh.a.<br />
Adresa Qyteza Pejton, Str. Pashko Vasa, p.n. Prishtinë<br />
Numri I telefonit +381 (0) 38 246 301<br />
Emaili mailto:info@sigma-ks.net mailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti http://www.sigma-ks.net/<br />
SIGKOS sh.a.<br />
Sigkos sh.a., është themeluar në vitin 2006 si një kompani private e sigurimeve nga dy biznesmen<br />
vendor. 146 SIGKOS ofron sigurime për automjete, Kasko, personale, shëndetësore, të pronës,<br />
përgjegjësisë, të gjitha rreziqet kontraktuese, të gjitha rreziqet e ndërtimit, parave të gatshme në sef dhe<br />
parave të gatshme në transit.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR SIGKOS sh.a.<br />
Adresa Sylejman Vokshi Pallati i Kuq Rr. Prishtinë 10000<br />
Numri i telefonit +381 38 240 022<br />
Emaili mailto:info@sigkos.com mailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti www.sigkos.com<br />
SIGURIA sh.a.<br />
Siguria është themeluar në qershor të vitit 2000. 147 SIGURIA ofron sigurimin e përgjegjësisë për palën e<br />
tretë, sigurimet Kasko, personale, të pronës, shtëpisë, dhe rrezikut të ndërtimit.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR SIGKOS sh.a.<br />
Adresa Luan Haradinaj A, Prishtinë 10000<br />
145 Njëjtë, faqe 12<br />
146 Njëjtë, faqe 13<br />
147 Po aty, faqe 14<br />
295
Numri i telefonit +381 38 248849<br />
Emaili mailto:info@ks-siguria.com mailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti http://www.ks-siguria.com<br />
Institucionet mikrofinanciare<br />
Në përgjithësi institucionet mikrofinanciare janë organizata që ofrojnë kredi të vogla për individet<br />
ose bizneset familjare me të ardhura të ulëta. Shumica e institucioneve mikrofinanciare që<br />
veprojnë në Kosovë janë anëtare të Asociacionit te Institucioneve Mikrofinanciare të Kosovës<br />
(AMIK), që është themeluar në vitin 2012. AIMK mbështet zhvillimin e programeve mikrondërmarrëse<br />
për të asistuar ndërmarrësit e vegjël në fillimin, stabilizimin dhe zgjerimin e biznesit.<br />
AIMK i koordinon aktivitet siç janë trajnimet e përbashkëta, vizitat e ndërsjella në mes të IMF-ve<br />
tjera të themeluara në regjion, dhe aktivitete tjera siç kërkohet nga institucionet anëtare. Qëllimi i<br />
AIMK-së është të bëhet shoqata udhëheqëse e institucioneve mikrofinanciare në regjion. Më<br />
poshtë është një përshkrim i shkurter i institucioneve mikrofinanciare që aktualisht veprojnë në<br />
Kosovë, shumica e të cilave janë anëtare të AMIK-ut.<br />
AGJENCIA PËR FINANCIM NË KOSOVË<br />
Agjencia për Financim në Kosovë (AFK) ofron hua të vogla për biznese, bujqësore, prodhim, përpunim<br />
dhe tjera.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR AGJENCINË PËR FINANCIM NË KOSOVË<br />
Adresa M. Popoviq 150/3,67/A, 38300 Pejë<br />
Numri i telefonit +381 (0) 39 434 923<br />
Emaili mailto: afk_info@yahoo.commailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti www.afkonline.org<br />
ATLANTIC CAPITAL PARTNERS<br />
Atlantic Capital Partners (ACP) ofron kredi hipotekare.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR ATLANTIC CAPITAL PARTNERS<br />
Adresa Rr. Fehmi Agani nr. 35, 10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit +381 (0) 38 223 311<br />
Emaili mailto:info@acapitalpartners.commailto:info@fincakosovo.org<br />
296
Uebsajti www.acapitalpartners.com<br />
BESËLIDHJA<br />
Besëlidhja ofron hua të vogla për biznes, bujqësi, peng dhe tjera.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR BESELIDHJEN<br />
Adresa UÇK Nr. 18, 10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit +381 (0) 38 225 023<br />
Emaili mailto:info@bzmf.orgmailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti www.bzmf.org<br />
QELIM KOSOVË<br />
Qelim Kosovë ofron kredi solidariteti, për bujqesi, blegtori, artizanat dhe etj.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR QELIM KOSOVË<br />
Adresa Rruga UCK, kati III, 43, 50000 Gjakovë<br />
Numri i telefonit +381 (0) 390 321 484<br />
Emaili mailto:petrit_hasanaj@hotmail.commailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti www.celim.org<br />
FINCA<br />
FINCA ofron hua grupore, individuale dhe biznesi, hua për përmirësimin e shtëpisë dhe hua rurale.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR FINCA<br />
Adresa Rruga Bedri Pejani nr. 4, 10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit +381 38 226-721<br />
Emaili info@fincakosovo.orgmailto:mailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti www.finca-ks.org<br />
297
KEP TRUST<br />
KEP TRUST-i ofron hua solidariteti, hua individuale dhe bankë fshati<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR KEP TRUST<br />
Adresa Rruga Bajram Kelmendi, nr. 16, 10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit +381 (0) 38 225 549<br />
Emaili info@keponline.netmailto:mailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti www.keponline.net<br />
KGMAMF<br />
KGMAMF ofron hua për bujqësi, blegtori dhe tregti.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR KGMAMF<br />
Adresa Rruga Kahremon Malushaga, nr. 118, 30000 Pejë<br />
Numri i telefonit +381 (0) 39 432 842<br />
Emaili kgmpeje@hotmail.commailto:mailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti www.grameen.com<br />
KOSINVEST WORLD VISION<br />
Kosinvest World Vision ofron hua grupore solidariteti, hua individuale biznesi, hua bujqësore.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR KOSINVEST WORLD VISION<br />
Adresa Qyteza Pejton 2A-2, 10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit +381 (0) 38 240 664<br />
Emaili ruso_kharabadze@wvi.orgmailto:mailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti www.wvi.org<br />
KOSOVA AID AND DEVELOPMENT<br />
Kosova Aid and Development ofron hua të vogla biznesi, hua për tregti, prodhim dhe bujqësi.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR KOSOVA AID AND DEVELOPMENT<br />
Adresa Lagjja Kuvajtase, Fshati Ballovfc, 11000 Podujevë<br />
298
Numri i telefonit +381 38 571 744<br />
Emaili vehbikrasniqi1980@yahoo.commailto:mailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti<br />
KREDITIMI RURAL I KOSOVËS<br />
Kreditimi Rural i Kosovës ofron huadhënie për fshatin, jap hua për bizneset e vogla, bujqësi dhe<br />
individuale.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR KREDITIMI RURAL I KOSOVËS<br />
Adresa Rexhep Mala, nr 4, 10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit +381 (0) 38 243 554<br />
Emaili lulzimsadrija@hotmail.commailto:mailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti<br />
MESHTEKNA<br />
Meshtekn ofron huadhënie për fshatin, jap hua për bizneset individuale, prodhim, tregti, bujqësi.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR MESHTEKNA<br />
Adresa Rr. e Brodit, Bresane 22000 Dragash<br />
Numri i telefonit +377 (0) 44 335 431<br />
Emaili meshtekna@yahoo.it mailto:mailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti<br />
PERSPEKTIVA 4<br />
Perspektiva 4 ofron hua për bujqësi, artizanat dhe tregti.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR PERSPEKTIVA 4<br />
Adresa Lidhja e Prizrenit, Rruga Mahalla, 32000 Klinë<br />
Numri i telefonit +377 (44) 352 620<br />
Emaili perspektiva4@yahoo.commailto:mailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti<br />
299
START<br />
START ofron hua për bujqësi, artizanat dhe tregti.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR START<br />
Adresa Lidhja e Prizrenit, Rruga Mahalla, 32000 Klinë<br />
Numri i telefonit +377 (44) 352 620<br />
Emaili perspektiva4@yahoo.commailto:mailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti<br />
TIMI INVEST<br />
Timi Invest ofron hua individuale, për bizneset shtëpiake dhe bizneset e vogla.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR TIMI INVEST<br />
Adresa Rr. Rexhep Krasniqi p.n. Lagjja Emshiri,10000 Prishtinë<br />
Numri i telefonit +381 (0) 38 612 613<br />
Emaili info@timiinvest.com mailto:mailto:info@fincakosovo.org<br />
Uebsajti www.timiinvest.com<br />
Institucionet financiare jobankare<br />
institucionet financiare jobankare (IFJB) ofrojnë shërbime të specializuara financiare për klientët, siç<br />
janë huat, lizingu dhe hipotekat. Më poshtë është një Shpjegim i shkurtër i produkteve dhe detajet<br />
kontaktuese për institucionet financiare jobankare në Kosovë.<br />
CRIMSON FINANCE FUND LLC<br />
Crimson Finance Fund ofron hua afatshkurtra dhe afatmesme për kapital pune, pajisje dhe<br />
investime dhe lizing financiar për pajisje. Crimson Finance Fund ofron financa për tregtinë me<br />
pakicë dhe shumicë, prodhim, bujqësi, energji riPËRTËRITËSE dhe shërbime profesionale.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR CRIMSON FINANCE FUND<br />
ADRESA PASHKO VASA NR. 22, QYTEZA PEJTON 10000 PRISHTINË<br />
NUMRI I TELEFONIT +381 (0) 38 609 131<br />
EMAILI LINDITA.BUCINCA@CRIMSONCAPITAL.ORG<br />
300
UEBSAJTI WWW.CRIMSONCAPITAL.ORG<br />
RAIFFEISEN LEASING LLC<br />
Raiffeisen Leasing LLC ofron lizing operativ dhe financiar<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR RAIFFEISEN LEASING LLC<br />
ADRESA RR. AGIM RAMADANI NR 17, 10000 PRISHTINË<br />
NUMRI I TELEFONIT +381 (0) 38 222 222<br />
EMAILI INFO.LEASING@RAIFFEISEN-KOSOVO.COM<br />
UEBSAJTI WWW.RAIFFEISEN-LEASING-KS.COM<br />
LESNA SHA<br />
Lesna sh.a. ofron hua tregtare, hua individuale dhe kredi hipotekare<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR LESNA SHA<br />
ADRESA RR. REXHEP LUCI 2, 10000 PRISHTINË<br />
NUMRI I TELEFONIT +381 (0) 38 244 548<br />
EMAILI LESNAIFJB@GMAIL.COM<br />
UEBSAJTI<br />
FACTOR LEASING SHPK<br />
Factor Leasing SHPK ofron hua operative dhe financiare.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR FACTOR LEASING SHPK<br />
ADRESA RR. UÇK LOK. 2, NR. 2, 10000 PRISHTINË<br />
NUMRI I TELEFONIT +381 (0) 38 225 980<br />
EMAILI INFO@FACTOR-LEASING.COM<br />
UEBSAJTI WWW.FACTOR-LEASING.COM<br />
301
14. Agjencitë Qeveritare të Dobishme<br />
Ekziston një numër i ministrive dhe agjencive të Qeverisë së Kosovës që mund të jenë të dobishme për<br />
ju në planifikimin dhe realizimin e këmbimeve tregtare ndërkombëtare. Për këmbimet ndërkombëtare të<br />
mallrave, Dogana e Kosovës me gjasë është më e rëndësishmja. Dogana është përgjegjëse për<br />
monitorimin e të gjitha importeve dhe eksporteve të mallrave në pajtim me ligjin dhe grumbullimin e<br />
doganës dhe taksave të importit. Gjithashtu, Ministria e Tregtisë dhe Industrisë (MTI) dhe Divizioni saj i<br />
Tregtisë dhe agjencitë e saja të specializuara, Agjencia Kosovare për Promovimin e Investimeve (AKPI)<br />
dhe Agjencia Kosovare e Standardizimit (AKS) kanë funksione të rëndësishme. Divizioni i Tregtisë pran<br />
MTI është përgjegjës për negociatat tregtare, zbatimin e masave tregtare dhe për analizimin e statistikave<br />
tregtare. AKPI promovon investimet e huaja në Kosovë. AKS është përgjegjëse për zhvillimin dhe<br />
zbatimin e standardeve të produkteve.<br />
Agjencitë tjera që luajnë një rol të rëndësishëm në tregtinë e mallrave përfshijnë Agjencinë për Ushqim<br />
dhe Veterinë (AUV), që në aspektin organizativ është nën Zyrën e Kryeministrit (AUV është përgjegjëse<br />
për inspektimin dhe certifikimin e ushqimit, duke përfshirë produktet shtazore, dhe shëndetin e kafshëve<br />
në Kosovë); Ministria e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural (përgjegjëse për tregtinë e produkteve<br />
bujqësore); dhe Ministria e Energjisë dhe Minierave që mbikëqyrë sektorin e rëndësishëm të minierave<br />
në Kosovë.<br />
Për shërbimet tregtare, Policia Kufitar e Kosovës është përgjegjëse për çështjet e migracionit dhe lejet e<br />
punës; Zyra e Pronës Industriale e MTI-së është përgjegjës për mbrojtjen e patentave, markave tregtare<br />
dhe dizajneve industriale, dhe Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve është përgjegjës për të drejtat e<br />
autorit. Gjithashtu, Ministria e Infrastrukturës është përgjegjëse për tregtinë në telekomunikacion dhe<br />
Banka Qendrore e Kosovës rregullon industritë bankare dhe të sigurimeve.<br />
Në vazhdim janë dhënë informata për këto agjenci të dobishme.<br />
Dogana<br />
Pasi që Kosova deklaroi pavarësinë e saj në vitin 2008, ajo gjithashtu ka ndërruar emrin e Shërbimit<br />
Doganor të UNMIK-ut në Dogana e Kosovës. Puna e Doganës së Kosovës rregullohet nga Kodi<br />
Doganor i ri, i miratuar më 11 nëntor 2008. Kodi rregullon elementet themelore të sistemit për<br />
mbrojtjen doganore të ekonomisë së Kosovës dhe të drejtën dhe obligimet e të gjitha institucioneve<br />
tjera.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR DOGANËN E KOSOVËS<br />
Adresa<br />
Numri i Telefonit +381 - 38 540 350<br />
Emaili<br />
302
Uebsajti http://dogana.rks-gov.net/<br />
Orari i punës<br />
Tjera<br />
Ministria e Tregtisë dhe Industrisë<br />
Ministri e Tregtisë dhe Industrisë (MTI) është pjesë e Qeverisë së Kosovës. Politikat e MTI-së janë<br />
koncentruar në krijimin e kushteve stimuluese për promovimin e zhvillimit të sektorit privat, posaçërisht<br />
për zhvillimin e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR MINISTRINË E TREGTISË DHE INDUSTRISË<br />
Adresa Rr.”Muharrem Fejza”, p.n Lagjja e Spitalit, 10000 – Prishtina<br />
Numri i Telefonit + 381(0) 38 512 059<br />
Emaili zkp.mti@rks-gov.net<br />
Uebsajti http://www.mti-ks.org<br />
Orari i punës<br />
Tjera<br />
Agjencia Kosovare për Promovimin e Investimeve<br />
Agjencia Kosovare për Promovimin e Investimeve (AKPI) është institucioni qeveritar primar për<br />
mbështetjen e investimeve të huaja në Kosovë. AKPI ofron një spektër të gjerë të programeve<br />
mbështetëse për të ndihmuar bizneset ndërkombëtare të arrijnë qëllimet e tyre të zhvendosjes dhe<br />
gjithashtu Agjencia është e ngarkuar me promovimin e eksporteve.<br />
Agjencia ofron mbështetje për investitorët e huaj siç është: ofrimi i këshillave dhe mbështetjes<br />
gjithëpërfshirëse nga profesionistët të cilët kombinojnë njohurit e tyre vendore me një kuptim të<br />
biznesit ndërkombëtar; mbështesin identifikimin e opsioneve të pronave të përshtatshme për të<br />
akomoduar punën tuaj në Kosovë; mbështetja për të siguruar të gjitha aprovimet e nevojshme nga<br />
autoritet kombëtare dhe komunale në Kosovë për të mundësuar një fillim të shpejt të biznesit; njoftimi<br />
me partner potencial të përshtatshëm me të cilët investitorët mund të bashkëpunojnë; dhe përgjigja në<br />
pyetjet dhe brengat tjera.<br />
303
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR AGJENCINË KOSOVARE PËR PROMOVIMIN E INVESTIMEVE<br />
Adresa Rr. Muharrem Fejza, p.n., Lagja e Spitalit, 10000 Prishtinë<br />
Numri i Telefonit +381 (38) 200 36 542<br />
Emaili info@invest-ks.org<br />
Uebsajti http://www.invest-ks.org<br />
Orari i punës<br />
Tjera<br />
14.2.3 Agjencia Kosovare e Standardizimit<br />
Agjencia Kosovare e Standardizimit (AKS) është organi kombëtar për udhëheqje, organizim dhe kontroll<br />
të standardizimit në Kosovë. AKS është themeluar në prill të vitit 2005 në pajtim me Ligjin e<br />
Standardizimit dhe UA 2005/15.<br />
Qëllimet e AKS janë:<br />
• mbrojtja e konsumatorëve nga rreziku i konsumit ditor të produkteve jostandarde dhe rritjes së<br />
pakontrolluar të konkurrencës në tregjet lokale dhe regjionale.<br />
• rreshtimi i praktikave të infrastrukturës së cilësisë me ato të homologëve të huaj të BE-së;<br />
• zvogëlimi i barrierave teknike të tregtisë.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR AGJENCINË KOSOVARE TË STANDARDIZIMIT<br />
Adresa<br />
Numri i Telefonit<br />
Emaili<br />
Uebsajti http://www.mti-ks.org/?cid=1,371<br />
Orari i punës<br />
Tjera<br />
Agjencia për Ushqim dhe Veterinë<br />
Agjencia për Ushqim dhe Veterinë (AUV) është autoriteti më i lartë sa i përket çështjeve të ushqimit<br />
dhe veterinës në Kosovë. AUV është përgjegjës për mbrojtjen e jetës dhe shëndetit të qytetarëve duke<br />
304
siguruar një nivel të lartë të sigurisë dhe cilësisë së ushqimit, duke përfshirë ushqimin e kafshëve,<br />
shëndetin e kafshëve, si dhe cilësinë e ushqimit me prejardhje bimore dhe shtazore.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR AGJENCINË E USHQIMIT DHE VETERINËS<br />
Adresa Zona Industriale, Fushë Kosovë 10000 Prishtinë<br />
Numri i Telefonit 038 551 918<br />
Emaili infoauv@rks-gov.net<br />
Uebsajti http://www.auv-ks.net<br />
Orari i punës<br />
Tjera<br />
Ministria e Energjisë dhe Minierave (MEM)<br />
MEM është përgjegjës për politikën dhe strategjinë e sektorit të energjisë, dhe implementimin e<br />
programit të Kosovës për energji, duke përfshirë energjinë elektrike. MEM është përgjegjës për<br />
politikën, strategjinë dhe rregullimin e sektorit të minierave duke përfshirë zhvillimin e linjitit he<br />
mineraleve tjera.<br />
(Uebsajti i Ministrisë së Energjisë dhe Minierave duke u konstruktuar.)<br />
Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve<br />
Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit e ka mandatin për zhvillimin e politikave dhe implementimin e<br />
legjislacionit për promovimin e aktiviteteve kulturore, sportive dhe rinore dhe lidhjen me anëtarët e të<br />
gjitha komuniteteve etnike, fetare dhe gjuhësore, duke përfshirë ato që përkohësisht ose përherë jetojnë<br />
jashtë Kosovës. Kjo Ministri gjithashtu promovon dhe lehtëson komunikimin në mes të individëve dhe<br />
organizatave kulturore përmes aktiviteteve të ndryshme.<br />
Përveç turizmit, Ministria është përgjegjëse për regjistrimin e së drejtës autoriale dhe çështjet e zbatimit.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR MINISTRINË E KULTURËS, RINISË DHE SPORTEVE<br />
Adresa Sheshi ”Nëna Terezë” p.n. Prishtinë 10000<br />
Numri i Telefonit +381 38 211 637<br />
305
Emaili info@mkrs-ks.org<br />
Uebsajti www.mkrs-ks.org<br />
Orari i punës<br />
Tjera<br />
Ministria e Infrastrukturës<br />
Ministria e Infrastrukturës është përgjegjëse për infrastrukturën publike dhe transportin. Funksionet e<br />
Ministrisë menaxhohen përmes departamenteve vijuese: departamenti i administratës qendrore;<br />
departamenti i aviacionit civil; transportit hekurudhor dhe ujor; departamenti i automjeteve;<br />
departamenti i transportit rrugor; departamenti i infrastrukturës rrugore; departamenti ligjor;<br />
departamenti i prokurimit; dhe departamenti i inspektimit.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR MINISTRINË E INFRASTRUKTURËS<br />
Adresa Ish Ndërtesa e Gërmisë 10000 Prishtinë<br />
Numri i Telefonit 038/200-28-021<br />
Emaili ministria.infrastruktures@gmail.com<br />
Uebsajti http://mi-ks.net/<br />
Orari i punës<br />
Tjera<br />
Banka Qendrore e Kosovës<br />
Objektiv i Bankës Qendrore të Republikës së Kosovës (BQK) janë deklaruar në Nenin 7 të Ligjit për<br />
Bankën Qendrore 2010: “Objektiv primar është të nxisë dhe të mbajë një sistem financiar stabil,<br />
duke përfshirë një sistem të sigurt, të qëndrueshëm dhe efikas të pagesave.” BQK gjithashtu synon të<br />
arrij dhe mirëmbajë stabilitetin e çmimeve vendore. Orientimi i BQK-së nga tregu i lirë është qartë:<br />
“Banka Qendrore vepron në pajtim me parimin e ekonomisë së tregut të hapur me konkurrencë<br />
306
të lirë, duke favorizuar shpërndarjen efikase të resurseve”. Mjete themelore të BQK-së për arritjen e<br />
këtyre objektivave përfshijnë licencimin dhe rregullimin e institucioneve financiare, mbikëqyrjen e<br />
depozitave të skemës së sigurimeve, dhe ofrimin e likuiditetit emergjentë. 148<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR BANKËN QENDRORE TË KOSOVËS<br />
Adresa Rruga Garibaldi 33 Prishtinë<br />
Numri i Telefonit +381 38 222 055<br />
Emaili BesnikKada@bqk-kos.org<br />
Uebsajti http://www.bqk-kos.org<br />
Orari i punës<br />
Policia Kufitare e Kosovës<br />
Policia Kufitare e Kosovës është përgjegjëse për menaxhimin, kontrollin dhe mbikëqyrjen e<br />
Vendkalimeve Kufitare të Kosovës, menaxhimin dhe kontrollin brenda Republikës së Kosovës sa i përket<br />
çështjeve të kufirit; lëshimin e dokumenteve të përkohshme për kalimin e kufirit; sigurinë në aeroportin<br />
ndërkombëtar në bashkëpunim me operatorin e aeroportit dhe autoritetet relevante të autorizuara;<br />
parandalimi i akteve terroriste në partneritet me të gjitha agjencitë për zbatimin e ligjit; përcaktimi i të<br />
drejtave të cilit do person që dëshiron të hyjë ose dal nga Kosova sa i përket vizave dhe kërkesave për<br />
hyrje; mbylljen e përkohshme të kufijve, bazuar në vendimin e Qeverisë; dhënia e lejeve të përkohshme<br />
për kalimin e kufirit. 149<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR POLICINË KUFITARE TË KOSOVËS<br />
Adresa Rr. “Luan Haradinaj” 10000 Prishtinë, Kosovë<br />
Numri i Telefonit +381 (0)38 508 01340<br />
Emaili bbp@KosovoPolice.com<br />
Uebsajti http://www.kosovopolice.com/?page=1,22<br />
Orari i punës 24-orë në kufijtë e Kosovës<br />
148 Për më shumë informata për Bankën Qendrore shiko seksionin ___<br />
149 Për më shumë informata shiko seksionin __ për Polici Kufitare<br />
307
Zyra për Pronësi Industriale e MTI-së<br />
Zyra për Pronësi Industriale është një institucion që merret me mbrojtjen e të drejtës së pronësisë<br />
industriale. Zyra zbaton procedurat për mbrojtjen e të drejtave të pronësisë industriale. Zyra zbaton<br />
procedurat për mbrojtjen dhe regjistrimin e të drejtave në pajtim me Ligjin Nr. 2004/49 për Patentat, 150<br />
Ligjin Nr. 02/L-100 për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Patenta Nr. 2004/49" 151, dhe Udhëzimit<br />
Administrativ Nr. 2007/06 për Organizimin dhe Funksionimin e Zyrës për Pronësi Industriale. 152<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR ZYRËN PËR PRONËSI INDUSTRIALE, MINISTRIA E TREGTISË<br />
DHE INDUSTRISË<br />
Adresa Rr. „Muharrem Fejza“ p.n. Lagja Spitalit, 10000 Prishtinë<br />
Numri i Telefonit +381 (0)38 512 207<br />
Emaili isa.dukaj@rks-gov.net<br />
Uebsajti http://www.mti-ks.org/?cid=1,381<br />
Orari i punës 08:00 – 12:00<br />
Ministria e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural<br />
Ministria e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rurale është përgjegjëse për kornizën ligjore dhe<br />
rregulluese për zhvillimin e këtyre sektorëve të rëndësishëm në Ekonominë e Kosovës. Veçanërisht,<br />
mandati zyrtar i ministrisë është zhvillimi i politikave dhe zbatimi i legjislacionit për zhvillimin e bujqësisë,<br />
duke përfshirë blegtorinë, prodhimin e perimeve, zhvillimin rural dhe vendosjen e standardeve për<br />
mirëmbajtje, zhvillimin e politikave për të asistuar në administrimin dhe menaxhimin e sektorit të<br />
pylltarisë, duke përfshirë mbrojtjen, aktivitetet e pyllëzimit, shfrytëzimin e qëndrueshëm, parandalimin<br />
dhe mbrojtjen nga zjarri, dezinfektimin kundër sëmundjeve infektuese, licencimin për prerjen e drunjve<br />
dhe kontrollin e gjuetisë dhe peshkimit, etj.<br />
INFORMATAT KONTAKTUESE PËR MINISTRINË E BUJQËSISË, PYLLTARISË DHE ZHVILLIMIT<br />
RURAL<br />
Adresa Rr. “Nëna Terezë”, 10000 Prishtinë, Kosovë<br />
Telefoni për informata të<br />
përgjithshme<br />
+381 (0)38 211 821<br />
Uebsajti http://www.mbpzhr-ks.net<br />
150 Neni 13<br />
151 Neni 1<br />
152 Për më shumë informata për Zyrën për Pronësi Industriale shiko Seksionin ___<br />
308
Agjencia për Zhvillim Ndërkombëtar SHBA<br />
Misioni në Kosovë<br />
Rr. Ismail Qemali, Nr. 1<br />
Prishtinë, Kosovë 10130<br />
Tel: +381 (0) 38 243 673<br />
Faks: +381 (0) 38 249 493<br />
309