ŠKOLSKI LEKSIKON BIOLOGIJE s pitanjima za maturu i - Hinus
ŠKOLSKI LEKSIKON BIOLOGIJE s pitanjima za maturu i - Hinus
ŠKOLSKI LEKSIKON BIOLOGIJE s pitanjima za maturu i - Hinus
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>ŠKOLSKI</strong> <strong>LEKSIKON</strong> <strong>BIOLOGIJE</strong> ____________________________________________________<br />
Unutarnjost je ispunjena staklastim tijelom<br />
(staklovinom).<br />
OČNA PJEGA (stigma), organel <strong>za</strong> primanje<br />
svjetlosnih podražaja kod praživotinja,<br />
npr. euglene. To je uleknuće na<br />
pelikuli ispunjeno crvenim pigmentom karotinom.<br />
ODABIR, isto što i prirodni odabir.<br />
ODJELJAK, v. filogenetski sustav.<br />
ODRŽIVI RAZVOJ, proizvodnja s minimalno<br />
štetnim učincima na biosferu.<br />
ODUŠAK, v. uzdušnice.<br />
OGRANIČAVAJUĆI EKOLOŠKI ČI-<br />
MBENIK, abiotički ili biotički čimbenik<br />
koji se snažnije udaljuje od ekološkog optimuma<br />
ili pak prelazi granice ekološke<br />
valencije, te tako ograničava rasprostranjenost<br />
vrste, a može uzrokovati smanjenje<br />
ili propadanje populacije organi<strong>za</strong>ma.<br />
OKAMENJIVANJE (petrifikacija), proces<br />
nastajanja fosila <strong>za</strong>mjenom organske<br />
tvari (istrunulih dijelova organizma) anorganskom<br />
tvari: silikatima, karbonatima i<br />
dr. Minerali se mogu taložiti unutar skeleta<br />
ili na površini organizma, v. inkrustacija.<br />
OKO, osjetilo <strong>za</strong> vid. Sastoji se od pomoćnih<br />
dijelova: gornji i donji kapci ili vjeđe,<br />
trepavice, obrve, suzne žlijezde, suzno -<br />
nosni kanal i mišići pokretači oka. Glavni<br />
dijelovi oka su očna jabučica i očni živac.<br />
Receptorski potencijal koji je nastao u<br />
fotoreceptorima prenosi se vidnim živcem<br />
iz oba oka u vidnu regiju mozga, u <strong>za</strong>tiljni<br />
dio mozga.<br />
OKOLIŠ, prirodno i kulturno okružje odnosno<br />
sve što čovjeka okružuje. To su mikroorganizmi,<br />
biljke, životinje i ljudi kao<br />
predstavnici žive prirode. Neživu prirodu<br />
čine tlo, kopnene i podzemne vode, mora,<br />
oceani, minerali.<br />
98<br />
OKOŠTAVANJE, stvaranje koštane mase<br />
tj. postupni prela<strong>za</strong>k hrskavičnog tkiva<br />
u koštano. Rastom koštanog tkiva upravlja<br />
parathormon kojeg luči doštitna žlijezda<br />
uz djelovanje vitamina D te iona kalcija i<br />
fosfata.<br />
OKSIDACIJA HRANE, razgradnja hranjivih<br />
tvari (ugljikohidrata, lipida, proteina)<br />
u stanici uz pomoć kisika pri čemu se<br />
oslobađa energija potrebna <strong>za</strong> životne aktivnosti<br />
stanice. Konačni produkti oksidacije<br />
hrane su ugljik(IV)-oksid i voda (isp.<br />
disanje).<br />
OKSIDACIJA, kemijska reakcija u kojoj<br />
neka molekula, atom ili ion otpušta ili gubi<br />
jedan ili više elektrona. To su, npr. reakcije<br />
spajanja s kisikom, reakcije oduzimanja<br />
vodika itd.<br />
OKSIDACIJSKA FOSFORILACIJA,<br />
jedna od aerobnih fa<strong>za</strong> staničnog disanja<br />
ili stanične respiracije koja se odvija u mitohondrijima.<br />
U toj fazi se atomi vodika,<br />
oslobođeni u prethodnim reakcijama, vežu<br />
s kisikom pri čemu nastaje voda i velika<br />
količina energije. Oslobođeni atomi vodika<br />
se ne vežu izravno s kisikom nego<br />
atomi vodika postupno predaju elektrone<br />
nizu prenositelja (dišnih enzima) što omogućava<br />
i postupno oslobađanje energije<br />
koja se koristi <strong>za</strong> sintezu ATP-a. Na taj se<br />
način energija pohranjuje u energetski bogatim<br />
ve<strong>za</strong>ma ATP-a.<br />
OKSIGENIRANA KRV, krv koja transportira<br />
kisik, v. mali i veliki optok krvi.<br />
OKSIHEMOGLOBIN, molekula hemoglobina<br />
koja prenosi ve<strong>za</strong>ni kisik.<br />
OKSITOCIN, hormon koji izlučuje stražnji<br />
režanj hipofize (neurohipofi<strong>za</strong>). Uzrokuje<br />
kontrakcije maternice pri porodu, a<br />
nakon poroda potiče sekreciju mlijeka iz<br />
dojke. Izlučivanje ovog hormona, kao i os-
Change language