ŠKOLSKI LEKSIKON BIOLOGIJE s pitanjima za maturu i - Hinus
ŠKOLSKI LEKSIKON BIOLOGIJE s pitanjima za maturu i - Hinus
ŠKOLSKI LEKSIKON BIOLOGIJE s pitanjima za maturu i - Hinus
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
____________________________________________________ <strong>ŠKOLSKI</strong> <strong>LEKSIKON</strong> <strong>BIOLOGIJE</strong><br />
Tri nukleotida (dušične baze) koje<br />
nazivamo trojka ili triplet čine osnovu<br />
takve upute, a svaka trojka prepisana s<br />
DNA na mRNA naziva se kodon ili kod.<br />
Svaki kodon odgovara pojedinoj<br />
aminokiselini (vidi tablicu 1.) te na taj<br />
način DNA preko mRNA određuje<br />
ugradnju pojedinih aminokiselina u<br />
specifičnu vrstu proteina. Na primjer, šifra<br />
AUG znači ugradnju aminokiseline<br />
metionina u polipeptidni lanac i to je<br />
ujedno šifra <strong>za</strong> početak polipeptidnog<br />
lanca. Genetičke upute UUU i UUC znače<br />
ugradnju aminokiseline fenilalanina itd.<br />
Genetičke šifre UAA, UAG i UGA znače<br />
kraj polipeptidnog lanca jer ne određuju<br />
ugradnju niti jedne od aminokiselina<br />
(nonsense code). Važno je naglasiti da isti<br />
kodon (triplet) kodira istu aminokiselinu<br />
bez obzira da li se to događa kod virusa,<br />
bakterija, biljki ili pak čovjeka. Genetička<br />
uputa otkrivena je pokusima s genetičkim<br />
materijalom crijevne bakterije ešerihije<br />
(Escherichia coli).<br />
GENETIČKE KARTE (kromosomske<br />
karte), karte koje prikazuju smještaj i<br />
međusobnu udaljenost gena u kromosomima.<br />
Postoje dvije vrste genetskih karti:<br />
1. crossing-over genetske karte koje su<br />
izrađene samo na temelju postotaka<br />
izmjena dijelova homolognih kromosoma<br />
(crossing-overa) između određenih<br />
gena koji su vrlo blizu jedan<br />
drugoga;<br />
2. citogenetske (citološke) karte kod kojih<br />
je raspored gena utvrđen genetičkim<br />
i citološkim istraživanjima.<br />
Genetske karte su izrađene <strong>za</strong> mnoge<br />
vrste biljaka (ječam, kukuruz, rajčica<br />
itd.) i životinja (kunić, kokoš itd.), a djelomice<br />
i <strong>za</strong> čovjeka. Pojam genetska karta<br />
potječe iz znanstvenog rada američkog genetičara<br />
T. H. Morgana.<br />
GENETIČKI KOD, v. genetička uputa.<br />
GENETIČKO INŽENJERSTVO, postupci<br />
prenošenja određenih gena iz jedne<br />
vrste organi<strong>za</strong>ma u drugi. Genetičkim se<br />
inženjerstvom umjetno stvaraju hibridne<br />
molekule DNA kakvih do sada nije bilo u<br />
prirodi. U područje genetičkog inženjerstva<br />
ubrajamo i kloniranje, tj. uzimanje<br />
pojedinih stanica iz nekog organizma i<br />
stvaranje potpune kopije tog organizma te<br />
još neke druge slične metode.<br />
GENETIKA (znanost o nasljeđivanju),<br />
znanost koja proučava pojave i uzroke<br />
međusobne sličnosti i nasljeđivanja svojstava<br />
u živih bića.<br />
GENOFOND, cjelokupni kompleks gena<br />
koji neka populacija sadržava u nekom<br />
vremenu.<br />
GENOM, haploidna garnitura kromosoma<br />
koja se nalazi u gametama.<br />
GENOTIP, genetički izraz kojim se označuje<br />
ukupna materijalna osnova nasljeđa<br />
odnosno zbroj svih nasljednih faktora ili<br />
gena koji određuju nasljedna svojstva nekog<br />
organizma.<br />
Način označavanja genotipova prika<strong>za</strong>n<br />
je u primjerima monohibridnog i<br />
dihibridnog križanja s dominacijom.<br />
GENSKA SLUČAJNOST, v. drift.<br />
GENSKA SNAGA, v. drift.<br />
GENSKA UČESTALOST, relativni omjeri<br />
alela gena prisutnih u populaciji.<br />
GENSKO STRUJANJE, prijenos gena<br />
između populacija uz pomoć kretanja<br />
gameta, jedinki ili skupine jedinki iz jedne<br />
populacije u drugu.<br />
GEOLOŠKA DOBA, v. dodatak 5.<br />
GEOTAKSIJA, v. taksija.<br />
GEOTROPIZAM, v. tropizmi<br />
47
Change language