ŠKOLSKI LEKSIKON BIOLOGIJE s pitanjima za maturu i - Hinus
ŠKOLSKI LEKSIKON BIOLOGIJE s pitanjima za maturu i - Hinus
ŠKOLSKI LEKSIKON BIOLOGIJE s pitanjima za maturu i - Hinus
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>ŠKOLSKI</strong> <strong>LEKSIKON</strong> <strong>BIOLOGIJE</strong> ____________________________________________________<br />
sve manje kisika, a CO2 <strong>za</strong>ostaje u tijelu<br />
(plave usne).<br />
ENDEM, biljna i životinjska vrsta koja je<br />
rasprostranjena samo na nekom užem području<br />
ili arealu. Česti su endemi na udaljenim<br />
otocima, u pećinama i sl. Neki naši<br />
otoci (npr. Brusnik, Jabuka i Palagruža)<br />
imaju endemične vrste gušterica. Iz podzemlja<br />
našeg krša poznati su endemi vodozemac<br />
čovječja ribica i pijavica iz Lukine<br />
jame na Velebitu.<br />
ENDOCITOZA, unošenje tvari u stanicu<br />
uvrtanjem stanične membrane oko njih.<br />
Obzirom na veličinu čestica tvari razlikujemo<br />
unošenje sitnih čestica, pinocitozu i<br />
unošenje krupnih čestica, fagocitozu. Kada<br />
hrana uđe u stanicu ili tijelo npr. praživotinje,<br />
stvori se hranidbeni mjehurić ili<br />
probavna vakuola koja se spoji s lizosomima.<br />
ENDODERM, unutarnji <strong>za</strong>metni sloj stanica<br />
gastrule iz kojega se razvijaju kod<br />
kralježnjaka probavilo i probavne žlijezde,<br />
pluća, škrge te drugi unutarnji organi.<br />
ENDODERMA, sloj stanica koji odvaja<br />
vanjski dio korijena od provodnih elemenata<br />
ksilema u središnjem cilindru korijena.<br />
Stanice endoderme aktivno izlučuju<br />
vodu i tvari u provodne žile i tako se<br />
stvara korijenov tlak.<br />
ENDOKRINE INTERSTICIJSKE STA-<br />
NICE (Leydigove stanice), su specijalizirane<br />
stanice sjemenika koje leže između<br />
sjemenih kanalića, a luče hormon testosteron.<br />
ENDOKRINE ŽLIJEZDE (žlijezde s<br />
unutarnjim izlučivanjem), žlijezde koje<br />
svoje produkte (hormone) izlučuju u krv.<br />
Endokrine žlijezde u čovjeka su hipofi<strong>za</strong>,<br />
epifi<strong>za</strong>, štitna žlijezda, nuzštitne žlijezde,<br />
prsna žlijezda (timus), nadbubrežne žlijezde,<br />
spolne žlijezde (sjemenici i jajnici) te<br />
38<br />
gušterača koja ima osim endokrine i egzokrinu<br />
ulogu, izlučivanje probavnih enzima<br />
u početni dio tankog crijeva.<br />
ENDOPLAZMA, središnji, unutarnji dio<br />
protoplazme.<br />
ENDOPLAZMATSKA MREŽICA (endoplazmatski<br />
retikulum, EM, ER), sustav<br />
kanalića omeđenih membranom koji prožima<br />
citoplazmu eukariotskih stanica. Omogućuje<br />
transport tvari između stanice i<br />
okoliša te povezuje staničnu membranu s<br />
ovojnicom jezgre. EM koja sadrži ribosome<br />
je hrapava, a bez ribosoma glatka.<br />
Hrapava EM ima važnu ulogu u sintezi<br />
proteina, npr. sinte<strong>za</strong> inzulina, sinte<strong>za</strong><br />
antitjela itd. Glatka EM se nadovezuje na<br />
hrapavu i u njoj nastaju proizvodi neproteinske<br />
prirode, npr. steroidni hormoni.<br />
ENDOPLAZMATSKI RETIKULUM, v.<br />
endoplazmatska mrežica.<br />
ENDOSIMBIOZA, način <strong>za</strong>jedničkog života<br />
kada jedan organi<strong>za</strong>m živi u drugome.<br />
U toj <strong>za</strong>jednici oba organizma imaju<br />
korist. U brojnim vrstama bezbojnih bičaša<br />
žive modrozelene alge koje obavljaju ulogu<br />
kloroplasta (fotosinte<strong>za</strong>). Tada alge koriste<br />
neke produkte metabolizma bičaša, a<br />
bičaši produkte fotosinteze.<br />
ENDOSKELET, v. kostur.<br />
ENDOSPERM, hranjivo staničje koje služi<br />
prehrani klice (embrija) prilikom klijanja<br />
sjemenke. Nastaje spajanjem spermalne<br />
stanice sa sekundarnom jezgrom embrionske<br />
vreće.<br />
ENERGIDA, tvorevina koja se sastoji od<br />
jezgre i pripadajuće citoplazme kojom ta<br />
jezgra upravlja.<br />
ENZIMI (fermenti, biokatali<strong>za</strong>tori), organski<br />
spojevi (proteini, polipeptidi) koji<br />
upravljaju kemijskim reakcijama organizma<br />
kvalitativno i kvantitativno, a pri tom
Change language