ŠKOLSKI LEKSIKON BIOLOGIJE s pitanjima za maturu i - Hinus
ŠKOLSKI LEKSIKON BIOLOGIJE s pitanjima za maturu i - Hinus
ŠKOLSKI LEKSIKON BIOLOGIJE s pitanjima za maturu i - Hinus
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
____________________________________________________ <strong>ŠKOLSKI</strong> <strong>LEKSIKON</strong> <strong>BIOLOGIJE</strong><br />
plastidima. DNA se sastoji od dva polinukleotidna<br />
lanca koji su nastali povezivanjem<br />
velikog broja nukleotida kao<br />
osnovnih građevnih jedinica nukleinskih<br />
kiselina. Svaki nukleotid DNA građen je<br />
od triju vrsta molekula: šećera dezoksiriboze,<br />
fosfata i jedne purinske baze (adenin<br />
ili gvanin) ili pirimidinske baze (timin ili<br />
citozin). Nukleotidi u jednom lancu međusobno<br />
se vežu tako da se fosfat jednog<br />
veže sa šećerom drugog nukleotida, a dva<br />
polinukleotidna lanca se vežu međusobno<br />
preko dušičnih ba<strong>za</strong> vodikovim ve<strong>za</strong>ma.<br />
Purinska ba<strong>za</strong> jednog lanca uvijek se veže<br />
s odgovarajućom pirimidinskom bazom<br />
drugog lanca. Polinukleotidni lanci su spiralno<br />
<strong>za</strong>vijeni oko <strong>za</strong>mišljene središnje osi<br />
tako da molekula DNA izgleda poput dvostruke<br />
<strong>za</strong>vojnice (heliksa) čiji je promjer 2<br />
nm.<br />
DNA je jedina organska molekula<br />
koja ima sposobnost umnožavanja ili replikacije<br />
i to na taj način da od jedne ishodišne<br />
molekule DNA nastanu dvije potpuno<br />
jednake molekule. Način umnožavanja<br />
DNA zovemo polukonzervativno udvostručavanje,<br />
zbog toga što je u sastavu<br />
novonastalih molekula DNA jedan lanac<br />
“stari”, odnosno potječe od ishodišne molekule,<br />
a drugi lanac je novoizgrađen i to<br />
prema kalupu starog.<br />
p<br />
p<br />
D<br />
D<br />
C N H N G<br />
N<br />
O H N H<br />
CH3<br />
N<br />
H N H<br />
O<br />
N<br />
N<br />
O H NH N<br />
N H N N<br />
N<br />
O<br />
T A<br />
H2COH D<br />
D<br />
D = dezoksiribo<strong>za</strong>, C = citozin, G = gvanin,<br />
T = timin, A = adenin, P = fosfatni ostatak<br />
DNA je jedna od najvažnijih staničnih<br />
makromolekula jer izgrađuje gene te je<br />
p<br />
p<br />
nositelj nasljeđivanja, a odgovorna je i <strong>za</strong><br />
sintezu proteina.<br />
DNEVNE (diurnalne) ŽIVOTINJE (diurna,<br />
lat. dies = dan), životinje koje su danju<br />
aktivne. To je većina životinja, npr. većina<br />
kukaca, ptica i sisavaca.<br />
DNEVNO NEUTRALNE BILJKE, biljke<br />
na čije cvjetanje ne utječe fotoperiod<br />
(npr. krastavac i kukuruz).<br />
DNK, v. DNA<br />
DOJENJE, izlučivanje mlijeka iz žljezdanih<br />
stanica dojke kao reakcija na podražaj<br />
djeteta pri sisanju.<br />
Hormoni koji omogućuju dojenje<br />
su prolaktin i oksitocin.<br />
Prolaktin se izlučuje u velikim količinama<br />
u adenohipofizi (prednjem režnju<br />
hipofize) kao reakcija na smanjenu količinu<br />
estrogena i progesterona u krvi majke, a<br />
koja se smanjuje zbog gubitka posteljice<br />
nakon rođenja djeteta.<br />
Pri sisanju dijete podražuje osjetilna<br />
tjelešca u bradavici dojke i ti podražaji<br />
dolaze do hipotalamusa koji luči specifične<br />
neurohormone koji pak neurohipofizu<br />
potiču na lučenje oksitocina. Oksitocin u<br />
dojkama uzrokuje ste<strong>za</strong>nje mjehurića punih<br />
mlijeka i potiskivanje mlijeka u kanaliće<br />
dojki do bradavica. U prvih nekoliko<br />
mjeseci dojenja obično izostaje menstrualni<br />
ciklus.<br />
DOMINANTNE VRSTE u biocenozi, vrste<br />
koje prevladavaju brojnošću ili biomasom.<br />
Te su vrste najbolje prilagođene uvjetima<br />
biotopa, kao npr. hrast u hrastovoj<br />
šumi.<br />
DOMINANTNO SVOJSTVO (prevladavajuće<br />
svojstvo), svojstvo koje u nasljeđivanju<br />
uvijek dolazi do izražaja. U literaturi,<br />
dominantna svojstva se označavaju<br />
velikim slovima.<br />
DORMANCIJA (stanje mirovanja), razdoblje<br />
u kojem je rast biljaka ili nekih<br />
33
Change language