ŠKOLSKI LEKSIKON BIOLOGIJE s pitanjima za maturu i - Hinus
ŠKOLSKI LEKSIKON BIOLOGIJE s pitanjima za maturu i - Hinus
ŠKOLSKI LEKSIKON BIOLOGIJE s pitanjima za maturu i - Hinus
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>ŠKOLSKI</strong> <strong>LEKSIKON</strong> <strong>BIOLOGIJE</strong> ____________________________________________________<br />
PLANKTON, biljni i životinjski organizmi<br />
koji lebde u morskoj vodi ili kopnenim<br />
vodama jer nemaju sposobnost samostalnog,<br />
aktivnog kretanja. Lebdenje u vodi im<br />
omogućuju razne izrasline i nastavci na<br />
njihovom, najčešće jednostaničnom tijelu.<br />
Dio planktona kojega čine biljni organizmi<br />
nazivamo fitoplankton, a dio kojega čine<br />
životinje zooplankton. U sastav fitoplanktona<br />
ulaze najčešće bičaši i alge kremenjašice,<br />
a u sastav zooplanktona neki račići<br />
i različite ličinke i praživotinje.<br />
PLANULA, kod žarnjaka ličinka obavijena<br />
trepetljikavim stanicama.<br />
PLASTIDI, stanični organeli biljnih stanica<br />
koji najčešće sadrže biljne boje (pigmente).<br />
Najvažnija vrsta plastida su kloroplasti<br />
koji sadrže zeleni pigment klorofil.<br />
PLAŠTENJACI (Tunicata), najprimitivniji<br />
svitkovci, bezlubanjci. Sličnosti s njima:<br />
imaju svitak (iako samo u <strong>za</strong>metnom i<br />
ličinačkom stadiju), živčana cijev je s leđne<br />
strane, prednji dio probavila (ždrijelo)<br />
prore<strong>za</strong>n je škržnim pukotinama te ima<br />
ulogu i organa <strong>za</strong> disanje, krvožilni sustav<br />
je na trbušnoj strani. Najpoznatiji plaštenjaci<br />
su mješčićnice. Žive u moru. Odrasli<br />
oblici su sjedilački, a ličinka je plankton.<br />
Tijelo im je obavijeno plaštem ili tunikom<br />
koji je izgrađen od tunicina. Mješčićnice<br />
su dvospolci. Razmnožavaju se nespolno<br />
(pupanjem) i spolno. Imaju veliku sposobnost<br />
regeneracije.<br />
PLAZMA-STANICE, zreli oblici limfocita<br />
B u kojima se stvaraju protutijela. Nalazimo<br />
ih u limfnim čvorovima, koštanoj<br />
moždini, slezeni i jetri.<br />
PLAZMALEMA, u biljnoj stanici vanjski<br />
granični sloj plazme prema staničnoj stijenci.<br />
PLAZMATSKA MEMBRANA, isto što<br />
i stanična membrana.<br />
108<br />
PLAZMIDI, male kružne molekule DNA<br />
koje mogu biti prisutne u citoplazmi stanice<br />
uz bakterijski "kromosom". Te su izvankromosomske<br />
čestice DNA pronađene<br />
kod prokariota i eukariota. Svaki plazmid<br />
sadržava jednu kratku, "golu" dvolančanu<br />
DNA - molekulu koja predstavlja male<br />
nizove gena (od 2 do 300) i pripadaju<br />
genomu stanice u kojoj se nalaze. Neke<br />
bakterije sadrže plazmide koji im daju<br />
otpornost na antibiotike, a neke bakterije<br />
imaju plazmide koji im omogućuju korištenje<br />
dodatnih izvora hrane. Plazmidi imaju<br />
sposobnost samoumnožavanja i mogu<br />
se konjugacijom prenositi na druge bakterije.<br />
PLAZMODEZMIJE, citoplazmatski izdanci<br />
pomoću kojih se održava ve<strong>za</strong> između<br />
dvije biljne stanice.<br />
PLAZMODIJ, nametnička praživotinja iz<br />
skupine truskovaca. Uzročnik malarije u<br />
čovjeka. Prenosnik plazmodija je komarac<br />
malaričar. Kada čovjeka ubode <strong>za</strong>raženi<br />
komarac, spore (truske ili sporozoiti) se<br />
slinom komarca prenesu u krv čovjeka.<br />
Zajedno s krvlju truske se raznesu kroz<br />
tijelo, a nespolno se razmnožavaju diobom<br />
u stanicama jetre i eritrocitima stvarajući<br />
truske koje se nazivaju merozoiti. Merozoiti<br />
se hrane hemoglobinom te uzrokuju<br />
raspadanje crvenih krvnih stanica popraćeno<br />
groznicom i visokom temperaturom.<br />
Ovisno o vrsti plazmodija razlikujemo<br />
tropsku, tercijarnu i kvartarnu malariju.<br />
Umjesto merozoita mogu se u eritrocitima<br />
razviti spolni oblici - gametociti. Kada komarac<br />
usiše krv <strong>za</strong>raženog čovjeka, gametociti<br />
dospiju u probavilo komarca i spoje<br />
se u pokretnu zigotu. U<strong>za</strong>stopnim dijeljenjem<br />
zigote nastaju truske koje putuju do<br />
žlijezda slinovnica komarca. Nakon uboda<br />
komarca sporozoiti ponovo <strong>za</strong>raze zdravog<br />
čovjeka. Preventivne mjere suzbijanja razvoja<br />
komarca malaričara su: isušivanje<br />
močvara, insekticidi te biološka metoda
Change language