Projekt Operacional i Fondacionit të Kosovës pë Shoqëri të ... - KFOS
Projekt Operacional i Fondacionit të Kosovës pë Shoqëri të ... - KFOS Projekt Operacional i Fondacionit të Kosovës pë Shoqëri të ... - KFOS
18 Paraqitja skematike e zonave mbrojtëse brenda një parku nacional 3.4. Kompensimi Kompensimi për kufizimin në shfrytëzimin e pronave brenda Parkut Nacional duhet të jetë pjesë e ligjit. Deri tani, sa i përket çështjes së kompensimit ka ekzistuar një perceptim i gabuar (dhe i nxitur) se të gjitha pronat private që i përfshin parku duhet të kompensohen. Këtë ide, banorët e kanë shprehur haptazi në shumë debate. Çështja është se sa do të ketë raste ku do të kufizohet e drejta në shfrytëzim, e cila kërkon kompensim. Sipas ekspertëve që e njohin mirë konceptin e Parkut Nacional dhe kriteret e zonave strikte të mbrojtjes, sipërfaqet që do të kërkojnë kompensim si pasojë e shpalljes do të jenë minimale. Megjithatë as ligji nuk e përjashton mundësinë dhe të drejtën e kompensimit, por kjo vlen për rastet kur dokumentohet dhe argumentohet se një veprimtari e caktuar dëmtohet nga të qenit brenda Parkut Nacional. Pra, të drejtë kompensimi kanë të gjithë ata, që zonat strikte, apo zonat e shkallës së parë të mbrojtjes kufizojnë shfrytëzimin e pronës së tyre. 3.5. Plani Hapësinor i Kosovës dhe administrimi me Parkun Nacional Me Planin Hapësinor të Kosovës, zona e “Bjeshkëve të Nemuna”, për shkak të vlerave të larta natyrore dhe propozimit për Park Nacional është propozuar si zonë me interes të veçantë për Kosovën 4 . Pra, për këtë zonë duhet të përgatitet Plan Hapësinor si zonë me interes të veçantë. Ndërsa në rastin e Parkut Nacional kjo mund të ndodhë vetëm pas miratimit të ligjit nga Kuvendi i Kosovës. Parkun Nacional e shpall me ligj të veçantë Kuvendi i Kosovës. Pas shpalljes, Qeveria është e detyruar të themelojë Autoritetin për administrimin e Parkut Nacional 5 . Mirëpo, edhe sot e kësaj dite, edhe i vetmi Park Nacional i shpallur, nuk po administrohet në mënyrën më të mirë. 4 Drafti i Planit Hapësinor të Kosovës, f.128 5 Ligji për mbrojtjen e natyrës (Rr.2006/22) në nenin 37 paragrafi 1 është paraparë: “Autoritetin për qeverisjen e Parkut Nacional, monumentet e natyrës me rëndësi të vaçantë dhe peisazheve të mbrojtura nga paragrafi 1 dhe 2 i këtij neni i themelon Qeveria”
3.6. Pronësia dhe problemet pronësore Problemet pronësore duket të jenë një ndër pengesat kryesore për miratimin e këtij projektligji. Në vazhdimësi, shpallja e zonës është e lidhur shumë ngushtë me problemet pronësore, sidomos nga ana e banorëve të zonës së propozuar për Park. Disa nga më kryesoret kanë qenë marrja e pronave nga shteti, e drejta në shfrytëzim, etj. Marrja dhe tjetërsimi i pronave është një proces, i cili i ka komplikuar shumë çështjet e pronësisë jo vetëm në zonën e Parkut Nacional, por edhe në nivel vendi 6 . Sipas ekspertëve, vala e parë e shpronësimeve ka ndodhur në vitin 1928, nga qeveria serbe, me qëllimin tinzar të “regjistrimit të pronave dhe rregullimit të pronësisë. Regjistrimi i pronave i vitit 1932 (realizuar nga qeveria serbe në bashkëpunim me ekspertët rusë) definitivisht i “zhveshi” banorët nga e drejta e pronësisë. Tapitë asnjëherë nuk u kthyen dhe sipas banorëve të zonës ato ndodhen në arkivat e Turqisë, të Cetinjës apo të Shkupit. Vala tjetër e shpronësimit të banorëve të zonës ndodhi gjatë viteve 1948-1952, kur u miratua i ashtuquajturi “prinudni kadastar” (kadastri i dhunshëm), me të cilin të gjithë pronarëve që kishin mbi 10 ha pronë, iu konfiskua pjesa tjetër nga shteti 7 . E drejta për shfrytëzim është një aspekt tjetër problematik lidhur me pronat. Ka raste kur qeveritë e ndryshme u kanë dhënë prona të tëra në shfytëzim banorëve, për kullotjen e bagëtisë, shfrytëzimin e pyjeve dhe të mirave të tjera, etj. gjë për të cilën u ka caktuar tatime. Madje në raste të caktuara, fshatrat si Isniqi, që kanë shfrytëzuar bjeshkën në bazë të kësaj të drejte, kanë ndaluar shfrytëzimin e bjeshkës nga banorë të jashtëm me arsyetimin se: “ata nuk i ruanin dhe mbronin pyjet dhe kullosat sikurse isniqasit”. Në raste të caktuara si rasti me Milishecin, Zllanopojën dhe Rroshkodolin, banorët për shkak të tatimeve të larta që nuk kanë mundur t`i përballojnë, kanë hequr dorë nga e drejta e shfrytëzimit. Kjo situatë komplekse e ngatërron shumë konceptin mes të drejtës për shfrytëzim dhe pronësisë. Nga dy çështjet e mësipërme shumë komplekse është vështirë të përcaktohet raporti në mes pronave private dhe publike në këtë zonë. As projektligji për parqet nacionale e as praktikat ndëre të administrimit të parqeve nuk e lënë anash konsiderimin e pronave private. Nuk ka park nacional në botë ku nuk ka pronë private apo ku 100% e pronës së parkut është shtetërore, prandaj edhe nuk shihen probleme të patejkalueshme me pronën private. 3.7. Konflikti i interesave Në një territor kaq të madh të propozuar për Park Nacional, padyshim se ka ndërthurje interesash pavarësisht se të gjithë pajtohen se zona duhet mbrojtur. Konfliktet politike ishin të shprehura që nga dërgimi i projektligjit të parë edhe pse nuk janë shprehur haptazi para opinionit. Pra, edhe për hir të tekave politike se kush fiton politikisht më shumë apo më pak, u la pasdore një perlë natyrore. Konfliktet institucionale mund të trajtohen në aspektin vertikal dhe në atë horizontal. Në aspektin vertikal mund të shikohen vërejtjet e komunave, se me shpalljen Park Nacional atyre 6 Ali Lajçi, deputet i Kuvendit të Kosovës, ish-kryetar i Komunës së Pejës, në takimin më 23 dhjetor 2009, në Pejë. 7 Intervistë me z. Daut Cacaj, jurist dhe njohës i mirë i çështjeve pronësore në komunën e Deçanit. 19 forum 2015 MOZAIKMJEDISI
- Page 1 and 2: forum 2 0 1 5 Projekt Operacional i
- Page 3: LUAN SHLLAKU PARATHËNIE Cilësia e
- Page 6 and 7: 6 SHFRYTËZIMI I RËRËS DHE I ZHAV
- Page 8 and 9: 8 3. Tryezë e rrumbullakët: shfry
- Page 10 and 11: 10 Sipas kryetarit të komisionit p
- Page 13 and 14: MOZAIKMJEDISI “BJESHKËT E NEMUNA
- Page 15 and 16: Emërtimet si Gryka e Rugovës, Lum
- Page 17: Tab. 1 Sipërfaqja e propozuar e pa
- Page 21 and 22: arritur të bëjnë disa investime,
- Page 23: Zëvendësministri i MMPH-së, Ilir
- Page 26 and 27: 26 INSPEKTORATI MJEDISOR DHE SFIDAT
- Page 28 and 29: 28 3.1. Reagime. Pas aktualizimeve
- Page 30 and 31: 30 5. Tryezё e Rrumbullakёt, Proj
- Page 33 and 34: MOZAIKMJEDISI FERRONIKELI Sabit Res
- Page 35 and 36: një paradoks i pashoq: MTI (Minist
- Page 37 and 38: 140 120 100 80 60 40 20 0 Qershor
- Page 39 and 40: përhershme për zhvillimet në Fer
- Page 41: Foto 3. Ndotje e shpeshtë nga Ferr
3.6. Pronësia dhe problemet pronësore<br />
Problemet pronësore duket <strong>të</strong> jenë një ndër pengesat kryesore <strong>pë</strong>r miratimin e këtij projektligji.<br />
Në vazhdimësi, shpallja e zonës ësh<strong>të</strong> e lidhur shumë ngush<strong>të</strong> me problemet pronësore,<br />
sidomos nga ana e banorëve <strong>të</strong> zonës së propozuar <strong>pë</strong>r Park. Disa nga më kryesoret kanë qenë<br />
marrja e pronave nga shteti, e drejta në shfry<strong>të</strong>zim, etj.<br />
Marrja dhe tje<strong>të</strong>rsimi i pronave ësh<strong>të</strong> një proces, i cili i ka komplikuar shumë çështjet e<br />
pronësisë jo ve<strong>të</strong>m në zonën e Parkut Nacional, por edhe në nivel vendi 6 . Sipas eksper<strong>të</strong>ve,<br />
vala e parë e shpronësimeve ka ndodhur në vitin 1928, nga qeveria serbe, me qëllimin tinzar<br />
<strong>të</strong> “regjistrimit <strong>të</strong> pronave dhe rregullimit <strong>të</strong> pronësisë. Regjistrimi i pronave i vitit 1932 (realizuar<br />
nga qeveria serbe në bashkëpunim me eksper<strong>të</strong>t rusë) definitivisht i “zhveshi” banorët<br />
nga e drejta e pronësisë. Tapi<strong>të</strong> asnjëherë nuk u kthyen dhe sipas banorëve <strong>të</strong> zonës ato ndodhen<br />
në arkivat e Turqisë, <strong>të</strong> Cetinjës apo <strong>të</strong> Shkupit.<br />
Vala tje<strong>të</strong>r e shpronësimit <strong>të</strong> banorëve <strong>të</strong> zonës ndodhi gja<strong>të</strong> viteve 1948-1952, kur u miratua<br />
i ashtuquajturi “prinudni kadastar” (kadastri i dhunshëm), me <strong>të</strong> cilin <strong>të</strong> gjithë pronarëve që<br />
kishin mbi 10 ha pronë, iu konfiskua pjesa tje<strong>të</strong>r nga shteti 7 .<br />
E drejta <strong>pë</strong>r shfry<strong>të</strong>zim ësh<strong>të</strong> një aspekt tje<strong>të</strong>r problematik lidhur me pronat. Ka raste kur qeveri<strong>të</strong><br />
e ndryshme u kanë dhënë prona <strong>të</strong> <strong>të</strong>ra në shfy<strong>të</strong>zim banorëve, <strong>pë</strong>r kullotjen e bagëtisë,<br />
shfry<strong>të</strong>zimin e pyjeve dhe <strong>të</strong> mirave <strong>të</strong> tjera, etj. gjë <strong>pë</strong>r <strong>të</strong> cilën u ka caktuar tatime.<br />
Madje në raste <strong>të</strong> caktuara, fshatrat si Isniqi, që kanë shfry<strong>të</strong>zuar bjeshkën në bazë <strong>të</strong> kësaj<br />
<strong>të</strong> drejte, kanë ndaluar shfry<strong>të</strong>zimin e bjeshkës nga banorë <strong>të</strong> jash<strong>të</strong>m me arsyetimin se: “ata<br />
nuk i ruanin dhe mbronin pyjet dhe kullosat sikurse isniqasit”. Në raste <strong>të</strong> caktuara si rasti me<br />
Milishecin, Zllanopojën dhe Rroshkodolin, banorët <strong>pë</strong>r shkak <strong>të</strong> tatimeve <strong>të</strong> larta që nuk kanë<br />
mundur t`i <strong>pë</strong>rballojnë, kanë hequr dorë nga e drejta e shfry<strong>të</strong>zimit. Kjo situa<strong>të</strong> komplekse e<br />
nga<strong>të</strong>rron shumë konceptin mes <strong>të</strong> drej<strong>të</strong>s <strong>pë</strong>r shfry<strong>të</strong>zim dhe pronësisë. Nga dy çështjet e<br />
mësi<strong>pë</strong>rme shumë komplekse ësh<strong>të</strong> vështirë <strong>të</strong> <strong>pë</strong>rcaktohet raporti në mes pronave private<br />
dhe publike në kë<strong>të</strong> zonë. As projektligji <strong>pë</strong>r parqet nacionale e as praktikat ndëre <strong>të</strong> administrimit<br />
<strong>të</strong> parqeve nuk e lënë anash konsiderimin e pronave private. Nuk ka park nacional në<br />
bo<strong>të</strong> ku nuk ka pronë private apo ku 100% e pronës së parkut ësh<strong>të</strong> shte<strong>të</strong>rore, prandaj edhe<br />
nuk shihen probleme <strong>të</strong> patejkalueshme me pronën private.<br />
3.7. Konflikti i interesave<br />
Në një territor kaq <strong>të</strong> madh <strong>të</strong> propozuar <strong>pë</strong>r Park Nacional, padyshim se ka ndërthurje interesash<br />
pavarësisht se <strong>të</strong> gjithë pajtohen se zona duhet mbrojtur.<br />
Konfliktet politike ishin <strong>të</strong> shprehura që nga dërgimi i projektligjit <strong>të</strong> parë edhe pse nuk janë<br />
shprehur haptazi para opinionit. Pra, edhe <strong>pë</strong>r hir <strong>të</strong> tekave politike se kush fiton politikisht<br />
më shumë apo më pak, u la pasdore një perlë natyrore.<br />
Konfliktet institucionale mund <strong>të</strong> trajtohen në aspektin vertikal dhe në a<strong>të</strong> horizontal. Në<br />
aspektin vertikal mund <strong>të</strong> shikohen vërejtjet e komunave, se me shpalljen Park Nacional atyre<br />
6 Ali Lajçi, deputet i Kuvendit <strong>të</strong> <strong>Kosovës</strong>, ish-kryetar i Komunës së Pejës, në takimin më 23 dhjetor 2009, në Pejë.<br />
7 Intervis<strong>të</strong> me z. Daut Cacaj, jurist dhe njohës i mirë i çështjeve pronësore në komunën e Deçanit.<br />
19<br />
forum 2015<br />
MOZAIKMJEDISI
Change language