gabay ng guro sa baitang 7 ikalawang markahan
gabay ng guro sa baitang 7 ikalawang markahan
gabay ng guro sa baitang 7 ikalawang markahan
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
GABAY NG GURO SA BAITANG 7<br />
IKALAWANG MARKAHAN<br />
Buod <strong>ng</strong> Li<strong>ng</strong>go 11 at 12<br />
Li<strong>ng</strong>go<br />
11 at 12 Lun<strong>sa</strong>ra<strong>ng</strong> Teksto 1 “Nemo a<strong>ng</strong> Bata<strong>ng</strong>”Papel<br />
ni Rene O. Villanueva<br />
Tema<br />
Nagkakaiba,<br />
Nagkakai<strong>sa</strong><br />
Lun<strong>sa</strong>ra<strong>ng</strong> Teksto 2<br />
“Maba<strong>ng</strong>is na Lu<strong>ng</strong>sod”<br />
ni Efren Abueg<br />
Bataya<strong>ng</strong><br />
Pa<strong>ng</strong>nilalaman<br />
Bataya<strong>ng</strong> Kakayahan Li<strong>ng</strong>guha<strong>ng</strong> Tu<strong>ng</strong>uhin<br />
Pag-unawa <strong>sa</strong><br />
Napaki<strong>ng</strong>gan (PN)<br />
PN2A<br />
PN2Aa, PN2Ab, PN2Ad, PN2Ae, PN2Af<br />
Pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lita (PA) PA2A, PA2B PA2Aa, PA2Ba, PA2Bb, PA2Be<br />
Pagsulat (PU) PU2A PU2Aa, PU2Ab, PU2Ac, PU2Ad, PU2Ae<br />
Pag-unawa <strong>sa</strong><br />
Bina<strong>sa</strong> (PB)<br />
Tatas TA1-4C, TA1-4D<br />
Pakikitu<strong>ng</strong>o <strong>sa</strong> Wika at<br />
Panitikan<br />
LINGGO 11<br />
Araw<br />
PB2A, PB2B PB2Aa, PB2Ac, PB2Ba, PB2Bb<br />
PW1-4A, PW1-4B<br />
Estratehiya <strong>sa</strong> Pag-aaral EP1-4A, EP1-4B<br />
Araw 1<br />
Araw 2<br />
Panimula<strong>ng</strong><br />
Pagtaya/<br />
Pagganyak/<br />
Introduksiyon<br />
Pagpapalawak<br />
<strong>ng</strong> tala<strong>sa</strong>litaan<br />
(10 minuto)<br />
Pagbabahagi<br />
<strong>sa</strong> klase <strong>ng</strong><br />
mga hili<strong>ng</strong> o<br />
pa<strong>ng</strong>arap <strong>sa</strong><br />
buhay<br />
(10 minuto)<br />
Presentasyon<br />
Pa<strong>ng</strong>u<strong>ng</strong>una<br />
<strong>sa</strong> pagba<strong>sa</strong><br />
<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong><br />
pili<strong>ng</strong> magaaral<br />
(10 minuto)<br />
Pagpapayaman<br />
Pagguhit <strong>ng</strong><br />
mahahalaga<strong>ng</strong><br />
eksena <strong>sa</strong><br />
kuwento<br />
(30 minuto)<br />
Pagpapalawig<br />
Pa<strong>ng</strong>kata<strong>ng</strong><br />
gawai<strong>ng</strong><br />
tumatalakay<br />
<strong>sa</strong> isyu <strong>ng</strong><br />
kahirapan<br />
(pag-babalita,<br />
talk show,<br />
dula-dulaan)<br />
(50 minuto)<br />
Sintesis<br />
Pagbibigay<br />
<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
(1) <strong>sa</strong>lita<strong>ng</strong><br />
nag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>ad<br />
<strong>ng</strong> epekto<strong>ng</strong><br />
pandamdamin<br />
<strong>ng</strong><br />
akda<br />
(5 minuto)<br />
Pa<strong>ng</strong>wakas<br />
na Pagtataya<br />
Pag-iiskor <strong>sa</strong><br />
dalawa<strong>ng</strong><br />
pa<strong>ng</strong>kata<strong>ng</strong><br />
gawain<br />
(5 minuto)
Araw<br />
Araw 3<br />
Araw 4<br />
Panimula<strong>ng</strong><br />
Pagtaya/<br />
Pagganyak/<br />
Introduksiyon<br />
Presentasyon PagpapaPagpapayamanlawig Pagtalakay<br />
tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong><br />
teksto<strong>ng</strong><br />
nag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lay<strong>sa</strong>y<br />
(60 minuto)<br />
I. Mga Kagamitan<br />
Una<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Larawan <strong>ng</strong> bulalakaw<br />
b. Kopya <strong>ng</strong> kuwento<strong>ng</strong> “Si Nemo, A<strong>ng</strong> Bata<strong>ng</strong> Papel” ni Rene O. Villanueva<br />
Ikatlo<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Manila paper/kartolina, pentel pen<br />
b. Kopya <strong>ng</strong> kuwento<br />
Sintesis Pa<strong>ng</strong>wakas<br />
na Pagtataya<br />
II. Pamamaraan<br />
Una<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Panimula<strong>ng</strong> Pagtaya (15 minuto)<br />
Tala<strong>sa</strong>litaan. Idikta <strong>sa</strong> mga mag-aaral a<strong>ng</strong> mga sumusunod. Ipatukoy a<strong>ng</strong> kahulugan <strong>ng</strong> mga<br />
<strong>sa</strong>lita<strong>ng</strong> may <strong>sa</strong>lu<strong>ng</strong>guhit ayon <strong>sa</strong> pagkakagamit nito <strong>sa</strong> pa<strong>ng</strong>u<strong>ng</strong>u<strong>sa</strong>p. Ipasulat a<strong>ng</strong> titik <strong>ng</strong><br />
tama<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>got <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong> papel.<br />
1. Muntik na siya<strong>ng</strong> mahagip <strong>ng</strong> humahagibis na <strong>sa</strong><strong>sa</strong>kyan.<br />
a. humaha<strong>ng</strong>in<br />
b. umaalis<br />
c. nagmamadali<br />
d. umuugo<strong>ng</strong><br />
2. Ina<strong>ng</strong>ilan sila <strong>ng</strong> masu<strong>ng</strong>it na matanda dahil <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong> mai<strong>ng</strong>ay na paglalaro.<br />
A<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong>il ay na<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong>ahulugan <strong>ng</strong>:<br />
a. inis<br />
b. galit<br />
c. sigaw<br />
d. u<strong>ng</strong>ol<br />
3. Nagpatawi<strong>ng</strong>-tawi<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> mga papel <strong>sa</strong> ha<strong>ng</strong>in.<br />
a. nagpaagos-agos<br />
b. nagpala<strong>ng</strong>oy-la<strong>ng</strong>oy<br />
c. nagpata<strong>ng</strong>ay-ta<strong>ng</strong>ay<br />
d. nagpatalon-talon<br />
Pagtataya <strong>sa</strong><br />
pagtataya<br />
(60 minuto)
4. Binulyawan/sini<strong>ng</strong>halan siya <strong>ng</strong> galit na galit niya<strong>ng</strong> magula<strong>ng</strong> dahil <strong>sa</strong><br />
kaniya<strong>ng</strong> pagigi<strong>ng</strong> pa<strong>sa</strong>way.<br />
a. sinigawan<br />
b. pinalo<br />
c. pina<strong>ng</strong>aralan<br />
d. sinermunan<br />
5. Puno <strong>ng</strong> layak a<strong>ng</strong> paligid kaya nagtakip siya <strong>ng</strong> ilo<strong>ng</strong> na<strong>ng</strong> makala<strong>ng</strong>hap<br />
<strong>ng</strong> ma<strong>sa</strong>ma<strong>ng</strong> amoy.<br />
a. basura<br />
b. kanin-baboy<br />
c. alikabok<br />
d. dumi <strong>ng</strong> tao/hayop<br />
Sagutan a<strong>ng</strong> tala<strong>sa</strong>litaan ka<strong>sa</strong>ma a<strong>ng</strong> buo<strong>ng</strong> klase.<br />
b. Pagganyak (15 minuto)<br />
Ipaskil <strong>sa</strong> pi<strong>sa</strong>ra a<strong>ng</strong> larawan <strong>ng</strong> bulalakaw. Pagkatapos ay itano<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> mga mag-aaral: Ano a<strong>ng</strong><br />
nakikita ninyo <strong>sa</strong> larawan? Ano-ano a<strong>ng</strong> mga karaniwa<strong>ng</strong> paniniwala/pamahiin tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong><br />
bulalakaw?<br />
Itano<strong>ng</strong> din <strong>sa</strong> mga mag-aaral: ku<strong>ng</strong> makakita kayo <strong>ng</strong> bulalakaw, ano a<strong>ng</strong> hihili<strong>ng</strong>in ninyo?<br />
Humi<strong>ng</strong>i <strong>ng</strong> paliwanag <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong> magigi<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>got.<br />
Pagkatapos talakayin a<strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>got <strong>ng</strong> mga mag-aaral, magbahagi rin <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili<strong>ng</strong> paniniwala<br />
tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> mga bulalakaw. Magbahagi rin <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> hili<strong>ng</strong> at ipaliwanag.<br />
Pagkaraan ay iugnay a<strong>ng</strong> natalakay <strong>sa</strong> kuwento<strong>ng</strong> baba<strong>sa</strong>hin. Maaari<strong>ng</strong> magdikit <strong>ng</strong> Manila<br />
paper na naglalaman <strong>ng</strong> mga sumusunod na tano<strong>ng</strong>: (Gamitin a<strong>ng</strong> likod <strong>ng</strong> papel na ginamit <strong>sa</strong><br />
tala<strong>sa</strong>litaan. Linawin na maaari ri<strong>ng</strong> iguhit a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>got, siguruhin la<strong>ng</strong> na lalagyan ito<br />
<strong>ng</strong> mga tama<strong>ng</strong> pananda).<br />
1. Sino a<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>unahi<strong>ng</strong> tauhan <strong>sa</strong> kuwento ni Rene Villanueva? Ano a<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> hitsura<br />
ayon <strong>sa</strong> pagkakaintindi <strong>sa</strong> una<strong>ng</strong> talata? Ano a<strong>ng</strong> hitsura niya pagtapos <strong>ng</strong> ika-11<br />
talata?<br />
2. Ano a<strong>ng</strong> hinili<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>unahi<strong>ng</strong> tauhan <strong>sa</strong> bituin <strong>sa</strong> la<strong>ng</strong>it?<br />
3. Ano<strong>ng</strong> klase<strong>ng</strong> buhay a<strong>ng</strong> narana<strong>sa</strong>n <strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>unahi<strong>ng</strong> tauhan na<strong>ng</strong> matupad na a<strong>ng</strong><br />
kaniya<strong>ng</strong> hili<strong>ng</strong>?<br />
4. Sa katapu<strong>sa</strong>n <strong>ng</strong> kuwento, ano a<strong>ng</strong> hinili<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>unahi<strong>ng</strong> tauhan at kaniya<strong>ng</strong> mga<br />
kaibigan <strong>sa</strong> bituin?<br />
Subuka<strong>ng</strong> e<strong>ng</strong>ganyuhin a<strong>ng</strong> mga mag-aaral na magtala <strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>got. Linawin rin <strong>sa</strong><br />
kanila na maaari<strong>ng</strong> magtala <strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> detalye<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> ti<strong>ng</strong>in nila ay mahalaga.<br />
c. Presentasyon (15 minuto)<br />
Bigyan <strong>ng</strong> kopya <strong>ng</strong> akda a<strong>ng</strong> bawat mag-aaral. Pumili <strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> mag-aaral na magbaba<strong>sa</strong> <strong>sa</strong><br />
kuwento na<strong>ng</strong> malakas at madamdamin (mainam ku<strong>ng</strong> na<strong>sa</strong>bihan na a<strong>ng</strong> mga mag-aaral na ito<br />
bago pa a<strong>ng</strong> araw <strong>ng</strong> aralin upa<strong>ng</strong> makapag-en<strong>sa</strong>yo sila). Haba<strong>ng</strong> nagbaba<strong>sa</strong> a<strong>ng</strong> mga pili<strong>ng</strong><br />
mag-aaral, a<strong>ng</strong> natitira<strong>ng</strong> bahagi <strong>ng</strong> klase ay magbaba<strong>sa</strong> na<strong>ng</strong> tahimik.
Nemo, a<strong>ng</strong> Bata<strong>ng</strong> Papel<br />
ni Rene O. Villanueva<br />
Si Nemo ay i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> bata<strong>ng</strong> yari <strong>sa</strong> ginupit na diyaryo. Pinunit-punit, ginupit-gupit <strong>sa</strong>ka pinagdikitdikit,<br />
si Nemo ay ginawa <strong>ng</strong> mga bata para <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> proyekto nila <strong>sa</strong> klase. Ngayo’y bakasyon<br />
na. Si Nemo’y naiwa<strong>ng</strong> ka<strong>sa</strong>ma <strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> papel <strong>sa</strong> silid. Nakatambak siya <strong>sa</strong> bunton <strong>ng</strong> mga<br />
maalikabok na polder at enbelop.<br />
I<strong>sa</strong><strong>ng</strong> araw, i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> mapaglaro<strong>ng</strong> ha<strong>ng</strong>in a<strong>ng</strong> nanunukso<strong>ng</strong> umihip <strong>sa</strong> silid. Inilipad niya <strong>sa</strong> labas<br />
si Nemo. Nagpaluta<strong>ng</strong>-luta<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> ha<strong>ng</strong>in si Nemo. Naroo<strong>ng</strong> tumaas siya; naroo<strong>ng</strong> bumaba.<br />
Muntik na siya<strong>ng</strong> sumabit <strong>sa</strong> mga <strong>sa</strong><strong>ng</strong>a <strong>ng</strong> aratiles. Na<strong>ng</strong> mapadpad siya <strong>sa</strong> tabi <strong>ng</strong> daan,<br />
muntik na siya<strong>ng</strong> mahagip <strong>ng</strong> humahagibis na <strong>sa</strong><strong>sa</strong>kyan. Ina<strong>ng</strong>ilan siya <strong>ng</strong> dyip. Binulyawan<br />
<strong>ng</strong> kotse. At sini<strong>ng</strong>halan <strong>ng</strong> bus.<br />
Mabuti na lama<strong>ng</strong> at napakagaan ni Nemo. Nagpatawi<strong>ng</strong>-tawi<strong>ng</strong> siya <strong>sa</strong> ha<strong>ng</strong>in bago<br />
tuluya<strong>ng</strong> lumapag <strong>sa</strong> gitna <strong>ng</strong> panot na damo <strong>sa</strong> palaruan. Nakahi<strong>ng</strong>a na<strong>ng</strong> maluwag si<br />
Nemo. Ngunit nagulanta<strong>ng</strong> siya <strong>sa</strong> dami <strong>ng</strong> nagtatakbuha<strong>ng</strong> paa na muntik na<strong>ng</strong> makayapak<br />
<strong>sa</strong> kaniya. Naghahabulan a<strong>ng</strong> mga bata at kay <strong>sa</strong><strong>sa</strong>ya nila! Araw-araw, tuwi<strong>ng</strong> hapon,<br />
pinanonood ni Nemo a<strong>ng</strong> mga naglalaro<strong>ng</strong> bata. I<strong>ng</strong>git na i<strong>ng</strong>git siya <strong>sa</strong> kanila. Tuwi<strong>ng</strong><br />
makikita niya a<strong>ng</strong> mga bata <strong>sa</strong> palaruan, gusto<strong>ng</strong>-gusto rin niya<strong>ng</strong> magi<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tunay na<br />
bata.<br />
“Gusto ko<strong>ng</strong> tumawa tulad <strong>ng</strong> totoo<strong>ng</strong> bata! Gusto ko<strong>ng</strong> tumakbo tulad <strong>ng</strong> totoo<strong>ng</strong> bata!<br />
Gusto ko<strong>ng</strong> maghagis <strong>ng</strong> bola tulad <strong>ng</strong> totoo<strong>ng</strong> bata!”<br />
Sabi nila, kapag may hinili<strong>ng</strong> ka raw na gusto mo<strong>ng</strong> matupad, kaila<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>bihin mo ito <strong>sa</strong><br />
pinakamalayo<strong>ng</strong> bituin <strong>sa</strong> la<strong>ng</strong>it. Kaya i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> gabi, matiyaga<strong>ng</strong> nagbantay <strong>sa</strong> la<strong>ng</strong>it si Nemo.<br />
Hinintay niya a<strong>ng</strong> paglabas <strong>ng</strong> pinakamalayo<strong>ng</strong> bituin. At na<strong>ng</strong> makita niya ito, sinabi niya a<strong>ng</strong><br />
kaniya<strong>ng</strong> hili<strong>ng</strong>.<br />
“Bituin, bituin, tuparin <strong>ng</strong>ayon din. Ako’y gawi<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> bata<strong>ng</strong> ma<strong>sa</strong>yahin!”<br />
Pumikit na<strong>ng</strong> mariin na mariin si Nemo. Naramdaman niya<strong>ng</strong> para<strong>ng</strong> umiikot a<strong>ng</strong> paligid at<br />
nagkakagulo a<strong>ng</strong> mga busina <strong>ng</strong> <strong>sa</strong><strong>sa</strong>kyan.<br />
Totoo<strong>ng</strong> bata na si Nemo! Pagdilat niya’y ka<strong>sa</strong>ma na niya a<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> totoo<strong>ng</strong> Tatay na<br />
wala<strong>ng</strong> trabaho, at totoo<strong>ng</strong> Nanay na payat na payat, at walo<strong>ng</strong> totoo<strong>ng</strong> kapatid na a<strong>ng</strong> i<strong>ng</strong>ayi<strong>ng</strong>ay<br />
<strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> masikip, makipot, at tagpi-tagpi pero totoo<strong>ng</strong> bahay.<br />
“’Wag kayo<strong>ng</strong> tatamad-tamad,” sigaw <strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> totoo<strong>ng</strong> tatay. “Magtrabaho kayo!”<br />
Kaya napilita<strong>ng</strong> tumakbo si Nemo palabas <strong>ng</strong> bahay.<br />
Palakad-lakad si Nemo <strong>sa</strong> kalye. Hindi niya pansin a<strong>ng</strong> mga humahagibis na bus. Hindi niya<br />
pansin a<strong>ng</strong> mga humahagibis na dyip. Isip siya na<strong>ng</strong> isip ku<strong>ng</strong> paano makakatulo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong><br />
kaniya<strong>ng</strong> totoo<strong>ng</strong> pamilya.<br />
Kahit bata pa, napilita<strong>ng</strong> maghanapbuhay si Nemo. Sa umaga’y nagtinda siya <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>mpagita at<br />
humahabol-habol <strong>sa</strong> mga kotse.<br />
Pagod na pagod si Nemo araw-araw. Pakiramdam niya, pabilis na<strong>ng</strong> pabilis a<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong><br />
pagtanda. Kaya naisipan niya<strong>ng</strong> pumasok <strong>sa</strong> eskuwela. Sumilip siya<strong>ng</strong> muli <strong>sa</strong> paarala<strong>ng</strong><br />
pina<strong>ng</strong>gali<strong>ng</strong>an niya.
Pero dahil marumi a<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> suot at wala siya<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>patos, inirapan la<strong>ng</strong> si Nemo <strong>ng</strong> libro.<br />
“Hindi ka bagay dito!” <strong>sa</strong>bi <strong>ng</strong> libro.<br />
“A<strong>ng</strong> baho-baho mo!” Nagalit din <strong>sa</strong> kaniya a<strong>ng</strong> me<strong>sa</strong>.<br />
“A<strong>ng</strong> dumi-dumi mo!” sinigawan din siya <strong>ng</strong> pi<strong>sa</strong>ra.<br />
“Alis diyan!”<br />
Kaya napilita<strong>ng</strong> tumakbo si Nemo. Nagtatakbo siya na<strong>ng</strong> nagtatakbo ha<strong>ng</strong>ga<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> gilid <strong>ng</strong><br />
dagat. Sinabi ni Nemo a<strong>ng</strong> problema niya <strong>sa</strong> dagat pero naghikab la<strong>ng</strong> ito. At kahit a<strong>ng</strong> alon<br />
na puno <strong>ng</strong> layak ay nagtakip <strong>ng</strong> ilo<strong>ng</strong> na<strong>ng</strong> maamoy siya.<br />
“’Wag mo na<strong>ng</strong> dagdagan a<strong>ng</strong> basura dito!” sigaw nito kay Nemo.<br />
Malu<strong>ng</strong>kot na naglakad-lakad si Nemo. At <strong>sa</strong> marami<strong>ng</strong> kalye <strong>ng</strong> marusi<strong>ng</strong> na lu<strong>ng</strong>sod, <strong>sa</strong><br />
bawat sulok ay may nakita siya<strong>ng</strong> mga bata<strong>ng</strong>-kalye. May nagbebenta <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>mpagita. May<br />
nagtitinda <strong>ng</strong> sigarilyo at diyaryo haba<strong>ng</strong> maliksi<strong>ng</strong> suma<strong>sa</strong>bit-<strong>sa</strong>bit <strong>sa</strong> mga <strong>sa</strong><strong>sa</strong>kyan. May<br />
mga kalbo, galisin, at palaboy na yakap-yakap a<strong>ng</strong> supot na plastik na kapag sinisi<strong>ng</strong>hot nila<br />
ay para<strong>ng</strong> nagguguhit <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong> mukha <strong>ng</strong> ma<strong>ng</strong>ma<strong>ng</strong> na <strong>ng</strong>iti. May mga bata<strong>ng</strong> butuhan<br />
a<strong>ng</strong> binti at malamlam a<strong>ng</strong> mata na akay-akay <strong>ng</strong> matatatanda<strong>ng</strong> puti na para<strong>ng</strong> kislap <strong>ng</strong><br />
baliso<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> kislap <strong>ng</strong> mata.<br />
“Kay dami-dami pala<strong>ng</strong> bata<strong>ng</strong> kalye,” naisip ni Nemo.<br />
Ku<strong>ng</strong> gabi, ku<strong>ng</strong> halos hindi umihip a<strong>ng</strong> mapanukso<strong>ng</strong> ha<strong>ng</strong>in, a<strong>ng</strong> mga bata<strong>ng</strong> kalye ay<br />
nagtitipon-tipon <strong>sa</strong> parke na may monumento <strong>ng</strong> bayani<strong>ng</strong> may kipkip na libro. Tumatakbo<br />
sila. Naglulundagan. Nagbibiruan. Naghahagikgikan. Pero napansin ni Nemo na wala<strong>ng</strong><br />
taginti<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> halakhak. Para<strong>ng</strong> pumanaw na a<strong>ng</strong> kislap <strong>sa</strong> sulok <strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> mata.<br />
Sumama si Nemo <strong>sa</strong> iba pa<strong>ng</strong> bata<strong>ng</strong> lan<strong>sa</strong><strong>ng</strong>an. Nagtipon-tipon sila <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> bahagi <strong>ng</strong><br />
parke. At <strong>sa</strong> dilim <strong>ng</strong> gabi, nagsimula sila<strong>ng</strong> maglaro at magkantahan. Nalaman ni Nemo na<br />
marami pala<strong>ng</strong> bata<strong>ng</strong> tulad niya. Mga bata<strong>ng</strong> lan<strong>sa</strong><strong>ng</strong>an, mga bata<strong>ng</strong> kaila<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong><br />
maghanapbuhay dahil <strong>sa</strong> kahirapan.<br />
Tinipon ni Nemo a<strong>ng</strong> iba pa<strong>ng</strong> bata<strong>ng</strong> lan<strong>sa</strong><strong>ng</strong>an. Na<strong>ng</strong> magkuwentuhan sila, nalaman nila<strong>ng</strong><br />
pare-pareho pala a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> gusto: mapagmahal na magula<strong>ng</strong>, maayos na tahanan,<br />
ma<strong>sa</strong>ya<strong>ng</strong> paaralan, at <strong>sa</strong>pat na pagkain.<br />
Ipinagtapat ni Nemo a<strong>ng</strong> lihim na kaniya<strong>ng</strong> natukla<strong>sa</strong>n. Matutupad a<strong>ng</strong> anuma<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>arap<br />
kapag hinili<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> pinakamalayo<strong>ng</strong> bituin. Sabay-<strong>sa</strong>bay sila<strong>ng</strong> tumi<strong>ng</strong>ala <strong>sa</strong> pinakamalayo<strong>ng</strong><br />
bituin <strong>sa</strong> la<strong>ng</strong>it at hinili<strong>ng</strong> nila a<strong>ng</strong> lahat <strong>ng</strong> ito.<br />
“Bituin, bituin, tuparin <strong>ng</strong>ayon din. Lahat kami’y gawi<strong>ng</strong> bata<strong>ng</strong> ma<strong>sa</strong>yahin.”<br />
Sa i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> iglap, lahat sila ay nagi<strong>ng</strong> bata<strong>ng</strong> papel. Inilipad sila <strong>ng</strong> ha<strong>ng</strong>in. Kay gaan-gaan <strong>ng</strong><br />
kanila<strong>ng</strong> pakiramdam. Kay <strong>sa</strong>ya-<strong>sa</strong>ya nila dahil malayo na sila <strong>sa</strong> magulo<strong>ng</strong> pamilya, malupit<br />
na eskuwela, at mai<strong>ng</strong>ay na kal<strong>sa</strong>da.<br />
Nagtaka a<strong>ng</strong> mga tao<strong>ng</strong> nakakita <strong>sa</strong> paluta<strong>ng</strong>-luta<strong>ng</strong> na mga bata<strong>ng</strong> papel. Marami a<strong>ng</strong><br />
naawa <strong>sa</strong> kanila. Pero a<strong>ng</strong> hindi nila alam, mas maligaya na <strong>ng</strong>ayon a<strong>ng</strong> mga bata<strong>ng</strong> papel,<br />
gaya ni Nemo, kay<strong>sa</strong> mga totoo<strong>ng</strong> bata na kaila<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong> makibaka at mabuhay <strong>sa</strong> malupit na<br />
kal<strong>sa</strong>da.
Mula <strong>sa</strong>: A<strong>ng</strong> Ginto<strong>ng</strong> Habihan: Mga Kuwento<strong>ng</strong> Premyado <strong>ng</strong> Palanca. (1998). Maynila:<br />
Tahanan Books for You<strong>ng</strong> Readers.<br />
d. Pagpapayaman (15 minuto)<br />
Ipatalakay <strong>sa</strong> mga mag-aaral a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> mga naitala at naiguhit. Mahalaga<strong>ng</strong> magtano<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong><br />
<strong>guro</strong> <strong>ng</strong> mga bagay na makapagbibigay linaw <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong> mga nabuo<strong>ng</strong> ideya at naguhit.<br />
Ikalawa<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Pagpapalawig (30 minuto)<br />
Balikan a<strong>ng</strong> talata 24. Sabihin <strong>sa</strong> mga mag-aaral na may iba’t iba<strong>ng</strong> mukha a<strong>ng</strong> kahirapan. Hatiin<br />
a<strong>ng</strong> klase <strong>sa</strong> lima. Pag<strong>sa</strong>ma-<strong>sa</strong>mahin a<strong>ng</strong> magkakapa<strong>ng</strong>kat. Pagawin a<strong>ng</strong> bawat pa<strong>ng</strong>kat <strong>ng</strong><br />
tableaux (“frozen pictures” <strong>sa</strong> pamamagitan <strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> mga katawan – pagpo-pose) na nagpapakita<br />
<strong>ng</strong> iba’t iba<strong>ng</strong> mukha <strong>ng</strong> kahirapan <strong>sa</strong> Filipinas. Bigyan sila <strong>ng</strong> 10 minuto para makapagu<strong>sa</strong>p-u<strong>sa</strong>p<br />
at makapaghanda.<br />
Kapag handa na a<strong>ng</strong> bawat grupo, pagta<strong>ng</strong>halin sila. Tawagin i<strong>sa</strong>-i<strong>sa</strong> a<strong>ng</strong> mga grupo upa<strong>ng</strong><br />
mag-pose <strong>sa</strong> harap <strong>ng</strong> klase. Pahulaan <strong>sa</strong> natitira<strong>ng</strong> bahagi <strong>ng</strong> klase a<strong>ng</strong> mga ipinakikita <strong>ng</strong><br />
nagtata<strong>ng</strong>hal na grupo. Ipaliliwanag <strong>sa</strong> bawat pa<strong>ng</strong>kat na nagpresenta a<strong>ng</strong> mga konsepto na nais<br />
nila<strong>ng</strong> tu<strong>ng</strong>uhin.<br />
b. Sintesis (10 minuto)<br />
Pag-isipin a<strong>ng</strong> mga mag-aaral <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lita<strong>ng</strong> nag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>ad <strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> mga damdamin matapos<br />
a<strong>ng</strong> mga nagawa<strong>ng</strong> talakayan. Magtawag <strong>ng</strong> mga estudyante<strong>ng</strong> nais magbahagi <strong>ng</strong> bi<strong>sa</strong><strong>ng</strong> pandamdami<strong>ng</strong><br />
bi<strong>sa</strong> <strong>ng</strong> akda <strong>sa</strong> kanila.<br />
c. Pa<strong>ng</strong>wakas na Pagtataya (20 minuto)<br />
Ipaguhit <strong>sa</strong> maikli<strong>ng</strong> bond paper a<strong>ng</strong> pinakanagustuhan nila<strong>ng</strong> eksena/tagpo <strong>sa</strong> kuwento<strong>ng</strong> bina<strong>sa</strong>.<br />
Lagyan ito <strong>ng</strong> mga kulay at disenyo. Ipapa<strong>sa</strong> a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> mga drowi<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> susunod na pagkikita.<br />
Ipaliwanag na gagamitin ito <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong> mga character profile para <strong>sa</strong> naba<strong>sa</strong><strong>ng</strong> kuwento.<br />
Ikatlo<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Sintesis (20 minuto)<br />
Itano<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> mga mag-aaral ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> pumapasok <strong>sa</strong> isip nila tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>lita<strong>ng</strong> naratibo/<br />
nag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lay<strong>sa</strong>y/nagkukuwento. Gumuhit <strong>sa</strong> pi<strong>sa</strong>ra <strong>ng</strong> concept map at ipasulat dito a<strong>ng</strong> mga ideya<br />
<strong>ng</strong> mga mag-aaral. Subuka<strong>ng</strong> katasin a<strong>ng</strong> ideya <strong>ng</strong> pagpapaintindi <strong>sa</strong> mga bata.<br />
Tanu<strong>ng</strong>in a<strong>ng</strong> mga bata ku<strong>ng</strong> ano <strong>sa</strong> ti<strong>ng</strong>in nila a<strong>ng</strong> orihinal na anyo <strong>ng</strong> pagkakasulat <strong>ng</strong> kuwento.<br />
Pansinin a<strong>ng</strong> mga ginamit na <strong>sa</strong>lita. Pansinin a<strong>ng</strong> paraan <strong>ng</strong> pagpapakilala <strong>sa</strong> pak<strong>sa</strong>. Tanu<strong>ng</strong>in<br />
a<strong>ng</strong> mga sumusunod na tano<strong>ng</strong>:<br />
1. May kagaanan ba a<strong>ng</strong> pak<strong>sa</strong>?<br />
2. Nagi<strong>ng</strong> mas magaan ba a<strong>ng</strong> pagkakaintindi natin dito dahil <strong>sa</strong> kuwento? Bakit?<br />
3. Paano naitatawid <strong>ng</strong> kuwento a<strong>ng</strong> kagaana<strong>ng</strong> ito?<br />
4. Ano<strong>ng</strong> uri <strong>ng</strong> panitikan kaya ito? Para kanino a<strong>ng</strong> naisulat na kuwento?<br />
Talakayin rin a<strong>ng</strong> pagkakaputol <strong>sa</strong> kuwento. Linawin na para <strong>sa</strong> mga kuwento<strong>ng</strong> pambata,<br />
kaila<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong> magaan lama<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> istruktura <strong>ng</strong> isinusulat. Hindi ito kaila<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong> buuin <strong>ng</strong> blokebloke<strong>ng</strong><br />
teksto.<br />
b. Pa<strong>ng</strong>wakas na Pagtataya (40 minuto)
Bumuo <strong>ng</strong> mga grupo<strong>ng</strong> may tig-lima<strong>ng</strong> miyembro. Balikan a<strong>ng</strong> wakas <strong>ng</strong> naba<strong>sa</strong><strong>ng</strong> kuwento.<br />
Ano a<strong>ng</strong> nagi<strong>ng</strong> epekto nito <strong>sa</strong> buo<strong>ng</strong> kuwento? May iba<strong>ng</strong> paraan pa kaya <strong>ng</strong> wakas na<br />
maaari<strong>ng</strong> makapagtawid <strong>ng</strong> ganito<strong>ng</strong> epekto <strong>sa</strong> buo<strong>ng</strong> akda? Gamit a<strong>ng</strong> kalahati<strong>ng</strong> piraso <strong>ng</strong><br />
intermediate paper, sumulat <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili<strong>ng</strong> wakas. Tandaan na bata a<strong>ng</strong> inaa<strong>sa</strong>ha<strong>ng</strong> mambaba<strong>sa</strong> <strong>ng</strong><br />
kuwento.<br />
Ikaapat na Araw<br />
a. Pagtataya <strong>sa</strong> pagtataya (60 minuto)<br />
LINGGO 12<br />
Araw<br />
Araw 1<br />
Araw 2<br />
Araw 3<br />
Araw 4<br />
Panimula<strong>ng</strong><br />
Pagtaya/<br />
Pagganyak/<br />
Introduksiyon<br />
Tala<strong>sa</strong>litaan<br />
Pagpapakilala<br />
Presentasyon<br />
Buod <strong>ng</strong><br />
“Maba<strong>ng</strong>is<br />
na Lu<strong>ng</strong>sod”<br />
Pagpapayaman<br />
Talakayan at<br />
pa<strong>ng</strong>kata<strong>ng</strong><br />
gawain<br />
Pagpapalawig<br />
Pagsulat <strong>ng</strong><br />
talata<br />
Pagbuo <strong>ng</strong><br />
concept web<br />
at pagsulat<br />
<strong>ng</strong> kuwento<br />
Sintesis<br />
Pagsulat <strong>ng</strong><br />
mga mabi<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
paraan<br />
<strong>ng</strong> pagpapaluta<strong>ng</strong><br />
<strong>ng</strong><br />
pak<strong>sa</strong> at<br />
karakteri<strong>sa</strong>syon<br />
*Proyekto<br />
Pa<strong>ng</strong>wakas<br />
na Pagtataya<br />
Pagpapakopya<br />
<strong>ng</strong><br />
mga tano<strong>ng</strong><br />
na <strong>sa</strong><strong>sa</strong>gutin<br />
<strong>sa</strong> bahay<br />
Pagtataya <strong>sa</strong><br />
pagtataya<br />
(60 minuto)<br />
I. Mga Kagamitan<br />
Una<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Kopya <strong>ng</strong> akda<strong>ng</strong> “Maba<strong>ng</strong>is na Lu<strong>ng</strong>sod” ni Efren R. Abueg<br />
Ikalawa<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Manila paper, pentel pen<br />
Ikatlo<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Papel at panulat<br />
II. Pamamaraan<br />
Una<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Panimula<strong>ng</strong> Pagtaya (10 minuto)<br />
Tala<strong>sa</strong>litaan. Ipaskil a<strong>ng</strong> mga sumusunod na pa<strong>ng</strong>u<strong>ng</strong>u<strong>sa</strong>p. Ipatukoy <strong>sa</strong> klase a<strong>ng</strong> kahulugan <strong>ng</strong><br />
mga <strong>sa</strong>lita<strong>ng</strong> may <strong>sa</strong>lu<strong>ng</strong>guhit batay <strong>sa</strong> konteksto<strong>ng</strong> ipinahihiwatig <strong>sa</strong> bawat pa<strong>ng</strong>u<strong>ng</strong>u<strong>sa</strong>p.<br />
1. Hindi niya nais na gumawa <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> marahas na desisyon.<br />
2. Kinasusuklaman niya a<strong>ng</strong> ka<strong>sa</strong>maan <strong>ng</strong> ugali ni Bruno.
3. May malapad na katawan, namumutok na bisig at maliit na ulo<strong>ng</strong> pinapa<strong>ng</strong>it<br />
<strong>ng</strong> suot nito<strong>ng</strong> gora.<br />
4. Marii<strong>ng</strong> hinawakan ni Ado<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> mga bagol <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> bul<strong>sa</strong>.<br />
5. Dumantay <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> mukha a<strong>ng</strong> malamig na simoy na ha<strong>ng</strong>in.<br />
Pagkatapos talakayin a<strong>ng</strong> tala<strong>sa</strong>litaan, pakuhain a<strong>ng</strong> mga bata <strong>ng</strong> <strong>sa</strong><strong>ng</strong>kapat na piraso <strong>ng</strong><br />
intermediate na papel. Ipasulat dito a<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>alan na nais nila<strong>ng</strong> gamitin para <strong>sa</strong> buo<strong>ng</strong> li<strong>ng</strong>go<br />
para <strong>sa</strong> klase. Ipasuot a<strong>ng</strong> mga papel na ito bila<strong>ng</strong> nametag.<br />
b. Pagganyak (5 minuto)<br />
Bigyan a<strong>ng</strong> mga bata <strong>ng</strong> oras upa<strong>ng</strong> maipakilala a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili <strong>sa</strong> ila<strong>ng</strong> kaklase. Pagkatapos nito,<br />
tanu<strong>ng</strong>in sila <strong>ng</strong> mga sumusunod na tano<strong>ng</strong>:<br />
1. Bakit mo napili a<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>alan na iyan? Ano a<strong>ng</strong> kahulugan nito para <strong>sa</strong> iyo?<br />
2. Paano ako nabibigya<strong>ng</strong> kahulugan <strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>alan ko?<br />
3. Mas nailalarawan ba nito a<strong>ng</strong> sitwasyon ko <strong>ng</strong>ayon?<br />
4. Ikumpara a<strong>ng</strong> mga sumusunod na pares <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lita. Ano a<strong>ng</strong> mas may talab para <strong>sa</strong> iyo?<br />
mainit – maalin<strong>sa</strong><strong>ng</strong>an<br />
tumatawa – humahalakhak<br />
kumalat – lumatag<br />
Ipakilala lama<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> halaga <strong>ng</strong> pagpili <strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>lita. Subuka<strong>ng</strong> talakayin a<strong>ng</strong> halaga <strong>ng</strong><br />
pag-aa<strong>ng</strong>kop at pagigi<strong>ng</strong> mapaglarawan <strong>sa</strong> pananalita.<br />
c. Presentasyon (10 minuto)<br />
Pabalikan <strong>sa</strong> klase a<strong>ng</strong> mga pa<strong>ng</strong>yayari <strong>sa</strong> Panimula<strong>ng</strong> Pagtaya. Sa tulo<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> mga pa<strong>ng</strong>yayari<strong>ng</strong><br />
ito, ipabuod <strong>sa</strong> mga mag-aaral <strong>sa</strong> pamamagitan <strong>ng</strong> dugtu<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong> pagkukuwento a<strong>ng</strong> mga<br />
pa<strong>ng</strong>yayari <strong>sa</strong> bina<strong>sa</strong><strong>ng</strong> akda.<br />
Maba<strong>ng</strong>is na Lu<strong>ng</strong>sod<br />
ni Efren Abueg<br />
A<strong>ng</strong> gabi ay mabilis na lumatag <strong>sa</strong> mga gu<strong>sa</strong>li, lumagom <strong>sa</strong> malalaki’t maliliit na lan<strong>sa</strong><strong>ng</strong>an,<br />
dumantay <strong>sa</strong> mukha <strong>ng</strong> mga tao<strong>ng</strong> pagal, <strong>sa</strong> mga tao<strong>ng</strong> araw-araw ay may bago<strong>ng</strong><br />
lunas na wala<strong>ng</strong> bi<strong>sa</strong>. Ngunit a<strong>ng</strong> gabi ay wari<strong>ng</strong> manipis na sutla lama<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> dilim na wala<strong>ng</strong><br />
lawak mula <strong>sa</strong> lupa ha<strong>ng</strong>ga<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> mga una<strong>ng</strong> palapag <strong>ng</strong> mga gu<strong>sa</strong>li. A<strong>ng</strong> gabi <strong>sa</strong> kalupaan<br />
ay ukol lama<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> dilim <strong>sa</strong> kala<strong>ng</strong>itan <strong>sa</strong>pagkat a<strong>ng</strong> gabi <strong>sa</strong> kalupaan ay hinahamig lama<strong>ng</strong><br />
<strong>ng</strong> maba<strong>ng</strong>is na liwanag <strong>ng</strong> mga ilaw-dagitab.<br />
A<strong>ng</strong> gabi ay hindi napapansin <strong>ng</strong> lalabindalawahi<strong>ng</strong> tao<strong>ng</strong> gula<strong>ng</strong> na si Ado<strong>ng</strong>. A<strong>ng</strong><br />
gabi ay tulad lama<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> pagigi<strong>ng</strong> Quiapo <strong>ng</strong> pook na iyon. Kay Ado<strong>ng</strong>, a<strong>ng</strong> gabi’y naroroon,<br />
hindi dahil <strong>sa</strong> may layunin <strong>sa</strong> pagigi<strong>ng</strong> naro-roon, kundi dahil <strong>sa</strong> naroroon katulad <strong>ng</strong> Quiapo.<br />
Sa wala<strong>ng</strong> muwa<strong>ng</strong> na isipan ni Ado<strong>ng</strong>, wala<strong>ng</strong> kabuluhan <strong>sa</strong> kaniya ku<strong>ng</strong> naroon man o wala<br />
a<strong>ng</strong> gabi- at a<strong>ng</strong> Quiapo.<br />
Ngunit i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> bagay a<strong>ng</strong> may kabuluhan kay Ado<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> Quiapo. Alisin na a<strong>ng</strong> nagtatayuga<strong>ng</strong><br />
gu<strong>sa</strong>li roon, alisin na a<strong>ng</strong> bago<strong>ng</strong> lagu<strong>sa</strong>n <strong>sa</strong> ilalim <strong>ng</strong> lupa, alisin na a<strong>ng</strong> mga<br />
tindaha<strong>ng</strong> ha<strong>ng</strong>ga<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> mga huli<strong>ng</strong> oras <strong>ng</strong> gabi’y mailaw at mabawa<strong>sa</strong>n a<strong>ng</strong> mga tao<strong>ng</strong><br />
pumapasok at lumalabas doon, dahil <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> bagay na hinahanap <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> marikit na altar.<br />
Sapagkat a<strong>ng</strong> simbahan ay buhay ni Ado<strong>ng</strong>.<br />
Ku<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> hanay a<strong>ng</strong> mga pulubi<strong>ng</strong> naroroon at mga nagtitinda <strong>ng</strong> tiket <strong>ng</strong> suwipistek,<br />
<strong>ng</strong> kandila, <strong>ng</strong> ku<strong>ng</strong> ano-ano<strong>ng</strong> ugat <strong>ng</strong> puno<strong>ng</strong>kahoy at halaman. At <strong>sa</strong> mga hanay na iyon<br />
ay nakatu<strong>ng</strong>hay a<strong>ng</strong> simbahan, naaawa, nahahabag. At nakati<strong>ng</strong>ala naman a<strong>ng</strong> mga hanay
na iyon, kabila<strong>ng</strong> si Ado<strong>ng</strong>. Hindi <strong>sa</strong> simbahan kundi <strong>sa</strong> mga tao<strong>ng</strong> may puso pa upa<strong>ng</strong> dumukot<br />
<strong>sa</strong> bul<strong>sa</strong> at maglapag <strong>ng</strong> konti<strong>ng</strong> barya <strong>sa</strong> marurumi<strong>ng</strong> palad.<br />
Mapapaiyak na si Ado<strong>ng</strong>. A<strong>ng</strong> ti<strong>ng</strong>in niya tuloy <strong>sa</strong> mga ilaw-dagitab ay para<strong>ng</strong> mga<br />
piraso <strong>ng</strong> apoy na ikinakalat <strong>sa</strong> kalawakan. Ka<strong>ng</strong>ina pa siya<strong>ng</strong> ta<strong>ng</strong>hali <strong>sa</strong> loob <strong>ng</strong> marusi<strong>ng</strong> na<br />
bakuran <strong>ng</strong> simbahan, nag<strong>sa</strong>wa na a<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> mga bisig <strong>sa</strong> wala pa<strong>ng</strong> tunog <strong>ng</strong> katuwaan.<br />
Bagkus a<strong>ng</strong> naroon ay bahaw na tunog <strong>ng</strong> babala. Babala<strong>ng</strong> ipinararamdam <strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong>alam<br />
<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> sikmura at sina<strong>sa</strong>pian pa <strong>ng</strong> takot na wari<strong>ng</strong> higad na guma-gapa<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong><br />
katawan.<br />
“Mama... Ale, palimos na po.”<br />
A<strong>ng</strong> marami<strong>ng</strong> mukha<strong>ng</strong> nagdaraan ay malalamig na para<strong>ng</strong> bato, a<strong>ng</strong> imbay <strong>ng</strong> mga<br />
kamay at hiwatig <strong>ng</strong> pagwawala<strong>ng</strong>-bahala, a<strong>ng</strong> hakba<strong>ng</strong> ay napapahalata <strong>ng</strong> pagmamadali <strong>ng</strong><br />
pag-iwas.<br />
“Palimos na po, ale... hindi pa po ako nanana<strong>ng</strong>hali!”<br />
Ku<strong>ng</strong> may pumapansin man <strong>sa</strong> panawagan ni Ado<strong>ng</strong>, a<strong>ng</strong> nakikita niya ay irap, pandidiri,<br />
pagkasuklam. “Pinaghahanapbuhay ‘yan <strong>ng</strong> mga magula<strong>ng</strong> para maisugal,” madalas naririnig<br />
ni Ado<strong>ng</strong>. Na<strong>sa</strong><strong>sa</strong>ktan siya, <strong>sa</strong>pagkat a<strong>ng</strong> bahagi <strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>u<strong>ng</strong>u<strong>sa</strong>p na iyon ay untag <strong>sa</strong> kaniya ni<br />
Ali<strong>ng</strong> Ebe<strong>ng</strong>, a<strong>ng</strong> matanda<strong>ng</strong> pilay na kaniya<strong>ng</strong> katabi <strong>sa</strong> dako<strong>ng</strong> liwa<strong>sa</strong>n <strong>ng</strong><br />
simbahan.<br />
At halos araw-araw, lagi siya<strong>ng</strong> napapaiyak, hindi lama<strong>ng</strong> niya ipinahahalata kay Ali<strong>ng</strong><br />
Ebe<strong>ng</strong>, ni kanino man <strong>sa</strong> naroroo<strong>ng</strong> nagpapalimos. Alam niya<strong>ng</strong> hindi maiiwa<strong>sa</strong>n a<strong>ng</strong> paghindi<br />
<strong>sa</strong> kaniya <strong>ng</strong> lima<strong>ng</strong> piso, <strong>sa</strong> lahat. Wala<strong>ng</strong> bawas.<br />
“May reklamo?” a<strong>ng</strong> nakasisindak na tinig ni Bruno. A<strong>ng</strong> mga mata nito’y nanlilisik<br />
kapag nagpatumpik-tumpik siya <strong>sa</strong> pagbibigay. At a<strong>ng</strong> mga kamay ni Ado<strong>ng</strong> ay ma<strong>ng</strong>i<strong>ng</strong>inig pa<br />
haba<strong>ng</strong> inilalagay niya <strong>sa</strong> ma<strong>sa</strong>kim na palad ni Bruno a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lapi, mga barya<strong>ng</strong> matagal di<strong>ng</strong><br />
kumalansi<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> bul<strong>sa</strong>, <strong>ng</strong>unit kailan man ay hindi nakarati<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> bituka.<br />
“Maawa na po kayo, Mama.. Ale.. gutom na gutom na ako!”<br />
A<strong>ng</strong> mga dai<strong>ng</strong> ay wala<strong>ng</strong> halaga, wari<strong>ng</strong> mga patak <strong>ng</strong> ulan <strong>sa</strong> malalaki<strong>ng</strong> bitak <strong>ng</strong><br />
lupa. A<strong>ng</strong> mga tao’y naghihikahos na rin. A<strong>ng</strong> panahon ay patuloy na ibinuburol <strong>ng</strong> karukhaan.<br />
A<strong>ng</strong> kampana ay tumutugtog at <strong>sa</strong> loob <strong>ng</strong> simbahan, pagkaraan <strong>ng</strong> maikli<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>ndali,<br />
narinig ni Ado<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> pagkilos <strong>ng</strong> mga tao<strong>ng</strong> papalabas, wari<strong>ng</strong> nagmamadali na tila ba <strong>sa</strong><br />
wala pa<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> oras na pagkakatigil <strong>sa</strong> simbahan ay napapaso, nakararamdam <strong>ng</strong> hapdi,<br />
hindi <strong>sa</strong> katawan, kundi <strong>sa</strong> kaluluwa. Natuwa si Ado<strong>ng</strong>. Pinagbuti niya a<strong>ng</strong> paglalahad <strong>ng</strong><br />
kaniya<strong>ng</strong> palad at pagtawag <strong>sa</strong> mga tao<strong>ng</strong> papalapit <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> kinaroroonan.<br />
“Malapit na<strong>ng</strong> dumati<strong>ng</strong> si Bruno...” ani Ali<strong>ng</strong> Ebe<strong>ng</strong> na wala<strong>ng</strong> sino ma<strong>ng</strong> pinatutu<strong>ng</strong>kulan.<br />
Manapa’y para <strong>sa</strong> lahat na maaari<strong>ng</strong> makarinig.<br />
Bigla<strong>ng</strong>-bigla, napawi a<strong>ng</strong> katuwaan ni Ado<strong>ng</strong>. Nilagom <strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> bituka a<strong>ng</strong> nararamdama<strong>ng</strong><br />
gutom. A<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>amba<strong>ng</strong> sumisigid na kilabot <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> mga laman at nagpapantindig<br />
<strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> mga balahibo ay wari<strong>ng</strong> dinaklot at itinapon <strong>sa</strong> malayo <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
mahiwaga<strong>ng</strong> kamay. Haba<strong>ng</strong> nagdaraan <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> harap a<strong>ng</strong> mga tao<strong>ng</strong> malamig, wala<strong>ng</strong><br />
awa, wala<strong>ng</strong> pakiramdam-nakadarama siya <strong>ng</strong> ku<strong>ng</strong> ano<strong>ng</strong> bagay na apoy <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong><br />
kalooban. Aywan niya ku<strong>ng</strong> bakit gayon a<strong>ng</strong> nararamdaman niya matapos mapawi a<strong>ng</strong><br />
kaniya<strong>ng</strong> gutom at pa<strong>ng</strong>amba. Ku<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> araw na niya<strong>ng</strong> nadarama iyon, at ha<strong>ng</strong>ga<strong>ng</strong> <strong>sa</strong><br />
<strong>ng</strong>ayon ay naroroon pa’t wari<strong>ng</strong> umuuntag <strong>sa</strong> kaniya na gumawa <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> marahas na bagay.<br />
Ila<strong>ng</strong> si<strong>ng</strong>ko<strong>ng</strong> barya a<strong>ng</strong> nalaglag <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> palad, hindi inilagay kundi inilaglag,<br />
<strong>sa</strong>pagkat a<strong>ng</strong> mga palad na nagbibigay ay nandidiri<strong>ng</strong> mapadikit <strong>sa</strong> marurusi<strong>ng</strong> na palad na<br />
wari ba<strong>ng</strong> mga kamay lama<strong>ng</strong> na maninipis a<strong>ng</strong> malinis. Dali-dali<strong>ng</strong> inilagay ni Ado<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> mga<br />
barya <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> lukbutan. Ilan pa<strong>ng</strong> barya a<strong>ng</strong> nalaglag <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> palad. At <strong>sa</strong> kaabalahan<br />
niya’y hindi na napansi<strong>ng</strong> kakaunti na a<strong>ng</strong> mga tao<strong>ng</strong> lumalabas mula <strong>sa</strong> simbahan. Nakita na<br />
naman ni Ado<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> mga mukha<strong>ng</strong> malamig, a<strong>ng</strong> imbay <strong>ng</strong> mga kamay na nagpapahiwatig <strong>ng</strong>
pagwawala<strong>ng</strong> bahala, a<strong>ng</strong> mga hakba<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> pagmamadali<strong>ng</strong> pag-iwas.<br />
“Ado<strong>ng</strong>... ayun na si Bruno” narinig niya<strong>ng</strong> wika ni Ali<strong>ng</strong> Ebe<strong>ng</strong>.<br />
Tinanaw ni Ado<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> ini<strong>ng</strong>uso <strong>sa</strong> kaniya ni Ali<strong>ng</strong> Ebe<strong>ng</strong>. Si Bruno <strong>ng</strong>a. A<strong>ng</strong> malapad<br />
na katawan, a<strong>ng</strong> namumutok na mga bisig. A<strong>ng</strong> maliit na ulo<strong>ng</strong> pinapa<strong>ng</strong>it <strong>ng</strong> suot na gora.<br />
Napadukot si Ado<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> bul<strong>sa</strong>. Dinama niya a<strong>ng</strong> mga barya roon. Malamig. At a<strong>ng</strong><br />
lamig na iyon ay wari<strong>ng</strong> dugo<strong>ng</strong> bigla<strong>ng</strong> umagos <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> mga ugat. Ngunit a<strong>ng</strong> lamig<br />
na iyon ay hindi naka<strong>sa</strong>pat upa<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> apoy na nararamdaman niya ka<strong>ng</strong>ina pa ay mamatay.<br />
Mahigpit niya<strong>ng</strong> kinulo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> palad a<strong>ng</strong> mga barya<strong>ng</strong> napagpalimu<strong>sa</strong>n.<br />
“Diyan na kayo, Ali<strong>ng</strong> Ebe<strong>ng</strong>... <strong>sa</strong>bihin ninyo kay Bruno na wala ako!” mabilis niya<strong>ng</strong><br />
sinabi <strong>sa</strong> matanda.<br />
“Ano? Naloloko ka na ba, Ado<strong>ng</strong>? Sa<strong>sa</strong>ktan ka ni Bruno. Nakita ka ni Bruno!”<br />
Narinig man ni Ado<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> sinabi <strong>ng</strong> matanda, nagpatuloy pa rin <strong>sa</strong> paglalakad, <strong>sa</strong> simula’y<br />
marahan, <strong>ng</strong>unit na<strong>ng</strong> makubli siya <strong>sa</strong> kabila <strong>ng</strong> bakod <strong>ng</strong> simbahan ay pumulas siya <strong>ng</strong><br />
takbo. Lumusot siya <strong>sa</strong> pagitan <strong>ng</strong> mga dyipni na mabagal <strong>sa</strong> pagtakbo. Sumiksik siya <strong>sa</strong><br />
kakapalan <strong>ng</strong> mga tao<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lu-<strong>sa</strong>lubo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> paglalakad. At akala niya’y nawala na siya <strong>sa</strong> loob<br />
<strong>ng</strong> sinuot niya<strong>ng</strong> mumunti<strong>ng</strong> iskinita.<br />
Sumandal siya <strong>sa</strong> poste <strong>ng</strong> ilaw-dagitab. Dinama niya a<strong>ng</strong> tigas niyon <strong>sa</strong> pamamagitan<br />
<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> likod. At <strong>sa</strong> mura<strong>ng</strong> isipa<strong>ng</strong> iyon ni Ado<strong>ng</strong> ay tumindig a<strong>ng</strong> tagumpay <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
musmos na paghihimagsik <strong>ng</strong> paglayo kay Bruno, <strong>ng</strong> paglayo <strong>sa</strong> Quiapo, <strong>ng</strong> paglayo <strong>sa</strong><br />
gutom, <strong>sa</strong> malalamig na mukha, <strong>sa</strong> makatu<strong>ng</strong>hay na simbahan, <strong>sa</strong> kaba<strong>ng</strong>i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> <strong>sa</strong> mula’t<br />
mula pa’y nakilala niya at kinasusuklaman. Muli<strong>ng</strong> dinama niya a<strong>ng</strong> mga barya <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong><br />
bul<strong>sa</strong>. At iyon ay matagal din niya<strong>ng</strong> ipinakalansi<strong>ng</strong>.<br />
“Ado<strong>ng</strong>!” Sinundan iyon <strong>ng</strong> papalapit na mga yabag.<br />
Napahindik si Ado<strong>ng</strong>. A<strong>ng</strong> ba<strong>sa</strong>g na tinig ay naghatid <strong>sa</strong> kaniya <strong>ng</strong> lagim. Ibig niya<strong>ng</strong><br />
tumakbo. Ibig niya<strong>ng</strong> ipagpatuloy a<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> paglayo. Ngunit a<strong>ng</strong> mga kamay ni Bruno ay<br />
para<strong>ng</strong> bakal na nakahawak na <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> bisig, niluluray a<strong>ng</strong> munti<strong>ng</strong> lakas na nagkakaroon<br />
<strong>ng</strong> kapa<strong>ng</strong>yariha<strong>ng</strong> maghimagsik laban <strong>sa</strong> gutom, <strong>sa</strong> pa<strong>ng</strong>amba at kaba<strong>ng</strong>i<strong>sa</strong>n.<br />
“Bitiwan mo ako! Bitiwan mo ako!” Naisigaw na lama<strong>ng</strong> ni Ado<strong>ng</strong>.<br />
Ngunit hindi na niya muli<strong>ng</strong> narinig a<strong>ng</strong> ba<strong>sa</strong>g na tinig. Naramdaman na lama<strong>ng</strong> niya a<strong>ng</strong><br />
malupit na palad ni Bruno. Natulig siya. Nahilo. At pagkaraan <strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>ndali, hindi na niya<br />
naramdaman a<strong>ng</strong> kaba<strong>ng</strong>i<strong>sa</strong>n <strong>sa</strong> kapayapaa<strong>ng</strong> bigla<strong>ng</strong> kumando<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> kaniya.<br />
d. Pagpapayaman (35 minuto)<br />
1. Ipatalakay <strong>sa</strong> mga mag-aaral a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>got <strong>sa</strong> sumusunod na tano<strong>ng</strong>:<br />
• Sino-sino a<strong>ng</strong> mga tauhan <strong>sa</strong> kuwento? Paano sila inilarawan <strong>sa</strong> kuwento?<br />
• Ano a<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> kalagayan <strong>sa</strong> buhay? Bakit mo ito na<strong>sa</strong>bi?<br />
• Sa iyo<strong>ng</strong> palagay, bakit inilarawan a<strong>ng</strong> lu<strong>ng</strong>sod bila<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> maba<strong>ng</strong>is na lugar?<br />
Paano mo ito nakita <strong>sa</strong> kuwento<strong>ng</strong> bina<strong>sa</strong>?<br />
• Ano-ano a<strong>ng</strong> nagi<strong>ng</strong> epekto <strong>sa</strong> buhay ni Ado<strong>ng</strong> nina Bruno, Ali<strong>ng</strong> Ebe<strong>ng</strong>, at <strong>ng</strong> Maynila?<br />
Paano nakaapekto a<strong>ng</strong> mga ito <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> buhay? Talakayin.<br />
• Ano-ano<strong>ng</strong> bagay a<strong>ng</strong> nais taka<strong>sa</strong>n ni Ado<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> buhay? Bakit?<br />
• Ku<strong>ng</strong> ikaw si Ado<strong>ng</strong>, gagawin mo rin ba a<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> ginawa<strong>ng</strong> pagtakas kay Bruno?<br />
Ipaliwanag a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>got.<br />
•<br />
2. Hatiin a<strong>ng</strong> klase <strong>sa</strong> lima. Pag<strong>sa</strong>ma-<strong>sa</strong>mahin a<strong>ng</strong> magkakapa<strong>ng</strong>kat. Ipagawa a<strong>ng</strong><br />
sumusunod na gawain <strong>sa</strong> bawat pa<strong>ng</strong>kat at pagkatapos ay iulat.<br />
Pa<strong>ng</strong>kat 1 – Gawan <strong>ng</strong> plot profile a<strong>ng</strong> damdamin <strong>ng</strong> tauhan mula <strong>sa</strong> simula ha<strong>ng</strong>ga<strong>ng</strong><br />
katapu<strong>sa</strong>n <strong>ng</strong> kuwento.<br />
Pa<strong>ng</strong>kat 2 – Mag<strong>sa</strong>liksik kaugnay <strong>ng</strong> mga karapatan <strong>ng</strong> kabataan. Pagkatapos ay ibahagi
ito <strong>sa</strong> klase.<br />
Pa<strong>ng</strong>kat 3 – I<strong>sa</strong>-i<strong>sa</strong>hin a<strong>ng</strong> mga karapatan <strong>ng</strong> kabataan na nilabag <strong>sa</strong> kuwento<strong>ng</strong> bina<strong>sa</strong>.<br />
Maghain <strong>ng</strong> mga solusyon o mu<strong>ng</strong>kahi ku<strong>ng</strong> paano<strong>ng</strong> mabi<strong>sa</strong><strong>ng</strong> maipatutupad a<strong>ng</strong> mga<br />
naba<strong>ng</strong>git na karapatan.<br />
Pa<strong>ng</strong>kat 4 – Kanino<strong>ng</strong> mga personalidad o grupo <strong>ng</strong> mga tao maaari<strong>ng</strong> ihalintulad a<strong>ng</strong><br />
mga tauhan <strong>sa</strong> bina<strong>sa</strong><strong>ng</strong> kuwento? Ipaliwanag.<br />
Pa<strong>ng</strong>kat 5 – Ka<strong>sa</strong>ma <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>kat, lumikha <strong>ng</strong> poster story map tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> bina<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
akda. Ilagay a<strong>ng</strong> sumusunod <strong>sa</strong> inyo<strong>ng</strong> gawain:<br />
• Simula<br />
• Papataas na aksyon<br />
• Kasukdulan<br />
• Pababa<strong>ng</strong> aksyon<br />
• Wakas<br />
Ikalawa<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Pagpapalawig (35 minuto)<br />
1. Pagsulat: Ikumpara a<strong>ng</strong> mga akda ni Abueg at Villanueva. Sa loob <strong>ng</strong> lima<strong>ng</strong> talata<strong>ng</strong> may<br />
maayos na simula at wakas, subuki<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>gutin a<strong>ng</strong> mga sumusunod na tano<strong>ng</strong>.<br />
• Ano a<strong>ng</strong> litaw na pak<strong>sa</strong> <strong>sa</strong> loob <strong>ng</strong> akda?<br />
• Paano naiba a<strong>ng</strong> pagtalakay <strong>ng</strong> mga akda <strong>sa</strong> pak<strong>sa</strong><strong>ng</strong> ito?<br />
• Epektibo ba nila<strong>ng</strong> naitatawid a<strong>ng</strong> men<strong>sa</strong>he <strong>sa</strong> kabila <strong>ng</strong> pagkakaroon <strong>ng</strong> pagkakaiba <strong>sa</strong><br />
pamamaraan? Patunayan a<strong>ng</strong> inyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>got.<br />
• Ano<strong>ng</strong> uri <strong>ng</strong> talab meron a<strong>ng</strong> dalawa<strong>ng</strong> akda <strong>sa</strong> paggamit nila <strong>ng</strong> bata bila<strong>ng</strong> mga<br />
pa<strong>ng</strong>unahi<strong>ng</strong> tauhan? Talakayin na<strong>ng</strong> mabuti.<br />
Nilalaman – 5 puntos<br />
Hu<strong>sa</strong>y <strong>sa</strong> pagbabahagi – 5 puntos<br />
Kabuuan – 10 puntos<br />
Pagbahaginin a<strong>ng</strong> klase kaugnay <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong> naisulat. Pumili lama<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> dalawa<strong>ng</strong> mag-aaral<br />
upa<strong>ng</strong> magbahagi. Siguruhi<strong>ng</strong> may oras a<strong>ng</strong> mga bata na magtano<strong>ng</strong> at magdebate tu<strong>ng</strong>kol<br />
<strong>sa</strong> mga nabuo<strong>ng</strong> ideya. Subuki<strong>ng</strong> magsimula <strong>ng</strong> debate <strong>sa</strong> klase tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> mga ideya<strong>ng</strong><br />
nabuo <strong>ng</strong> mga nagpresenta.<br />
b. Sintesis (20 minuto)<br />
Pabalikan <strong>sa</strong> mga mag-aaral a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> nagi<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>got <strong>sa</strong> tano<strong>ng</strong> bila<strong>ng</strong> 1-4. Ayon <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong><br />
pagsusuri <strong>sa</strong> teksto, paglistahin a<strong>ng</strong> mga mag-aaral <strong>ng</strong> mga inaakala nila<strong>ng</strong> epektibo<strong>ng</strong> paraan<br />
<strong>ng</strong> pagpapaluta<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> pak<strong>sa</strong> at karakteri<strong>sa</strong>syon <strong>ng</strong> tauhan <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> akda. Ipasulat a<strong>ng</strong> mga ideya<br />
<strong>sa</strong> kalahita<strong>ng</strong> Manila paper. Ipaskil <strong>sa</strong> klase a<strong>ng</strong> mga gawain. Mula <strong>sa</strong> mga nakapaskil na <strong>sa</strong>got,<br />
mag<strong>sa</strong>gawa <strong>ng</strong> talakayan a<strong>ng</strong> klase upa<strong>ng</strong> makabuo <strong>ng</strong> mga pamantayan o <stro<strong>ng</strong>>gabay</stro<strong>ng</strong>> <strong>sa</strong> pagsulat.<br />
c. Pa<strong>ng</strong>wakas na Pagtataya (5 minuto)<br />
Ipa<strong>sa</strong>got <strong>sa</strong> klase a<strong>ng</strong> sumusunod na pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>nay kaugnay <strong>ng</strong> bina<strong>sa</strong><strong>ng</strong> teksto. Isulat <strong>sa</strong> Manila<br />
paper a<strong>ng</strong> mga tano<strong>ng</strong>. Ipapa<strong>sa</strong> a<strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>got <strong>sa</strong> susunod na klase.<br />
1. Ano a<strong>ng</strong> hanapbuhay ni Ado<strong>ng</strong>?<br />
2. Sino a<strong>ng</strong> nagsisilbi<strong>ng</strong> amo ni Ado<strong>ng</strong>?<br />
3. Bakit nagpasya<strong>ng</strong> tumakbo at magtago si Ado<strong>ng</strong> na<strong>ng</strong><br />
malama<strong>ng</strong> paparati<strong>ng</strong> na a<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> amo?<br />
4. Ano a<strong>ng</strong> pananaw o ti<strong>ng</strong>in ni Ado<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> Maynila?<br />
5. Saan <strong>sa</strong> Maynila naghahanapbuhay si Ado<strong>ng</strong>?<br />
6. Ano a<strong>ng</strong> ti<strong>ng</strong>in <strong>ng</strong> mga tao kay Ado<strong>ng</strong>?
7. Bakit naaawa si Ado<strong>ng</strong> kay Ali<strong>ng</strong> Ebe<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> tuwi<strong>ng</strong> naiiisip at<br />
sina<strong>sa</strong>bi <strong>ng</strong> mga tao na pinaghahanapbuhay <strong>ng</strong> magula<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> anak?<br />
8. Ano a<strong>ng</strong> ginawa <strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> amo kay Ado<strong>ng</strong> na<strong>ng</strong> mahuli ito?<br />
9. Ano a<strong>ng</strong> na<strong>ng</strong>yari kay Ado<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> wakas <strong>ng</strong> kuwento?<br />
10. Bakit hindi gusto ni Ado<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> hanapbuhay?<br />
Ikatlo<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Pagpapalawig (50 minuto)<br />
Isulat a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lita<strong>ng</strong> “kahirapan” <strong>sa</strong> pi<strong>sa</strong>ra. Pabuuin <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> concept web a<strong>ng</strong> mga bata tu<strong>ng</strong>kol<br />
dito. Hatiin a<strong>ng</strong> klase <strong>sa</strong> anim na pa<strong>ng</strong>kat. Anyayahan sila<strong>ng</strong> magsulat <strong>ng</strong> maikli<strong>ng</strong> kuwento o<br />
kuwento<strong>ng</strong> pambata tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> mga sumusunod na pak<strong>sa</strong>.<br />
1. Pagkikita ni Nemo at Ando<strong>ng</strong>.<br />
2. Kuwento ni Ando<strong>ng</strong> bago magi<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> palaboy<br />
3. Kuwento ni Bruno noo<strong>ng</strong> siya ay bata pa.<br />
Sa una<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>mpu<strong>ng</strong> minuto (10 minuto), hayaa<strong>ng</strong> mag<strong>sa</strong>gawa <strong>ng</strong> brainstormi<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>kat<br />
tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> sumusunod:<br />
a. Ano a<strong>ng</strong> pak<strong>sa</strong><strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> pipiliin?<br />
b. Sino-sino a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> mga magigi<strong>ng</strong> tauhan? Ano a<strong>ng</strong> gagampanan <strong>ng</strong> mga ito?<br />
c. Paano sisimulan a<strong>ng</strong> kuwento? Ano a<strong>ng</strong> magaganap <strong>sa</strong> gitna<strong>ng</strong> bahagi? Paano<br />
wawaka<strong>sa</strong>n?<br />
A<strong>ng</strong> susunod na tatlumpu<strong>ng</strong> minuto (30 minuto) ay gugugulin <strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>kat <strong>sa</strong> pagsusulat <strong>ng</strong><br />
kanila<strong>ng</strong> kuwento. At a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>mpu<strong>ng</strong> minuto (10 minuto) ay ilaan <strong>sa</strong> pagbabahaginan upa<strong>ng</strong><br />
makapagbigay <strong>ng</strong> komento o suhestiyon a<strong>ng</strong> iba pa<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>kat. Matapos a<strong>ng</strong> gawain, maaari<strong>ng</strong><br />
ipauwi <strong>sa</strong> pa<strong>ng</strong>kat a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> naisulat at i-edit bago ipa<strong>sa</strong> <strong>sa</strong> <strong>guro</strong> <strong>sa</strong> susunod na pagkikita.<br />
Para <strong>sa</strong> mga gagawa <strong>ng</strong> kuwento<strong>ng</strong> pambata paalalahan sila <strong>sa</strong> nagi<strong>ng</strong> talakayan noo<strong>ng</strong><br />
nakaraa<strong>ng</strong> li<strong>ng</strong>go <strong>sa</strong> mga dapat sundin <strong>sa</strong> pagbuo nito.<br />
b. Proyekto (10 minuto)<br />
Ipakilala a<strong>ng</strong> proyekto na ipapa<strong>sa</strong> <strong>sa</strong> dulo <strong>ng</strong> ikalawa<strong>ng</strong> <strong>markahan</strong>. Dapat ay makabuo at<br />
makapagta<strong>ng</strong>hal a<strong>ng</strong> buo<strong>ng</strong> klase <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> dula na a<strong>ng</strong> mga tauhan ay a<strong>ng</strong> mga tauha<strong>ng</strong><br />
nakilala nila <strong>sa</strong> panitika<strong>ng</strong> naba<strong>sa</strong> nila noo<strong>ng</strong> una<strong>ng</strong> <strong>markahan</strong>, at panitika<strong>ng</strong> baba<strong>sa</strong>hin nila<br />
<strong>ng</strong>ayo<strong>ng</strong> ikalawa<strong>ng</strong> <strong>markahan</strong>.<br />
A<strong>ng</strong> hamon <strong>sa</strong> klase ay isipin ku<strong>ng</strong> paano a<strong>ng</strong> ugali at pananalita <strong>ng</strong> mga tauhan ku<strong>ng</strong> 12 o 13<br />
tao<strong>ng</strong> gula<strong>ng</strong> la<strong>ng</strong> sila (kasi<strong>ng</strong>-edad <strong>ng</strong> klase) at na<strong>sa</strong>dlak <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> kontemporaryo<strong>ng</strong> sitwasyon.<br />
Dapat ay mga 15-20 minuto lama<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> dula. Itata<strong>ng</strong>hal ito <strong>sa</strong> li<strong>ng</strong>go 21.<br />
Gamit a<strong>ng</strong> Manila paper, bumuo <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> talaan ku<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>an nakalagay a<strong>ng</strong> pamagat <strong>ng</strong><br />
panitika<strong>ng</strong> naba<strong>sa</strong> na nila, a<strong>ng</strong> mga tauhan <strong>sa</strong> bawat akda at a<strong>ng</strong> mga kata<strong>ng</strong>ian <strong>ng</strong> mga<br />
tauha<strong>ng</strong> naba<strong>ng</strong>git. Isulat ka<strong>sa</strong>ma <strong>ng</strong> klase a<strong>ng</strong> pamagat <strong>ng</strong> mga akda<strong>ng</strong> bina<strong>sa</strong> nila noo<strong>ng</strong><br />
una<strong>ng</strong> <strong>markahan</strong>. Balikan a<strong>ng</strong> mga tauha<strong>ng</strong> naka<strong>sa</strong>gupa na nila <strong>sa</strong> panitikan. Bubuuin <strong>ng</strong> mga<br />
mag-aaral a<strong>ng</strong> talaan—at a<strong>ng</strong> dula—tuwi<strong>ng</strong> may bakante sila<strong>ng</strong> oras. Giya nila a<strong>ng</strong> talaan <strong>sa</strong><br />
pagbuo <strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> dula.<br />
Ikaapat na Araw<br />
a. Pagtataya <strong>sa</strong> pagtataya (60 minuto)
Buod <strong>ng</strong> Li<strong>ng</strong>go 13 at 14<br />
Li<strong>ng</strong>go<br />
Tema<br />
Bataya<strong>ng</strong><br />
Pa<strong>ng</strong>nilalaman<br />
Pag-unawa <strong>sa</strong><br />
Napaki<strong>ng</strong>gan (PN)<br />
13 at 14 Lun<strong>sa</strong>ra<strong>ng</strong> Teksto 1 “Daraga<strong>ng</strong> Magayon”<br />
(halaw mula <strong>sa</strong> The<br />
Legends ni Damiana<br />
Eugenio)<br />
PN2A PN2Ac, PN2Ad<br />
Pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lita (PA) PA2A PA2Ac, PA2Ad<br />
Pagsulat (PU) PU2A PU2Ab, PU2Ac<br />
Pag-unawa <strong>sa</strong><br />
Bina<strong>sa</strong> (PB)<br />
Tatas TA1-4C, TA1-4D<br />
Pakikitu<strong>ng</strong>o <strong>sa</strong> Wika at<br />
Panitikan<br />
Nagkakaiba,<br />
Nagka-kai<strong>sa</strong><br />
Bataya<strong>ng</strong> Kakayahan<br />
PB2A, PB2B PB2Aa, PB2Ae, PB2Bb<br />
PW1-4A, PW1-4B<br />
Estratehiya <strong>sa</strong> Pag-aaral EP1-4A, EP1-4B<br />
LINGGO 13<br />
Araw<br />
Araw 1<br />
Araw 2<br />
Panimula<strong>ng</strong><br />
Pagtaya/<br />
Pagganyak/<br />
Introduksiyon<br />
Pinoy henyo:<br />
mga tauhan<br />
<strong>ng</strong> kuwento<br />
(20 minuto)<br />
Ilarawan<br />
a<strong>ng</strong> Bulka<strong>ng</strong><br />
Mayon<br />
(10 minuto)<br />
Presentasyon<br />
Pagba<strong>sa</strong> <strong>ng</strong><br />
“Daraga<strong>ng</strong><br />
Magayon”<br />
(10 minuto)<br />
Pagpapayaman<br />
Talakayan<br />
hi<strong>ng</strong>gil <strong>sa</strong><br />
kuwento<br />
(20 minuto)<br />
Paggawa <strong>ng</strong><br />
timeline ni<br />
Daraga<strong>ng</strong><br />
Magayon<br />
(20 minuto)<br />
Lun<strong>sa</strong>ra<strong>ng</strong> Teksto 2<br />
Li<strong>ng</strong>guha<strong>ng</strong> Tu<strong>ng</strong>uhin<br />
Pagpapalawig<br />
Maigsi<strong>ng</strong><br />
talakayan<br />
hi<strong>ng</strong>gil <strong>sa</strong><br />
pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lay<strong>sa</strong>y<br />
(10 minuto)<br />
“Kay Maria<strong>ng</strong> Makili<strong>ng</strong>”<br />
ni Edgar Samar<br />
Sintesis Pa<strong>ng</strong>wakas<br />
na Pagtataya<br />
Pagsulat <strong>ng</strong><br />
talambuhay<br />
ni Daraga<strong>ng</strong><br />
Magayon <strong>sa</strong><br />
iba-iba<strong>ng</strong><br />
punto-debista<br />
(30 minuto)<br />
Araw 3 Pagpapatuloy<br />
<strong>ng</strong> pagsusulat<br />
Pagsulat<br />
<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili<strong>ng</strong><br />
talambuhay
Araw Panimula<strong>ng</strong> Presentasyon PagpapaPagpapa- Pagtaya/<br />
Pagganyak/<br />
Introduksiyon<br />
yamanlawig Araw 3 at pagbabahagi<br />
<strong>ng</strong><br />
ila<strong>ng</strong> isinulat<br />
na talambuhay<br />
(20 minuto)<br />
Araw 4<br />
I. Mga Kagamitan<br />
Una<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Kartolina/malaki<strong>ng</strong> papel na naglalaman <strong>ng</strong> mga ipapahula para <strong>sa</strong> Pinoy henyo<br />
b. Larawan <strong>ng</strong> Bulka<strong>ng</strong> Mayon<br />
c. Kopya <strong>ng</strong> Alamant ni Daraga<strong>ng</strong> Magayon<br />
Sintesis Pa<strong>ng</strong>wakas<br />
na Pagtataya<br />
mula <strong>sa</strong><br />
punto-debista<br />
<strong>ng</strong><br />
i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> gamit<br />
(40 minuto)<br />
Pagtataya <strong>sa</strong><br />
pagtataya<br />
(60 minuto)<br />
Ikalawa<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Mga materyales <strong>sa</strong> paggawa <strong>ng</strong> timeline: Manila paper/craft paper/cartolina, mga pa<strong>ng</strong>kulay, o<br />
iba-iba<strong>ng</strong> papel<br />
II. Pamamaraan<br />
Una<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Panimula<strong>ng</strong> Pagtaya (20 minuto)<br />
Pumili <strong>ng</strong> lima<strong>ng</strong> pares <strong>ng</strong> mag-aaral na maglalaro <strong>ng</strong> Pinoy henyo. Sa mga hindi pa pamilyar <strong>sa</strong><br />
laro<strong>ng</strong> ito, naririto a<strong>ng</strong> mga panuto:<br />
1. Magbubunutan a<strong>ng</strong> mga pares upa<strong>ng</strong> malaman ku<strong>ng</strong> sino a<strong>ng</strong> mauuna <strong>sa</strong><br />
kanila<strong>ng</strong> maglalaro.<br />
2. A<strong>ng</strong> pares na maglalaro ay uupo na<strong>ng</strong> magkaharap. Pipili sila ku<strong>ng</strong> sino a<strong>ng</strong><br />
tagatano<strong>ng</strong> at ku<strong>ng</strong> sino a<strong>ng</strong> taga<strong>sa</strong>got.<br />
3. Bubunot a<strong>ng</strong> pares na maglalaro <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> piraso <strong>ng</strong> papel na mayroo<strong>ng</strong> numero na tutukoy<br />
<strong>sa</strong> ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> pahuhulaan <strong>sa</strong> kanila. A<strong>ng</strong> <strong>guro</strong> lama<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> nakakaalam ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong><br />
katumbas <strong>ng</strong> mga numero<strong>ng</strong> ito.<br />
4. Ididikit <strong>sa</strong> noo <strong>ng</strong> tagatano<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> malaki<strong>ng</strong> piraso <strong>ng</strong> papel o cartolina na naglalaman<br />
<strong>ng</strong> alinman <strong>sa</strong> mga sumusunod:<br />
• Magayon<br />
• Ulap<br />
• Pagtuga<br />
• Datu Makusog<br />
• Dawani<br />
5. Layunin <strong>ng</strong> tagatano<strong>ng</strong> na mahulaan a<strong>ng</strong> nilalaman <strong>ng</strong> cartolina na nakadikit <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong><br />
noo. Magagawa niya ito <strong>sa</strong> pamamagitan <strong>ng</strong> pagtatano<strong>ng</strong> na ma<strong>sa</strong><strong>sa</strong>got lama<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> oo, hindi,<br />
o puwede. Trabaho <strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> kapares na <strong>sa</strong>gutin na<strong>ng</strong> mahu<strong>sa</strong>y a<strong>ng</strong> mga ibinabato niya<strong>ng</strong><br />
tano<strong>ng</strong>.
6. Bigyan lama<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> minuto at tatlumpu<strong>ng</strong> segundo a<strong>ng</strong> bawat pares. A<strong>ng</strong> pares na<br />
pinakamabilis na makakahula a<strong>ng</strong> siya<strong>ng</strong> mananalo.<br />
7. Para <strong>sa</strong> laro lama<strong>ng</strong> na ito, mayroo<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> espesyal na panuto: bawal nila<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>bihin a<strong>ng</strong><br />
kanila<strong>ng</strong> hula ha<strong>ng</strong>ga<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> sigurado<strong>ng</strong>-sigurado na sila. Kapag sinabi na nila a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong><br />
hula at mali ito, titigil a<strong>ng</strong> relo at ituturi<strong>ng</strong> sila<strong>ng</strong> hindi nanalo. Kaya kaila<strong>ng</strong>an ay magtano<strong>ng</strong><br />
muna sila na<strong>ng</strong> magtano<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> mga kata<strong>ng</strong>ian at iba pa<strong>ng</strong> bagay bago sila ma<strong>ng</strong>hula. Gagawin<br />
ito upa<strong>ng</strong> hindi nila i<strong>sa</strong>-i<strong>sa</strong>hin lama<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> mga tauhan <strong>ng</strong> kuwento <strong>sa</strong> paghuhula.<br />
b. Introduksiyon (10 minuto)<br />
Pagkatapos <strong>ng</strong> laro, tanu<strong>ng</strong>in a<strong>ng</strong> mga mag-aaral ku<strong>ng</strong> ano-ano o sino-sino a<strong>ng</strong> mga pinahulaan.<br />
A<strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>got nila a<strong>ng</strong> magsisilbi <strong>sa</strong> inyo<strong>ng</strong> <stro<strong>ng</strong>>gabay</stro<strong>ng</strong>> <strong>sa</strong> ku<strong>ng</strong> gaano nila kagagap a<strong>ng</strong><br />
kuwento bago pa man a<strong>ng</strong> talakayan. Anupaman a<strong>ng</strong> magi<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>got <strong>ng</strong> klase, ipaalala na a<strong>ng</strong><br />
kuwento<strong>ng</strong> tatalakayin <strong>ng</strong>ayon ay i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> alamat tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> kaha<strong>ng</strong>a-ha<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong> lugar <strong>sa</strong> Filipinas.<br />
Pagkatapos, ipakita a<strong>ng</strong> larawan <strong>ng</strong> Bulka<strong>ng</strong> Mayon.<br />
Para <stro<strong>ng</strong>>gabay</stro<strong>ng</strong>>an a<strong>ng</strong> talakayan, naririto a<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> maaari<strong>ng</strong> itano<strong>ng</strong> o talakayin:<br />
1. Magbigay <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lita para ilarawan a<strong>ng</strong> Bulka<strong>ng</strong> Mayon.<br />
2. Bakit kaya ito nagi<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> landmark o icon <strong>ng</strong> Bikol at <strong>ng</strong> Filipinas?<br />
3. Ano a<strong>ng</strong> alam ninyo tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> Bikol at <strong>sa</strong> bulka<strong>ng</strong> ito? Ano a<strong>ng</strong> pamumuhay <strong>ng</strong> mga tao <strong>sa</strong><br />
Bikol? Paano sila naaapektuhan <strong>ng</strong> bulkan?<br />
Ilan <strong>sa</strong> mga maaari<strong>ng</strong> gamiti<strong>ng</strong> impormasyon:<br />
• A<strong>ng</strong> ibig <strong>sa</strong>bihin <strong>ng</strong> Magayon ay maganda.<br />
• Itinuturi<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> bulkan bila<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> perpekto<strong>ng</strong> apa, dahil <strong>sa</strong> simetriko<strong>ng</strong> hugis nito. Mabibila<strong>ng</strong><br />
la<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> bulkan o bundok na ganito <strong>sa</strong> mundo.<br />
• Pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>ka a<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>unahi<strong>ng</strong> ikinabubuhay <strong>ng</strong> mga tao <strong>sa</strong> Bikol. Aktibo a<strong>ng</strong> bulkan, ku<strong>ng</strong><br />
kaya’t malaki a<strong>ng</strong> epekto nito <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong> pamumuhay. Kapag pumutok a<strong>ng</strong> bulkan, hindi<br />
lama<strong>ng</strong> ari-arian a<strong>ng</strong> masisira kundi a<strong>ng</strong> lupa na kanila<strong>ng</strong> tinataniman.<br />
Pagkatapos, ihanda a<strong>ng</strong> klase para <strong>sa</strong> pakikinig <strong>sa</strong> kuwento <strong>ng</strong> Daraga<strong>ng</strong> Magayon.<br />
c. Presentasyon (10 minuto)<br />
Ikuwento <strong>sa</strong> klase a<strong>ng</strong> ‘Daraga<strong>ng</strong> Magayon.’<br />
A<strong>ng</strong> Alamat ni Daraga<strong>ng</strong> Magayon<br />
Katulad <strong>ng</strong> lahat <strong>ng</strong> alamat, na<strong>ng</strong>yari a<strong>ng</strong> kuwento<strong>ng</strong> ito noo<strong>ng</strong> una<strong>ng</strong> panahon. Naganap ito<br />
<strong>sa</strong> payapa<strong>ng</strong> rehiyon <strong>ng</strong> Ibalo<strong>ng</strong>, <strong>sa</strong> maliit na bayan <strong>ng</strong> Rawis, na pinamumunuan <strong>ng</strong> makataru<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong><br />
datu<strong>ng</strong> si Makusog. A<strong>ng</strong> a<strong>sa</strong>wa <strong>ng</strong> datu na si Dawani ay namatay <strong>sa</strong> pa<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong>anak.<br />
Kaya’t nanatili<strong>ng</strong> ii<strong>sa</strong> a<strong>ng</strong> anak ni Datu Makusog—i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> anak na babae<strong>ng</strong> wala<strong>ng</strong> kapares <strong>sa</strong><br />
kagandahan at kabaitan, si Daraga<strong>ng</strong> Magayon. Hindi tuloy nakapagtataka ku<strong>ng</strong> bakit dumadayo<br />
a<strong>ng</strong> napakarami<strong>ng</strong> manliligaw mula <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> tribu, kabila<strong>ng</strong> na a<strong>ng</strong> na<strong>sa</strong> malalayo<strong>ng</strong><br />
bayan, upa<strong>ng</strong> mabihag a<strong>ng</strong> puso <strong>ng</strong> dalaga. Ngunit wala ni i<strong>sa</strong> <strong>sa</strong> mga binata<strong>ng</strong> ito a<strong>ng</strong> nakakuha<br />
<strong>ng</strong> pagti<strong>ng</strong>in <strong>ng</strong> maganda<strong>ng</strong> binibini. Wala, kahit a<strong>ng</strong> makisig at mapagmataas na si<br />
Pagtuga, a<strong>ng</strong> dakila<strong>ng</strong> ma<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong>aso at datu <strong>ng</strong> Iraga. Kahit pa pinaulanan ni Pagtuga <strong>ng</strong> mga<br />
handog na ginto, perlas, at iba pa<strong>ng</strong> kayamanan a<strong>ng</strong> ama ni Magayon, ay hindi pa rin nito<br />
nakuha a<strong>ng</strong> loob <strong>ng</strong> dalaga.
Ngunit wala ni i<strong>sa</strong> <strong>sa</strong> mga binata<strong>ng</strong> ito a<strong>ng</strong> nakakuha <strong>ng</strong> pagti<strong>ng</strong>in <strong>ng</strong> maganda<strong>ng</strong> binibini.<br />
Wala, kahit a<strong>ng</strong> makisig at mapagmataas na si Pagtuga, a<strong>ng</strong> dakila<strong>ng</strong> ma<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong>aso at<br />
datu <strong>ng</strong> Iraga. Kahit pa pinaulanan ni Pagtuga <strong>ng</strong> mga handog na ginto, perlas, at iba pa<strong>ng</strong><br />
kayamanan a<strong>ng</strong> ama ni Magayon, ay hindi pa rin nito nakuha a<strong>ng</strong> loob <strong>ng</strong> dalaga.<br />
I<strong>sa</strong><strong>ng</strong> kata<strong>ng</strong>i-ta<strong>ng</strong>i<strong>ng</strong> binatilyo a<strong>ng</strong> nagpakita si Rawis: si Ulap, a<strong>ng</strong> tahimik <strong>ng</strong>unit matapa<strong>ng</strong><br />
na anak ni Datu Karilaya <strong>ng</strong> Katagalugan. Naglakad siya na<strong>ng</strong> malayo upa<strong>ng</strong> makita <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili<br />
niya<strong>ng</strong> mga mata a<strong>ng</strong> ipinagbuunyi<strong>ng</strong> kagandahan ni Daraga<strong>ng</strong> Magayon. Ngunit hindi katulad<br />
<strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> manliligaw, nagdahan-dahan si Ulap. Tiniis niya a<strong>ng</strong> magnakaw lama<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> mga<br />
sulyap mula <strong>sa</strong> malayo haba<strong>ng</strong> nagtatampi<strong>sa</strong>w si Daraga<strong>ng</strong> Magayon <strong>sa</strong> ilog <strong>ng</strong> Yawa.<br />
Pagkatapos <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> maula<strong>ng</strong> gabi, pumunta ulit si Magayon <strong>sa</strong> Ilog Yawa upa<strong>ng</strong> magtampi<strong>sa</strong>w.<br />
Nadulas siya <strong>sa</strong> batuhan at nahulog <strong>sa</strong> malamig na ilog. Dagli-dagli<strong>ng</strong> sumaklolo si Ulap<br />
at binuhat a<strong>ng</strong> na<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong>atog na dilag pabalik <strong>sa</strong> dalampasigan. Ito a<strong>ng</strong> nagi<strong>ng</strong> simula <strong>ng</strong> pagiibigan<br />
ni Daraga<strong>ng</strong> Magayon at ni Ulap.<br />
Ila<strong>ng</strong> beses pa<strong>ng</strong> nagtagpo si Ulap at si Daraga<strong>ng</strong> Magayon. Ha<strong>ng</strong>ga<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> araw, sinundan<br />
ni Ulap si Magayon <strong>sa</strong> pag-uwi. Pagdati<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> bahay ni Datu Makusog, buo<strong>ng</strong> lakas<br />
na<strong>ng</strong> loob na ibinaon ni Ulap a<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> sibat <strong>sa</strong> hagdan. Ipinapahiwatig nito a<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong><br />
kagustuha<strong>ng</strong> paka<strong>sa</strong>lan si Magayon. Wala<strong>ng</strong> nagawa si Magayon kundi mamula, magpigil <strong>ng</strong><br />
tawa, at umiwas <strong>ng</strong> ti<strong>ng</strong>in. Dahil dito, napagtanto ni Datu Makusog na umiibig a<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong><br />
nag-ii<strong>sa</strong><strong>ng</strong> anak, kaya’t hindi na siya nagpahayag <strong>ng</strong> kahit ano<strong>ng</strong> pagta<strong>ng</strong>gi. Tuwa<strong>ng</strong>-tuwa<br />
si Magayon at si Ulap. Binalak nila<strong>ng</strong> gawin a<strong>ng</strong> ka<strong>sa</strong>lan pagkalipas <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> buwan upa<strong>ng</strong><br />
mabalitaan ni Ulap a<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> mga kababayan, at upa<strong>ng</strong> makapaghanda na<strong>ng</strong> husto para<br />
<strong>sa</strong> pagdiriwa<strong>ng</strong>.<br />
Mabilis na kumalat a<strong>ng</strong> maganda<strong>ng</strong> balita. Nakarati<strong>ng</strong> agad ito kay Pagtuga, na namula <strong>sa</strong><br />
galit.<br />
Na<strong>ng</strong> ma<strong>ng</strong>aso si Datu Makusog, dinakip siya ni Pagtuga. Nagpadala si Pagtuga <strong>ng</strong> men<strong>sa</strong>he<br />
kay Magayon, nagbabanta<strong>ng</strong> papatayin a<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> ama at maghahasik <strong>ng</strong> digmaan <strong>sa</strong><br />
kaniya<strong>ng</strong> bayan ku<strong>ng</strong> hindi siya pakaka<strong>sa</strong>lan.<br />
Sinunod ni Magayon a<strong>ng</strong> kahili<strong>ng</strong>an ni Pagtuga, labag man <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> kalooban. Agad-agad<br />
na inihanda a<strong>ng</strong> ka<strong>sa</strong>lan. Na<strong>ng</strong> malaman ni Ulap a<strong>ng</strong> ma<strong>sa</strong>klap na pa<strong>ng</strong>yayari, nagmadali<br />
siya pabalik <strong>ng</strong> Rawis ka<strong>sa</strong>ma a<strong>ng</strong> pinakamagigiti<strong>ng</strong> niya<strong>ng</strong> mandirigma.<br />
Kasisimula pa lama<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> seremonya na<strong>ng</strong> dumati<strong>ng</strong> sina Ulap. Sa halip na i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> pagdiriwa<strong>ng</strong><br />
para <strong>sa</strong> ka<strong>sa</strong>l, i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> madugo<strong>ng</strong> labanan a<strong>ng</strong> naganap. Napuno a<strong>ng</strong> la<strong>ng</strong>it <strong>ng</strong> mga palaso.<br />
Napuno a<strong>ng</strong> ha<strong>ng</strong>in <strong>ng</strong> tunog <strong>ng</strong> nagkikiski<strong>sa</strong><strong>ng</strong> bolo. Nagtuos si Ulap at si Pagtuga, i<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
labanan para <strong>sa</strong> kamay <strong>ng</strong> nag-ii<strong>sa</strong><strong>ng</strong> si Magayon.<br />
Nadaig at napasla<strong>ng</strong> ni Ulap si Pagtuga. Ma<strong>sa</strong>ya<strong>ng</strong> sinalubo<strong>ng</strong> ni Magayon si Ulap, akma<strong>ng</strong><br />
yayakapin—na<strong>ng</strong> bigla<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> ligaw na palaso a<strong>ng</strong> tumama <strong>sa</strong> likod <strong>ng</strong> dalaga. At haba<strong>ng</strong><br />
<strong>sa</strong>po-<strong>sa</strong>po ni Ulap a<strong>ng</strong> nag-aagaw-hini<strong>ng</strong>a niya<strong>ng</strong> iniibig, bigla siya<strong>ng</strong> sinibat <strong>sa</strong> likod <strong>ng</strong><br />
i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> kawal ni Pagtuga. Agad na hinataw ni Datu Makusog a<strong>ng</strong> kawal <strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> minasbad,<br />
i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> matalim na bolo.<br />
Pagkatapos <strong>ng</strong> mabilis na pa<strong>ng</strong>yayari<strong>ng</strong> iyon, tumahimik a<strong>ng</strong> lahat <strong>ng</strong> mandirigma. Tumigil<br />
a<strong>ng</strong> digmaan. Sa halip na marinig a<strong>ng</strong> kasiyahan <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> pagdiriwa<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> ka<strong>sa</strong>lan, mga hikbi
at hagulgol para <strong>sa</strong> mga pumanaw a<strong>ng</strong> lumuta<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> ha<strong>ng</strong>in. Kahit na halos wala<strong>ng</strong> makita<br />
dahil <strong>sa</strong> wala<strong>ng</strong>-tigil na pagluha si Datu Makusog, naghukay siya na<strong>ng</strong> naghukay. Na<strong>ng</strong><br />
matapos, nilibi<strong>ng</strong> niya a<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> nag-ii<strong>sa</strong><strong>ng</strong> anak na si Magayon, at a<strong>ng</strong> nag-ii<strong>sa</strong> nito<strong>ng</strong><br />
pag-ibig na si Ulap, na<strong>ng</strong> magkatabi at magkayakap.<br />
Haba<strong>ng</strong> lumilipas a<strong>ng</strong> mga araw, unti-unti<strong>ng</strong> tumaas a<strong>ng</strong> lupa<strong>ng</strong> pinaglibi<strong>ng</strong>an kina Ulap at<br />
Magayon. Tumaas ito na<strong>ng</strong> tumaas, at di nagtagal, sinamahan ito <strong>ng</strong> pagyanig <strong>ng</strong> lupa at pagtilapon<br />
<strong>ng</strong> nagbabaga<strong>ng</strong> mga bato. Naniniwala a<strong>ng</strong> mga matatanda na kapag na<strong>ng</strong>yayari ito,<br />
ginagalit ni Pagtuga a<strong>ng</strong> bulkan upa<strong>ng</strong> maibalik <strong>sa</strong> kaniya a<strong>ng</strong> mga kayamana<strong>ng</strong> iniregalo niya<br />
kay Magayon—mga regalo<strong>ng</strong> inilibi<strong>ng</strong> ka<strong>sa</strong>ma <strong>ng</strong> dalaga <strong>sa</strong><strong>ng</strong>-ayon <strong>sa</strong> mga luma<strong>ng</strong><br />
paniniwala.<br />
May mga araw ku<strong>ng</strong> kailan natatakpan <strong>ng</strong> mga ulap a<strong>ng</strong> tuktok <strong>ng</strong> bulkan. Sina<strong>sa</strong>bi <strong>ng</strong> mga<br />
matatanda na kapag na<strong>ng</strong>yayari ito, hinahalikan ni Ulap si Magayon. At ku<strong>ng</strong> pagkatapos nito<br />
ay maraha<strong>ng</strong> dumampi a<strong>ng</strong> ulan <strong>sa</strong> magiliw na libis <strong>ng</strong> bulkan, naniniwala a<strong>ng</strong> mga<br />
matatanda<strong>ng</strong> lumuluha si Ulap.<br />
Pagkatapos <strong>ng</strong> mahaba<strong>ng</strong> panahon ay umigsi na a<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>alan ni Magayon at nagi<strong>ng</strong> Mayo<strong>ng</strong><br />
o Mayon. Ngunit ha<strong>ng</strong>ga<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> ka<strong>sa</strong>lukuyan, kahit na maaliwalas a<strong>ng</strong> panahon, i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> anino <strong>ng</strong><br />
ma<strong>sa</strong>limuot na kuwento <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> natata<strong>ng</strong>i<strong>ng</strong> dalaga at <strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> iniibig a<strong>ng</strong> bumabalo<strong>ng</strong><br />
<strong>sa</strong> maganda<strong>ng</strong> bayan ni Daraga<strong>ng</strong> Magayon.<br />
d. Pagpapayaman (20 minuto)<br />
Maaari<strong>ng</strong> gamitin a<strong>ng</strong> sumusunod na mga tano<strong>ng</strong> at gawain upa<strong>ng</strong> ma<stro<strong>ng</strong>>gabay</stro<strong>ng</strong>>an a<strong>ng</strong> inyo<strong>ng</strong> talakayan<br />
hi<strong>ng</strong>gil <strong>sa</strong> kuwento<strong>ng</strong> ‘Daraga<strong>ng</strong> Magayon.’<br />
Ilarawan a<strong>ng</strong> bawat tauhan <strong>sa</strong> kuwento. Maaari<strong>ng</strong> gumawa <strong>ng</strong> listahan <strong>sa</strong> pi<strong>sa</strong>ra na siya<strong>ng</strong> pupunan<br />
<strong>ng</strong> mga estudyante.<br />
• Paano sinuyo ni Pagtuga si Magayon? Paano sinuyo ni Ulap si Magayon? Bakit kaya si Ulap<br />
a<strong>ng</strong> nakakuha <strong>ng</strong> puso ni Magayon?<br />
• Makatwiran ba a<strong>ng</strong> nagi<strong>ng</strong> reaksiyon ni Pagtuga na<strong>ng</strong> marinig niya a<strong>ng</strong> pagpapaka<strong>sa</strong>l ni<br />
Magayon kay Ulap? Bakit o bakit hindi?<br />
Talakayin a<strong>ng</strong> huli<strong>ng</strong> kataga<strong>ng</strong> ito: “Ha<strong>ng</strong>ga<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> ka<strong>sa</strong>lukuyan, kahit na maaliwalas a<strong>ng</strong> panahon,<br />
i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> anino <strong>ng</strong> ma<strong>sa</strong>limuot na kuwento <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> natata<strong>ng</strong>i<strong>ng</strong> dalaga at <strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> iniibig a<strong>ng</strong><br />
bumabalo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> maganda<strong>ng</strong> bayan ni Daraga<strong>ng</strong> Magayon.” Bakit kaya sinabi na a<strong>ng</strong> anino <strong>ng</strong><br />
ma<strong>sa</strong>limuot na kuwento a<strong>ng</strong> bumabalo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> bayan, <strong>sa</strong> halip na simple<strong>ng</strong> bulkan la<strong>ng</strong>?<br />
Sa inyo<strong>ng</strong> palagay, bakit kaya kinaila<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong> magi<strong>ng</strong> ma<strong>sa</strong>klap a<strong>ng</strong> alamat na ito? Posible ba<strong>ng</strong><br />
magi<strong>ng</strong> ma<strong>sa</strong>ya a<strong>ng</strong> alamat <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> bulkan? Bakit o bakit hindi?<br />
Magbahagi <strong>ng</strong> mga alam ninyo<strong>ng</strong> alamat hi<strong>ng</strong>gil <strong>sa</strong> mga sikat na anyo<strong>ng</strong> lupa o tubig.<br />
(Maaari<strong>ng</strong> sikat <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong> komunidad, hal., i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> matanda<strong>ng</strong> puno). Bakit kaya nagkaroon <strong>ng</strong><br />
ganoo<strong>ng</strong> alamat?<br />
Ikalawa<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Pagpapayaman (20 minuto)<br />
Mabilis na talakayin a<strong>ng</strong> anyo <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> timeline. Ku<strong>ng</strong> maaari ay magpakita <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> halimbawa<br />
nito. Pagkatapos, hatiin a<strong>ng</strong> klase <strong>sa</strong> grupo <strong>ng</strong> lima ha<strong>ng</strong>ga<strong>ng</strong> anim na miyembro. Bawat grupo ay<br />
aata<strong>sa</strong><strong>ng</strong> gumawa <strong>ng</strong> timeline <strong>ng</strong> kuwento ni Daraga<strong>ng</strong> Magayon, gamit a<strong>ng</strong> Manila/craft paper o
cartolina. Ilan <strong>sa</strong> mga panuto na maaari<strong>ng</strong> sundin:<br />
1.Sa halip na ek<strong>sa</strong>kto<strong>ng</strong> panahon/oras/pet<strong>sa</strong>, gamitin a<strong>ng</strong> mga mahahalaga<strong>ng</strong><br />
pa<strong>ng</strong>yayari bila<strong>ng</strong> mga yugto <strong>sa</strong> timeline<br />
2.Ha<strong>ng</strong>ga’t maaari, tukuyin ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> na<strong>ng</strong>yayari <strong>sa</strong> bawat tauhan <strong>sa</strong> bawat<br />
yugto <strong>ng</strong> timeline<br />
3.Maaari<strong>ng</strong> gawi<strong>ng</strong> higit na grapiko a<strong>ng</strong> timeline ku<strong>ng</strong> nanaisin -- puwede<strong>ng</strong> kakaunti<br />
a<strong>ng</strong> teksto at marami<strong>ng</strong> ilustrasyon, basta’t madali<strong>ng</strong> maintindihan<br />
b. Pagpapalawig (10 minuto)<br />
Ipapaskil <strong>ng</strong> mga mag-aaral a<strong>ng</strong> ginawa nila<strong>ng</strong> timeline <strong>sa</strong> loob <strong>ng</strong> silid. Talakayin ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong><br />
pagkakaiba <strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> ginawa <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lay<strong>sa</strong>y. Narito a<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> <stro<strong>ng</strong>>gabay</stro<strong>ng</strong>> na tano<strong>ng</strong> na<br />
maaari<strong>ng</strong> gamitin <strong>sa</strong> talakayan:<br />
• Ku<strong>ng</strong> kunwari ay hindi ninyo naba<strong>sa</strong> a<strong>ng</strong> alamat, at nakita lama<strong>ng</strong> ito<strong>ng</strong> timeline, magigi<strong>ng</strong><br />
malinaw kaya ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> mga pa<strong>ng</strong>yayari <strong>sa</strong> buhay ni Daraga<strong>ng</strong> Magayon?<br />
• Ano a<strong>ng</strong> na<strong>sa</strong> bina<strong>sa</strong> ninyo<strong>ng</strong> alamat na wala o hindi ninyo mailagay dito <strong>sa</strong> timeline na ito?<br />
• Ano kaya a<strong>ng</strong> maaari<strong>ng</strong> lamanin <strong>ng</strong> mga kuwento na hindi maaari<strong>ng</strong> lamanin <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> timeline?<br />
Mula dito, maaari<strong>ng</strong> talakayin na<strong>ng</strong> maigsi a<strong>ng</strong> tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lay<strong>sa</strong>y. Maaari<strong>ng</strong> gamiti<strong>ng</strong><br />
<stro<strong>ng</strong>>gabay</stro<strong>ng</strong>> a<strong>ng</strong> mga sumusunod:<br />
• Punto-de-bista: dahil may malinaw na boses a<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lay<strong>sa</strong>y, maaari ito<strong>ng</strong> magkaroon<br />
<strong>ng</strong> malinaw na punto-de-bista o pina<strong>ng</strong>gagali<strong>ng</strong>an <strong>ng</strong> boses. Limitado a<strong>ng</strong> maaari<strong>ng</strong><br />
i<strong>sa</strong>lay<strong>sa</strong>y <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tauhan <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> mga karana<strong>sa</strong>n, di katulad <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tagapag<strong>sa</strong>lay<strong>sa</strong>y<br />
na nakakikita <strong>ng</strong> lahat.<br />
• Damdamin: ulit, dahil may malinaw na boses a<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lay<strong>sa</strong>y, maaari ito<strong>ng</strong> makapagpahayag<br />
<strong>ng</strong> malinaw na damdamin, lalo na ku<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> nag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lay<strong>sa</strong>y ay i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tauhan na<br />
kabila<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> kuwento.<br />
• Kaayu<strong>sa</strong>n: katulad <strong>ng</strong> timeline, mayroo<strong>ng</strong> malinaw na pagkakasunod-sunod <strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>yayari <strong>sa</strong><br />
i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lay<strong>sa</strong>y. Gayunpaman, hindi kinakaila<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong> sunod-sunod a<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>yayari<strong>ng</strong> ito. Hal.,<br />
maaari<strong>ng</strong> magsimula a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lay<strong>sa</strong>y <strong>sa</strong> katapu<strong>sa</strong>n <strong>ng</strong> buhay <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tauhan, na unti-unti<strong>ng</strong><br />
babalik <strong>sa</strong> simula <strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> buhay.<br />
c. Pagkakawi<strong>ng</strong> (30 minuto)<br />
Ata<strong>sa</strong>n a<strong>ng</strong> mga mag-aaral na sumulat <strong>ng</strong> talambuhay ni Daraga<strong>ng</strong> Magayon. Ipaliwanag na a<strong>ng</strong><br />
talambuhay ay i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> simple<strong>ng</strong> pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lay<strong>sa</strong>y <strong>ng</strong> na<strong>ng</strong>yari <strong>sa</strong> buhay <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tao. Ngunit <strong>sa</strong> halip<br />
na i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> karaniwa<strong>ng</strong> talambuhay a<strong>ng</strong> isusulat nila, kaila<strong>ng</strong>an nila<strong>ng</strong> gawin ito <strong>sa</strong> mata <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
tauhan <strong>ng</strong> kuwento. Bawat ka<strong>sa</strong>pi <strong>ng</strong> grupo ay mamimili <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tauhan lama<strong>ng</strong> (bawal umulit <strong>ng</strong><br />
tauhan <strong>sa</strong> loob <strong>ng</strong> grupo):<br />
• Magayon<br />
• Ulap<br />
• Pagtuga<br />
• Datu Makusog<br />
• Dawani<br />
• Di-kilala<strong>ng</strong> kawal ni Pagtuga/Makusog/Ulap<br />
Tandaan, kaila<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> talambuhay ay na<strong>sa</strong> punto-de-bista <strong>ng</strong> tauha<strong>ng</strong> pinili nila. Ibig <strong>sa</strong>bihin<br />
ay may limitasyon <strong>ng</strong> nalalaman a<strong>ng</strong> bawat tauhan (hal., hindi puwede<strong>ng</strong> alam ni Pagtuga a<strong>ng</strong><br />
pag<strong>sa</strong>lo ni Ulap kay Magayon <strong>sa</strong> ilog, dahil wala siya doon). Maaari<strong>ng</strong> magdagdag <strong>ng</strong> mga<br />
detalye na wala <strong>sa</strong> bina<strong>sa</strong><strong>ng</strong> alamat (hal., ku<strong>ng</strong> si Dawani a<strong>ng</strong> pipiliin, maaari<strong>ng</strong> tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong><br />
kaniya<strong>ng</strong> pagbubuntis kay Magayon a<strong>ng</strong> ikukuwento). Basta’t huwag kalimuta<strong>ng</strong> tu<strong>ng</strong>kol dapat <strong>sa</strong><br />
buhay ni Magayon a<strong>ng</strong> sentro <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lay<strong>sa</strong>y, hindi tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> buhay <strong>ng</strong> tauhan.
Gawin ito na<strong>ng</strong> hindi bababa <strong>sa</strong> tatlo<strong>ng</strong> talata.<br />
Ikatlo<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Sintesis (20 minuto)<br />
Bigyan <strong>ng</strong> maigsi<strong>ng</strong> panahon a<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> mga kinula<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> oras noo<strong>ng</strong> nakaraa<strong>ng</strong> araw upa<strong>ng</strong><br />
tapusin a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> mga talambuhay ni Daraga<strong>ng</strong> Magayon. Pagkatapos, himukin a<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong><br />
mga mag-aaral na ibahagi a<strong>ng</strong> mga isinulat nila<strong>ng</strong> mga talambuhay.<br />
b. Pa<strong>ng</strong>wakas na Pagtataya (40 minuto)<br />
Susulat muli a<strong>ng</strong> mga mag-aaral <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> talambuhay, <strong>ng</strong>unit <strong>ng</strong>ayon a<strong>ng</strong> pak<strong>sa</strong> ay a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili nila.<br />
Gayunpaman, ma<strong>ng</strong>yayari ito <strong>sa</strong> mata <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> bagay--hindi puwede<strong>ng</strong> tao, kaila<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong> bagay<br />
(hal., unan, bag, libro). Maaari sila<strong>ng</strong> gumamit <strong>ng</strong> anuma<strong>ng</strong> estilo para gawin a<strong>ng</strong> talambuhay na<br />
ito. Ila<strong>ng</strong> halimbawa:<br />
• I<strong>sa</strong><strong>ng</strong> lapis na ginagamit <strong>ng</strong> estudyante <strong>sa</strong> pagsusulat <strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> diary. Ikinukuwento <strong>ng</strong> lapis<br />
ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> nararamdaman niya <strong>sa</strong> mga isinusulat <strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> amo.<br />
• I<strong>sa</strong><strong>ng</strong> cd/mp3 player na alam ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> na<strong>ng</strong>yayari <strong>sa</strong> estudyante batay la<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> mga<br />
pinapatugtog na musika <strong>sa</strong> kaniya.<br />
• I<strong>sa</strong><strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lamin <strong>sa</strong> mata, na isina<strong>sa</strong>lay<strong>sa</strong>y a<strong>ng</strong> mga nakikita pati na rin a<strong>ng</strong> mga hindi<br />
napapansin <strong>ng</strong> estudyante.<br />
Maaari<strong>ng</strong> magi<strong>ng</strong> malikhain a<strong>ng</strong> mga mag-aaral <strong>sa</strong> gagawi<strong>ng</strong> talambuhay. Hindi kinakaila<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong><br />
buo<strong>ng</strong> buhay a<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lay<strong>sa</strong>y nila; tandaan na punto-de-bista pa rin ito <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> gamit.<br />
Samakatwid, a<strong>ng</strong> maaari lama<strong>ng</strong> malaman <strong>ng</strong> bagay na pinili nila ay a<strong>ng</strong> mga pagkakatao<strong>ng</strong><br />
ginagamit a<strong>ng</strong> mga ito <strong>ng</strong> estudyante, o a<strong>ng</strong> mga sina<strong>sa</strong>bi <strong>ng</strong> estudyante haba<strong>ng</strong> na<strong>sa</strong> malapit na<br />
lugar a<strong>ng</strong> bagay na iyon.<br />
Gawin ito na<strong>ng</strong> hindi bababa <strong>sa</strong> apat na talata.<br />
Ikaapat na Araw<br />
a. Pagtataya <strong>sa</strong> pagtataya (60 minuto)<br />
LINGGO 14<br />
Araw<br />
Araw 1<br />
Panimula<strong>ng</strong><br />
Pagtaya/<br />
Pagganyak/<br />
Introduksiyon<br />
Pag-alala <strong>sa</strong><br />
alamat ni<br />
Daraga<strong>ng</strong><br />
Magayon<br />
(5 minuto)<br />
Pagkumpara<br />
<strong>sa</strong> alamat <strong>ng</strong><br />
Bulka<strong>ng</strong><br />
Mayon <strong>sa</strong><br />
alamat <strong>ng</strong><br />
Bundok<br />
Makili<strong>ng</strong><br />
(20 minuto)<br />
Presentasyon<br />
Pagba<strong>sa</strong> <strong>ng</strong><br />
“Kay<br />
Maria<strong>ng</strong><br />
Makili<strong>ng</strong>”<br />
(10 minuto)<br />
Pagpapayaman<br />
Talakayan<br />
hi<strong>ng</strong>gil <strong>sa</strong><br />
tula<br />
(25 minuto)<br />
Pagpapalawig<br />
Sintesis Pa<strong>ng</strong>wakas<br />
na Pagtataya
LINGGO 14<br />
Araw Panimula<strong>ng</strong> Presentasyon PagpapaPagpapa- Pagtaya/<br />
Pagganyak/<br />
Introduksiyon<br />
yamanlawig Araw 2<br />
Pagbabahagi Talakayan<br />
<strong>sa</strong> grupo <strong>ng</strong> hi<strong>ng</strong>gil <strong>sa</strong><br />
mga <strong>sa</strong>rili<strong>ng</strong> paghaham-<br />
karana<strong>sa</strong>n bi<strong>ng</strong><br />
<strong>ng</strong> pagkaulila (20 minuto)<br />
(10 minuto)<br />
Araw 3<br />
Araw 4<br />
I. Mga Kagamitan<br />
a. Larawan <strong>ng</strong> Bundok Mayon at Bundok Makili<strong>ng</strong><br />
b. Kopya <strong>ng</strong> tula<strong>ng</strong> Kay Maria<strong>ng</strong> Makili<strong>ng</strong> ni Edgar Calabia Samar<br />
Sintesis Pa<strong>ng</strong>wakas<br />
na Pagtataya<br />
Pagsulat <strong>ng</strong><br />
tula tu<strong>ng</strong>kol<br />
<strong>sa</strong> karana<strong>sa</strong>n<br />
<strong>ng</strong> pagkaulila<br />
na<br />
gumagamit<br />
<strong>ng</strong> paghahambi<strong>ng</strong><br />
(30 minuto)<br />
Pagbabahagi<br />
<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> isinulat<br />
na tula<br />
(15 minuto)<br />
Panahon <strong>ng</strong><br />
paggawa <strong>ng</strong><br />
proyekto (45<br />
minuto)<br />
Pagtataya <strong>sa</strong><br />
pagtataya<br />
(60 minuto)<br />
II. Pamamaraan<br />
Una<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Panimula<strong>ng</strong> Pagtaya (5 minuto)<br />
Bago magsimula a<strong>ng</strong> talakayan hi<strong>ng</strong>gil <strong>sa</strong> bago<strong>ng</strong> teksto, ipaskil muli a<strong>ng</strong> larawan <strong>ng</strong> Bulka<strong>ng</strong><br />
Mayon <strong>sa</strong> pi<strong>sa</strong>ra at tanu<strong>ng</strong>in <strong>sa</strong> klase ku<strong>ng</strong> naaalala pa ba nila a<strong>ng</strong> alamat <strong>ng</strong> pinagmulan <strong>ng</strong><br />
bulka<strong>ng</strong> ito. Mabilis na ipabuod <strong>sa</strong> klase a<strong>ng</strong> na<strong>ng</strong>yari <strong>sa</strong> alamat ni Daraga<strong>ng</strong> Magayon.<br />
b. Introduksiyon (20 minuto)<br />
Ipaskil a<strong>ng</strong> larawan <strong>ng</strong> Bundok Makili<strong>ng</strong> katabi <strong>ng</strong> larawan <strong>ng</strong> Bulka<strong>ng</strong> Mayon. Upa<strong>ng</strong> <stro<strong>ng</strong>>gabay</stro<strong>ng</strong>>an<br />
a<strong>ng</strong> panimula<strong>ng</strong> talakayan, narito a<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> maaari<strong>ng</strong> itano<strong>ng</strong> at <strong>sa</strong>bihin:<br />
• Ilarawan <strong>ng</strong>a ninyo a<strong>ng</strong> Bundok Makili<strong>ng</strong>. Ano<strong>ng</strong> pagkakaiba nito <strong>sa</strong> Bulka<strong>ng</strong> Mayon? Ano<br />
a<strong>ng</strong> kahubog <strong>ng</strong> Bundok Makili<strong>ng</strong>?<br />
• May nakakaalam ba dito <strong>ng</strong> alamat <strong>ng</strong> Bundok Makili<strong>ng</strong>?<br />
• Ku<strong>ng</strong> wala pa: Sa ti<strong>ng</strong>in ninyo, ano kaya a<strong>ng</strong> puwede<strong>ng</strong> magi<strong>ng</strong> alamat <strong>ng</strong> bundok na ito?<br />
Ano kaya a<strong>ng</strong> pagkakapareho <strong>ng</strong> alamat na iyon <strong>sa</strong> alamat ni Daraga<strong>ng</strong> Magayon?<br />
• Ku<strong>ng</strong> mayroon na: Ibahagi mo naman <strong>sa</strong> amin a<strong>ng</strong> alamat na alam mo.<br />
Marami<strong>ng</strong> bersiyon a<strong>ng</strong> alamat <strong>ng</strong> Bundok Makili<strong>ng</strong>, <strong>ng</strong>unit ii<strong>sa</strong> a<strong>ng</strong> pak<strong>sa</strong>: tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> pag-iibigan<br />
<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> taga-lupa at i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> diwata. A<strong>ng</strong> pinakasikat ay a<strong>ng</strong> bersiyon na ikinuwento ni Jose Rizal.<br />
Ayon <strong>sa</strong> kuwento, nagkagusto si Maria<strong>ng</strong> Makili<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> binata<strong>ng</strong> mag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>ka. Binabantayan<br />
niya a<strong>ng</strong> mag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>ka na umiibig din <strong>sa</strong> kaniya. Dumati<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> panahon <strong>ng</strong> digmaan at kaila<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong><br />
sumali <strong>ng</strong> mag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>ka dahil wala siya<strong>ng</strong> a<strong>sa</strong>wa. Upa<strong>ng</strong> hindi mai<strong>sa</strong>ma <strong>sa</strong> digmaan, nagpaka<strong>sa</strong>l<br />
a<strong>ng</strong> binata <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> babae. Ila<strong>ng</strong> araw matapos a<strong>ng</strong> ka<strong>sa</strong>l, dumalaw a<strong>ng</strong> mag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>ka kay
Maria<strong>ng</strong> Makili<strong>ng</strong>. Sinabi ni Maria<strong>ng</strong> Makili<strong>ng</strong> na kaila<strong>ng</strong>an <strong>ng</strong> mag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>ka <strong>ng</strong> pagmamahal <strong>ng</strong><br />
i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tao. Hindi naman nagustuhan ni Maria<strong>ng</strong> Makili<strong>ng</strong> na hindi nagtiwala a<strong>ng</strong> mag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>ka <strong>sa</strong><br />
kaya niya<strong>ng</strong> gawin para protektahan a<strong>ng</strong> mag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>ka <strong>sa</strong> digmaan. Simula noon, hindi na muli<strong>ng</strong><br />
nakita <strong>ng</strong> mag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>ka si Maria<strong>ng</strong> Makili<strong>ng</strong>.<br />
Ihanda a<strong>ng</strong> mga mag-aaral <strong>sa</strong> pakikinig <strong>sa</strong> tula ni Edgar Calabia Samar.<br />
c. Presentasyon (10 minuto)<br />
Siguruhi<strong>ng</strong> may kopya a<strong>ng</strong> bawat mag-aaral <strong>ng</strong> tula<strong>ng</strong> “Kay Maria<strong>ng</strong> Makili<strong>ng</strong>.” Hikayatin sila<strong>ng</strong><br />
tumahimik, sundan a<strong>ng</strong> pagbaba<strong>sa</strong>, at namnamin a<strong>ng</strong> bawat <strong>sa</strong>lita. Ba<strong>sa</strong>hin a<strong>ng</strong> tula <strong>sa</strong> klase.<br />
Pagkatapos, tanu<strong>ng</strong>in sila ku<strong>ng</strong> mayroon ba sila<strong>ng</strong> hindi naiintindiha<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lita o linya. Linawin a<strong>ng</strong><br />
anuma<strong>ng</strong> hindi nila naiintindihan--<strong>ng</strong>unit tandaan, huwag magbigay <strong>ng</strong> interpretasyon. Bahagi<br />
<strong>ng</strong> tula a<strong>ng</strong> pagkakaroon <strong>ng</strong> mga pagkakataon <strong>sa</strong> marami<strong>ng</strong> uri <strong>ng</strong> pagbaba<strong>sa</strong> at pagbibigaykahulugan.<br />
Linawin lama<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> mga linya ku<strong>ng</strong> literal na kahulugan a<strong>ng</strong> nahihirapan sila<strong>ng</strong><br />
intindihin. Ku<strong>ng</strong> higit pa <strong>sa</strong> literal a<strong>ng</strong> hinihi<strong>ng</strong>i nila<strong>ng</strong> pakahulugan, maaari<strong>ng</strong> ibalik a<strong>ng</strong> tano<strong>ng</strong><br />
<strong>sa</strong> klase: ano kaya a<strong>ng</strong> ibig <strong>sa</strong>bihin <strong>ng</strong> linya<strong>ng</strong> iyon?<br />
Pagkatapos mailinaw a<strong>ng</strong> mga hindi naiintindiha<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lita o linya, ba<strong>sa</strong>hin muli a<strong>ng</strong> tula.<br />
d. Pagpapayaman (25 minuto)<br />
Alamin a<strong>ng</strong> pauna<strong>ng</strong> reaksiyon <strong>ng</strong> inyo<strong>ng</strong> klase <strong>sa</strong> bina<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tula. Pagkatapos, ihanda sila para <strong>sa</strong><br />
i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> talakayan hi<strong>ng</strong>gil <strong>sa</strong> teksto. Narito a<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> tano<strong>ng</strong> at gawain na maaari<strong>ng</strong> gamitin upa<strong>ng</strong><br />
ma<stro<strong>ng</strong>>gabay</stro<strong>ng</strong>>an a<strong>ng</strong> inyo<strong>ng</strong> pagtalakay:<br />
• Kaya ba ninyo<strong>ng</strong> ilarawan a<strong>ng</strong> tao<strong>ng</strong> nag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lita dito? Ano kaya a<strong>ng</strong> sulirani<strong>ng</strong> dala-dala<br />
niya?<br />
• Sa una<strong>ng</strong> bahagi <strong>ng</strong> tula, makikita<strong>ng</strong> naglaro a<strong>ng</strong> makata pagdati<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> mga <strong>sa</strong>lita--inuulit<br />
niya a<strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>lita <strong>ng</strong>unit nag-iiba a<strong>ng</strong> kahulugan nito.<br />
• Tukuyin <strong>ng</strong>a ninyo ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> pagkakaiba <strong>ng</strong> “paalam” <strong>sa</strong> una<strong>ng</strong> linya <strong>sa</strong> “paalam” <strong>sa</strong><br />
ikalawa<strong>ng</strong> linya?<br />
• Paano naman a<strong>ng</strong> “maaari” <strong>sa</strong> ikatlo<strong>ng</strong> linya at a<strong>ng</strong> “maaari” <strong>sa</strong> ikalima<strong>ng</strong> linya? Ano kaya<br />
a<strong>ng</strong> ibig ipahiwatig <strong>ng</strong> makata <strong>sa</strong> pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>bi<strong>ng</strong> “Ano<strong>ng</strong> pook a<strong>ng</strong> maaari niya?”<br />
• Tandaan na <strong>sa</strong> tula, tiyak na may dahilan a<strong>ng</strong> bawat <strong>sa</strong>lita at paggamit <strong>ng</strong> wika. Ano kaya<br />
a<strong>ng</strong> dahilan <strong>ng</strong> paggamit <strong>ng</strong> makata <strong>ng</strong> mga magkakapareho<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lita na may magkakaiba<strong>ng</strong><br />
kahulugan? Ano kaya<strong>ng</strong> implikasyon nito <strong>sa</strong> kalagayan <strong>ng</strong> tauhan <strong>ng</strong> tula?<br />
• Pagkatapos <strong>ng</strong> mga pauna<strong>ng</strong> tano<strong>ng</strong> at kuwento <strong>ng</strong> tauhan tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> nanay,<br />
napunta a<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lay<strong>sa</strong>y <strong>sa</strong> pagkakampo nila <strong>ng</strong> Tatay niya <strong>sa</strong> Makili<strong>ng</strong>. Ano kaya<br />
a<strong>ng</strong> halaga <strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>yayari<strong>ng</strong> ito <strong>sa</strong> suliranin <strong>ng</strong> tauhan noo<strong>ng</strong> panahon na iyon? Ano a<strong>ng</strong><br />
halaga <strong>ng</strong> alamat ni Maria<strong>ng</strong> Makili<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> na<strong>ng</strong>yari <strong>sa</strong> tauhan at <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> tatay?<br />
• Batay <strong>sa</strong> alam nati<strong>ng</strong> alamat ni Maria<strong>ng</strong> Makili<strong>ng</strong>, ano kaya a<strong>ng</strong> mahihinuha nati<strong>ng</strong> na<strong>ng</strong>yari<br />
<strong>sa</strong> pagitan <strong>ng</strong> tatay at nanay <strong>ng</strong> tauhan <strong>ng</strong> tula? Ano-ano kaya a<strong>ng</strong> pagkakatulad <strong>ng</strong><br />
alamat <strong>sa</strong> na<strong>ng</strong>yari <strong>sa</strong> pamilya <strong>ng</strong> tauhan?<br />
• Ano kaya <strong>sa</strong> ti<strong>ng</strong>in ninyo a<strong>ng</strong> ibig <strong>sa</strong>bihin <strong>ng</strong> mga huli<strong>ng</strong> linya: “Pag-uwi, tinanaw ko a<strong>ng</strong><br />
bundok / at totoo, mas maganda ito<strong>ng</strong> ti<strong>ng</strong>nan / <strong>sa</strong> malayo: hindi matitinag, buo.”<br />
• A<strong>ng</strong> tula<strong>ng</strong> ito ay na<strong>ng</strong>gali<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> libro<strong>ng</strong> pinamagata<strong>ng</strong> “Pag-aaba<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> Kundiman: I<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
Tulambuhay.” Tinalakay natin noo<strong>ng</strong> nakaraa<strong>ng</strong> li<strong>ng</strong>go a<strong>ng</strong> talambuhay. Ano kaya a<strong>ng</strong><br />
tulambuhay? Ano kaya a<strong>ng</strong> implikasyon nito <strong>sa</strong> pagbaba<strong>sa</strong> natin <strong>ng</strong> tula?<br />
Ikalawa<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Pagpapayaman (10 minuto)<br />
Ata<strong>sa</strong>n a<strong>ng</strong> mga mag-aaral na bumuo <strong>ng</strong> grupo <strong>ng</strong> lima ha<strong>ng</strong>ga<strong>ng</strong> anim na ka<strong>sa</strong>pi. Ipaalala <strong>sa</strong>
kanila a<strong>ng</strong> tinalakay na tula noo<strong>ng</strong> nakaraa<strong>ng</strong> araw. I<strong>sa</strong> <strong>sa</strong> pa<strong>ng</strong>unahi<strong>ng</strong> pak<strong>sa</strong> <strong>ng</strong> tula ay a<strong>ng</strong><br />
karana<strong>sa</strong>n <strong>ng</strong> pagkaulila. Tiyak na lahat <strong>ng</strong> mag-aaral ay nakaranas na <strong>ng</strong> pagkaulila <strong>sa</strong> ku<strong>ng</strong><br />
anuma<strong>ng</strong> anyo: may umalis na kaibigan, may kamag-anak na namatay, may magula<strong>ng</strong> na<br />
nagpunta <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> ban<strong>sa</strong> upa<strong>ng</strong> magtrabaho, atbp. Ibabahagi nila <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong> mga kagrupo a<strong>ng</strong><br />
kanila<strong>ng</strong> karana<strong>sa</strong>n <strong>sa</strong> pagkaulila. Maaari din nila<strong>ng</strong> ibahagi ku<strong>ng</strong> paano nila hinarap a<strong>ng</strong><br />
karana<strong>sa</strong><strong>ng</strong> ito.<br />
b. Pagpapalawig (20 minuto)<br />
Balikan a<strong>ng</strong> nagi<strong>ng</strong> aralin tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> tayutay na paghahambi<strong>ng</strong>/pagtutulad. Mabilis na talakayin<br />
<strong>sa</strong> klase ku<strong>ng</strong> paano gumamit <strong>ng</strong> paghahambi<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> Kay Maria<strong>ng</strong> Makili<strong>ng</strong>. Ilan <strong>sa</strong> mga<br />
maaari<strong>ng</strong> ipunto <strong>sa</strong> talakayan:<br />
• A<strong>ng</strong> pinakasimple<strong>ng</strong> anyo <strong>ng</strong> paghahambi<strong>ng</strong> ay “A<strong>ng</strong> A ay para<strong>ng</strong> B.” Ngunit ginagamit<br />
din natin a<strong>ng</strong> tayutay na ito na kaiba <strong>sa</strong> anyo<strong>ng</strong> iyon. Sa tula, na<strong>ng</strong>yari iyon <strong>sa</strong> simple<strong>ng</strong><br />
pagtatabi <strong>ng</strong> alamat ni Maria<strong>ng</strong> Makili<strong>ng</strong> at <strong>ng</strong> kuwento <strong>ng</strong> nanay <strong>ng</strong> tauhan. Nagkakaroon<br />
pa rin <strong>ng</strong> pagtutulad <strong>sa</strong> pagitan <strong>ng</strong> dalawa<strong>ng</strong> bagay, kahit na wala<strong>ng</strong> sinabi <strong>sa</strong> tula na “Si<br />
Maria<strong>ng</strong> Makili<strong>ng</strong> ay para<strong>ng</strong> si nanay.”<br />
• Ginagawa rin natin a<strong>ng</strong> paghahambi<strong>ng</strong> na ito <strong>sa</strong> totoo<strong>ng</strong> buhay. Kapag nakakapanood<br />
tayo <strong>ng</strong> pelikula o palabas <strong>sa</strong> telebisyon at sina<strong>sa</strong>bi nati<strong>ng</strong> “para<strong>ng</strong> buhay ko iyon.” O kaya<br />
kapag nakakarinig ka <strong>ng</strong> kanta at sina<strong>sa</strong>bi<strong>ng</strong> “nakaka-relate ako.” Sa mga pagkakatao<strong>ng</strong><br />
iyon, itinutulad mo a<strong>ng</strong> mga pa<strong>ng</strong>yayari <strong>sa</strong> kanta <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili mo<strong>ng</strong> mga karana<strong>sa</strong>n.<br />
c. Sintesis (30 minuto)<br />
Magsusulat a<strong>ng</strong> mga bata <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tula na ibinabahagi a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> karana<strong>sa</strong>n <strong>sa</strong> pagkaulila<br />
haba<strong>ng</strong> gumagamit <strong>ng</strong> paghahambi<strong>ng</strong>. Hikayatin sila<strong>ng</strong> gamitin a<strong>ng</strong> “Kay Maria<strong>ng</strong> Makili<strong>ng</strong>”<br />
bila<strong>ng</strong> halimbawa. Maaari nila<strong>ng</strong> ihambi<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> karana<strong>sa</strong>n <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> kanta<strong>ng</strong><br />
napaki<strong>ng</strong>gan, <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> pelikula<strong>ng</strong> madalas nila<strong>ng</strong> panoorin ka<strong>sa</strong>ma a<strong>ng</strong> lumi<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tao, atbp.<br />
Upa<strong>ng</strong> higit na magi<strong>ng</strong> mabu<strong>ng</strong>a a<strong>ng</strong> panahon <strong>ng</strong> pagsusulat, hikayatin sila<strong>ng</strong> magsulat <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong><br />
bahagi <strong>ng</strong> kuwarto, ku<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>an sila komportable. Maaari rin nila<strong>ng</strong> dekorasyonan o lagyan <strong>ng</strong><br />
ilustrasyon a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> isinusulat na tula, ku<strong>ng</strong> nais nila. Lumibot rin at ti<strong>ng</strong>nan a<strong>ng</strong> isinusulat <strong>ng</strong><br />
mga mag-aaral. Purihin a<strong>ng</strong> maganda at bigyan <strong>ng</strong> payo a<strong>ng</strong> mga kinakaila<strong>ng</strong>an <strong>ng</strong> <stro<strong>ng</strong>>gabay</stro<strong>ng</strong>>.<br />
Ikatlo<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Sintesis (15 minuto)<br />
Bigyan <strong>ng</strong> pagkakataon a<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> mag-aaral upa<strong>ng</strong> ibahagi <strong>sa</strong> klase a<strong>ng</strong> mga isinulat nila<strong>ng</strong> tula<br />
noo<strong>ng</strong> nakaraa<strong>ng</strong> araw. Tiyaki<strong>ng</strong> pansinin a<strong>ng</strong> mabubuti<strong>ng</strong> punto <strong>ng</strong> bawat akda<strong>ng</strong> ibabahagi.<br />
b. Pa<strong>ng</strong>wakas na Pagtataya (45 minuto)<br />
Balika<strong>ng</strong> muli a<strong>ng</strong> talaan para <strong>sa</strong> proyekto. Piliin a<strong>ng</strong> mga tauhan mula <strong>sa</strong> mga maiikli<strong>ng</strong><br />
kuwento. Gabayan sila <strong>sa</strong> pagsusuri <strong>ng</strong> mga tauhan. Tanu<strong>ng</strong>in sila ukol <strong>sa</strong> konteksto <strong>ng</strong> mga<br />
tauhan at kuwento<strong>ng</strong> natalakay. Paghambi<strong>ng</strong>in kamo a<strong>ng</strong> pamumuhay, pananaw, pananalita at<br />
pakiki<strong>sa</strong>lamuha nila <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> tao. Ipasulat <strong>sa</strong> talaan a<strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>got nila. Ku<strong>ng</strong> may nalalabi pa<strong>ng</strong><br />
panahon, ibigay ito <strong>sa</strong> mga mag-aaral para <strong>sa</strong> pagplano <strong>ng</strong> proyekto.<br />
Ikaapat na Araw<br />
a. Pagtataya <strong>sa</strong> pagtataya (60 minuto)
Buod <strong>ng</strong> Li<strong>ng</strong>go 15 at 16<br />
Li<strong>ng</strong>go<br />
Tema<br />
Bataya<strong>ng</strong><br />
Pa<strong>ng</strong>nilalaman<br />
Pag-unawa <strong>sa</strong><br />
Napaki<strong>ng</strong>gan (PN)<br />
15 at 16 Lun<strong>sa</strong>ra<strong>ng</strong> Teksto 1 A<strong>ng</strong> Duwende<br />
(Kuwento<strong>ng</strong> Bayan mula<br />
<strong>sa</strong> Bikol)<br />
Nagkakaiba,<br />
Nagka-kai<strong>sa</strong><br />
Bataya<strong>ng</strong> Kakayahan<br />
PN2A<br />
PN2Ae, PN2Af<br />
Pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lita (PA) PA2B PA2Ba, PA2Bb<br />
Pagsulat (PU) PU2A PU2Af<br />
Lun<strong>sa</strong>ra<strong>ng</strong> Teksto 2<br />
Li<strong>ng</strong>guha<strong>ng</strong> Tu<strong>ng</strong>uhin<br />
Pag-unawa <strong>sa</strong><br />
Bina<strong>sa</strong> (PB)<br />
PB2A PB2Ab, PB2Ae<br />
Tatas TA1-4C, TA1-4D<br />
Pakikitu<strong>ng</strong>o <strong>sa</strong> Wika at<br />
Panitikan<br />
PW1-4A, PW1-4B<br />
Estratehiya <strong>sa</strong> Pag-aaral<br />
LINGGO 15<br />
EP1-4A, EP1-4B<br />
Araw<br />
Araw 1<br />
Araw 2<br />
Panimula<strong>ng</strong><br />
Pagtaya/<br />
Pagganyak/<br />
Introduksiyon<br />
Ano-ano a<strong>ng</strong><br />
mga nabalitaan<br />
ninyo<strong>ng</strong><br />
trahedya o<br />
aksidente?<br />
(10 minuto)<br />
Pakikinig at<br />
pagtalakay<br />
<strong>sa</strong> balita<br />
tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong><br />
sunog<br />
(15 minuto)<br />
Presentasyon<br />
Pagba<strong>sa</strong> <strong>ng</strong><br />
A<strong>ng</strong> Duwende<br />
(10 minuto)<br />
Pagpapayaman<br />
Talakayan<br />
hi<strong>ng</strong>gil <strong>sa</strong><br />
kuwento<br />
(25 minuto)<br />
Talakayan<br />
hi<strong>ng</strong>gil <strong>sa</strong><br />
bahagi <strong>ng</strong><br />
balita<br />
(20 minuto)<br />
Pagpapalawig<br />
Pagsusulat<br />
<strong>ng</strong> balita<strong>ng</strong><br />
may kababalaghan<br />
(40 minuto)<br />
Trese Isyu 5 ni<br />
Budjette Tan<br />
Araw 3 Presentasyon<br />
at palihan<br />
<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong><br />
pili<strong>ng</strong> balita<br />
(10 minuto)<br />
Sintesis Pa<strong>ng</strong>wakas<br />
na Pagtataya<br />
Pagbuo <strong>ng</strong><br />
diyaryo <strong>ng</strong><br />
kababalaghan<br />
(50 minuto)
Araw Panimula<strong>ng</strong> Presentasyon PagpapaPagpapa- Pagtaya/<br />
Pagganyak/<br />
Introduksiyon<br />
yamanlawig Araw 4<br />
I. Mga Kagamitan<br />
a. Diyaryo na naglalaman <strong>ng</strong> balita tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> sunog<br />
b. Teksto <strong>ng</strong> “A<strong>ng</strong> Duwende”<br />
c. Mga materyales <strong>sa</strong> paggawa <strong>ng</strong> diyaryo: papel (oslo/Manila/cartolina), mga pa<strong>ng</strong>guhit at pa<strong>ng</strong>kulay,<br />
stapler<br />
II. Pamamaraan<br />
Una<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Panimula<strong>ng</strong> Pagtaya (10 minuto)<br />
Himukin a<strong>ng</strong> klase na magbahagi <strong>ng</strong> mga nabalitaan nila<strong>ng</strong> mga trahedya o aksidente.<br />
Maaari<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> mga aksidente<strong>ng</strong> o trahedya<strong>ng</strong> ito ay nabalita <strong>sa</strong> radyo, o di kaya ay na<strong>ng</strong>yari la<strong>ng</strong><br />
<strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong> lugar. Sa bawat pagbabahagi, maaari<strong>ng</strong> tanu<strong>ng</strong>in a<strong>ng</strong> mga estudyante <strong>ng</strong> mga sumusunod:<br />
• Ayon <strong>sa</strong> inyo<strong>ng</strong> nabalitaan, ano a<strong>ng</strong> nagi<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>nhi <strong>ng</strong> aksidente o trahedya<strong>ng</strong> iyon?<br />
• Maaari kaya<strong>ng</strong> iba a<strong>ng</strong> nagi<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>nhi <strong>ng</strong> aksidente o trahedya? Ano kaya iyon?<br />
b. Introduksiyon (15 minuto)<br />
Magbahagi <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> balita tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> sunog. Maaari<strong>ng</strong> gumamit <strong>ng</strong> balita na higit na a<strong>ng</strong>kop<br />
<strong>sa</strong> mga mag-aaral (mas bago o di kaya ay na<strong>ng</strong>yari <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> lugar na malapit <strong>sa</strong> paaralan), o di<br />
kaya ay gamitin na lama<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> balita <strong>sa</strong> ibaba:<br />
Sunog!<br />
Alvin Madan<br />
Sintesis Pa<strong>ng</strong>wakas<br />
na Pagtataya<br />
Pagtataya <strong>sa</strong><br />
pagtataya<br />
(60 minuto)<br />
Aabot <strong>sa</strong> tinataya<strong>ng</strong> P3 milyo<strong>ng</strong> halaga <strong>ng</strong> ari-arian a<strong>ng</strong> natupok <strong>sa</strong> naganap na sunog na<br />
umabo <strong>sa</strong> halos 50-kabahayan at pumatay <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> katao <strong>sa</strong> Quezon City kamakalawa <strong>ng</strong><br />
gabi.<br />
Patay na na<strong>ng</strong> matagpuan <strong>ng</strong> mga rumesponde<strong>ng</strong> tauhan <strong>ng</strong> Quezon City-Bureau of Fire Protection<br />
si Romulo Francia, haba<strong>ng</strong> isinugod naman <strong>sa</strong> ospital a<strong>ng</strong> sugata<strong>ng</strong> si Danilo Lario<strong>sa</strong>,<br />
kapwa na<strong>sa</strong> husto<strong>ng</strong> gula<strong>ng</strong>.<br />
Ayon kay Senior Fire Officer 2 Fortunato Alde, dako<strong>ng</strong> alas-10:00 <strong>ng</strong> gabi na<strong>ng</strong> una<strong>ng</strong> sumiklab<br />
a<strong>ng</strong> apoy <strong>sa</strong> bahay <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> Richard Velasco na matatagpuan <strong>sa</strong> Bara<strong>ng</strong>ay Apolonio<br />
Samson <strong>ng</strong> na<strong>sa</strong>bi<strong>ng</strong> lu<strong>ng</strong>sod.<br />
Dahil gawa <strong>sa</strong> light materials a<strong>ng</strong> mga kabahayan ay mabilis na kumalat a<strong>ng</strong> apoy na tumupok<br />
<strong>sa</strong> limampu<strong>ng</strong> bahay.<br />
Kaugnay nito, pan<strong>sa</strong>mantala nama<strong>ng</strong> dinala <strong>sa</strong> bara<strong>ng</strong>ay covered court a<strong>ng</strong> mga naapektuha<strong>ng</strong><br />
residente na aabot <strong>sa</strong> 100 pamilya.
Sa inisyal na imbestigasyon, posible umano<strong>ng</strong> nagsimula <strong>sa</strong> faulty electrical wiri<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> sunog.<br />
Gamitin a<strong>ng</strong> mga sumusunod na tano<strong>ng</strong> upa<strong>ng</strong> ma<stro<strong>ng</strong>>gabay</stro<strong>ng</strong>>an a<strong>ng</strong> talakayan:<br />
• Ano a<strong>ng</strong> na<strong>ng</strong>yari ayon <strong>sa</strong> balita?<br />
• Saan naganap a<strong>ng</strong> trahedya<strong>ng</strong> ito?<br />
• Kailan naganap a<strong>ng</strong> sunog?<br />
• Sino-sino a<strong>ng</strong> nagi<strong>ng</strong> biktima <strong>ng</strong> sunog?<br />
• Bakit raw nagkaroon <strong>ng</strong> sunog?<br />
• Kunwari ay hindi natin alam ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> nagi<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>nhi <strong>ng</strong> sunog, ano-ano kaya a<strong>ng</strong> magigi<strong>ng</strong><br />
hinala ninyo <strong>sa</strong> pinagmulan <strong>ng</strong> trahedya<strong>ng</strong> ito? Pa<strong>ng</strong>atwiranan.<br />
Pagkatapos, ihanda a<strong>ng</strong> klase <strong>sa</strong> pagbabahagi <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> kuwento tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> sunog. Himukin<br />
sila<strong>ng</strong> ti<strong>ng</strong>nan ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> pagkakaiba <strong>ng</strong> balita<strong>ng</strong> ibinahagi at a<strong>ng</strong> kuwento<strong>ng</strong> baba<strong>sa</strong>hin<br />
<strong>ng</strong>ayon.<br />
c. Presentasyon (10 minuto)<br />
Ikuwento <strong>sa</strong> klase a<strong>ng</strong> ‘A<strong>ng</strong> Duwende.’<br />
A<strong>ng</strong> Duwende<br />
I<strong>sa</strong><strong>ng</strong> Kuwento<strong>ng</strong>-Bayan mula <strong>sa</strong> Bikol<br />
Malalim na a<strong>ng</strong> gabi at abala<strong>ng</strong>-abala pa <strong>sa</strong> pananahi a<strong>ng</strong> dalawa<strong>ng</strong> magkapatid na babae.<br />
Tinatahi nila a<strong>ng</strong> mga kami<strong>sa</strong> at <strong>sa</strong>ya nila, na isusuot nila para <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> mi<strong>sa</strong> kinaumagahan.<br />
Ibinilin <strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> ina na siguruhi<strong>ng</strong> naka<strong>sa</strong>ra a<strong>ng</strong> pinto at mga bintana <strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> bahay,<br />
kundi ay papasok a<strong>ng</strong> duwende, na bumibisita <strong>sa</strong> kanila tuwi<strong>ng</strong> hati<strong>ng</strong>gabi. Upa<strong>ng</strong> malaman<br />
<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> mga anak ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> duwende, ikinuwento niya ito:<br />
“Katulad la<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> mga ordinaryo<strong>ng</strong> tao a<strong>ng</strong> mga duwende. Tuso sila<strong>ng</strong> mga nilala<strong>ng</strong>, <strong>ng</strong>unit<br />
matulu<strong>ng</strong>in din. Ilan <strong>sa</strong> mga kapilyuha<strong>ng</strong> ginagawa nila ay a<strong>ng</strong> pagsira <strong>sa</strong> mga muwebles at<br />
mga larawan, pagba<strong>sa</strong>g <strong>sa</strong> mga <strong>sa</strong>lamin, baso, plato, at ta<strong>sa</strong>. Ku<strong>ng</strong> hindi sila makahanap<br />
<strong>ng</strong> mga bagay na sisirain o baba<strong>sa</strong>gin, kinukurot nila a<strong>ng</strong> mga pis<strong>ng</strong>i, braso, at katawan <strong>ng</strong><br />
mga tulog na babae, upa<strong>ng</strong> magi<strong>ng</strong> mabigat a<strong>ng</strong> pakiramdam nila pagkagisi<strong>ng</strong>. Ku<strong>ng</strong> hindi<br />
kinaa<strong>sa</strong>ran <strong>ng</strong> mga duwende a<strong>ng</strong> mga nakatira <strong>sa</strong> bahay na madalas nila<strong>ng</strong> bisitahin, nagpapakita<br />
sila <strong>ng</strong> kabaitan <strong>sa</strong> mga ito. Sina<strong>sa</strong>bi<strong>ng</strong> dinadalhan nila a<strong>ng</strong> mga kaibigan nila <strong>ng</strong> mga<br />
ma<strong>sa</strong><strong>sa</strong>rap na pagkain at ipinagtata<strong>ng</strong>gol sila mula <strong>sa</strong> mga ma<strong>sa</strong><strong>sa</strong>ma<strong>ng</strong> nilala<strong>ng</strong>. Marami<strong>ng</strong><br />
tao tuloy a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>bik <strong>ng</strong>unit bali<strong>sa</strong><strong>ng</strong> makakilala <strong>ng</strong> duwende. Itinuturi<strong>ng</strong> nila a<strong>ng</strong> mga nilala<strong>ng</strong><br />
na nagtataglay <strong>ng</strong> kakaiba<strong>ng</strong> karunu<strong>ng</strong>an dahil sina<strong>sa</strong>bi<strong>ng</strong> alam na alam nila a<strong>ng</strong> mga lihim<br />
at ikinikilos <strong>ng</strong> mga tao. Ngunit ku<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>kali<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> mga nagi<strong>ng</strong> kaibigan <strong>ng</strong> duwende ay<br />
bigla<strong>ng</strong> nag<strong>sa</strong>bi <strong>ng</strong> anuma<strong>ng</strong> ma<strong>sa</strong>ma o nagbalak <strong>ng</strong> ma<strong>sa</strong>ma <strong>sa</strong> kanila, kahit pa hindi sila<br />
marinig <strong>ng</strong> mga duwende, ay paruru<strong>sa</strong>han sila at hindi na muli<strong>ng</strong> babalikan.<br />
“A<strong>ng</strong> duwende<strong>ng</strong> binaba<strong>ng</strong>git ko rito ay madalas <strong>sa</strong> bahay namin haba<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> nanay ko, o a<strong>ng</strong><br />
lola ninyo, ay buhay pa. Parati niya<strong>ng</strong> sina<strong>sa</strong>bi <strong>sa</strong> ami<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong>ra a<strong>ng</strong> pinto at mga bintana bago<br />
kami matulog. I<strong>sa</strong><strong>ng</strong> gabi, na<strong>ng</strong> nagtatahi rin kami <strong>ng</strong> kapatid ko <strong>ng</strong> kami<strong>sa</strong> at <strong>sa</strong>ya, nakalimutan<br />
nami<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong>ra a<strong>ng</strong> mga bintana at pinto. Ila<strong>ng</strong> segundo bago maghati<strong>ng</strong>gabi, naroon<br />
a<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> maliit na nilala<strong>ng</strong> na nakatayo <strong>sa</strong> ami<strong>ng</strong> pinto. Maliit siya, kasinliit lama<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
dalawa<strong>ng</strong> tao<strong>ng</strong> gula<strong>ng</strong> na bata; pula a<strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> mukha; mayroon siya<strong>ng</strong> mahaba<strong>ng</strong><br />
bigote at maputi<strong>ng</strong> kulot na buhok. Maigsi a<strong>ng</strong> mga braso niya<strong>ng</strong> bali<strong>ng</strong>kinitan, <strong>ng</strong>unit malaki<br />
a<strong>ng</strong> mga kamay niya--malaki para <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> braso.”
Na<strong>ng</strong> marinig <strong>ng</strong> mga dalaga a<strong>ng</strong> kuwento <strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> ina, natakot sila. Na<strong>ng</strong> maghati<strong>ng</strong>gabi,<br />
narinig nila a<strong>ng</strong> mga tunog: takla, takla, takla. Gawa ito <strong>ng</strong> duwende. Takot na takot<br />
a<strong>ng</strong> dalawa. Lumi<strong>ng</strong>on a<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>anay, at nakita niya a<strong>ng</strong> duwende na pumapasok <strong>sa</strong> pinto. At<br />
katulad <strong>ng</strong> inaa<strong>sa</strong>han, tumakbo at tumalon siya papasok <strong>ng</strong> bahay, papunta <strong>sa</strong> mga dalaga.<br />
Dahil doon, nasipa niya a<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> gasera, na nagpaliyab <strong>sa</strong> mga kami<strong>sa</strong> at <strong>sa</strong>ya.<br />
Mula noon, nagi<strong>ng</strong> mai<strong>ng</strong>at na a<strong>ng</strong> magkapatid at a<strong>ng</strong> buo<strong>ng</strong> bayan <strong>ng</strong> Legaspi <strong>sa</strong> duwende.<br />
Isina<strong>sa</strong>ra na nila a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> mga pinto at mga bintana bago sila matulog <strong>sa</strong> gabi.<br />
d. Pagpapayaman (25 minuto)<br />
Maaari<strong>ng</strong> gamitin a<strong>ng</strong> sumusunod na mga tano<strong>ng</strong> at gawain upa<strong>ng</strong> ma<stro<strong>ng</strong>>gabay</stro<strong>ng</strong>>an a<strong>ng</strong> inyo<strong>ng</strong><br />
talakayan hi<strong>ng</strong>gil <strong>sa</strong> kuwento<strong>ng</strong> ‘A<strong>ng</strong> Duwende.’<br />
• Ano raw a<strong>ng</strong> itsura <strong>ng</strong> duwende? Maaari<strong>ng</strong> iguhit <strong>sa</strong> pi<strong>sa</strong>ra a<strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>got <strong>ng</strong> mga magaaral;<br />
o di kaya ay magpatulo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> mga mag-aaral <strong>sa</strong> pagguhit <strong>ng</strong> duwende <strong>sa</strong> pi<strong>sa</strong>ra.<br />
• Ayon <strong>sa</strong> kuwento, ano raw a<strong>ng</strong> mga ugali at gawain <strong>ng</strong> duwende? Bakit sila kinakatakutan?<br />
• Pagkumparahin a<strong>ng</strong> dalawa<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lay<strong>sa</strong>y tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> sunog na narinig ninyo <strong>ng</strong>ayo<strong>ng</strong><br />
umaga. Ano<strong>ng</strong> pinagkaiba <strong>ng</strong> sunog na na<strong>sa</strong> balita at <strong>ng</strong> sunog na na<strong>ng</strong>yari doon <strong>sa</strong><br />
kuwento<strong>ng</strong>-bayan?<br />
• Posible kaya<strong>ng</strong> hindi duwende a<strong>ng</strong> nagi<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>nhi <strong>ng</strong> sunog <strong>sa</strong> kuwento? Ano-ano kaya<br />
a<strong>ng</strong> posible<strong>ng</strong> nagi<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>nhi?<br />
• Ku<strong>ng</strong> hindi duwende a<strong>ng</strong> totoo<strong>ng</strong> nagi<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>nhi <strong>ng</strong> sunog <strong>sa</strong> kuwento, ano kaya<br />
a<strong>ng</strong> dahilan ku<strong>ng</strong> bakit ito a<strong>ng</strong> kumalat na kuwento <strong>sa</strong> Legaspi?<br />
• Magbigay <strong>ng</strong> iba pa<strong>ng</strong> halimbawa <strong>ng</strong> mga kababalaghan, mga kakaiba<strong>ng</strong> nilala<strong>ng</strong>, o<br />
mga pamahiin. Ano kaya a<strong>ng</strong> dahilan ku<strong>ng</strong> bakit nagkaroon <strong>ng</strong> mga paniniwala<strong>ng</strong> ito?<br />
Bago magtapos a<strong>ng</strong> klase, bigyan sila <strong>ng</strong> takda<strong>ng</strong> aralin na magdala <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> balita mula <strong>sa</strong><br />
diyaryo, na naglalaman <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> aksidente o trahedya.<br />
Ikalawa<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Pagpapayaman (30 minuto)<br />
Hatiin a<strong>ng</strong> klase <strong>sa</strong> mga grupo<strong>ng</strong> kinabibila<strong>ng</strong>an <strong>ng</strong> lima ha<strong>ng</strong>ga<strong>ng</strong> anim na miyembro para <strong>sa</strong><br />
i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>grupo<strong>ng</strong> talakayan. Kaila<strong>ng</strong>an nila<strong>ng</strong> suriin a<strong>ng</strong> mga balita<strong>ng</strong> dinala nila at alamin<br />
ku<strong>ng</strong> paano ito isinulat, at ano a<strong>ng</strong> mga kata<strong>ng</strong>ian nito. Narito a<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> tano<strong>ng</strong> upa<strong>ng</strong><br />
ma<stro<strong>ng</strong>>gabay</stro<strong>ng</strong>>an a<strong>ng</strong> inyo<strong>ng</strong> mga mag-aaral:<br />
• Paano nagsimula a<strong>ng</strong> balita? Paano ito nagpatuloy? Paano ito natapos?<br />
• Ano-ano<strong>ng</strong> mga tano<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> sina<strong>sa</strong>got <strong>ng</strong> balita?<br />
• Ano-ano<strong>ng</strong> mga impormasyon a<strong>ng</strong> isinama <strong>sa</strong> balita?<br />
• Ano-ano<strong>ng</strong> mga impormasyon a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> ti<strong>ng</strong>in mo ay hindi isinama <strong>sa</strong> balita?<br />
• Paano ibinigay <strong>ng</strong> balita a<strong>ng</strong> impormasyo<strong>ng</strong> ito <strong>sa</strong> iyo? Mayroon ba<strong>ng</strong> boses<br />
o opinyon a<strong>ng</strong> balita?<br />
Bigyan sila <strong>ng</strong> 20 minuto upa<strong>ng</strong> gawin ito. Pagkatapos, tatalakayin <strong>ng</strong> buo<strong>ng</strong> klase a<strong>ng</strong> napagu<strong>sa</strong>pan<br />
<strong>ng</strong> mga grupo <strong>sa</strong> loob <strong>ng</strong> 10 minuto.<br />
b. Pagpapalawig (30 minuto)<br />
Pasusulatin a<strong>ng</strong> mga mag-aaral <strong>ng</strong> mga balita, na ginagamit a<strong>ng</strong> mga elemento at kata<strong>ng</strong>ia<strong>ng</strong><br />
tinalakay nila haba<strong>ng</strong> na<strong>sa</strong> grupo. Iisip a<strong>ng</strong> mga mag-aaral <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> karaniwa<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>yayari na<br />
maaari<strong>ng</strong> magi<strong>ng</strong> pak<strong>sa</strong> <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> balita (hindi kaila<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong> totoo<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>yayari). Subalit <strong>sa</strong> halip na<br />
makatotohanan a<strong>ng</strong> balita<strong>ng</strong> isusulat nila, gagawin nila<strong>ng</strong> kakaiba a<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>yayari <strong>sa</strong>
pamamagitan <strong>ng</strong> pagpasok <strong>ng</strong> mga elemento <strong>ng</strong> kababalaghan, mga kakaiba<strong>ng</strong> nilala<strong>ng</strong>, o mga<br />
pamahiin.<br />
Ila<strong>ng</strong> halimbawa <strong>ng</strong> mga headline:<br />
“BUS, BUMANGGA SA POSTE; GINITGIT RAW NG TIKBALANG”<br />
“KATAWAN NG MANANANGGAL, NAKITA SA SAMPALOC!”<br />
“SIKAT NA PINTOR, NAKATULOG NANG BASA ANG BUHOK... NABULAG!”<br />
Himukin a<strong>ng</strong> mga mag-aaral na pilitin nila<strong>ng</strong> gawi<strong>ng</strong> may lohika pa rin a<strong>ng</strong> mga balita, na medyo<br />
malinaw ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> totoo<strong>ng</strong> na<strong>ng</strong>yari. (Hal., lasi<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> drayber <strong>ng</strong> bus na nag<strong>sa</strong>bi<strong>ng</strong> ginitgit<br />
siya <strong>ng</strong> tikbala<strong>ng</strong>; may ID <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> aktibista a<strong>ng</strong> nakita<strong>ng</strong> katawan <strong>ng</strong> manana<strong>ng</strong>gal; pagulo na<strong>ng</strong><br />
pagulo a<strong>ng</strong> mga painti<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> pintor haba<strong>ng</strong> tumatanda siya).<br />
Ikatlo<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Sintesis (20 minuto)<br />
Bumuo <strong>ng</strong> mga grupo<strong>ng</strong> may 8-10 miyembro. Ibabahagi <strong>ng</strong> bawat ka<strong>sa</strong>pi a<strong>ng</strong> isinulat nila<strong>ng</strong><br />
balita <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong> grupo. Pagkatapos, magbibigay a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> mga kagrupo <strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> mga<br />
komento tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> balita<strong>ng</strong> isinulat. Maaari<strong>ng</strong> gamiti<strong>ng</strong> <stro<strong>ng</strong>>gabay</stro<strong>ng</strong>> a<strong>ng</strong> sumusunod na mga tano<strong>ng</strong>:<br />
• Na<strong>sa</strong>got ba nito a<strong>ng</strong> mga tano<strong>ng</strong> na hinihi<strong>ng</strong>i <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> balita? (Sino, ano, <strong>sa</strong>an, kailan,<br />
bakit, paano)<br />
• Maayos ba a<strong>ng</strong> nagi<strong>ng</strong> daloy nito? Ku<strong>ng</strong> hindi, paano kaya ito maaayos?<br />
• Kakikitaan ba ito <strong>ng</strong> boses o opinyon?<br />
• Malinaw ba ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> totoo<strong>ng</strong> na<strong>ng</strong>yari? Ku<strong>ng</strong> hindi, paano ito mapapalinaw?<br />
• Paano pa maaari<strong>ng</strong> mapaganda a<strong>ng</strong> balita <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> kagrupo?<br />
b. Pa<strong>ng</strong>wakas na Pagtataya (40 minuto)<br />
Pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>ma-<strong>sa</strong>mahin <strong>ng</strong> mga magkakagrupo a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> mga naisulat na balita upa<strong>ng</strong> makabuo<br />
<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> diyaryo. Sila a<strong>ng</strong> bahala <strong>sa</strong> magigi<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>alan <strong>ng</strong> diyaryo, <strong>sa</strong> layout, at <strong>sa</strong> mga<br />
magigi<strong>ng</strong> larawan o ilustrasyon. Maaari rin sila<strong>ng</strong> gumawa <strong>ng</strong> mga patalastas ku<strong>ng</strong> gusto nila.<br />
Ikaapat na Araw<br />
a. Pagtataya <strong>sa</strong> pagtataya (60 minuto)<br />
LINGGO 16<br />
Araw Panimula<strong>ng</strong> Presentasyon PagpapaPagpapa- Pagtaya/<br />
Pagganyak/<br />
Introduksiyon<br />
yamanlawig Araw 1 Pagbabahagi Pagba<strong>sa</strong> <strong>ng</strong><br />
<strong>ng</strong> mga<br />
napapanaho<strong>ng</strong><br />
showbiz<br />
balita<br />
(10 minuto)<br />
Pakikinig at<br />
pagtatalakay<br />
<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
Trese Isyu 5<br />
(10 minuto)<br />
Talakayan<br />
tu<strong>ng</strong>kol<br />
<strong>sa</strong> Trese<br />
(20 minuto)<br />
Sintesis Pa<strong>ng</strong>wakas<br />
na Pagtataya
Araw Panimula<strong>ng</strong> Presentasyon PagpapaPagpapa- Pagtaya/<br />
Pagganyak/<br />
Introduksiyon<br />
showbiz<br />
balita<br />
(20 minuto)<br />
yamanlawig Araw 2<br />
Araw 3<br />
Araw 4<br />
Pagpaplano<br />
<strong>ng</strong> Komiks<br />
convention<br />
(20 minuto)<br />
I. Mga Kagamitan<br />
Una<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Rekordi<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> napapanaho<strong>ng</strong> Showbiz tsismis<br />
b. Player at speakers<br />
c. Kopya <strong>ng</strong> teksto <strong>sa</strong> learni<strong>ng</strong> package<br />
Ikalawa<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Kopya <strong>ng</strong> Trese Isyu 5 ni Budjette Tan<br />
b. Pa<strong>ng</strong>guhit (lapis, itim na marker, at itim na bolpen)<br />
c. Mga bond paper<br />
Ikatlo<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Maliliit na para<strong>ng</strong>al para <strong>sa</strong> mga kata<strong>ng</strong>i-ta<strong>ng</strong>i<strong>ng</strong> komiks<br />
Pare<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
paggawa <strong>ng</strong><br />
i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> komiks<br />
tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong><br />
i<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
kakaiba<strong>ng</strong><br />
nilala<strong>ng</strong><br />
(40 minuto)<br />
Sintesis Pa<strong>ng</strong>wakas<br />
na Pagtataya<br />
Pagpaplano<br />
<strong>ng</strong> Komiks<br />
convention<br />
(20 minuto)<br />
Pare<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
paggawa <strong>ng</strong><br />
i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> komiks<br />
tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong><br />
i<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
kakaiba<strong>ng</strong><br />
nilala<strong>ng</strong><br />
(40 minuto)<br />
Pagtataya <strong>sa</strong><br />
pagtataya<br />
(60 minuto)<br />
II. Pamamaraan<br />
Una<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Panimula<strong>ng</strong> Pagtaya (10 minuto)<br />
Tanu<strong>ng</strong>in ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> huli<strong>ng</strong> nabalitaa<strong>ng</strong> showbiz tsismis o balita <strong>ng</strong> mga mag-aaral. Magbabahagi<br />
a<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> mag-aaral <strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> narinig o nabalitaan.<br />
b. Introduksiyon (20 minuto)<br />
Dalawa<strong>ng</strong> ulit na pakiki<strong>ng</strong>gan <strong>ng</strong> klase a<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> maikli<strong>ng</strong> Showbiz balita. Mahalaga<strong>ng</strong><br />
napapanahon at malapit <strong>sa</strong> pagigi<strong>ng</strong> totoo a<strong>ng</strong> balita. Pag-uu<strong>sa</strong>pan <strong>ng</strong> klase a<strong>ng</strong> balita, lalo na
<strong>sa</strong> aspekto <strong>ng</strong> pagigi<strong>ng</strong> totoo nito. Narito a<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> maaari<strong>ng</strong> magsilbi<strong>ng</strong> <stro<strong>ng</strong>>gabay</stro<strong>ng</strong>> na tano<strong>ng</strong>:<br />
• Paano naiba a<strong>ng</strong> showbiz balita <strong>sa</strong> balita<strong>ng</strong> bina<strong>sa</strong> natin noo<strong>ng</strong> nakaraa<strong>ng</strong> li<strong>ng</strong>go?<br />
• Pareho ba<strong>ng</strong> mga tano<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> na<strong>sa</strong>got <strong>ng</strong> showbiz balita?<br />
• Pareho ba a<strong>ng</strong> daloy <strong>ng</strong> showbiz balita?<br />
• Ano a<strong>ng</strong> pinagkaiba <strong>sa</strong> paglalahad at impormasyo<strong>ng</strong> ibinigay?<br />
• Madalas na pak<strong>sa</strong> <strong>ng</strong> showbiz balita a<strong>ng</strong> personal na buhay <strong>ng</strong> mga artista. Bakit kaya nabigya<strong>ng</strong><br />
halaga a<strong>ng</strong> pak<strong>sa</strong><strong>ng</strong> ito <strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong> lipunan?<br />
• Ano kaya a<strong>ng</strong> epekto <strong>ng</strong> showbiz balita <strong>sa</strong> mga nanonood nito? Ano kaya a<strong>ng</strong> epekto nito<br />
<strong>sa</strong> tao<strong>ng</strong> pak<strong>sa</strong> <strong>ng</strong> balita?<br />
c. Presentasyon (10 minuto)<br />
Tahimik na baba<strong>sa</strong>hin <strong>ng</strong> bawat mag-aaral a<strong>ng</strong> Trese Isyu 5, na na<strong>sa</strong> learni<strong>ng</strong> package.<br />
d. Pagpapayaman (20 minuto)<br />
Pag-uu<strong>sa</strong>pan <strong>ng</strong> klase a<strong>ng</strong> mahahalaga<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>yayari <strong>sa</strong> teksto. Narito a<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> maaari<strong>ng</strong><br />
gamiti<strong>ng</strong> <stro<strong>ng</strong>>gabay</stro<strong>ng</strong>> na tano<strong>ng</strong> at gawain:<br />
• Sino-sino a<strong>ng</strong> mga tauhan <strong>ng</strong> akda? Ilarawan sila.<br />
• Sa pi<strong>sa</strong>ra, magpatulo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> mga mag-aaral na bumuo <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> timeline o flowchart <strong>ng</strong> mga<br />
pa<strong>ng</strong>yayari <strong>sa</strong> akda.<br />
• Ano a<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>unahi<strong>ng</strong> tensyon na nabuo <strong>sa</strong> pagitan <strong>ng</strong> mga tauhan? Paano ito nalutas o<br />
naresolba?<br />
• Ano-ano a<strong>ng</strong> mga kakaiba<strong>ng</strong> nilala<strong>ng</strong> na naroon <strong>sa</strong> akda? Paano naiba a<strong>ng</strong> mga nilala<strong>ng</strong><br />
na ito <strong>sa</strong> karaniwa<strong>ng</strong> pagkakakilala <strong>sa</strong> kanila?<br />
• Hayaa<strong>ng</strong> magbahagi a<strong>ng</strong> mga mag-aaral <strong>ng</strong> mga kakaiba<strong>ng</strong> nilala<strong>ng</strong> na kilala nila. Magpakuwento<br />
tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> mga ito at <strong>sa</strong> mga narinig nila<strong>ng</strong> na<strong>ng</strong>yari na may kinalaman <strong>sa</strong><br />
mga kakaiba<strong>ng</strong> nilala<strong>ng</strong> na iyon.<br />
Bigyan <strong>ng</strong> takda<strong>ng</strong> aralin a<strong>ng</strong> mga mag-aaral na ba<strong>sa</strong>hin a<strong>ng</strong> artikulo tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> ila<strong>ng</strong> kakaiba<strong>ng</strong><br />
nilala<strong>ng</strong> na naroon <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong> learni<strong>ng</strong> package. Sabihin na gagamitin ito <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong> gawain <strong>sa</strong><br />
susunod na araw.<br />
Ikalawa<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Pagpapayaman (20 minuto)<br />
Sabihin <strong>sa</strong> mga mag-aaral na magdadaos sila <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili nila<strong>ng</strong> komiks convention <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong><br />
klase. I<strong>sa</strong> ito<strong>ng</strong> pagtata<strong>ng</strong>hal <strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili<strong>ng</strong> gawa<strong>ng</strong> mga komiks <strong>sa</strong> kani-kanila<strong>ng</strong> mga<br />
‘booth’, na mayroo<strong>ng</strong> munti<strong>ng</strong> programa para <strong>sa</strong> pagpapara<strong>ng</strong>al <strong>sa</strong> ila<strong>ng</strong> natata<strong>ng</strong>i<strong>ng</strong> mga likha.<br />
Gamitin a<strong>ng</strong> una<strong>ng</strong> bahagi <strong>ng</strong> klase upa<strong>ng</strong> pagplanuhan ito. Narito a<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> maaari<strong>ng</strong> pagu<strong>sa</strong>pan:<br />
• Ano-ano a<strong>ng</strong> mga para<strong>ng</strong>al na igagawad <strong>sa</strong> convention? (hal., pinakamaganda<strong>ng</strong> kuwento,<br />
pinakamaganda<strong>ng</strong> guhit, pinakanakakatakot)<br />
• Paano a<strong>ng</strong> magigi<strong>ng</strong> itsura <strong>ng</strong> klase <strong>sa</strong> convention na ito?<br />
• Paano a<strong>ng</strong> magigi<strong>ng</strong> sistema <strong>ng</strong> pagbaba<strong>sa</strong> at pagtata<strong>ng</strong>hal <strong>ng</strong> mga komiks?<br />
b. Pagpapalawig (40 minuto)<br />
Ipares a<strong>ng</strong> mga mag-aaral. Bawat pares ay gagawa <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> maikli<strong>ng</strong> komiks (mga tatlo ha<strong>ng</strong>ga<strong>ng</strong><br />
lima<strong>ng</strong> bond paper na itinupi a<strong>ng</strong> haba) tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong> <strong>sa</strong> mga kakaiba<strong>ng</strong> nilala<strong>ng</strong>. Malaya<br />
a<strong>ng</strong> pak<strong>sa</strong> <strong>ng</strong>unit maaari<strong>ng</strong> ikahon <strong>sa</strong> ugnayan <strong>ng</strong> tao at <strong>ng</strong> kakaiba<strong>ng</strong> nilala<strong>ng</strong>. Himukin sila na<br />
mag-isip <strong>ng</strong> mga paraan upa<strong>ng</strong> magi<strong>ng</strong> napapanahon a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> mga kakaiba<strong>ng</strong> nilala<strong>ng</strong>.<br />
Maaari<strong>ng</strong> ipagpatuloy <strong>sa</strong> labas <strong>ng</strong> klase a<strong>ng</strong> komiks ku<strong>ng</strong> hindi matatapos.
Ikatlo<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Sintesis (30 minuto)<br />
Gaganapin a<strong>ng</strong> komiks convention. Gabayan a<strong>ng</strong> inyo<strong>ng</strong> klase <strong>sa</strong> paglulun<strong>sa</strong>d <strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>yayari<strong>ng</strong><br />
ito. Siguruhin na lahat sila ay may pagkakatao<strong>ng</strong> maba<strong>sa</strong> a<strong>ng</strong> lahat <strong>ng</strong> gawa <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong>’t i<strong>sa</strong>, gayundin<br />
a<strong>ng</strong> makipag-u<strong>sa</strong>p <strong>sa</strong> kapwa nila kaklase tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong> mga akda. Siguruhin rin na<br />
lahat sila ay makaboboto para <strong>sa</strong> mga para<strong>ng</strong>al.<br />
b. Pa<strong>ng</strong>wakas na Pagtataya (10 minuto)<br />
Bila<strong>ng</strong>in a<strong>ng</strong> boto <strong>ng</strong> mga mag-aaral at igawad a<strong>ng</strong> mga para<strong>ng</strong>al para <strong>sa</strong> mga nanalo. Pagkatapos,<br />
magkaroon <strong>ng</strong> maigsi<strong>ng</strong> talakayan hi<strong>ng</strong>gil <strong>sa</strong> mga nanalo. Partikular na bigya<strong>ng</strong> pansin a<strong>ng</strong><br />
dahilan ku<strong>ng</strong> bakit nila ibinoto a<strong>ng</strong> mga nanalo<strong>ng</strong> akda--ano<strong>ng</strong> mga kata<strong>ng</strong>ian a<strong>ng</strong> nagustuhan<br />
nila <strong>sa</strong> mga akda<strong>ng</strong> ito. Bigya<strong>ng</strong> pansin din a<strong>ng</strong> iba pa<strong>ng</strong> mga akda<strong>ng</strong> nagustuhan <strong>ng</strong> mga magaaral<br />
at ku<strong>ng</strong> bakit nila ito nagustuhan.<br />
c. Proyekto (20 minuto)<br />
Ibigay a<strong>ng</strong> nalalabi<strong>ng</strong> oras <strong>sa</strong> pag-een<strong>sa</strong>yo para <strong>sa</strong> dula<br />
Ikaapat na Araw<br />
a. Pagtataya <strong>sa</strong> pagtataya (60 minuto)<br />
Buod <strong>ng</strong> Li<strong>ng</strong>go 17 at 18<br />
Li<strong>ng</strong>go<br />
17 at 18 Lun<strong>sa</strong>ra<strong>ng</strong> Teksto 1 Alamat <strong>ng</strong><br />
Wali<strong>ng</strong>-Wali<strong>ng</strong> ni<br />
Gaudencio V. Aquino<br />
Tema<br />
Nagkakaiba,<br />
Nagka-kai<strong>sa</strong><br />
Lun<strong>sa</strong>ra<strong>ng</strong> Teksto 2<br />
Mga Alamat ni<br />
Jose Rizal<br />
Bataya<strong>ng</strong><br />
Pa<strong>ng</strong>nilalaman<br />
Bataya<strong>ng</strong> Kakayahan Li<strong>ng</strong>guha<strong>ng</strong> Tu<strong>ng</strong>uhin<br />
Pag-unawa <strong>sa</strong><br />
Napaki<strong>ng</strong>gan (PN)<br />
PN2A<br />
PN2Aa, PN2Ab, PN2Ac, PN2Ad, PN2Ae<br />
Pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lita (PA) PA2A, PA2B PA2Ab, PA2Ba, PA2Bb, PA2Bc<br />
Pagsulat (PU) PU2A PU2Aa, PU2Ag, PU2Ah<br />
Pag-unawa <strong>sa</strong><br />
Bina<strong>sa</strong> (PB)<br />
Tatas TA1-4A, TA1-4B<br />
Pakikitu<strong>ng</strong>o <strong>sa</strong> Wika at<br />
Panitikan<br />
PB2A PB2Aa, PB2Ab, PB2Ac, PB2Ae<br />
PW1-4A, PW1-4B<br />
Estratehiya <strong>sa</strong> Pag-aaral EP1-4A, EP1-4B
LINGGO 17<br />
Araw<br />
Araw 1<br />
Araw 2<br />
Araw 3<br />
Araw 4<br />
Panimula<strong>ng</strong><br />
Pagtaya/<br />
Pagganyak/<br />
Introduksiyon<br />
Pagkilala <strong>sa</strong><br />
mga kata<strong>ng</strong>ian<br />
<strong>ng</strong> Wali<strong>ng</strong><br />
-wali<strong>ng</strong><br />
(10 minuto)<br />
Talakayan<br />
tu<strong>ng</strong>kol<br />
<strong>sa</strong> paglalarawan<br />
(25 minuto)<br />
Presentasyon<br />
Pagba<strong>sa</strong><br />
<strong>ng</strong> Wali<strong>ng</strong>-<br />
Wali<strong>ng</strong><br />
(10 minuto)<br />
Pagpapayaman<br />
Talakayan<br />
(15 minuto)<br />
Kilalanin:<br />
Ano a<strong>ng</strong><br />
naiisip ko<br />
kapag naba<strong>ng</strong>git<br />
a<strong>ng</strong><br />
mga kataga<strong>ng</strong>babae?<br />
Lalaki?<br />
(20 minuto)<br />
Pagpapalawig<br />
Pagbaliktarin!<br />
(25 minuto)<br />
Sintesis Pa<strong>ng</strong>wakas<br />
na Pagtataya<br />
Talakayan<br />
(15 minuto)<br />
Talakayan<br />
(10 minuto)<br />
*Proyekto<br />
(20 minuto)<br />
Pagsulat<br />
(30 minuto)<br />
Pagtataya <strong>sa</strong><br />
pagtataya<br />
(60 minuto)<br />
I. Mga Kagamitan<br />
Una<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Kopya <strong>ng</strong> “Alamat <strong>ng</strong> Wali<strong>ng</strong>-Wali<strong>ng</strong>” ni Gaudencio V. Aquino<br />
II. Pamamaraan<br />
Una<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Panimula<strong>ng</strong> Pagtaya (10 minuto)<br />
Tanu<strong>ng</strong>in a<strong>ng</strong> klase ku<strong>ng</strong> kilala nila a<strong>ng</strong> bulaklak na wali<strong>ng</strong>-wali<strong>ng</strong>. Saan ito matatagpuan? Sa<br />
Filipinas lama<strong>ng</strong> ba ito matatagpuan?<br />
Mga Dagdag na Kaalaman tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> wali<strong>ng</strong>-wali<strong>ng</strong>:<br />
1.Namumulaklak lama<strong>ng</strong> ito <strong>sa</strong> simula <strong>ng</strong> Agosto ha<strong>ng</strong>ga<strong>ng</strong> Setyembre o a<strong>ng</strong> mas kilala natin<br />
bila<strong>ng</strong> panahon <strong>ng</strong> bagyo.<br />
2.Tumutubo ito <strong>sa</strong> itaas <strong>ng</strong> mga puno<strong>ng</strong> may taas na hindi bababa <strong>sa</strong> 60-90 metro. Kadala<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
tumutubo sila malapit <strong>sa</strong> tuktok <strong>ng</strong> mga puno<strong>ng</strong> dipterocarp. Gusto <strong>ng</strong> wali<strong>ng</strong>-wali<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong>
silo<strong>ng</strong> na ibinibigay <strong>ng</strong> mga dahon <strong>ng</strong> mga dipterocarp.<br />
3.Dahil <strong>sa</strong> mga kakaiba<strong>ng</strong> kata<strong>ng</strong>ia<strong>ng</strong> ito, iminu<strong>ng</strong>kahi <strong>ng</strong> marami<strong>ng</strong> tao na gawin ito<strong>ng</strong> pamban<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
bulaklak.<br />
4.Ngayon ay nawawala na a<strong>ng</strong> pagigi<strong>ng</strong> espesyal <strong>ng</strong> bulaklak dahil <strong>sa</strong> sobra-sobra<strong>ng</strong><br />
pagkolekta dito.<br />
b. Introduksiyon (15 minuto)<br />
Balikan a<strong>ng</strong> ideya <strong>ng</strong> paglalarawan. Tanu<strong>ng</strong>in a<strong>ng</strong> mga bata ku<strong>ng</strong> ano<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>y<strong>sa</strong>y <strong>ng</strong> paglalarawan.<br />
Sa panitikan, ano<strong>ng</strong> gamit <strong>ng</strong> paglalarawan? Ipagkumpara a<strong>ng</strong> mga sumusunod na pa<strong>ng</strong>u<strong>ng</strong>u<strong>sa</strong>p.<br />
1.Naalala ko<strong>ng</strong> may gagawin pa pala ako. Tila i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> suntok <strong>sa</strong> sikmura na<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong><br />
naramdaman na<strong>ng</strong> maalala ko<strong>ng</strong> may gagawin pa pala ako.<br />
2.Mabilis na tumakbo a<strong>ng</strong> bata. Daig pa <strong>ng</strong> bata a<strong>ng</strong> rumaraga<strong>sa</strong><strong>ng</strong> trak <strong>sa</strong> EDSA <strong>sa</strong> pagtakbo.<br />
A<strong>ng</strong> paglalarawan ay i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> mahu<strong>sa</strong>y na paraan <strong>ng</strong> pagpapahayag <strong>ng</strong> ideya. Pinayayaman nito<br />
a<strong>ng</strong> karana<strong>sa</strong>n <strong>sa</strong> interaksiyon <strong>ng</strong> mambaba<strong>sa</strong> at manunulat. I<strong>sa</strong> ito<strong>ng</strong> paraan <strong>ng</strong> pagpapahayag<br />
<strong>ng</strong> iba’t iba<strong>ng</strong> kata<strong>ng</strong>ian <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> bagay na<strong>ng</strong> may lalim.<br />
Subuka<strong>ng</strong> tanu<strong>ng</strong>in a<strong>ng</strong> mga estudyante tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> kata<strong>ng</strong>ian <strong>ng</strong> bulaklak. Isulat a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong><br />
mga ideya <strong>sa</strong> pi<strong>sa</strong>ra. Tanu<strong>ng</strong>in ku<strong>ng</strong> bakit may pagkili<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> pagigi<strong>ng</strong> babae a<strong>ng</strong> itinatawid na<br />
ideya nito. Ku<strong>ng</strong> ganito a<strong>ng</strong> simbolo <strong>sa</strong> mga babae, ano naman kaya a<strong>ng</strong> mga simbolo para <strong>sa</strong><br />
lalaki?<br />
c. Presentasyon (10 minuto)<br />
Ipaba<strong>sa</strong> <strong>sa</strong> mga mag-aaral a<strong>ng</strong> alamat na<strong>ng</strong> malakas.<br />
d. Pagpapayaman (15 minuto)<br />
Talakayin a<strong>ng</strong> relasyon <strong>ng</strong> alamat <strong>sa</strong> ka<strong>sa</strong>rian. Talakayin a<strong>ng</strong> pagkakaiba <strong>ng</strong> dalawa<strong>ng</strong> ka<strong>sa</strong>rian.<br />
Talakayin ku<strong>ng</strong> sino a<strong>ng</strong> lagi<strong>ng</strong> mukha<strong>ng</strong> mas makapa<strong>ng</strong>yarihan. Huwag ri<strong>ng</strong> kalimuta<strong>ng</strong> ba<strong>ng</strong>gitin<br />
a<strong>ng</strong> kapa<strong>ng</strong>yariha<strong>ng</strong> hawak <strong>ng</strong> babae. Ilan <strong>sa</strong> mga halimbawa<strong>ng</strong> maaari<strong>ng</strong> talakayin ay a<strong>ng</strong><br />
pag-aaruga. Magsimula <strong>sa</strong> mga simple<strong>ng</strong> gawai<strong>ng</strong> kilala o naitatagni <strong>sa</strong> mga babae. Subuka<strong>ng</strong><br />
tumawid <strong>sa</strong> pag-aaruga tu<strong>ng</strong>o <strong>sa</strong> pagbubuntis <strong>ng</strong> ina.<br />
Ikalawa<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Pagpapayaman (20 minuto)<br />
Ano a<strong>ng</strong> naiisip ko kapag naba<strong>ng</strong>git a<strong>ng</strong> kataga<strong>ng</strong> babae/lalaki. Gumawa <strong>ng</strong> concept web <strong>sa</strong><br />
pi<strong>sa</strong>ra para <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>lita<strong>ng</strong> “babae” at para <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>lita<strong>ng</strong> “lalaki”. Pagkatapos gawin a<strong>ng</strong> concept web,<br />
suriin a<strong>ng</strong> mga isinagot <strong>ng</strong> mga mag-aaral. Alin a<strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>lita<strong>ng</strong> naglalarawan, alin a<strong>ng</strong> mga<br />
gawai<strong>ng</strong> karaniwa<strong>ng</strong> ginagawa <strong>ng</strong> mga babae/lalaki.<br />
b. Pagpapalawig (25 minuto)<br />
Balikan a<strong>ng</strong> mga naitala <strong>sa</strong> una<strong>ng</strong> aktibidad. Sabihin <strong>sa</strong> mga bata<strong>ng</strong> pumili <strong>ng</strong> mga gawai<strong>ng</strong><br />
panlalaki at pambabae. Sabihan sila<strong>ng</strong> pagbaliktarin a<strong>ng</strong> mga ito: gawi<strong>ng</strong> panlalake a<strong>ng</strong> mga<br />
gawai<strong>ng</strong> pambabae at gawi<strong>ng</strong> panlalaki naman a<strong>ng</strong> mga gawai<strong>ng</strong> pambabae. Ipata<strong>ng</strong>hal <strong>sa</strong><br />
mga pili<strong>ng</strong> mag-aaral a<strong>ng</strong> mga gawai<strong>ng</strong> panlalaki na ginawa<strong>ng</strong> pambabae, at a<strong>ng</strong> mga gawai<strong>ng</strong><br />
pambabae na ginawa<strong>ng</strong> panlalaki.<br />
c. Sintesis (15 minuto) Talakayin a<strong>ng</strong> ginawa<strong>ng</strong> pagbabaliktad:<br />
1. Espesipiko ba a<strong>ng</strong> mga gawain na pambabae at panlalaki lama<strong>ng</strong>?
2. Ano a<strong>ng</strong> mga humahadla<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> ati<strong>ng</strong> pag-iisip na kaya<strong>ng</strong> gawin <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
ka<strong>sa</strong>rian a<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> gawain?<br />
3. Saan nagmumula a<strong>ng</strong> ganito<strong>ng</strong> mga ideya?<br />
4. May mga trabaho ba<strong>ng</strong> imposible<strong>ng</strong> gawin <strong>ng</strong> bawat ka<strong>sa</strong>rian?<br />
5. Imposible ba talaga<strong>ng</strong> gawin a<strong>ng</strong> iba o natatakot la<strong>ng</strong> tayo <strong>sa</strong> pagti<strong>ng</strong>in<br />
<strong>sa</strong> atin <strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> tao?<br />
6. Pabayaa<strong>ng</strong> magtalakayan a<strong>ng</strong> mga mag-aaral.<br />
Ikatlo<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Sintesis (10 minuto)<br />
Magkaroon <strong>ng</strong> talakayan ku<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>an maaari<strong>ng</strong> linawin a<strong>ng</strong> mga ideya ukol <strong>sa</strong> pagpapahalaga <strong>sa</strong><br />
<strong>sa</strong>rili, at <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili<strong>ng</strong> ka<strong>sa</strong>rian. Maaari<strong>ng</strong> balikan a<strong>ng</strong> mga nauna<strong>ng</strong> diskusyon <strong>sa</strong> ka<strong>sa</strong>rian noo<strong>ng</strong><br />
una<strong>ng</strong> <strong>markahan</strong> (Tu<strong>ng</strong>ku<strong>ng</strong> La<strong>ng</strong>it at Alunsina). Bigya<strong>ng</strong>-diin a<strong>ng</strong> respeto <strong>sa</strong> bawat ka<strong>sa</strong>rian, at<br />
paglina<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> mga <strong>sa</strong>rili<strong>ng</strong> kakayahan. Bigya<strong>ng</strong>-diin din na a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>y<strong>sa</strong>y <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tao ay hindi nakabatay<br />
<strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> ka<strong>sa</strong>rian.<br />
b.Pa<strong>ng</strong>wakas na Pagtaya (30 minuto)<br />
Pasulatin a<strong>ng</strong> mga mag-aaral <strong>ng</strong> reaksiyon o solusyon <strong>sa</strong> mga sumusunod na sitwasyon. Hikayatin<br />
sila<strong>ng</strong> magi<strong>ng</strong> malinaw at maayos <strong>sa</strong> pagpapaliwanag.<br />
1. Pareho<strong>ng</strong> sinubuka<strong>ng</strong> sumali nina Anna at Mark <strong>sa</strong> Math team <strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> paaralan. Nagpakita<strong>ng</strong><br />
gilas <strong>sa</strong> matematika a<strong>ng</strong> dalawa, <strong>ng</strong>unit i<strong>sa</strong> lama<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> maaari<strong>ng</strong> piliin <strong>sa</strong> kanila.<br />
Kaila<strong>ng</strong>an <strong>ng</strong> apat na miyembro <strong>ng</strong> Math team at tatlo <strong>sa</strong> mga nauna<strong>ng</strong> miyembro ay mga<br />
lalaki. Bagama’t pantay lama<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> kakayahan nina Anna at Mark, mas pinili pa ri<strong>ng</strong> ta<strong>ng</strong>gapin<br />
<strong>ng</strong> team si Mark. Ano kaya a<strong>ng</strong> nagi<strong>ng</strong> basehan <strong>ng</strong> team <strong>sa</strong> pagpili? Bigya<strong>ng</strong> paliwanag<br />
a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>got.<br />
2. Nais ni Karla na magi<strong>ng</strong> fotograpo <strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> pahayagan. Bata pa lama<strong>ng</strong> siya ay<br />
hilig na niya<strong>ng</strong> kumuha <strong>ng</strong> mga larawan. Ngunit <strong>sa</strong> halip na magi<strong>ng</strong> fotograpo, itinalaga<strong>ng</strong><br />
manunulat <strong>sa</strong> pampalaka<strong>sa</strong>n si Karla. Sa ka<strong>sa</strong>y<strong>sa</strong>yan kasi <strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> pahayagan, si Karla<br />
a<strong>ng</strong> kauna-unaha<strong>ng</strong> babae<strong>ng</strong> mag-aaral na sumubok na magi<strong>ng</strong> fotograpo. A<strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> mga<br />
fotograpo, pati na rin a<strong>ng</strong> <strong>guro</strong><strong>ng</strong> guma<stro<strong>ng</strong>>gabay</stro<strong>ng</strong>> <strong>sa</strong> pahayagan ay mga lalaki. Ano kaya a<strong>ng</strong><br />
puwede<strong>ng</strong> gawin ni Karla ku<strong>ng</strong> desidido siya<strong>ng</strong> magi<strong>ng</strong> fotograpo?<br />
c. Proyekto (20 minuto)<br />
Balikan a<strong>ng</strong> Trese. Ipakilala <strong>sa</strong> mga mag-aaral a<strong>ng</strong> konsepto <strong>ng</strong> bida at kontrabida. Sino a<strong>ng</strong> bida<br />
at kontrabida <strong>sa</strong> mga kuwento<strong>ng</strong> naba<strong>sa</strong> na nila? Sa Trese? Ano a<strong>ng</strong> mga kata<strong>ng</strong>ian <strong>ng</strong> bida? Ano<br />
naman a<strong>ng</strong> mga kata<strong>ng</strong>ian <strong>ng</strong> kontrabida? May bida at kontrabida na ba<strong>ng</strong> lumilitaw <strong>sa</strong> dula<strong>ng</strong><br />
binubuo ninyo?<br />
Ikaapat na Araw<br />
a. Pagtataya <strong>sa</strong> pagtataya (60 minuto)
LINGGO 18<br />
Araw<br />
Araw 1<br />
Araw 2<br />
Araw 3<br />
Araw 4<br />
Panimula<strong>ng</strong><br />
Pagtaya/<br />
Pagganyak/<br />
Introduksiyon<br />
Pagkilala <strong>sa</strong><br />
mga kata<strong>ng</strong>ian<br />
<strong>ng</strong><br />
Wali<strong>ng</strong>wali<strong>ng</strong><br />
(10 minuto)<br />
Talakayan<br />
tu<strong>ng</strong>kol<br />
<strong>sa</strong> paglalarawan<br />
(25 minuto)<br />
Presentasyon<br />
Pagba<strong>sa</strong><br />
<strong>ng</strong> Wali<strong>ng</strong>-<br />
Wali<strong>ng</strong><br />
(10 minuto)<br />
Pagpapayaman<br />
Talakayan<br />
(15 minuto)<br />
Kilalanin:<br />
Ano a<strong>ng</strong><br />
naiisip ko<br />
kapag naba<strong>ng</strong>git<br />
a<strong>ng</strong><br />
mga kataga<strong>ng</strong>babae?<br />
Lalaki?<br />
(20 minuto)<br />
Pagpapalawig<br />
Pagbaliktarin!<br />
(25 minuto)<br />
I. Mga Kagamitan<br />
Una<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Kopya <strong>ng</strong> “Mga Alamat” mula <strong>sa</strong> El Filibusterismo ni ni Jose Rizal<br />
Sintesis Pa<strong>ng</strong>wakas<br />
na Pagtataya<br />
Talakayan<br />
(15 minuto)<br />
Talakayan<br />
(10 minuto)<br />
*Proyekto<br />
(20 minuto)<br />
Pagsulat<br />
(30 minuto)<br />
Pagtataya <strong>sa</strong><br />
pagtataya<br />
(60 minuto)<br />
II. Pamamaraan<br />
Una<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Panimula<strong>ng</strong> Pagtaya (10 minuto)<br />
Gulatin a<strong>ng</strong> klase! May dalawa<strong>ng</strong> lapit <strong>sa</strong> pa<strong>ng</strong>gugulat:<br />
1. Pumasok <strong>sa</strong> klase na<strong>ng</strong> may mukha <strong>ng</strong> pagkabahala at pag-aalala. Mas mainam ito ku<strong>ng</strong><br />
maaabuta<strong>ng</strong> hindi pa handa a<strong>ng</strong> silid para <strong>sa</strong> susunod na klase.<br />
2. Gumamit <strong>ng</strong> kakaiba<strong>ng</strong> wika, at kau<strong>sa</strong>pin a<strong>ng</strong> klase gamit ito. (Maaari<strong>ng</strong> mag<strong>sa</strong>lita na<strong>ng</strong><br />
para<strong>ng</strong> may sipon, para<strong>ng</strong> nabubulol atbp.)
. Introduksiyon (10 minuto)<br />
Tanu<strong>ng</strong>in a<strong>ng</strong> mga sumusunod <strong>sa</strong> klase:<br />
1. Ano a<strong>ng</strong> mga inaakala ninyo<strong>ng</strong> dahilan ku<strong>ng</strong> bakit mukha ako<strong>ng</strong> galit (o kakaiba ako<strong>ng</strong><br />
mag<strong>sa</strong>lita)?<br />
2. May pagkakataon ba<strong>ng</strong> napagtaa<strong>sa</strong>n kayo <strong>ng</strong> boses o napag<strong>sa</strong>bihan na<strong>ng</strong> hindi ninyo alam<br />
a<strong>ng</strong> dahilan? Ano a<strong>ng</strong> pakiramdam nito?<br />
3. Nakagagaan ba <strong>ng</strong> pakiramdam a<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> paliwanag tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> dahilan? Magtano<strong>ng</strong> <strong>sa</strong><br />
klase ku<strong>ng</strong> mayroo<strong>ng</strong> gusto<strong>ng</strong> magbahagi <strong>ng</strong> karana<strong>sa</strong>n ku<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>an sila ay nalito noo<strong>ng</strong> una<br />
<strong>ng</strong>unit nalinawan pagkatapos <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> maayos na u<strong>sa</strong>pan.<br />
c. Presentasyon (20 minuto)<br />
Ipaba<strong>sa</strong> a<strong>ng</strong> “Mga Alamat” <strong>sa</strong> klase.<br />
d. Pagpapayaman (20 minuto)<br />
Talakayin a<strong>ng</strong> alamat:<br />
1. Tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong>an a<strong>ng</strong> alamat?<br />
2. Ano-ano a<strong>ng</strong> mahahalaga<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>yayari <strong>sa</strong> alamat?<br />
3. Ano a<strong>ng</strong> naramdaman o naisip niyo <strong>sa</strong> naba<strong>sa</strong><strong>ng</strong> alamat?<br />
4. Ayon <strong>sa</strong> napag-aralan niyo, ano ba a<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> alamat? Ano a<strong>ng</strong> karaniwa<strong>ng</strong><br />
pak<strong>sa</strong> at mga kata<strong>ng</strong>ian nito?<br />
5. Nakikita ba a<strong>ng</strong> mga kata<strong>ng</strong>ia<strong>ng</strong> ito <strong>sa</strong> naba<strong>sa</strong> nati<strong>ng</strong> alamat?<br />
Magbigay <strong>ng</strong> takda<strong>ng</strong> aralin. Pa<strong>sa</strong>liksikin a<strong>ng</strong> mga bata tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> ila<strong>ng</strong> katutubo<strong>ng</strong> gulay, prutas,<br />
hayop, o lugar na maaari<strong>ng</strong> gawan <strong>ng</strong> alamat. Ku<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>kali<strong>ng</strong> wala<strong>ng</strong> maisip na <strong>sa</strong>liksikin a<strong>ng</strong><br />
mga mag-aaral maaari<strong>ng</strong> papiliin a<strong>ng</strong> mga mag-aaral <strong>sa</strong> mga sumusunod na posible<strong>ng</strong> pak<strong>sa</strong>:<br />
sitaw, butandi<strong>ng</strong>, sili, rafflesia, o pilandok.<br />
Ikalawa<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Pagpapayaman (30 minuto)<br />
Hatiin a<strong>ng</strong> klase <strong>sa</strong> lima<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>kat. Ipalahad <strong>sa</strong> bawat i<strong>sa</strong> a<strong>ng</strong> mga na<strong>sa</strong>liksik nila. Pagawin sila<br />
<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> bala<strong>ng</strong>kas <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> alamat:<br />
1. Simula<br />
• Tauhan<br />
• Tagpuan (Panahon at Lugar)<br />
2. Suliranin<br />
• Gitna (Mga kilala<strong>ng</strong> kata<strong>ng</strong>ian <strong>ng</strong> pak<strong>sa</strong><strong>ng</strong> pagyayamanin <strong>sa</strong> pamamagitan <strong>ng</strong><br />
paglalagay <strong>sa</strong> mas akma<strong>ng</strong> sitwasyon)<br />
3. Wakas (Puwer<strong>sa</strong><strong>ng</strong> magtutulak <strong>sa</strong> bago<strong>ng</strong> anyo)<br />
b. Pagpapalawig (30 minuto)<br />
Ipakuwento o ipata<strong>ng</strong>hal <strong>sa</strong> bawat pa<strong>ng</strong>kat a<strong>ng</strong> bala<strong>ng</strong>kas <strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> mga alamat. Punahin a<strong>ng</strong><br />
mga sumusunod <strong>sa</strong> lahat <strong>ng</strong> presentasyon.<br />
• Tagpuan (pareho<strong>ng</strong> lugar at panahon)<br />
• Mga napili<strong>ng</strong> kata<strong>ng</strong>ian<br />
• Puwer<strong>sa</strong> <strong>ng</strong> pagbabago<br />
Ikatlo<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Pa<strong>ng</strong>wakas na Pagtataya (30 minuto)<br />
Gamit a<strong>ng</strong> bala<strong>ng</strong>kas <strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> grupo, pasulatin a<strong>ng</strong> mga mag-aaral <strong>ng</strong> mga alamat.
Indibidwal na proyekto ito.<br />
b. Proyekto (30 minuto)<br />
Balika<strong>ng</strong> muli a<strong>ng</strong> talaan para <strong>sa</strong> proyekto. Piliin a<strong>ng</strong> mga tauhan mula <strong>sa</strong> mga maiikli<strong>ng</strong> kuwento.<br />
Gabayan sila <strong>sa</strong> pagsusuri <strong>ng</strong> mga tauhan. Tanu<strong>ng</strong>in sila ukol <strong>sa</strong> konteksto <strong>ng</strong> mga tauhan at<br />
kuwento<strong>ng</strong> natalakay. Paghambi<strong>ng</strong>in kamo a<strong>ng</strong> pamumuhay, pananaw, pananalita, at pakiki<strong>sa</strong>lamuha<br />
nila <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> tao. Ipasulat <strong>sa</strong> talaan a<strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>got nila. Ku<strong>ng</strong> may nalalabi pa<strong>ng</strong> panahon,<br />
ibigay ito <strong>sa</strong> mga mag-aaral para <strong>sa</strong> pagplano <strong>ng</strong> proyekto.<br />
Ikaapat na Araw<br />
a. Pagtataya <strong>sa</strong> pagtataya (60 minuto)<br />
Buod <strong>ng</strong> Li<strong>ng</strong>go 19 at 20<br />
Li<strong>ng</strong>go<br />
19 at 20 Lun<strong>sa</strong>ra<strong>ng</strong> Teksto 1 “Napagawi ako <strong>sa</strong><br />
Mababa<strong>ng</strong> Paaralan” ni<br />
Lamberto E. Antonio<br />
Tema<br />
Nagkakaiba,<br />
Nagka-kai<strong>sa</strong><br />
Lun<strong>sa</strong>ra<strong>ng</strong> Teksto 2<br />
“Pagli<strong>sa</strong>n <strong>sa</strong> Tsina” ni<br />
Mani<strong>ng</strong>ni<strong>ng</strong> Miclat<br />
Bataya<strong>ng</strong><br />
Pa<strong>ng</strong>nilalaman<br />
Bataya<strong>ng</strong> Kakayahan Li<strong>ng</strong>guha<strong>ng</strong> Tu<strong>ng</strong>uhin<br />
Pag-unawa <strong>sa</strong><br />
Napaki<strong>ng</strong>gan (PN)<br />
PN2A<br />
PN2Aa, PN2Ab, PN2Ac<br />
Pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lita (PA) PA2A, PA2B PA2Aa, PA2Ac, PA2Ad, PA2Ba, PA2Bb<br />
Pagsulat (PU) PU2A PU2Ac<br />
Pag-unawa <strong>sa</strong><br />
Bina<strong>sa</strong> (PB)<br />
Tatas TA1-4A, TA1-4B<br />
PB2B PB2Ba<br />
Pakikitu<strong>ng</strong>o <strong>sa</strong> Wika at<br />
Panitikan<br />
PW1-4A, PW1-4B<br />
Estratehiya <strong>sa</strong> Pag-aaral EP1-4A, EP1-4B<br />
LINGGO 19<br />
Araw<br />
Araw 1<br />
Panimula<strong>ng</strong><br />
Pagtaya/<br />
Pagganyak/<br />
Introduksiyon<br />
Kaha de<br />
yero:<br />
Pagkuha <strong>ng</strong><br />
tama<strong>ng</strong><br />
kahulugan<br />
(10 minuto)<br />
Hulaan a<strong>ng</strong><br />
magigi<strong>ng</strong><br />
trabaho <strong>ng</strong><br />
iyo<strong>ng</strong> kaklase<br />
(20 minuto)<br />
Presentasyon<br />
Pagba<strong>sa</strong><br />
<strong>ng</strong> tula<br />
(5 minuto)<br />
Pagpapayaman<br />
Talakayan<br />
at Paglilinaw<br />
(25 minuto)<br />
Pagpapalawig<br />
Sintesis Pa<strong>ng</strong>wakas<br />
na Pagtataya
Araw<br />
Araw 2<br />
Araw 3<br />
Panimula<strong>ng</strong><br />
Pagtaya/<br />
Pagganyak/<br />
Introduksiyon<br />
Presentasyon<br />
Pagpapayaman<br />
Talakayan:<br />
Pagkakaiba<br />
at pagkakapantay-pantay<br />
<strong>ng</strong> tao<br />
(30 minuto)<br />
Pagpapalawig<br />
Paglalarawan<br />
<strong>ng</strong><br />
mga silid<br />
o lugar <strong>sa</strong><br />
paaralan<br />
(30 minuto)<br />
Sintesis Pa<strong>ng</strong>wakas<br />
na Pagtataya<br />
Paglilinaw<br />
<strong>ng</strong> mga mahahalaga<strong>ng</strong><br />
punto<br />
(10 minuto)<br />
Pagsulat <strong>ng</strong><br />
maikli<strong>ng</strong> tula<br />
(40 minuto)<br />
Araw 4 Pagtataya <strong>sa</strong><br />
pagtataya<br />
(60 minuto)<br />
I. Mga Kagamitan<br />
Una<strong>ng</strong> Araw<br />
a.Kopya <strong>ng</strong> tula<strong>ng</strong> “Napagawi Ako <strong>sa</strong> Mababa<strong>ng</strong> Paaralan” ni Lamberto E. Antonio<br />
b.Cartolina<br />
c. Papel<br />
d.Kahon <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>patos<br />
Ikalawa<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Bond paper o ginupit na Manila paper<br />
b. Lapis at pa<strong>ng</strong>kulay<br />
Ikatlo<strong>ng</strong> Araw<br />
a.Papel<br />
II. Pamamaraan<br />
Una<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Panimula<strong>ng</strong> Pagtataya (15 minuto)<br />
Tala<strong>sa</strong>litaan. Isulat o ipaskil a<strong>ng</strong> sumusunod na pa<strong>ng</strong>u<strong>ng</strong>u<strong>sa</strong>p <strong>sa</strong> pi<strong>sa</strong>ra na<strong>ng</strong> pahala<strong>ng</strong>:<br />
1. Di na ito a<strong>ng</strong> kuwarto<strong>ng</strong> may atip na kugo<strong>ng</strong> butas-butas.<br />
2. Ka<strong>sa</strong>ma a<strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> martilyo, lagari’t radela ay nagpaunlak ako.<br />
3. Ilan dito ay mga nagi<strong>ng</strong> kaklase<strong>ng</strong> kabisote, mapa<strong>ng</strong>opya, tugain at matatakutin.<br />
4. Hindi ko napuspos a<strong>ng</strong> elementarya na<strong>ng</strong> mahinto ako at maulila <strong>sa</strong> mga magula<strong>ng</strong>.<br />
5. A<strong>ng</strong> iba <strong>sa</strong> kanila ay mga patro<strong>ng</strong> taga-iba<strong>ng</strong> bayan.<br />
Magtawag <strong>ng</strong> lima<strong>ng</strong> volunteer na gagawa <strong>ng</strong> kombinasyon para mabuk<strong>sa</strong>n a<strong>ng</strong> kaha de yero<br />
(kahon <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>patos). Bigyan a<strong>ng</strong> bawat i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> mag-aaral <strong>ng</strong> ginupit na cartolina na naglalaman <strong>ng</strong><br />
kahulugan <strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>lita<strong>ng</strong> may <strong>sa</strong>lu<strong>ng</strong>guhit.<br />
1.pantakip <strong>sa</strong> bubo<strong>ng</strong> tulad <strong>ng</strong> pawid o yero<br />
2.ka<strong>sa</strong><strong>ng</strong>kapa<strong>ng</strong> gawa <strong>sa</strong> kahoy na pampatag <strong>ng</strong> ko<strong>ng</strong>kreto<strong>ng</strong> semento bago patuyuin<br />
3.pagbugbog <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tao para umamin (pandiwa matuga, tugain)<br />
4.ganap o lubos<br />
5.tao<strong>ng</strong> tumutulo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> kapuwa o <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> gawain
Tatapat a<strong>ng</strong> bawat bata <strong>sa</strong> pa<strong>ng</strong>u<strong>ng</strong>u<strong>sa</strong>p na ginamit a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lita<strong>ng</strong> hawak nila a<strong>ng</strong> kahulugan.<br />
Maaari<strong>ng</strong> hindi muna <strong>sa</strong>bihin a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>got at magtawag muli <strong>ng</strong> lima<strong>ng</strong> volunteer para makuha a<strong>ng</strong><br />
tama<strong>ng</strong> kombin<strong>sa</strong>yon upa<strong>ng</strong> mabuk<strong>sa</strong>n a<strong>ng</strong> kaha. Talakayin a<strong>ng</strong> tala<strong>sa</strong>litaan kapag nakuha na<br />
a<strong>ng</strong> tama<strong>ng</strong> kombin<strong>sa</strong>yon.<br />
b. Pagganyak (15 minuto)<br />
Tanu<strong>ng</strong>in a<strong>ng</strong> klase tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong> mga ambisyon <strong>sa</strong> buhay. Ipalahad a<strong>ng</strong> mga dahilan <strong>sa</strong><br />
kanila<strong>ng</strong> pagpili <strong>ng</strong> ambisyon. Ipalahad rin ku<strong>ng</strong> sino a<strong>ng</strong> nagpakilala <strong>sa</strong> kanila <strong>ng</strong> trabaho<strong>ng</strong><br />
pinapa<strong>ng</strong>arap nila.<br />
c. Presentasyon (10 minuto)<br />
Ba<strong>sa</strong>hin a<strong>ng</strong> tula<strong>ng</strong> “Napagawi Ako <strong>sa</strong> Mababa<strong>ng</strong> Paaralan” ni Lamberto E. Antonio. Maaari<strong>ng</strong><br />
balikan a<strong>ng</strong> tala<strong>sa</strong>litaan upa<strong>ng</strong> lalo<strong>ng</strong> maintindihan a<strong>ng</strong> tula.<br />
Napagawi Ako <strong>sa</strong> Mababa<strong>ng</strong> Paaralan<br />
Lamberto E. Antonio<br />
Napagawi ako <strong>sa</strong> mababa<strong>ng</strong> paaralan<br />
Na dati<strong>ng</strong> karnabal <strong>ng</strong> kambi<strong>ng</strong>, baboy at kalabaw,<br />
At dati<strong>ng</strong> kubeta <strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> kababaryo<br />
Pag bakasyon grande o Sabado’t Li<strong>ng</strong>go.<br />
Di na ito a<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> tiwa<strong>ng</strong>wa<strong>ng</strong> na kuwarto<strong>ng</strong> may tapal<br />
Na <strong>sa</strong>wali’t atip na kugo<strong>ng</strong> butas-butas, na a<strong>ng</strong> klase<strong>ng</strong><br />
Nagdidiskas <strong>ng</strong> Pepe en Pilar at gudmaners<br />
Ay tanaw na tanaw <strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>bu<strong>ng</strong>ero<strong>ng</strong> naglalakad.<br />
Ngayon, may arko na<strong>ng</strong> bakal at alambre a<strong>ng</strong> geyt;<br />
May bakod na pader, magara<strong>ng</strong> plagpol, entablado’t<br />
Basketbolkort na kainauukitan <strong>ng</strong> nagdudumilat na<br />
“Donated by Gov. Moko<strong>ng</strong> delos Oros” at <strong>ng</strong><br />
“Alay nina Don at Doña Pilipito Palapatok.”<br />
Sa sementado<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>ydwok, <strong>sa</strong> pasimano’t haligi <strong>ng</strong> munti<strong>ng</strong> pasilyo<br />
At ibaba<strong>ng</strong> panig <strong>ng</strong> ko<strong>ng</strong>kreto<strong>ng</strong> di<strong>ng</strong>di<strong>ng</strong>, kundi nakapila<br />
Ay nagsisiksikan a<strong>ng</strong> mga pa<strong>ng</strong>ala<strong>ng</strong> karamiha’y<br />
Patro<strong>ng</strong> taga-iba<strong>ng</strong> bayan: ilan dito’y mga nakaklase<strong>ng</strong><br />
Kabisote, mapa<strong>ng</strong>opya, tugain, nakalasprend o naiihi<br />
Sa <strong>sa</strong>lawal <strong>sa</strong> pagkuha <strong>ng</strong> test –<br />
Kundi may DR. o ENGR., may ATTY.<br />
Bawat pinto, may karatula <strong>ng</strong> <strong>ng</strong>alan <strong>ng</strong> <strong>guro</strong> –<br />
Narito pa rin si Mrs. Monay na mahilig ma<strong>ng</strong>hinuli,<br />
Si Mr. Pa<strong>ng</strong>an na lagi<strong>ng</strong> <strong>ng</strong>uma<strong>ng</strong>ata <strong>ng</strong> babolgam.<br />
Sa likod <strong>ng</strong> gu<strong>sa</strong>li, a<strong>ng</strong> marikotitos na leteri<strong>ng</strong><br />
Ng pagdiskarte <strong>sa</strong> babae’y naba<strong>sa</strong> ko <strong>sa</strong> haligi <strong>ng</strong> wari’y<br />
Narseri; <strong>sa</strong> mga puno <strong>ng</strong> papaya<strong>ng</strong> bu<strong>ng</strong>a’y tambulukan;<br />
Sa tambak na retaso<strong>ng</strong> mga tabli<strong>ng</strong> may bakas <strong>ng</strong> anay.<br />
Komo nabakante ako <strong>sa</strong> pandadayuhan bila<strong>ng</strong> karpintero,<br />
Naawitan ako<strong>ng</strong> gumawi <strong>sa</strong> mababa<strong>ng</strong> paarala<strong>ng</strong><br />
Nagpauta<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> akin noon <strong>ng</strong> musmos na karana<strong>sa</strong>n;<br />
Ka<strong>sa</strong>ma a<strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> martilyo, lagari’t radela’y nagpaunlak ako:<br />
Wika <strong>ng</strong>a’y ito la<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> kaya ko<strong>ng</strong> paraan <strong>ng</strong> pagli<strong>ng</strong>on<br />
Sa pina<strong>ng</strong>gali<strong>ng</strong>an (na di ko napuspos na<strong>ng</strong> mahinto ako’t
Maulila <strong>sa</strong> mga magula<strong>ng</strong>). Gumawi ako<br />
Rito para atipan at palitadahan a<strong>ng</strong> mga komportrum,<br />
Dahil nakabi<strong>ng</strong>it na naman a<strong>ng</strong> pasukan –at para maiyukit ko,<br />
Kahit papa’no, a<strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>alan.<br />
d. Pagpapayaman (20 minuto)<br />
Talakayin a<strong>ng</strong> tula:<br />
1. Sino a<strong>ng</strong> nag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lita <strong>sa</strong> tula?<br />
2. Bakit siya napagawi <strong>sa</strong> mababa<strong>ng</strong> paaralan?<br />
3. Ano-ano a<strong>ng</strong> mga naalala niya <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong> pagbabalik?<br />
4. Ano a<strong>ng</strong> mga pagbabago<strong>ng</strong> napansin niya <strong>sa</strong> kaniya paaralan?<br />
5. Sino pa a<strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> naba<strong>ng</strong>git <strong>sa</strong> tula?<br />
6. Paano naiiba a<strong>ng</strong> nag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lita <strong>sa</strong> mga tao<strong>ng</strong> naba<strong>ng</strong>git niya?<br />
7. Ano a<strong>ng</strong> mapapansin <strong>sa</strong> mga <strong>sa</strong>lita<strong>ng</strong> I<strong>ng</strong>les na ginamit <strong>sa</strong> tula? Sadya ba ito?<br />
8. Ano a<strong>ng</strong> balak gawin <strong>ng</strong> karpintero <strong>sa</strong> huli?<br />
9. Bakit niya kaya ito gagawin?<br />
Mula dito maaari<strong>ng</strong> talakayin a<strong>ng</strong> persona, boses at importansya <strong>ng</strong> detalye <strong>sa</strong> paglalarawan.<br />
Ikalawa<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Pagpapayaman (30 minuto)<br />
Gumuhit <strong>ng</strong> dalawa<strong>ng</strong> bulaklak. A<strong>ng</strong> mga talulot <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> bulaklak ay lalagyan <strong>ng</strong> mga<br />
trabaho<strong>ng</strong> “blue-collar” at a<strong>ng</strong> mga talulot naman <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong> pa<strong>ng</strong> bulaklak ay lalagyan <strong>ng</strong> mga<br />
trabaho<strong>ng</strong> “white-collar.” Talakayin a<strong>ng</strong> pagkakaiba <strong>ng</strong> mga trabaho. Talakayin rin ku<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>an sila<br />
nagkakapare-pareho. Maaari ri<strong>ng</strong> pag-u<strong>sa</strong>pan a<strong>ng</strong> pinahihiwatig <strong>ng</strong> kulay bughaw at puti.<br />
Maaari<strong>ng</strong> ba<strong>ng</strong>gitin a<strong>ng</strong> sinabi ni Emilio Jacinto na “Maitim man o maputi a<strong>ng</strong> kulay <strong>ng</strong> balat,<br />
lahat <strong>ng</strong> tao’y magkakapantay; ma<strong>ng</strong>yayari<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong>’y higtan <strong>sa</strong> duno<strong>ng</strong>, <strong>sa</strong> yaman, <strong>sa</strong> ganda,<br />
<strong>ng</strong>unit di mahihigtan <strong>sa</strong> pagkatao.” (Emilio Jacinto, “Mga Aral <strong>ng</strong> Katipunan Ng Mga Anak <strong>ng</strong><br />
Bayan”)<br />
b. Pagpapalawig (30 minuto)<br />
Bumuo <strong>ng</strong> lima ha<strong>ng</strong>ga<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>mpu<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>kat. A<strong>ng</strong> bawat pa<strong>ng</strong>kat ay maglalarawan <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
bahagi <strong>ng</strong> paaralan. Kaila<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong> magtuon <strong>sa</strong> maliliit na detalye upa<strong>ng</strong> mas magi<strong>ng</strong> malinaw a<strong>ng</strong><br />
paglalarawan. Maaari<strong>ng</strong> pumunta <strong>sa</strong> napili o nabunot na silid o bahagi. Mas mainam ku<strong>ng</strong><br />
naka-bullet a<strong>ng</strong> bawat detalye. I<strong>sa</strong><strong>ng</strong> mag-aaral mula <strong>sa</strong> bawat grupo a<strong>ng</strong> magbaba<strong>sa</strong> <strong>ng</strong><br />
kanila<strong>ng</strong> nagawa. Haba<strong>ng</strong> binaba<strong>sa</strong> a<strong>ng</strong> bawat detalye, ginuguhit naman ito <strong>ng</strong> kaniya<strong>ng</strong> mga<br />
kamag-aral.<br />
Ikatlo<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Sintesis (20 minuto)<br />
Balikan muli a<strong>ng</strong> akda. Magbigay <strong>ng</strong> mga linya <strong>sa</strong> tula na nagpapakita o naglalarawan <strong>sa</strong> persona,<br />
<strong>sa</strong> sitwasyon, <strong>sa</strong> boses.<br />
b. Pa<strong>ng</strong>wakas na Pagtataya (40 minuto)<br />
Gumawa <strong>ng</strong> maiksi<strong>ng</strong> tula na may boses na tulad <strong>ng</strong> <strong>sa</strong> “Napagawi Ako <strong>sa</strong> Mababa<strong>ng</strong> Paaralan.”<br />
A<strong>ng</strong> nag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lita ay matanda<strong>ng</strong> bersiyon <strong>ng</strong> may-akda o mag-aaral na nagbalik <strong>sa</strong> kaniya<strong>ng</strong><br />
paaralan. Magbigay <strong>ng</strong> mga maaari<strong>ng</strong> laman <strong>ng</strong> tula (Hal: mga dati<strong>ng</strong> laro, pinag-uu<strong>sa</strong>pan,<br />
pinag-aawayan)<br />
Ikaapat na Araw<br />
a. Pagtataya <strong>sa</strong> pagtataya (60 minuto)
LINGGO 20<br />
Araw<br />
Araw 1<br />
Araw 2<br />
Panimula<strong>ng</strong><br />
Pagtaya/<br />
Pagganyak/<br />
Introduksiyon<br />
Paghahanap<br />
<strong>ng</strong> tama<strong>ng</strong><br />
<strong>sa</strong>lita<br />
(15 minuto)<br />
Pagbabahagi<br />
<strong>ng</strong> karana<strong>sa</strong>n<br />
tu<strong>ng</strong>kol<br />
<strong>sa</strong> paglipat<br />
(15 minuto)<br />
Presentasyon<br />
Pagba<strong>sa</strong> <strong>ng</strong><br />
<strong>sa</strong>nay<strong>sa</strong>y<br />
(10 minuto)<br />
Pagpapayaman<br />
Talakayan<br />
at Paglilinaw<br />
(20 minuto)<br />
Timeline<br />
tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong><br />
buhay ni<br />
Mani<strong>ng</strong>ni<strong>ng</strong><br />
(30 minuto)<br />
Pagpapalawig<br />
Paggawa<br />
<strong>ng</strong> timeline<br />
tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong><br />
<strong>sa</strong>rili<strong>ng</strong><br />
buhay<br />
(30 minuto)<br />
Araw 3 Paglilinaw<br />
<strong>ng</strong> mga mahahalaga<strong>ng</strong><br />
punto<br />
(20 minuto)<br />
Araw 4<br />
I. Mga Kagamitan<br />
Una<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Kopya <strong>ng</strong> akda<strong>ng</strong> “Pagli<strong>sa</strong>n <strong>sa</strong> Tsina” ni Mani<strong>ng</strong>ni<strong>ng</strong> Miclat<br />
b. Kopya <strong>ng</strong> mga kahulugan <strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lita<strong>ng</strong> ginamit <strong>sa</strong> akda<br />
Ikalawa<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Manila paper<br />
b. Lapis at pa<strong>ng</strong>kulay<br />
Ikatlo<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Papel<br />
Sintesis Pa<strong>ng</strong>wakas<br />
na Pagtataya<br />
Pagsulat <strong>ng</strong><br />
maikli<strong>ng</strong><br />
<strong>sa</strong>nay<strong>sa</strong>y<br />
(40 minuto)<br />
Pagtataya <strong>sa</strong><br />
pagtataya<br />
(60 minuto)<br />
II. Pamamaraan<br />
Una<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Panimula<strong>ng</strong> Pagtataya (20 minuto)<br />
Tala<strong>sa</strong>litaan. Bigyan <strong>ng</strong> kopya <strong>ng</strong> mga kahulugan a<strong>ng</strong> mga mag-aaral. Hahanapin nila a<strong>ng</strong><br />
tama<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lita mula <strong>sa</strong> mga talata <strong>sa</strong> akda. A<strong>ng</strong> mga bila<strong>ng</strong> na nakapaloob <strong>sa</strong> panaklo<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong><br />
magigi<strong>ng</strong> <stro<strong>ng</strong>>gabay</stro<strong>ng</strong>> ku<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>an nila hahanapin a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lita.
Hal:<br />
a.(2) konsepto<strong>ng</strong> may pakinaba<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> ekonomiya a<strong>ng</strong> malawak na pagkonsumo <strong>sa</strong> produkto<br />
SAGOT: konsumerismo<br />
b.(3) sini<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> pagsulat na<strong>ng</strong> wasto at <strong>sa</strong> magaganda<strong>ng</strong> titik<br />
SAGOT: kaligrapiya<br />
c.(5) halamanan<br />
SAGOT: lagwerta<br />
b. Pagganyak (20 minuto)<br />
Bumuo <strong>ng</strong> lima<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>kat. A<strong>ng</strong> bawat ka<strong>sa</strong>pi <strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>kat ay magbabahagi <strong>ng</strong> karana<strong>sa</strong>n tu<strong>ng</strong>kol<br />
<strong>sa</strong> “paglipat.” Maaari<strong>ng</strong> tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong> paglipat <strong>ng</strong> kuwarto, <strong>ng</strong> tirahan o paglipat mula<br />
<strong>sa</strong> probinsya papunta <strong>sa</strong> siyudad o vice ver<strong>sa</strong>. Pag-u<strong>sa</strong>pan a<strong>ng</strong> nagi<strong>ng</strong> epekto nito <strong>sa</strong> kanila, a<strong>ng</strong><br />
kanila<strong>ng</strong> naramdaman at a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> ginawa upa<strong>ng</strong> maib<strong>sa</strong>n a<strong>ng</strong> mga problema <strong>ng</strong> paglipat.<br />
Magtawag <strong>ng</strong> mga magbabahagi <strong>sa</strong> klase, a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> ikukuwento ay a<strong>ng</strong> karana<strong>sa</strong>n <strong>ng</strong> kagrupo<br />
at hindi <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili.<br />
c. Presentasyon<br />
Ba<strong>sa</strong>hin a<strong>ng</strong> “Pagli<strong>sa</strong>n <strong>sa</strong> Tsina” ni Mani<strong>ng</strong>ni<strong>ng</strong> Miclat (20 minuto). Maaari<strong>ng</strong> balikan a<strong>ng</strong> tala<strong>sa</strong>litaan<br />
upa<strong>ng</strong> lalo<strong>ng</strong> maintindihan a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>nay<strong>sa</strong>y.<br />
Pagli<strong>sa</strong>n <strong>sa</strong> Tsina<br />
ni Mani<strong>ng</strong>ni<strong>ng</strong> Miclat<br />
(1)Isinulat ko a<strong>ng</strong> una ko<strong>ng</strong> tula “Isn’t It?” noo<strong>ng</strong> high school. Labi<strong>ng</strong>-i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tao<strong>ng</strong> gula<strong>ng</strong> ako<br />
noon. Nakakatuwa iyon, a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>ya ko. Nakasulat <strong>sa</strong> malaya<strong>ng</strong> taludturan, nakilala ko na<br />
mayroon pala ako<strong>ng</strong> indayog. Na<strong>ng</strong> maba<strong>sa</strong> <strong>ng</strong> mga kaibigan ko, sinabi nila na wala<strong>ng</strong><br />
katutura<strong>ng</strong> tula daw iyon at tinawag ko <strong>ng</strong>a na tula <strong>ng</strong> kawala<strong>ng</strong> katuturan.<br />
(2)Katawa-tawa a<strong>ng</strong> panaho<strong>ng</strong> kinalakhan <strong>ng</strong> henerasyon ko <strong>sa</strong> Tsina. Hindi naapektuhan <strong>ng</strong><br />
Rebolusyo<strong>ng</strong> Pa<strong>ng</strong>kultura a<strong>ng</strong> tadhana namin. Wala noo<strong>ng</strong> consumerismo na tutukso <strong>sa</strong><br />
ami<strong>ng</strong> mga ha<strong>ng</strong>arin, ni hahamon na paninindigan namin <strong>sa</strong> Sosyalismo. Dapat kami<strong>ng</strong><br />
magi<strong>ng</strong> Spartan. Dapat makakuha kami <strong>ng</strong> mataas na grade para makapasok <strong>sa</strong> maganda<strong>ng</strong><br />
eskuwela.<br />
(3)Alam nami<strong>ng</strong> lahat na a<strong>ng</strong> mga senior student <strong>sa</strong> eskuwela namin na nakatira <strong>sa</strong> dorm ay<br />
lumalabas <strong>sa</strong> kal<strong>sa</strong>da kapag oras na<strong>ng</strong> patayin a<strong>ng</strong> mga ilaw para makapag-aral <strong>sa</strong> ilalim<br />
<strong>ng</strong> poste. Marami ka<strong>ng</strong> haha<strong>ng</strong>aan doon. May i<strong>sa</strong> ako<strong>ng</strong> kaklase na makapagrerecite na<strong>ng</strong><br />
paabante at paatras <strong>sa</strong> buo<strong>ng</strong> nobela<strong>ng</strong> Water Margin. Maruno<strong>ng</strong> magkaligrapiya at<br />
mag-piano a<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong> ko<strong>ng</strong> pinakamatalik na kaibigan <strong>sa</strong> klase, kaya ku<strong>ng</strong> maglalakad siya at<br />
maramdama<strong>ng</strong> hindi tama a<strong>ng</strong> lakad niya, babalik siya <strong>sa</strong> pina<strong>ng</strong>gali<strong>ng</strong>an <strong>sa</strong> paniniwala<strong>ng</strong><br />
“practice makes perfect”.<br />
(4)Pagkatapos <strong>ng</strong> klase, magka<strong>sa</strong>ma kami<strong>ng</strong> maglalakad papunta<strong>ng</strong> bus stop; at a<strong>ng</strong><br />
tagal-tagal nami<strong>ng</strong> makarati<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> bus. Paulit-ulit nami<strong>ng</strong> iwinawasiwas pataas a<strong>ng</strong> ami<strong>ng</strong><br />
kana<strong>ng</strong> kamay dahil baka mahulog a<strong>ng</strong> iniimagine nami<strong>ng</strong> relo. Noon nadevelop a<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong><br />
kakatwa<strong>ng</strong> manerismo<strong>ng</strong> dala ko pa ha<strong>ng</strong>ga<strong>ng</strong> <strong>ng</strong>ayon. A<strong>ng</strong> maganda nito, hindi ako <strong>ng</strong>ayon<br />
nahihirapan <strong>sa</strong> ginagawa<strong>ng</strong> rebisyon <strong>ng</strong> mga sulat dahil <strong>sa</strong> munti<strong>ng</strong> ehersisyo <strong>ng</strong><br />
pagpapabalik-balik-lakad na ginagawa ko noon <strong>sa</strong> Beiji<strong>ng</strong>.<br />
(5)Marami ako<strong>ng</strong> isinusulat at binaba<strong>sa</strong> haba<strong>ng</strong> nagkaklase – <strong>sa</strong> ilalim <strong>ng</strong> desk. Pag-uwi,<br />
suma<strong>sa</strong>kay ako <strong>sa</strong> swi<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> laguwerta namin. Ganoon ko pinananatili a<strong>ng</strong> nararamdama<strong>ng</strong><br />
indayog para <strong>sa</strong> aki<strong>ng</strong> malaya<strong>ng</strong> taludturan. Noon ako nag-umpi<strong>sa</strong><strong>ng</strong> ma<strong>ng</strong>arap na magi<strong>ng</strong><br />
makata at pintor bala<strong>ng</strong> araw.
(6)Na<strong>ng</strong> matapos <strong>sa</strong> junior high school, na halos kasunod <strong>ng</strong> EDSA Revolution <strong>sa</strong> Filipinas, bumalik<br />
na kami<strong>ng</strong> mag-anak <strong>sa</strong> eskuwela. Ha<strong>ng</strong>ga<strong>ng</strong> kunin ako <strong>ng</strong> ICM sisters <strong>ng</strong> St. There<strong>sa</strong>’s<br />
College. Nailathala naman ako <strong>sa</strong> student page <strong>ng</strong> World News, pahayaga<strong>ng</strong> broadsheet <strong>ng</strong><br />
komunidad Tsino <strong>sa</strong> Filipinas. Pagkatapos, nagtrabaho ako bila<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong> <strong>sa</strong> mga translator <strong>ng</strong><br />
balita <strong>sa</strong> diyaryo<strong>ng</strong> iyon, nag-atubili, at huminto. Pero nalatha pa rin ako; nagkaroon <strong>ng</strong><br />
promoter <strong>ng</strong> mga trabaho o <strong>sa</strong> literary page, <strong>sa</strong> katauhan <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> makata-photographerbusinessman,<br />
si G. James Na.<br />
(7)Nag-umpi<strong>sa</strong> ako<strong>ng</strong> dumalo <strong>sa</strong> workshop <strong>ng</strong> tula <strong>sa</strong> Filipino, na ginaganap <strong>sa</strong> Adarna<br />
House, taga-paglathala <strong>ng</strong> mga aklat pambata. Pagkatapos <strong>sa</strong> Rio Alma Poetry Clinic,<br />
nata<strong>ng</strong>gap ako<strong>ng</strong> ka<strong>sa</strong>pi <strong>ng</strong> LIRA, i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> grupo <strong>ng</strong> mga kabataa<strong>ng</strong> makata <strong>sa</strong> Filipino. Ako a<strong>ng</strong><br />
pinakabata noon. Iniindex ko pa a<strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>lita noon <strong>sa</strong> diksyunaryo<strong>ng</strong> Tagalog para<br />
makapagtugma, dahil wala naman ako<strong>ng</strong> makita<strong>ng</strong> rhymi<strong>ng</strong> dictionary <strong>sa</strong> Filipino. Kadala<strong>sa</strong>n<br />
ay nagsusukat ako <strong>ng</strong> pantig para mabawa<strong>sa</strong>n a<strong>ng</strong> mga mali ko <strong>sa</strong> wika.<br />
(8)Na<strong>ng</strong> panaho<strong>ng</strong> iyon, nagsusulat pa ako <strong>sa</strong> Tsino haba<strong>ng</strong> nag-aaral <strong>ng</strong> Filipino. Samantala,<br />
binaba<strong>sa</strong> ko <strong>sa</strong> pagitan <strong>ng</strong> mga linya a<strong>ng</strong> mga liham na natata<strong>ng</strong>gap ko mula Tsina.<br />
(9)Katagalan, matagal na matagal, pagkatapos <strong>ng</strong> crackdown <strong>sa</strong> Tian An Men, ipinadala <strong>sa</strong><br />
akin <strong>ng</strong> kaklase ko <strong>sa</strong> high school a<strong>ng</strong> libro<strong>ng</strong> Tauna<strong>ng</strong> Si<strong>ng</strong>si<strong>ng</strong> na Luntian na inilathala <strong>ng</strong><br />
Palimbagan <strong>ng</strong> Beiji<strong>ng</strong>. Kalipunan iyon <strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>nay<strong>sa</strong>y na isinulat <strong>ng</strong> mga freshman <strong>ng</strong><br />
Unibersidad <strong>ng</strong> Peki<strong>ng</strong> noo<strong>ng</strong> magtraini<strong>ng</strong> military sila <strong>sa</strong> Kampo Shijachua<strong>ng</strong> bago pasimulan<br />
a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> regular na klase <strong>sa</strong> kampus.<br />
(10)Isinulat <strong>sa</strong> akin <strong>ng</strong> kaibigan ko<strong>ng</strong> may artikulo <strong>sa</strong> libro: “Ipinakikita <strong>ng</strong> libro<strong>ng</strong> ito, <strong>sa</strong><br />
napakata<strong>ng</strong>i<strong>ng</strong> punto de bista, a<strong>ng</strong> buhay namin noo<strong>ng</strong> mismo<strong>ng</strong> tao<strong>ng</strong> iyon, at<br />
mararanan<strong>sa</strong>n mo dito a<strong>ng</strong> pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>ma <strong>ng</strong> paglikha<strong>ng</strong> pampanitikan at propaganda<strong>ng</strong><br />
pampolitika, lalo na <strong>sa</strong> militarya.”<br />
(11)Naniniwala ako na nalampa<strong>sa</strong>n na<strong>ng</strong> maluwalhati <strong>ng</strong> lahat <strong>ng</strong> kaibigan ko <strong>sa</strong> Tsina a<strong>ng</strong><br />
1989. Freshman ako <strong>sa</strong> kolehiyo <strong>sa</strong> UP Baguio na<strong>ng</strong> maganap a<strong>ng</strong> crackdown. Huminto ako<br />
<strong>ng</strong> pagpapalathala <strong>sa</strong> World News matapos makitu<strong>ng</strong>gali <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> huli<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>nay<strong>sa</strong>y at ila<strong>ng</strong><br />
tula <strong>sa</strong> Tsino. Pagkatapos, ipinasiya ko<strong>ng</strong> hindi na ako taga-Tsina, hindi ko na wika a<strong>ng</strong> Tsino.<br />
(12)Doon natapos a<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> panahon.<br />
d. Pagpapayaman (25 minuto)<br />
Talakayin a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>nay<strong>sa</strong>y. Maaari<strong>ng</strong> ipasok <strong>sa</strong> u<strong>sa</strong>pan a<strong>ng</strong> ideya o kahulugan <strong>ng</strong> OFW, migrasyon,<br />
imigrasyon, expat, Tsinoy, Fil-Am, at iba pa.<br />
Ikalawa<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Pagpapayaman (30 minuto)<br />
Bumuo <strong>ng</strong> 5 grupo. Bawat grupo ay gagawa <strong>ng</strong> timeline base <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>nay<strong>sa</strong>y na “Pagli<strong>sa</strong>n <strong>sa</strong> Tsina.”<br />
Si Mani<strong>ng</strong>ni<strong>ng</strong> Miclat ay ipina<strong>ng</strong>anak nuo<strong>ng</strong> ika-15 <strong>ng</strong> Abril, 1972. Maaari<strong>ng</strong> lagyan <strong>ng</strong> taon:<br />
1972- Ipina<strong>ng</strong>anak si Mani<strong>ng</strong>ni<strong>ng</strong><br />
1983- Naisulat niya a<strong>ng</strong> “Isn’t It?”<br />
1989- Naganap a<strong>ng</strong> crackdown <strong>sa</strong> Tsina. Nagsimula<strong>ng</strong> magkolehiyo si Mani<strong>ng</strong>ni<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> UP Baguio.<br />
Maaari rin nama<strong>ng</strong> lagyan lama<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> numero o Roman Numerals.<br />
I: Lumaki at nag-aral si Mani<strong>ng</strong>ni<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> Tsina.<br />
II: Naghanda siya<strong>ng</strong> mabuti para makakuha <strong>ng</strong> maganda<strong>ng</strong> grado at makapasok <strong>sa</strong><br />
maganda<strong>ng</strong> eskuwela.<br />
III: Na<strong>ng</strong>arap siya<strong>ng</strong> magi<strong>ng</strong> pintor at makata.<br />
IV: Bumalik a<strong>ng</strong> pamilya ni Mani<strong>ng</strong>ni<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> Maynila.
Bawat i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>kat ay iisip <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili<strong>ng</strong> paraan para ipakita a<strong>ng</strong> timeline. Maaari<strong>ng</strong> gumawa <strong>ng</strong><br />
Facebook Timeline <strong>sa</strong> Manila paper, maaari<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong>dula a<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>yayari, o gumuhit <strong>ng</strong> puno<br />
at isulat a<strong>ng</strong> una<strong>ng</strong> na<strong>ng</strong>yari <strong>sa</strong> ugat, a<strong>ng</strong> mga sumunod ay isusulat <strong>sa</strong> katawan, <strong>sa</strong> <strong>sa</strong><strong>ng</strong>a, <strong>sa</strong><br />
dahon, at <strong>sa</strong> bu<strong>ng</strong>a.<br />
b. Pagpapalawig (30 minuto)<br />
Gumawa <strong>ng</strong> timeline tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili<strong>ng</strong> buhay.<br />
Halimbawa:<br />
2003 – Ako ay isinila<strong>ng</strong>.<br />
2006 – Ako ay nagsimula<strong>ng</strong> mag-aral.<br />
2008 – Lumipat kami <strong>ng</strong> tirahan.<br />
2011 – Nagsimula ako<strong>ng</strong> mahilig <strong>sa</strong> pagguhit. Nakilala ko a<strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> matalik na kaibigan.<br />
Ikatlo<strong>ng</strong> Araw<br />
a. Pagkakawi<strong>ng</strong> (20 minuto)<br />
Muli<strong>ng</strong> balikan a<strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>lita <strong>sa</strong> panimula<strong>ng</strong> pagtataya. Balikan rin a<strong>ng</strong> sunod-sunod na pa<strong>ng</strong>yayari<br />
<strong>sa</strong> <strong>sa</strong>nay<strong>sa</strong>y. Talakayin muli a<strong>ng</strong> mahahalaga<strong>ng</strong> pak<strong>sa</strong><strong>ng</strong> naba<strong>ng</strong>git ni Mani<strong>ng</strong>ni<strong>ng</strong> tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong><br />
paglaki <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> ban<strong>sa</strong>, pagbalik <strong>sa</strong> pina<strong>ng</strong>gali<strong>ng</strong>an, pagli<strong>sa</strong>n <strong>sa</strong> Tsina, at iba pa.<br />
b. Pa<strong>ng</strong>wakas na Pagtataya (40 minuto)<br />
Gumawa <strong>ng</strong> maikli<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>nay<strong>sa</strong>y. Bigya<strong>ng</strong>-diin na a<strong>ng</strong> mga pa<strong>ng</strong>yayari isusulat ay dapat ayon <strong>sa</strong><br />
pagkakasunod-sunod nito. Maaari<strong>ng</strong> tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> tao<strong>ng</strong> 2012 (magsimula <strong>sa</strong> Enero o mga una<strong>ng</strong><br />
buwan), tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> pag-unlad <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> talento (magsimula <strong>sa</strong> una<strong>ng</strong> pagkakatao<strong>ng</strong> nadiskubre<br />
a<strong>ng</strong> talento o hilig), mga nakamit (una<strong>ng</strong> kara<strong>ng</strong>alan o gantimpala<strong>ng</strong> nakamit), mga koleksiyon<br />
<strong>ng</strong> tula o bagay (una<strong>ng</strong> tula<strong>ng</strong> nabuo o una<strong>ng</strong> bagay na nakolekta).<br />
Ikaapat na Araw<br />
a. Pagtataya <strong>sa</strong> pagtataya (60 minuto)