Krste Petkov Misirkov Za makedonskite raboti

Do Srpsko-bugarskata vojna vo 1885 g. Bugarite tiho rabotea vo
Makedonija. Slivnica 109 im poka`a na Srbite oti ako edna Bugarija so
Isto~na Rumelija mo`e da i’ poka`e na Srbija eden slivni~ki poraz, toga{
soedineta Bugarija, zaedno so prisoedinetata kon nea Makedonija, vo idno
vreme mo`e i sosem da ja pobedi i da ja porobi Srbija. Slivnica ja natera
Srbija da po~ne edna nova borba so Bugarija za Makedonija. Najnapred taa
borba be{e na hartija: Srbite doka`uvaa so gromki i plitki frazi oti tie
imaat pogolemo pravo nad Makedonija od Bugarite. Od toa pominaa pak na
gromka, no bezrezultatna propaganda vo Makedonija: im iznavetija na
Makedonci, mladi u~enici od bugarski i gr~ki u~ili{ta zlatni gori za vo
Srbija. Patriotskoto propagandno dru{tvo „Sv. Sava“ od 1888 godina
otvori pansion za svoite u~enici stipendijanti. Vo 1889 godina brojot na
stipendijantite na toa dru{tvo se zgolemi, za da se namali po nekolku
meseci: vo noemvri mesec na taa godina okolu 40 du{i u~enici Makedonci
edni tajno, drugi javno i demonstrativno, pominaa od Belgrad vo Sofija za
tamu da u~at (se razbira, so bugarski pari) 110 . Toj neuspeh ne gi obeskura`i
odva`nite Srbi: Dru{tvoto „Sv. Sava“ otvori patriotska potpiska vo
Srbija za izgraduvawe nova zgrada na dru{tvoto za pansion i za svoe
propagandno u~ili{te. Vo 1890 god. se izdigna golema trikatna zgrada vo
koja od januari 1891 god. se otvori propagandnata „Bogoslovsko-u~itelska
{kola“, za da se zatvori po polovina godina. No zatoa Svetosavskoto
dru{tvo za taa polovina godina napravi dosta {um: vo nea, osven naukite,
ima{e i voena gimnastika i mar{evi na u~enicite so muzika po Belgrad i
negovata okolina i patuvawe vo letoto po Srbija, kade {to se
proiznesuvaa gromki zdravici. 111 So toa se svr{i {umot vo Srbija i
Srbite fatija da rabotat tiho i uporno: propagandata pomina od
patriotskoto dru{tvo vo racete na Ministerstvoto za nadvore{ni raboti.
Ministerstvoto prvo gi pra}a{e svoite stipendijanti vo srpskite
provincijalni gradovi za da u~at, a posle gi sobira{e vo Belgrad vo
specijalni {koli ili na Velikata {kola. 112
Raboteweto na Srbite ne ostana bez rezultati pri re{avaweto na
makedonskoto pra{awe. Srbite so svoite u~ili{ta vo Makedonija uspeaja
da sozdadat iluzija vo evropskoto i vo ruskoto javno mislewe deka ima
Srbi vo Makedonija. [tom edna takva iluzija pominuva pred vladite na
golemite sili za fakt, toga{ e jasno oti pri re{avaweto na makedonskoto
pra{awe treba da se imaat pred o~i i barawata na srpskata vlada.
Sledstveno, Srbija pri taa borba postigna pove}e od Bugarija, koja so
{umot {to go podigna ostana so zagubi, a ne so dobivka. Ako ne se jave{e
novoto te~ewe vo razvitokot na nacionalnoto samosoznanie me|u
Makedoncite, koe{to }e gi priramni zagubite na Srbija so zagubite na
Bugarija, toga{ mo`e pozitivno da se tvrdi oti od Vostanieto bugarskite
interesi vo Makedonija samo postradaa, a srpskite samo se zgolemija.
No srpskata propaganda, osven iluzijata za srpska narodnost vo
Makedonija i popre~uvaweto da se re{i makedonskoto pra{awe vo polza
na Bugarite, ima i drugi rezultati.