Krste Petkov Misirkov Za makedonskite raboti

ni{to ne znaat za nea ni od istorijata ni od geografijata i etnografijata
nejzina, osven deka ima tamu ~eti i vostanie, na koe{to treba da mu se
pomogne samo so lotarii i ne so samite sebe. 88 Toa platonsko i samo
platonsko i evtino so~uvstvo kon Makedoncite, toa nerazbirawe na
nacionanite interesi, toa otsustvo na nacionalni ideali i taa `ed za
popularnost so privrzanost kon socijalizmot e odraz na duhovnata
sostojba na bugarskiog narod i negovoto op{testvo. Ottuka mnogu jasno se
gleda kolku Bugarite ne se vo sostojba da gi branat ne samo na{ite, no i
sopstvenite interesi.
Srpskite studenti pravat sosema drug i sprotiven vpe~atok. Srbite
ne se internacionalisti, a site bukvalno, bez razlika dali e nekoj od
Srbija, Bosna, Hercegovina ili Crna Gora, site se nacionalisti. Tie
znaat deka tie se prvin Srbi, a posle lu|e. Sekoj znae i se interesira za
srpstvoto razmesteno vo razni zemji. Tie ja znaat nivnata istorija i
istorijata na sosednite narodi i zemji. Tie se interesiraat site glavno
za kulturno-istoriskite nauki i gi izu~uvaat. Gi izu~uvaat kako sredstvo za
dostignuvawe srpski nacionalni celi. So cel da gi za{titat srpskite
interesi pred Rusite, tie preveduvaat ili sostavuvaat na ruski knigi so
istoriska sodr`ina. Takov utilitaren, tendenciozen i {pekulativen
odnos kon naukata ne e za odobruvawe i e pri~ina i rezultat na
nacionalen {ovinizam, no posledniov e rezultat na tie istoriski
priliki vo koi popadna srpstvoto, osobeno po Berlinskiot dogovor.
Srbite mo`eme da gi obvinuvame za {ovinizam; no tie ne se pogolemi
{ovinisti od Bugarite. Srbite se nacionalisti so arno soznaeni narodni
ideali i interesi, koi {to so trud, nauka, pero i diplomatija site kako
eden ~ovek odat po eden op{t za site pat i zatoa postignuvaat pobedi nad
Bugarite na sekoj ~ekor. Srbite se {ovinisti; tie se o~aeni vo borbata so
svoite neprijateli za za{tita na nivnite nacionalni interesi. No ako go
sporedime srpskiot {ovinizam so bugarskiot nacionalen indiferentizam
i gi razgledame od makedonsko, pa i od op{to~ove~ko gledi{te, toga{ }e
treba da priznaeme deka srpskiot {ovinizam, kako rezultat na osnovno
izu~enite narodni interesi, stoi mnogu povisoko, i mnogu pogore od
bugarskiot nacionalen indiferentizam, koj{to e rezultat na otstustvo na
sekakvo razbirawe na bugarskite dr`avni interesi. Vo toa vreme, koga
Srbite od kralot i ministrite do posledniot srpski amal se
nacionalisti i nao|aat za nu`no site da se splotat vo edno za da gi
dostignat so op{ti sili narodnite ideali, Bugarite se cepat na
socijalisti i sekakvi drugi - isti, koi najmalku sakaat da ja opravdaat
poslovicata deka soedinuvaweto ja pravi silata. - Tuku seto toa e
rezultat na politi~kata zrelost na narodot: Srbite vo tekot na cel vek gi
izrabotuvaat nacionalnite ideali i gi izu~uvaat nacionalnite interesi,
a pak Bugarite go pravat toa samo vo 1/4 vek.
Kako i da e, no oddeluvaweto na{e od Bugarite }e ni dade mo`nost
kriti~ki da se odnesuvame kon bugarskite raboti, a ne slepo da gi
kopirame i da nasaduvame vo Makedonija, namesto nacionalizam,
socijalizam, kako {to go pravela toa Vnatre{nata makedonska