1. Narażenie na czynniki biologiczne - Komenda Wojewódzka ...

Szkodliwe zkodliwe czynniki biologiczne. 

KM PSP w Tarnowie 

2008 r.

ZAGROŻENIA ZAGRO ENIA BIOLOGICZNE I CHEMICZNE 

Ekspozycja na czynniki biologiczne często prowadzi do wystąpienia wielu 

niekorzystnych skutków zdrowotnych u narażonych osób. Wypracowanie 

wartości normatywnych i (lub) referencyjnych dla biologicznych czynników 

szkodliwych obecnych w środowisku pracy jest warunkiem koniecznym 

zachowania właściwego stanu środowiska zarówno pracy, jak i 

pozazawodowego, a także właściwej jego kontroli i oceny.

UWAGI WSTĘPNE WST PNE 

Biologiczne czynniki szkodliwe stanowią bardzo ważny i coraz częściej 

doceniany problem zarówno medycyny pracy, jak i zdrowia publicznego. 

Analizy ocen epidemiologicznych wskazują, że w skali całego świata, co 

najmniej kilkaset milionów ludzi jest narażonych na ich działanie. Szacuje się, 

że tego typu narażenie występuje, nie licząc pozazawodowego środowiska 

wnętrz, w co najmniej 148 specjalistycznych grupach 

zawodowych należących do 22 kategorii dużych gałęzi gospodarki. 

Narażenie na czynniki biologiczne w środowisku zawodowym i 

pozazawodowym jest zatem powszechne i często prowadzi do wystąpienia 

wielu niekorzystnych skutków zdrowotnych, poczynając od prostych 

podrażnień i dolegliwości, przez reakcje alergiczne, aż do wystąpienia infekcji, 

chorób zakaźnych i reakcji toksycznych. Najpowszechniejsze zagrożenie w 

środowisku pracy biologiczne czynniki szkodliwe stwarzają jako składniki 

bioaerozoli, które przenoszone drogą powietrzno-pyłową lub powietrznokropelkową 

wnikają do organizmu przez skórę, błony śluzowe czy ukłucie 

krwiopijnych stawonogów, a rzadziej dostają się do organizmu drogą 

pokarmową, która nie jest drogą typową dla zakażeń zawodowych. 

Jak się wydaje, warunkiem zachowania prawidłowego stanu środowiska pracy 

i pełnego komfortu zdrowotnego jest właściwa kontrola narażenia ludzi 

oraz parametrów zanieczyszczenia środowiska biologicznymi czynnikami 

szkodliwymi.

Większość zagrożeń o charakterze biologicznym i chemicznym może się zdarzyć, gdy nastąpi uwolnienie do 

środowiska niebezpiecznych ilości substancji toksycznych. 

Narażony możesz być na działanie tych substancji toksycznych poprzez: 

wdychanie ich, 

spożywanie skażonego jedzenia, wody lub lekarstw, 

dotykanie lub wchodzenie w jakikolwiek inny kontakt ze skażonymi rzeczami. 

Może się zdarzyć, że nie będziesz w stanie zobaczyć lub wyczuć niczego nietypowego. 

W czasie niebezpiecznego zdarzenia o charakterze chemicznym lub biologicznym władze wydadzą Ci 

odpowiednie instrukcje. 

Możesz zostać poproszony o ewakuowanie się, udanie się na wyżej położony obszar, ustawienie się pod wiatr, 

pozostanie w mieszkaniu lub udanie się wyznaczone miejsce. 

Możesz także znajdować się w bezpośrednim sąsiedztwie zdarzenia i nie zdawać sobie sprawy z 

niebezpieczeństwa. 

Gdy zauważysz ludzi wymiotujących, w konwulsjach lub zdezorientowanych – natychmiast poinformuj służby 

medyczne, opuść to miejsce i szukaj pomocy medycznej.

Czynniki biologiczne - podstawy prawne 

1. 

DYREKTYWA 2000/54/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 18 września 2000 

r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie 

czynników biologicznych w miejscu pracy (Dz.U WE L 262/21 z 17 października 2000 roku) 

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 roku w sprawie szkodliwych 

czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia 

pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. Nr 81 poz.716 z późn. zm) 

2. 

3. 

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005r. w/s badań i pomiarów czynników 

szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. 

Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach z późniejszymi 

zmianami (Dz.U, Nr 126, poz. 1384). 

4. 

5. 

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 listopada 2005 r. w/s wykazu stanowisk pracy 

oraz szczepień ochronnych wskazanych do wykonania pracownikom podejmujących pracę 

lub zatrudnionych na tych stanowiskach (Dz.U. Nr 250, poz.2113). 

6. 

WYTYCZNE DO ORGANIZACJI RATOWNICTWA MEDYCZNEGO W 

KRAJOWYM SYSTEMIE RATOWNICZO – GAŚNICZYM – KG PSP.

Szkodliwe czynniki biologiczne obejmują: 

obejmuj 

drobnoustroje komórkowe (bakterie, grzyby, pierwotniaki) 

pasożyty wewnętrzne człowieka 

jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materia 

genetycznego (wirusy, wiroidy) 

zmodyfikowane genetycznie hodowle komórkowe 

Czynniki te mogą być przyczyną zakażenia, alergii lub zatrucia. 

1 

2 

3 

4

Klasyfikacja - kryteria 

Mikroorganizmy zaklasyfikowano do czterech grup zagrożenia, zgodnie z poziomem ryzyka 

zakażenia: 

-możliwość wywołania chorób u człowieka 

-zagrożenia dla pracowników 

-rozprzestrzenianie się /lub nie wśród ludzi 

-możliwości profilaktyki lub leczenia 

Wykaz prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych: 

1 

praca w zakładach produkujących żywność 

2 

praca w rolnictwie 

3 

praca, podczas której dochodzi do kontaktu ze zwierzętami lub produktami pochodzenia 

zwierzęcego 

4 

praca w jednostkach ochrony zdrowia 

5 

praca w laboratoriach klinicznych, weterynaryjnych lub diagnostycznych 

6 

praca w zakładach gospodarki odpadami 

7 

praca przy oczyszczaniu ścieków 

8 

praca w innych okolicznościach niż wyżej wymienione, podczas której jest potwierdzone narażenie 

na działanie czynników biologicznych

Grupy zagrożenia zagro enia szkodliwych czynników czynnik w biologicznych 

Grupa zagrożenia 1 

Czynniki biologiczne, przez które wywołanie chorób u ludzi jest mało prawdopodobne. 


Czynniki biologiczne, które mogą wywoływać choroby u ludzi, mogą być niebezpieczne dla 

pracowników, ale rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest mało prawdopodobne. 

Zazwyczaj istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia. 


Czynniki biologiczne, które mogą wywoływać u ludzi ciężkie choroby, są niebezpieczne dla 

pracowników, a ich rozprzestrzenienie w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne. 

Zazwyczaj istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia. 

Grupa 3 ** 

do tej grupy należą czynniki biologiczne, które stanowią ograniczone ryzyko zakażenia dla 

pracowników, ponieważ nie są zazwyczaj przenoszone drogą powietrzną. 


Czynniki biologiczne, które wywołują u ludzi ciężkie choroby, są niebezpieczne dla 

pracowników, a ich rozprzestrzenienie w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne. 

Zazwyczaj nie istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia. 

Oznaczenia„A”,„T”,„V”,„D” 

Wykaz czynników biologicznych zawiera oddzielne wskazania w przypadkach, gdy 

prawdopodobne jest wywoływanie przez czynniki biologiczne reakcji alergicznych (A) lub 

toksycznych (T), gdy dostępna jest skuteczna szczepionka (V) lub, gdy wskazane jest 

przechowywanie listy narażonych pracowników przez okres dłuższy niż 10 lat (D).

Obowiązki Obowi zki pracodawcy - ocena ryzyka 

W celu ochrony pracowników przed zagrożeniami powodowanymi przez szkodliwe czynniki 

biologiczne pracodawca jest obowiązany do stosowania wszelkich dostępnych środków 

eliminujących narażenie lub ograniczających stopień tego narażenia. 

Przed wyborem środków zapobiegawczych pracodawca dokonuje oceny ryzyka zawodowego, na jakie jest lub 

może być narażony pracownik, uwzględniając w szczególności: 

klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych; 

rodzaj, stopień oraz czas trwania narażenia pracownika na działanie poszczególnych szkodliwych 

czynników biologicznych; 

informacje o potencjalnym działaniu alergizującym lub toksycznym; 

informacje o chorobach, które mogą wystąpić w następstwie wykonywanej pracy; 

informacje o stwierdzonych chorobach, które mają bezpośredni związek z wykonywaną pracą. 

1 

2 

3 

4 

5 

Stosowanie środków zapobiegawczych nie zwalnia pracodawcy z obowiązku unikania 

stosowania szkodliwych czynników biologicznych (jeżeli rodzaj prowadzonej 

działalności na to pozwala).

Rejestr pracowników 

Obowiązki Obowi zki pracodawcy - rejestry 

Pracodawca ma obowiązek prowadzić rejestr pracowników narażonych na działanie 

szkodliwych czynników biologicznych zakwalifikowanych do grupy 3 lub 4 zagrożenia w 

formie elektronicznej lub księgi rejestrowej. 

W rejestrze pracowników powinny być uwzględnione następujące informacje: 

stopień zagrożenia spowodowanego działaniem szkodliwych czynników biologicznych; 

1 

2 

przewidywane awarie i wypadki związane z narażeniem na działanie szkodliwych czynników biologicznych; 

wynik przeprowadzonej oceny ryzyka z podaniem nazwy szkodliwych czynników biologicznych i grupy 

zagrożenia; 

liczby pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych; 

imię, nazwisko, stanowisko oraz numeru telefonu kontaktowego osoby odpowiedzialnej u pracodawcy za 

bezpieczeństwo i higienę pracy oraz ochronę zdrowia pracowników. 

3 

4 

5

Lp. 

Grupa zawodowa/ 

stanowisko 

Rejestr strażak stra aków w KM PSP w Tarnowie 

Rodzaj 

wykonywanej 

pracy 

Klasyfikacja 

szkodliwych 

czynników 

biologicznych dla 

zdrowia wg grup 

zagrożenia 

Awaria, wypadki 

związane z narażeniem 

na działanie 

szkodliwego czynnika 

biologicznego, 

Nr meldunku ze 

zdarzenia 

1 D-cy JRG Wg rejestru Wg rejestru 4 

2 D-cy zmian Wg rejestru Wg rejestru 6 

3 D-cy sekcji Wg rejestru Wg rejestru 12 

4 St.specjalista ratownik Wg rejestru Wg rejestru 3 

5 D-ca Zastępu Wg rejestru Wg rejestru 24 

6 St.Specjalista Rat. Wg rejestru Wg rejestru 3 

7 Specjalista Rat. Wg rejestru Wg rejestru 12 

8 St.Operator Sprzętu 

Spec. 

9 Operator Sprzętu 

Spec 

Wg rejestru Wg rejestru 30 

Wg rejestru Wg rejestru 12 

10 St. Rat-Kierowca Wg rejestru Wg rejestru 24 

11 St. Ratownik Wg rejestru Wg rejestru 37 

12 Grupa operacyjna Wg rejestru Wg rejestru 16 

Razem: 167 + 16 + 

3 = 183 

Liczba narażonych na 

działanie czynnika 

Mężczyźni Kobiety

Rejestr prac 

Pracodawca ma obowiązek prowadzić rejestr prac narażających 

pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych 

zakwalifikowanych do grupy 3 lub 4 zagrożenia w formie elektronicznej 

lub księgi rejestrowej: 

W rejestrze prac powinny być uwzględnione następujące informacje: 

1 

liczba pracowników wykonujących te prace; 

2 

wykaz czynności, podczas których pracownik jest lub może być narażony na 

działanie szkodliwych czynników biologicznych; 

3 

imię, nazwisko, stanowisko oraz telefon kontaktowy pracodawcy lub osoby przez 

niego upoważnionej do nadzoru w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Rejestr prac narażaj nara ających cych strażak stra aków/pracownik 

w/pracowników w KM PSP w Tarnowie na działanie dzia anie szkodliwego 

czynnika biologicznego. 

Lp. Stanowisko Prace narażające Szkodliwy czynnik biologiczny/ 

klasyfikacja czynnika wg grupy 

zagrożeń 

1 Dowództwo 

JRG 

2 Dowódca 

sekcji 

3 Dowódca 

zastępu 

4 Dowódca 

zmiany 

Działania ratowniczo-gaśnicze, 

pomoc przedmedyczna, 

usuwanie gniazd os, szerszeni 










Clostridium tetani / 2 (laseczka 

tężca) 

WZW C / 3 

WZW B / 3 

Ludzkie wirusy nabytego niedoboru 

odporności / 3 (HIV) 

Clostridium tetani / 2 

WZW C / 3 

WZW B / 3 


odporności / 3 


WZW C / 3 

WZW B / 3 




WZW C / 3 

WZW B / 3 



Szczepienia 

V 

D 

V, D 

D 

V 

V 

V 

V 

V 

V

5 Osoby 

pełniące 

służbę w 

grupie 

operacyjnej 




6 Ratownik Działania ratowniczo-gaśnicze, 


kontakt z krwią, niezamierzony 

kontakt zawodowy z owadami 

(usuwanie gniazd os, szerszeni), 

kontakt z glebą 

7 Ratownik 

kierowca 

8 Ratownik 

specjalista 








WZW C / 3 

WZW B / 3 



Clostridium tetani / 2 V 

WZW C / 3 

WZW B / 3 V 




WZW C / 3 

WZW B / 3 




WZW C / 3 

WZW B / 3 



Środki zapobiegawcze: stosowanie odzieży ochronnej i środków ochrony osobistej jednorazowego użytku 

V 

V 

V 

V 

V 

V

Obowiązki Obowi zki pracodawcy - informowanie właściwego 

w ciwego 

Państwowego Pa stwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego 

Informację dotyczącą użycia szkodliwych czynników biologicznych w celach naukowobadawczych 

lub przemysłowych pracodawca przekazuje właściwemu inspektorowi sanitarnemu 

w następujących przypadkach: 

1 

2 

co najmniej 30 dni przed dniem użycia po raz pierwszy szkodliwego czynnika biologicznego 

zakwalifikowanego do grupy 2-4 zagrożenia; 

w każdym przypadku, gdy zachodzą istotne zmiany mające znaczenie dla bezpieczeństwa i zdrowia 

pracownika w miejscu pracy; 

3 w ciągu 30 dni po zakończeniu działalności przez przedsiębiorstwo lub zakład; 

4 

niezwłocznie, w przypadku każdej awarii lub wypadku, które mogły spowodować uwolnienie się 

szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do grupy 2-4 zagrożenia.

Obowiązki Obowi zki pracodawcy - szkolenia 

Pracodawca ma obowiązek zapewnienia pracownikom systematycznego szkolenia; szkolenie 

winno być przeprowadzane w trybie określonym w przepisach w sprawie szkolenia w dziedzinie 

bezpieczeństwa i higieny pracy 

Szkolenie pracowników powinno uwzględniać zagadnienia dotyczące: 

1 

2 

potencjalnego zagrożenia dla zdrowia i życia pracowników spowodowanego działaniem szkodliwych 

czynników biologicznych; 

środków, które należy podjąć w celu zapobiegania zagrożeniom spowodowanym działaniem 

szkodliwych czynników biologicznych; 

3 wymagań higieniczno-sanitarnych; 

4 wyposażenia i stosowania środków ochrony zbiorowej i indywidualnej; 

5 działań, które pracownicy powinni podjąć w razie wystąpienia awarii lub wypadków.

PROCEDURY POSTĘPOWANIA POST POWANIA W PRZYPADKU NARAŻENIA 

NARA ENIA 

NA CZYNNIKI BIOLOGICZNE ORAZ ŚRODKI RODKI OCHRONY 

INDYWIDUALNEJ STRAŻAK 

STRA AKÓW: W: 

Ekspozycja zawodowa to narażenie na zakażenie m.in. HBV, HCV, HIV w czasie wykonywania 

pracy zawodowej. 

Materiałem zakaźnym może być każdy materiał biologiczny zawierający w tym wirusa w ilości 

niezbędnej do zakażenia. 

Krew i każda wydzielina lub wydalina zawierająca krew jest najniebezpieczniejszym źródłem 

zakażenia wirusami. 

Potencjalnie infekcyjny materiał (IPIM) zawierający HIV może być: 

Nasienie, wydzielina pochwowa, 

Płyn rdzeniowo-mózgowy, 

Płyn opłucnowy, 

Maź stawowa, 

Płyn osierdziowy, otrzewnowy, owodniowy, 

Mleko kobiece, 

Jakakolwiek oddzielona tkanka lub narząd człowieka żywego lub martwego, 

Komórki lub hodowlana tkanka zawierająca HIV, 

Hodowle narządów, 

Pożywki zawierające HBV, HCV, HIV.

UWAGA: 

Mocz, kał, ślina, plwocina, wymiocina, wydzielina z nosa, pot i łzy, 

(jeśli nie zawierają krwi lub IPIM) NIE SĄ ZAKAŹNE. 

Kontakt z nimi nie wymaga zastosowania profilaktyki poekspozycyjnej.

PRAWDOPODOBIEŃSTWO PRAWDOPODOBIE STWO ZAKAŻENIA 

ZAKA ENIA 

Prawdopodobieństwo zakażenia po ekspozycji związanej z uszkodzeniem 

skóry wynosi dla: 

HBV – 30 %, 

HCV – 5-15 %, 

HIV ekspozycja przez skórna – 0,3 %. 

HIV ekspozycja na śluzówki – 0,09 % 

Najmniejsza ilość krwi, która może przenieść zakażenie to: 

HBV – 0,00004 ml, 

HIV – 0,1 ml.

DZIAŁANIE DZIA ANIE NATYCHMIASTOWE PO EKSPOZYCJI: 

EKSPOZYCJI 

Jeśli doszło do kontaktu z materiałem zakaźnym, to poniższe działanie może Cię 

uchronić przed zakażeniem HIV i IPIM. 

Przemyć skórę wodą z mydłem, 

Nie tamować krwawienia, 

Nie wyciskać rany (krwi), 

Nie używać standartowych środków dezynfekcyjnych (jodyny, spirytusu), 

Skaleczoną skórę przemyć środkiem do dezynfekcji rąk a następnie 2-krotnie 

wetrzeć ten preparat w miejsce i okolice zranienia, 

Błony śluzowe i spojówki przepłukać kilkakrotnie wodą lub 0,9% roztworem NaCl 

(nie używać do płukania jamy ustnej środków dezynfekcyjnych na bazie 

alkoholu), 

Miejsce zranienia zabezpieczyć opatrunkiem jałowym, 

Jeśli krew dostanie się do ust trzeba ją wypluć i przepłukać jamę ustną 

kilkanaście razy czystą wodą.

Powyższy fakt należy niezwłocznie zgłosić przełożonemu i 

odnotowanie go jako wypadku w pracy z podaniem: 

Daty i godziny, 

Rodzaj ekspozycji, 

Wywiad medyczny dot. osoby będącej potencjalnym źródłem 

zakażenia. 

Należy pobrać po 5 ml. surowicy od osoby eksponowanej i osoby będącej potencjalnym 

źródłem zakażenia do badań serologicznych (przeciwciała anty-HIV i anty-HCV, HBSAg, 

anty-HBS, w celu ustalenia statusu serologicznego obu osób w momencie ekspozycji.

DALSZE POSTĘPOWANIE: 

Jak najszybciej zgłosić się do ośrodka specjalistycznego chorób zakaźnych 

aby lekarz po ocenie ryzyka mógł ocenić i podjąć decyzję o włączeniu 

profilaktyki poekspozycyjnej lub jej zaniechania. 

Profilaktyki HIV nie stosuje się po ekspozycji na skórę nieuszkodzoną. 

Profilaktyka powinna być wdrożona jak najszybciej (2-4 godzin). 

Skuteczność profilaktyki poekspozycyjnej lekiem przeciwwirusowym w 

przypadku HIV wynosi 80 %. 

ZAPAMIĘTAJ: 

Każda krew jest potencjalnie zakażona i kontakt z materiałem zakaźnym 

niesie ryzyko zakażenia m.in. wirusami HBV, HCV, HIV. 

(materiał źródłowy :Aneta Cybuła Krajowe Centrum ds. AIDS W-wa 2006 r.).

DZIAŁANIA DZIA ANIA ZABEZPIECZAJĄCE ZABEZPIECZAJ CE I PROFILAKTYCZNE 

REALIZOWANE PRZEZ KM PSP w TARNOWIE 

Działania z zakresu ratownictwa w tym medycznego niosą za sobą ryzyko kontaktu ratownika 

z krwią i IPIM pochodzącej najczęściej od osoby ratowanej. Wśród osób, którym jest 

udzielana pomoc przez strażaków mogą bowiem znajdować się chorzy lub nosiciele 

niektórych przenoszonych drogą krwi schorzeń wirusowych, istnieje więc potencjalna 

możliwość przeniesienia się zarażenia na ratownika. 

Zabezpieczenie medyczne w przypadku ekspozycji. 

W dniu 18.04.2002r. została podpisana umowa z Szpitalem Wojewódzkim im.Św.Łukasza w 

Tarnowie dot. wczesnego wykrywania i zapobiegania ewentualnym zakażeniom 

krwiopochodnym tj. wirusem HIV, WZW B i WZW C. Umowa umożliwia podjęcie skutecznej 

profilaktyki i natychmiastowego leczenia.

Jeśli doszło do sytuacji która może spowodować zakażenie wirusami należy 

postępować zgodnie z procedurą opisaną wyżej. 

W przypadku zgłoszenia się do lekarza dyżurnego Szpitalnego Oddziału 

Ratunkowego w Tarnowie do jego obowiązków należy: 

Dokonać konsultacji z poszkodowanym 

Przeprowadzić szczegółowy wywiad 

Wdrożyć ustalone procedury medyczne 

Wykonać testy krwi sprawcy i poszkodowanego 

Zastosować odpowiednie leczenie (jak będzie konieczne) 

Zapewnić konsultację poekspozycyjną pracownika przez Ordynatora 

Oddziału.

RODZAJE EKSPOZYCJI: 

EKSPOZYCJI 

Ekspozycja nie wymagająca szczegółowego postępowania: 

Ekspozycja skóry nieuszkodzonej 

Ekspozycja wątpliwa: 

• Powierzchowne skaleczenie przedmiotem uznanym za 

nieskażony 

• Powierzchowna rana bez następstw widocznego krwawienia 

wywołana przez przedmiot uznany za nieskażony 

• Wcześniej nabyte skaleczenie lub rana skażona płynem 

ustrojowym innym niż krew lub IPIM a nie zawierająca śladu krwi 

(np.:Mocz)

Ekspozycja wymagająca postępowania poekspozycyjnego i 

obserwacji: 

Ekspozycja prawdopodobna: 

• Śródskórna (powierzchniowa) skaleczenie przedmiotem skażonym krwią lub 

IPIM 

• Powierzchniowa rana bez następstw widocznego krwawienia wywołana przez 

przedmiot skażony krwią lub IPIM 

• Wcześniej nabyte skaleczenie lub rana skażona krwią lub IPIM 

• Kontakt śluzówek, spojówek z krwią lub IPIM. 

Ekspozycja ewidentna: 

• Uszkodzenie przenikające przedmiotem skażonym krwią lub IPIM 

• Wstrzyknięcie krwi nie uwzględnione w punkcie „ekspozycja masywna” 

• Skaleczenie lub podobna rana z następowym krwawieniem wywołana przez 

przedmiot w sposób widoczny zanieczyszczony krwią lub IPIM 

• Każde bezpośrednie wprowadzenie materiału biologicznego, zawierającego (lub 

prawdopodobnie zawierającego) HIV, HBV, HCV nie uwzględnione powyżej. 

• Przetoczenie krwi 

Ekspozycja masywna: 

• Wstrzyknięcie dużej objętości (ponad 1 ml) krwi lub IPIM.

Jeśli wynik testów w kierunku zakażenia HIV, HBV, HCV u pacjenta 

będącego powodem ekspozycji są ujemne – powinno się powtórzyć 

badanie po 3-6 miesiącach i po okresie okna serologicznego. 

Do czasu ewentualnego uzyskania wyniku dodatniego powyższego 

badania nie należy podejmować żadnych działań. 

Szpitalny Oddział Ratunkowy ZOZ MSWiA w Krakowie ul Galla 25 posiada 

zestawy leków antywirusowych stosowanych w ramach wczesnej 

profilaktyki poekspozycyjnej. Leki są bezpłatne i mogą być wykorzystane 

w sytuacji zagrożenia - podczas pełnienia służby przez strażaków PSP. 

Procedura toku postępowania j/w.

ŚRODKI RODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ 

Odzież ochronna (USP) na wyposażeniu osobistym 

Uzbrojenie osobiste 

Rękawiczki medyczne (lateksowe-jednorazowe) 

Środki do odkażania i dezynfekcji 

Opakowania na materiał skażony 

Pracuj zawsze w rękawiczkach: 

Dzięki osłonięciu ręki rękawiczkami lateksowymi przy 

zakłuciu igłą ryzyko zakażenia HIV zmniejsza się o około 50 %

I N S T R U K C J A 

czyszczenia ubrań , rękawic specjalnych i sprzętu po zakończeniu akcji 

ratowniczo-gaśniczych w przypadku stwierdzenia lub podejrzenia kontaktu 

ratownika z czynnikami biologicznymi / krew , płyny ustrojowe /. 

1. W przypadku stwierdzenia lub podejrzenia zabrudzenia ubrania /rękawic/ 

specjalnego oraz sprzętu krwią lub innymi płynami ustrojowymi należy 

na miejscu akcji po zakończeniu prowadzenia działań ratowniczo- gaśniczych zdjąć zainfekowane 

ubranie /rękawice/ w rękawiczkach jednorazowych –lateksowych i włożyć je do worka 

znajdującego się na 

wyposażeniu każdego samochodu. 

2. Po powrocie do strażnicy wyjąć zabrudzone ubranie /rękawice/ z worka 

w rękawiczkach lateksowych i zawiesić na wieszaku przed myjnią garażową JRG. 

3. Przygotować roztwór środka dezynfekującego „ PERA SAFE „ wg 

następującej procedury : przy pomocy podziałki na zakrętce odmierzyć 

ilość preparatu potrzebną do sporządzenia stosownej ilości roztworu. 

4. Za pomocą spryskiwacza nanieść środek dezynfekujący na ubranie 

/rękawice/ lub sprzęt i pozostawić pod jego działaniem na okres 20 min. 

tak aby powierzchnia dezynfekowana była wilgotna. 

5. Spłukać ubranie /rękawice/ lub sprzęt ciepłą wodą przy pomocy myjki 

wysokociśnieniowej i pozostawić do całkowitego wyschnięcia. 

6. Postępowanie z roztworem : 

roztwór „ PERA SAFE” stosować przez czas nie dłuższy niż 4 godziny 

od momentu jego przygotowania. 

7. Środki ostrożności: 

preparat w postaci proszku działa drażniąco na oczy i skórę – nie wdychać 

pyłu , unikać zanieczyszczenia skóry i oczu . 

W przypadku zanieczyszczenia oczu przemyć natychmiast dużą ilością 

wody , zwrócić się o pomoc lekarską. 

Tarnów dnia 5 wrzesień 2002 r.

I N S T R U K C J A 

mycia i dezynfekcji rąk w przypadku zabrudzenia /podejrzenia zabrudzenia/ krwią lub 

płynami ustrojowymi. 

1. Czynności wstępne. 

Jeżeli ręce mimo stosowania rękawic miały kontakt z powierzchnią silnie zanieczyszczoną 

czynnikami biologicznymi to należy je najpierw dokładnie umyć a następnie zdezynfekować. Gdy 

ręce nie są zabrudzone, można je zdezynfekować bez wstępnego mycia. 

Czynności te należy wykonać zaraz po zakończeniu akcji ratowniczej. 

2. 

Zasady mycia i dezynfekcji rąk. 

Podczas mycia i dezynfekcji należy zwrócić uwagę , aby cała powierzchnia rąk została 

oczyszczona , łącznie z grzbietową częścią dłoni,nadgarstka, powierzchnią między palcami oraz 

powierzchnią około paznokciową . 

3. Etapy mycia i dezynfekcji rąk. 

- pocieranie wewnętrznych części dłoni, 

- pocieranie wewnętrzną częścią prawej o grzbietową część lewej dłoni,a następnie odwrotnie , 

- pocieranie wewnętrznych części dłoni z przeplecionymi palcami , aż do zagłębień między 

palcowych, 

- pocieranie górnych części palców prawej dłoni o wewnętrzną część lewej dłoni, a następnie 

odwrotnie, 

- obrotowe pocieranie kciuka prawej dłoni o wewnętrzną część zaciśniętej na nim lewej dłoni , a 

następnie odwrotnie, 

- obrotowe pocieranie wewnętrznej części prawej dłoni złączonymi palcami lewej dłoni , a 

następnie odwrotnie. 

Tarnów dnia 5 wrzesień 2002 r.

WYTYCZNE DO ORGANIZACJI RATOWNICTWA MEDYCZNEGO W KRAJOWYM 

SYSTEMIE RATOWNICZO – GAŚNICZYM 

Załącznik nr 2 – standard wyposażenia jednostek ratowniczo – gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej; 

jednostek ochotniczych straży pożarnych i innych jednostek ochrony przeciwpożarowej oraz podmiotów 

ratowniczych włączonych lub aspirujących do KSRG w zestawy ratownictwa medycznego i w sprzęt 

dydaktyczny. 

2.1. Minimalne wymagania dla zestawów ratownictwa medycznego R-1. 

-Płyn do dezynfekcji rąk - 1 szt. / min. 250 ml/

Załącznik nr 5 – Szczegółowe procedury dezynfekcji dla poszczególnych elementów sprzętu ratownictwa 

medycznego w zestawie R - 1 i R-2. 

RĘCE I SKÓRA 

Postępowanie dezynfekcyjne w przypadku zanieczyszczenia skóry organicznymi substancjami, 

wydzielinami ustrojowymi lub krwią: 

Postępowanie dezynfekcyjne przed przystąpieniem do udzielenia pomocy medycznej przez 

ratownika: 

W przypadku braku możliwości zastosowania procedur dezynfekcyjnych przed zastosowaniem 

sprzętu do realizacji zada z zakresu ratownictwa medycznego należy w dokumentacji zdarzenia 

zaznaczyć odstąpienie od zasad powszechnie uznanych za bezpieczne. 

RURKA USTNO – GARDŁOWA 

WIELORAZOWA 

ZESTAW DO TLENOTERAPII BIERNEJ 

WOREK SAMOROZPRĘŻALNY 

KOŁNIERZ ORTOPEDYCZNY 

SZYNY UNIERUCHAMIAJCE TYPU KRAMER 

NOSZE TYPU DESKA ORTOPEDYCZNA 

STABILIZATOR GŁOWY 

ZESTAW SSĄCY MECHANICZNY 

TORBA TRANSPORTOWA I PASY MOCUJCE 

ODZIEŻ OCHRONNA I BIELIZNA 

RESPIRATOR TRANSPORTOWY

CHOROBY ZAWODOWE 

Czynniki biologiczne wywierają niekorzystny wpływ na organizm ludzki 

i mogą być przyczyną chorób zawodowych. Czynniki wywołujące 

choroby zawodowe ( wirusy, riketsje, bakterie, grzyby itp.) 

Zawodowe choroby zakaźne i inwazyjne: 

Bruceloza – odzwierzęca choroba zakaźna narażeni pracownicy 

hodowli zwierząt, służb weterynaryjnych. 

Leptospiroza -odzwierzęca choroba zakaźna narażeni pracownicy 

j/w, melioracji, kanalizacji, robót ziemnych, hodowców zwierząt i 

drobiu. 

WZW A i B – grupy zawodowe mające kontakt z krwią i IPIM. 

Schorzenia układu oddechowego – wywołane przez 

drobnoustroje pochodzenia roślinnego, bezpośredni kontakt z pyłem w 

wyniki prowadzonego procesu technologicznego. Narażeni rolnicy, 

młynarze w tartakach. 

Choroby uczuleniowe powodowane przez alergeny pochodzenia 

zwierzęcego lub roślinnego.

Wykaz chorób chor b w związku zwi zku ze szczególnymi szczeg lnymi właściwo w ciwościami ciami lub warunkami służby s by w 

PSP zał. za . Nr 1 do Rozporządzenia Rozporz dzenia MSWiA z dnia 29 września wrze nia 2005 r. Ws. Ws. 

Wykazu 

schorzeń schorze i chorób chor b pozostających pozostaj cych w związku zwi zku ze służbą s w PSP Dz.U z 2005 r. Nr 206, 

poz. 1723. 

Pkt. 15 . Choroby zakaźne, inwazyjne i tropikalne w przepadkach gdy źródło 

choroby znajdowało się w środowisku służby. Powikłania szczepień 

ochronnych wykonanych w związku z wykonywaną służbą.

OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO 

Karta informacyjna o zagrożeniach strażaka podczas 

wykonywania czynności ratowniczych 

Zagrożenie 

Ugryzienie 

przez 

owady. 

Źródło 

zagrożenia 

(przyczyna) 

Usuwanie 

gniazd os i 

szerszeni 

Możliwe 

skutki 

Dyskomfort, 

alergie. 

Środki ochrony 

Wzmożona uwaga, 

Sprzęt i środki 

ochrony indywidualnej 

i osobistej.

Zagrożenie 

Zagrożenia biologiczne 

Źródło zagrożenia 

(przyczyna) Możliwe skutki Środki ochrony 

Grupa Droga zakażenia Rejestr/przechowywanie 

akt 

WZW C Ludzie Zapalenie wątroby, 

marskość, rak wątroby 

Gr 3 

brak szczepień 

Gr 3 

Szczepienia 

Bezpośrednie skaleczenie 

(kontakt) przez krew i 

IPIM 

WZW B Ludzie/gryzonie Zapalenie wątroby, 

marskość, rak wątroby 

Gr 3 

Brak szczepień 

Bezpośrednie skaleczenie 

(kontakt) przez krew i 

IPIM 

HIV Ludzie AIDS zespół nabytego 

obniżenia odporności 

Infekcje towarzyszące 

Nowotwory, śmierć. 

Clostridium tetani 

Laseczka tężca 

Gr 2 

Szczepienia 

Bezpośrednia przez krew 

i IPIM 

Nawóz (zwierzęcy), 

gleba, toksyny. 

Bezpośrednia 

(przyranna) 

Tężec 

Sprzęt i środki ochrony 

indywidualnej i osobistej. 

Dezynfekcja, odkażanie (sprzętu i 

odzieży) 

TAK 


indywidualnej i osobistej. 


odzieży) szczepienia. 

TAK 


indywidualnej i osobistej.(Ubranie, 

uzbrojenie, rękawice jednorazowe). 


odzieży). 

TAK 

Szczepienia, szybkie opatrywanie 

ran, środki ochrony indywidualnej, 

podawanie antytoksyny 

antytężcowej po skaleczeniach. 

NIE

Karta informacji o ryzyku zawodowym strażaka podczas 

wykonywania 

czynności ratowniczych 

Zagrożenie Ciężkość następstw Prawdopodobieństwo Ryzyko 

WZW C Średnia Mało prawdopodobne Małe 

WZW B Średnia Prawdopodobne Średnie 

HIV Duże Mało prawdopodobne Średnie 

Clostridium tetani 

Laseczka tężca 

Ugryzienie przez 

owady 

Średnia Prawdopodobne Średnie 

Małe Prawdopodobne Małe 

Oceny ryzyka zawodowego dokonano metodą wg PN w skali trzystopniowej.

ODPADY NIEBEZPIECZNE POMEDYCZNE 

Załącznik nr 5 – Szczegółowe procedury dezynfekcji dla poszczególnych elementów sprzętu ratownictwa 

medycznego w zestawie R - 1 i R-2. 

Worek plastikowy z zamknięciem na odpady - 2 szt. / po 20 litrów/. 

Podstawy prawne: 

Ustawa z dnia 05.03.2007 r. o odpadach Dz.U z 2007 r. Nr39, poz. 251, 

Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych Dz. U z 2001 r. Nr 

63, 

poz. 638.

Opracował: 

DZIĘKUJ DZI KUJĘ ZA UWAGĘ. UWAG 

st. kpt. mgr inż. Paweł Mazurek.

1. Narażenie na czynniki biologiczne - Komenda Wojewódzka ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?