02.06.2013 Views

lmce107

lmce107

lmce107

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

FREE 14<br />

“Nadia”<br />

STYCZEŃ 2013 – NUMER 01 (107)<br />

CENA: 25,90 zł (5% VAT)<br />

7 zasad<br />

bezpiecznego PHP<br />

HDPARM<br />

Zwiększamy wydajność<br />

twardych dysków<br />

KOTLIN<br />

Nowy język programowania<br />

o smaku Javy<br />

Narzędzia RPM<br />

Czyścimy stare<br />

pakiety<br />

najnowsza wersja popularnego Linuksa<br />

OSZCZĘDZAJMY WZROK<br />

Innowacyjne narzędzia<br />

chroniące oczy przed zmęczeniem<br />

Geary<br />

Nowy klient<br />

poczty reader<br />

BUDUJEMY BOTNET<br />

TESTUJEMY TECHNIKI<br />

WŁAMYWACZY<br />

&& ANDROID<br />

ANDROID<br />

ANDROID<br />

ANDROID<br />

TESTUJEMY TECHNIKI WŁAMYWACZY<br />

BUDUJEMY BOTNET<br />

n Aplikacje HTML5 w trybie offline<br />

n Grafika 3D z WebGL i Three.js<br />

WWW.LINUX- MAGAZINE.PL<br />

JEDYNY W POLSCE MAGAZYN O LINUKSIE I ANDROIDZIE<br />

FRITZ!Box<br />

VoIP na smartfonie<br />

MVC czy REST?<br />

Analizujemy<br />

wzorce projektowe


SERWERY LINUKSOWE<br />

THOMAS KRENN<br />

Z NAJNOWSZYMI PROCESORAMI INTEL XEON


WOLNA FAWELA<br />

Dzięki wolnemu oprogramowaniu, wrodzonej inteligencji i ogromnej motywacji<br />

mojemu przyjacielowi udało się sprowadzić wiedzę, technologię i nadzieję<br />

do zapomnianej części świata. Jon „maddog” Hall<br />

Nie pamiętam już, na jakiej konferencji poznałem<br />

Marcela Balisteriego, było to około pięciu<br />

lat temu, kiedy miał dwadzieścia sześć lat.<br />

Później zaprosił mnie do swojego domu w Rio<br />

de Janeiro, jednak okazja ku temu nadarzyła się dopiero<br />

po dwóch latach.<br />

Marcelo mieszka w faweli – tzw. „dzielnicy nędzy” –<br />

o wdzięcznej nazwie Favela Vila Parque da Cidade. Jego<br />

fawela nie jest ani największa w Rio, ani też najbardziej<br />

znana. Nie oglądają jej słynne wycieczki turystów zwiedzających<br />

fawele, nie ma też wysokiej przestępczości, jak<br />

to czasem bywa w niektórych innych. Nocą ludzie przesiadują<br />

w knajpkach, jedząc proste posiłki i pijąc piwo.<br />

Nastolatki grają w piłkę w parku po drugiej stronie ulicy,<br />

zaś wiele osób przechadza się główną aleją do przystanku<br />

autobusowego, skąd można się dostać do głównej<br />

części miasta. Pryz granicach faweli uliczki stają się bardzo<br />

strome i nie da się nimi jeździć samochodami – tam<br />

właśnie mieści się dom Marcela.<br />

Kiedy Marcelo miał osiem lat, jego matka sprzedawała<br />

napoje turystom. Syn jej pomagał – głównie dlatego, że<br />

wiele osób wolało kupić napój od małego chłopca niż od<br />

jego ciężko pracującej matki. W końcu Marcelo wpadł na<br />

pomysł, by kupować napoje w niższej cenie poza sezonem<br />

i w ten sposób zarabiać więcej. Później, kiedy postanowił<br />

się nauczyć obsługi komputera, znalazł na śmietniku<br />

porzuconego peceta i kilka książek komputerowych<br />

– sam zatroszczył się o swoją edukację. W którymś momencie<br />

dowiedział się o istnieniu wolnego oprogramowania,<br />

a przy okazji o mnie.<br />

Kilka lat temu Marcelo stwierdził, że w faweli potrzebny<br />

jest szerokopasmowy dostęp do Internetu, założył<br />

więc firmę, która dostarczałaby go mieszkańcom.<br />

Choć ludzie się z niego śmieli, mówiąc, że nikt mu za to<br />

nie zapłaci, Marcelo zdawał sobie sprawę, że w faweli<br />

jest wiele małych firm, którym Internet mógłby pomóc.<br />

Zbudował więc własne anteny i sam kładł kable. Niektórzy<br />

zaczęli mu płacić, dzięki czemu mógł dostarczać Internet<br />

coraz większej liczbie osób. Dziś zatrudnia sześć<br />

osób i wiedzie skromne życie.<br />

Marcelo zna wiele osób w faweli i wie, że niektórzy<br />

mogliby się szybko nauczyć administrowania systemami,<br />

zarządzania sieciami, projektowania stron WWW itd.,<br />

złożył więc podanie o przydzielenie funduszu rządowego,<br />

dzięki któremu udało mu się przygotować przystosowaną<br />

do nauki salę komputerową. „Wcześniej dzieciaki<br />

rozmawiały o pistoletach i narkotykach; dziś rozmowy<br />

toczą się wokół Internetu i projektowania stron” –<br />

powiedział mi kiedyś. Miałem okazję poznać kilku jego<br />

uczniów i podziwiać ich inteligencję, motywację i dumę<br />

z osiągnięć.<br />

Ostatnio ponownie odwiedziłem fawelę z kolegą, który<br />

szybko uległ urokowi Marcela i obiecał poprowadzić<br />

kilka kursów programowania w Pythonie oraz znaleźć<br />

inne osoby, które pomogłyby w projekcie. „To miło z twojej<br />

strony” – powiedział Marcelo – „bo większość ludzi<br />

boi się odwiedzać fawele”.<br />

Kiedy pokazałem Marcelowi Raspberry Pi i płytkę drukowaną<br />

do projektowania rozwiązań sprzętowych, które<br />

przyniosłem z myślą o rozszerzeniu kursów o zagadnienia<br />

związane z tworzeniem elektronicznych prototypów,<br />

Marcelo przedstawił mi podobną; znalazł ją w Internecie:<br />

działał na niej Linux, a dodatkowo Marcelo przeniósł<br />

na nią osadzoną aplikację z innej (zamkniętej) platformy.<br />

Okazało się, że jego kolega sprzedawał osadzoną aplikację<br />

działającą na zamkniętej platformie, zaś Marcelo<br />

szybko uświadomił sobie, że gdyby przeniósł ją na Linuksa,<br />

nie tylko działałaby szybciej (ze względu na wyższe<br />

taktowanie), ale również koszt całkowity stanowiłby<br />

jedną dziesiątą tego, co kolega musiał płacić za zamkniętą<br />

platformę – sprzęt i oprogramowanie. Projekt<br />

okazał się wielkim sukcesem: kolega mógł obniżyć cenę<br />

i zyskać więcej klientów, a być może również podnieść<br />

swoją marżę na egzemplarzu.<br />

Wybieram się na uniwersytet, na którym pracuje Marcelo,<br />

by spotkać się z pracownikami i przekonać się,<br />

w jaki sposób korzystają z wolnego oprogramowania.<br />

Chciałbym pomóc utworzyć w faweli nowe miejsca pracy<br />

– przy minimalnej pomocy ze strony uniwersytetu.<br />

Ze swojego hotelu przy plaży widzę fawelę na zboczu<br />

góry, za którą znajduje się słynna figura Chrystusa Zbawiciela.<br />

Szkoda tylko, że stoi tyłem do faweli. Być może<br />

dzięki pomocy ludzi takich jak Marcelo kiedyś się obróci.<br />

nnn<br />

WWW.LINUXMAGAZINE.PL NUMER 107 STYCZEŃ 2013<br />

Witamy<br />

Wolna fawela<br />

3


LINUX & ANDROID MAGAZINE<br />

Spis treści<br />

4<br />

& ANDROID<br />

ANDROID<br />

Linux Magazine jest miesięcznikiem specjalistycznym wydawanym<br />

we współpracy z Linux New Media AG, Monachium, Niemcy.<br />

Wydawca Linux New Media Polska sp. z o.o.<br />

Redaktor Naczelny<br />

Artur Skura, askura@linux-magazine.pl<br />

Korespondenci i współpracownicy<br />

Axel Beckert, Zack Brown, Bruce Byfield, Oliver Frommel,<br />

Joseph Guarino, Renate Hermanns, Marcel Hilzinger,<br />

Frank Hofmann, Juliet Kemp, Klaus Knopper, Christoph Langner,<br />

Jeff Layton, Patrick Neef, Dimitri Popov, Brian Proffitt,<br />

Marcin Teodorczyk, Vincze-Aron Szabo, Arnold Zimprich<br />

Sekretarz redakcji<br />

Joanna Romaniuk, jromaniuk@linux-magazine.pl<br />

Skład tekstu i przygotowanie poligraficzne<br />

Kasia Skura, kskura@linux-magazine.pl<br />

Projekt okładki<br />

Pinball, info@piball-werbeagentur.de<br />

Reklama<br />

www.linux-magazine.pl/advertise<br />

reklama@linux-magazine.pl<br />

tel.: 0691 440 903<br />

Miedzynarodowa<br />

Hubert Wiest, anzeigen@linuxnewmedia.de<br />

tel.: +852 633 30 382 (Hong Kong)<br />

Corporate Management (Linux New Media AG)<br />

Hermann Plank, hplank@linux-magazine.com,<br />

Brian Osborn, bosborn@linuxnewmedia.com<br />

Prenumerata<br />

J. Ewa Romaniuk, redakcja@linux-magazine.pl<br />

prenumerata@linux-magazine.pl<br />

Cena prenumeraty<br />

(12 numerów w roku zawierających<br />

CD-ROM lub DVD):<br />

Dla osób prywatnych roczna 195 zł<br />

półroczna 110 zł<br />

dwuletnia 330 zł<br />

Dla firm roczna 215 zł<br />

półroczna 125 zł<br />

dwuletnia 345 zł<br />

Prenumerata zagraniczna: roczna 320 zł<br />

półroczna 165 zł<br />

Zamówienia i obsługa prenumeraty:<br />

tel. +48 22 742 14 55<br />

faks +48 22 742 14 56<br />

subs@linux-magazine.pl<br />

Linux Magazine<br />

ul. Mangalia 4, 02-758 Warszawa<br />

www.linux-magazine.pl, info@linux-magazine.pl<br />

tel./fax +48 22 22 742 14 55<br />

Wydawca dokłada wszelkich starań, aby publikowane w piśmie<br />

i na towarzyszących mu nośnikach informacje i oprogramowanie<br />

były poprawne i przydatne, jednakże Wydawca nie ponosi<br />

odpowiedzialności za efekty wykorzystania ich, w tym nie gwarantuje<br />

poprawnego działania programów.<br />

Zawartość nosników CD-ROM i DVD jest sprawdzana<br />

oprogramowaniem antywirusowym przed rozpoczęciem procesu<br />

produkcji. Fizyczne uszkodzenia nośników należy zgłaszac do działu<br />

prenumeraty.<br />

Żaden z materiałów opublikowanych w Linux Magazine nie może być<br />

powielany w jakiejkolwiek formie bez zgody Wydawcy. Włascicielem<br />

znaku towarowego Linux jest Linus Torvalds.<br />

ISSN 1732-1263; Nakład 10000 egz.<br />

Druk:<br />

ArtDruk - Zakład Poligraficzny<br />

Kobyłka<br />

www.artdruk.com<br />

tel. +48 604 979 357<br />

Budujemy<br />

sieć botów<br />

Budowanie botneta wcale nie musi być nielegalne.<br />

Pokazujemy, w jaki sposób pewien programista przeprowadził<br />

automatyzację aplikacji biznesowej za pomocą sieci botów.<br />

Temat numeru zawiera też interesujące informacje na temat<br />

HTML5 i bezpiecznego programowania w PHP.<br />

16Tworzymy botnety<br />

Budujemy sieci botów, które<br />

pomagają, zamiast szkodzić.<br />

HTML5 w 20trybie offline<br />

Tworzymy lokalne aplikacje<br />

HTML5 w pełni niezależne od<br />

połączenia sieciowego.<br />

28Narzędzia HTML5<br />

Pokazujemy, jak rozpocząć<br />

przygodę z HTML5<br />

6 NOWOŚCI W JĄDRZE<br />

Podsystem PWM w głównym<br />

drzewie jądra, bezużyteczne<br />

identyfi katory urządzeń<br />

i długofalowa stabilność<br />

Linuksa 3.2.y.<br />

2013 – NUMER 01 (107)<br />

<br />

32 Bezpieczeństwo<br />

PHP<br />

Zdrowe zasady pozwalające<br />

zabezpieczyć kod.<br />

3D z Three.js 36Javascriptowa biblioteka Three.js w połączeniu<br />

z WebGL pozwala łatwo tworzyć<br />

zaawansowane aplikacje 3D<br />

w przeglądarce.<br />

8 LINUX<br />

11 NARZĘDZIA<br />

STYCZEŃ 2013 NUMER 107 WWW.LINUXMAGAZINE.PL<br />

<br />

LINUX MAGAZINE NUMER 01 (107)<br />

FREE<br />

HDPARM<br />

<br />

<br />

KOTLIN<br />

Narzędzia RPM<br />

<br />

pakiety<br />

Geary<br />

“Nadia”<br />

<br />

<br />

Nowy klient<br />

poczty reader<br />

<br />

<br />

7 zasad<br />

bezpiecznego PHP<br />

OSZCZĘDZAJMY WZROK<br />

<br />

<br />

& & ANDROID<br />

ANDROID<br />

MVC czy REST?<br />

<br />

wzorce projektowe<br />

BUDUJEMY BOTNET<br />

TESTUJEMY TECHNIKI<br />

WŁAMYWACZY<br />

BUDUJEMY BOTNET<br />

Aplikacje HTML5 w trybie offline<br />

Grafika 3D z WebGL i Three.js<br />

WWW.LINUX- MAGAZINE.PL<br />

najnowsza wersja<br />

popularnego Linuksa<br />

JEDYNY W POLSCE MAGAZYN O LINUKSIE I ANDROIDZIE<br />

FRITZ!Box<br />

<br />

<br />

ISSN 1732-1263 INDEX 384100


W NUMERZE<br />

HTML5<br />

28 W TRYBIE OFFLINE 56<br />

36<br />

56<br />

VoIP poprzez FRITZ!Boksa<br />

bez dodatkowych aplikacji.<br />

THREE.JS<br />

Dzięki tej bibliotece napiszemy<br />

aplikację 3D działającą<br />

w przeglądarce.<br />

KNOW-HOW<br />

Narzędzia RPM<br />

Rpmorphan i Rpmrestore pomagają<br />

utrzymać porządek w systemie.<br />

62<br />

56 Hdparm<br />

Przedstawiamy narzędzie<br />

do tuningu dysków twardych.<br />

60 Lekcje bezpieczeństwa:<br />

Frameworki WWW<br />

Istnieje wiele frameworków do<br />

budowy aplikacji webowych: nie<br />

twórzmy nowych, jeśli naprawdę<br />

nie musimy.<br />

72<br />

HDPARM<br />

Sprawdzamy, analizujemy<br />

i optymalizujemy dyski<br />

twarde – również SSD.<br />

KOLOROWA<br />

TEMPERATURA<br />

Przedstawiamy narzędzia<br />

oszczędzające wzrok<br />

Kotlin<br />

Połączenie Javy, Scali i Groovy’ego<br />

działające na maszynie wirtualnej<br />

Javy.<br />

68 Charly: Swaks<br />

Diagnozujemy problemy<br />

z serwerami pocztowymi.<br />

69 Pytania i odpowiedzi<br />

Twórca Knoppiksa odpowiada na<br />

pytania dotyczące przestrzeni<br />

wymiany, Zramu, routerów<br />

w trybie mostkowym i Linuksa<br />

na Macu.<br />

LINUXUSER<br />

72 Temperatura koloru<br />

Zmiana jasności monitora za dnia<br />

może nam pomóc zasnąć w nocy.<br />

78 Workspace: Calibre<br />

Odkrywamy tajemnice popularnego<br />

narzędzia do zarządzania e-bookami.<br />

83 Klient pocztowy Geary<br />

Przedstawiamy wczesną wersję<br />

nowego klienta IMAP..<br />

86 Wiersz poleceń:<br />

zabijanie procesów<br />

Pokazujemy, jak zamknąć system<br />

i usuwać procesy.<br />

“Nadia”<br />

14<br />

Popularna dystrybucja oparta<br />

na Ubuntu 12.10<br />

Nowe aplety (Banshee,<br />

Powiadomienia, Lista okien...)<br />

Jądro 3.5<br />

W NUMERZE<br />

STYCZEŃ 2013<br />

ANDROID<br />

42 Router FRITZ!Box<br />

Tworzymy grę na Androida.<br />

44 Tuner DVB-T<br />

dla Androida<br />

Przedstawiamy pięć odbiorników<br />

telewizji cyfrowej na Androida.<br />

WWW.LINUXMAGAZINE.PL NUMER 107 STYCZEŃ 2013 5


NOWOŚCI<br />

Jądro<br />

Kronikarz Zack Brown informuje<br />

o poglądach, wydarzeniach,<br />

dylematach i innych<br />

nowościach w społeczności<br />

8<br />

programistów jądra. Zack Brown<br />

ZACK BROWN<br />

Lista dyskusyjna poświęcona rozwojowi<br />

jadra jest głównym narzędziem komunikacyjnym<br />

programistów jądra. Ruch na<br />

niej jest ogromny – dochodzi do dziesięciu<br />

tysięcy listów tygodniowo. Pozostawanie<br />

z wszystkim na bieżąco jest zadaniem<br />

bardzo trudnym dla zwykłych<br />

śmiertelników. Zack Brown jest jedną<br />

z niewielu osób, która uważnie śledzi<br />

wszystkie dyskusje i opisuje nam najciekawsze.<br />

Nowy podsystem PWM<br />

Nowy podsystem modulacji szerokości<br />

impulsów (PWM) napotkał spore problemy,<br />

kiedy Thierry Reding przesłał go Linusowi<br />

Torvaldsowi, by ten włączył go do<br />

głównej gałęzi jądra.<br />

Podsystem odpowiada za zmianę wypełnienia<br />

sygnału, kontrolując w ten<br />

sposób moc sygnału. Przydaje się<br />

w mniejszych zadaniach, takich jak kontrola<br />

wiatraczków chłodzących wnętrze<br />

komputera i procesory czy podświetlanie<br />

ekranu.<br />

Dzieło Thierry’ego miało zastąpić<br />

stare i ograniczone API nowym podsystemem,<br />

który mógłby obsługiwać wiele<br />

sterowników. W uzasadnieniu Thierry<br />

stwierdził, że pracował nad nim przez<br />

półtora roku; kod znajdował się przez<br />

kilka tygodni w drzewie linux-next i nie<br />

znaleziono w nim żadnych problemów.<br />

Wiele sterowników zostało przeniesionych<br />

ze starego API do nowego podsystemu,<br />

więc logicznym byłoby włączenie<br />

go do głównego drzewa.<br />

Linus nie miał zastrzeżeń do kodu, ale<br />

do procesu wykorzystanego przez<br />

Thierry’ego przy przesyłaniu pracy.<br />

Przede wszystkim, Linus chciał zobaczyć<br />

znaczniki Signed-off-by od osób,<br />

które miały być faktycznymi użytkownikami<br />

podsystemu PWM.<br />

Co jednak ważniejsze, Thierry nie pozostawał<br />

w sieci zaufania GPG. Sieć ta<br />

powstała po włamaniu na serwery kernel.org<br />

w sierpniu 2011 roku. W wyniku<br />

ataku zniknęło wiele usług kernel.org,<br />

z których część nigdy nie wróciła, a niektóre<br />

pojawiły się w bardzo ograniczonej<br />

postaci.<br />

Jedną z odpowiedzi na atak było<br />

utworzenie sieci zaufania programistów<br />

jądra. Na całym świecie odbywały się<br />

spotkania, podczas których programiści<br />

spotykali się osobiście, sprawdzali swoje<br />

dowody tożsamości i podpisywali klucze<br />

GPG. Thierry prowadził raczej samotne<br />

życie w Hamburgu i nie znał w pobliżu<br />

żadnych programistów, którzy mogliby<br />

mu podpisać klucz.<br />

Wszystko się zmieniło, kiedy pojawił<br />

się wspomniany problem. Po pierwsze,<br />

wielu użytkowników podsystemu PWM<br />

zaoferowało swoje znaczniki Signed-off-<br />

-by i potwierdziło, że kod Thierry’ego<br />

był dobry i przydatny. Prawdziwa<br />

pomoc nadeszła z Polski: klucz GPG<br />

Thierry’ego podpisał Sebastian Andrzej<br />

Siewior.<br />

Linus postanowił jednak nie czekać na<br />

podpisanie klucza, ponieważ tak wiele<br />

osób zaoferowało swoje znaczniki Signed-off-by,<br />

że podpis GPG nie wydawał<br />

się niezbędny. Arnd Bergmann stwierdził:<br />

„Nowy podsystem dostaje ode mnie<br />

duże ACK. Używa deklaracji interfejsu<br />

jako oddzielnych poprzednio sterowników<br />

PWM, więc w sterownikach nic się<br />

nie zmienia. Użytkownicy jednak będą<br />

mogli zmienić je w przyszłości, jeśli zechcą.<br />

Praca Thiery’ego to również jeden<br />

z brakujących fragmentów wymaganych<br />

do zbudowania jąder ARM na wiele platform,<br />

co obecnie jest niemożliwe m.in.<br />

dlatego, że funkcji PWM nie może eksportować<br />

więcej niż jeden sterownik.<br />

Identyfikatory urządzeń<br />

do wyrzucenia<br />

Jean Delvare postanowił zmierzyć się<br />

z problemem identyfikatorów urządzeń.<br />

Przydają się w identyfikacji różnego<br />

typu sprzętu, który możemy chcieć zamontować,<br />

na przykład jako urządzenie<br />

blokowe bądź znakowe. Bez identyfikatora<br />

nie można by się było odwołać się<br />

do urządzenia przy montowaniu.<br />

W niektórych przypadkach identyfi-<br />

STYCZEŃ 2013 NUMER 107 WWW.LINUXMAGAZINE.PL


katory nie są potrzebne, ponieważ<br />

w danej chwili może istnieć tylko jedno<br />

urządzenie określonego typu. W takiej<br />

sytuacji w systemie może być wiele<br />

urządzeń danego typu, ale tylko jedno<br />

może mieć identyfikator, więc wszystko<br />

jest w porządku.<br />

Problem, który zidentyfikował Jean,<br />

pojawiał się, gdy istniało wiele instancji<br />

jednego urządzenia, zaś identyfikator nie<br />

dał się uprzednio poznać. Można go rozwiązać,<br />

nadając urządzeniom w razie potrzeby<br />

„identyfikatory do wyrzucenia”.<br />

Pomysł polega na tym, by każdy z tego<br />

rodzaju identyfikatorów miał wartość<br />

ujemną. Dzięki temu jądro wiedziałoby,<br />

że danego identyfikatora można się pozbyć,<br />

zaś użytkownik widziałby zwykłe<br />

ID z odpowiednim sufiksem.<br />

Greg Kroah-Hartman stwierdził jednak,<br />

że tego rodzaju podejście spowodowałoby<br />

„przeładowanie” identyfikatorów<br />

urządzeń. Zamiast być prostymi desygnatami<br />

urządzeń w danym systemie, stałyby<br />

się strukturami danych o większym<br />

znaczeniu niż numeryczna identyfikacja<br />

urządzenia. Greg zasugerował więc, by<br />

zamiast nadawać szczególne znaczenie<br />

liczbom ujemnym, dodać wartość boolowską<br />

do każdego urządzenia, którego<br />

numer miałby zostać usunięty. Wartość<br />

boolowska nie zajęłaby zbyt wiele pamięci,<br />

zaś tego rodzaju rozwiązanie byłoby<br />

proste i przejrzyste.<br />

Jean zgodził się z argumentacją Grega<br />

i zaimplementował jego sugestie. Greg<br />

zaś zaakceptował łatę Jeana i przesłał ją<br />

Linusowi. Tym razem poszło gładko.<br />

Optymalizacja punktów<br />

śledzenia<br />

Steven Rostedt przesłał bardzo przejrzyste<br />

wyjaśnienie sposobu konwersji<br />

znaczników (tracepoint) jądra do kodu<br />

maszynowego [1].<br />

Chodziło mu o to, że po przejściu wielu<br />

interesujących etapów znaczniki są konwertowane<br />

do dużej ilości kodu maszynowego<br />

znajdującego się na tzw. „gorących<br />

ścieżkach” – czyli w obszarach jądra,<br />

które są często wykonywane. Problem<br />

w tym, że sporo obliczeń wykonywanych<br />

przez kod znaczników można by przeprowadzić<br />

w innym miejscu, zmniejszając<br />

w ten sposób wpływ na wydajność<br />

całego jądra.<br />

Steven przyznał, że spowolnienie<br />

w danym znaczniku jest minimalne, po-<br />

nieważ jednak w jądrze są ich setki,<br />

a wkrótce mają się pojawić kolejne,<br />

w pewnym momencie opóźnienie może<br />

się stać zauważalne.<br />

Steven znalazł rozwiązanie, które<br />

można zaimplementować na poziomie<br />

źródeł jądra – wystarczy niewielka<br />

zmiana w sposobie początkowej obsługi<br />

znaczników. Jego pytanie brzmiało: czy<br />

zmiana ma dotyczyć wszystkich znaczników<br />

w jądrze?<br />

Mathieu Desnoyers nieco sceptycznie<br />

podszedł do stwierdzenia, jakoby niewielka<br />

ilość kodu na gorącej ścieżce<br />

mogła wygenerować widoczne opóźnienie,<br />

ale zasugerował, że nawet gdyby tak<br />

się działo, najlepszym rozwiązaniem byłoby<br />

skontaktowanie się z opiekunami<br />

GCC z prośbą ich o włączenie wykrywania<br />

tego rodzaju kodu przez kompilator<br />

i przeniesienie go w inne miejsce. Steven<br />

odparł, że namówienie opiekunów GCC<br />

na spełnienie prośby programistów<br />

jądra jest trudniejsze od zdobycia medalu<br />

olimpijskiego.<br />

To prawda – w przeszłości toczyły się<br />

słynne wojny między programistami<br />

jądra i GCC. Doszło do tego, że programiści<br />

jądra zaczęli bojkotować wszystkie<br />

nowe (w danym czasie) wersje kompilatora<br />

GNU C, utrzymując, że tylko jedna<br />

określona wersja kompilatora mogła wygenerować<br />

dobry kod maszynowy, zaś<br />

opiekunowie GCC twierdzili, że należy<br />

poprawić źródła jądra, by móc w najlepszy<br />

sposób korzystać z najnowszych<br />

wersji kompilatora.<br />

Takie to były czasy… Dwa niezwykle<br />

ważne choć niezależne projekty, o kluczowym<br />

znaczeniu dla świata open source,<br />

pozostawały pełne wzajemnych<br />

animozji.<br />

Tak się jednak działo w przeszłości –<br />

H. Peter Anvin odpowiedział Stevenowi,<br />

że problemy istniały „kiedyś, może; jednak<br />

od pewnego czasu współpraca<br />

z programistami GCC przebiega bardzo<br />

pomyślnie – otrzymaliśmy od nich m.<br />

in. __fentry__ i asm goto”.<br />

Następnie rozmowa zeszła na<br />

temat zmian w GCC, które mogłyby<br />

pomóc w tym konkretnym przypadku.<br />

Steven stwierdził, że nietrudno<br />

byłoby je zaimplementować.<br />

Zakładając więc, że opóźnienie<br />

jest na tyle duże, że warto się nim<br />

zajmować, prawdopodobnie problem<br />

zostanie rozwiązany nie w samym jądrze,<br />

lecz w GCC.<br />

Stabilny Linux 3.2<br />

NOWOŚCI<br />

Jądro<br />

Ben Hutchings ogłosił, że zamierza się<br />

opiekować linią 3.2.y jako drzewem „stabilnym<br />

długoterminowo” dopóty, dopóki<br />

opiekunowie Debiana będą zapewniać<br />

wsparcie Debiana 7.0. Według niego<br />

może to potrwać do końca 2015 roku –<br />

później opiekę nad kodem mógłby przekazać<br />

innym.<br />

Długoterminowo stabilne drzewa są<br />

tak ważne, że Linus Torvalds nie opiekuje<br />

się już żadną stabilną gałęzią. Kiedyś<br />

zapewnianie stabilności było częścią<br />

jego pracy, dziś jednak jądro jest bardzo<br />

aktywnie rozwijane przez cały rok. Inni<br />

programiści, tacy jak Ben, po prostu<br />

przejmują opiekę nad określoną wersją<br />

jądra, by uczynić ją bardziej stabilną.<br />

W ten sposób mogą osiągnąć określony<br />

cel – w tym przypadku stabilność Debiana<br />

7.0. Oczywiście fakt, że Ben robi to<br />

dla Debiana, nie oznacza, że reszta nie<br />

może się cieszyć owocami jego pracy.<br />

nnn<br />

INFO<br />

[1] Tracepoints: https://lkml.org/<br />

lkml/2012/8/9/521<br />

WWW.LINUXMAGAZINE.PL NUMER 107 STYCZEŃ 2013 9


NOWOŚCI<br />

10<br />

Linux<br />

TECHNOLOGIE, TRENDY, NARZĘDZIA<br />

NOWINKI<br />

Co czwarty start-up zakładany<br />

przez imigrantów<br />

Według raportu Reutersa, badania prowadzone<br />

pod nazwą „Nowi imigranccy<br />

przedsiębiorcy Ameryki: dawniej i dziś”<br />

wykazały, że imigranci pełnią przynajmniej<br />

jedną kluczową rolę wśród założycieli<br />

24,3% start-upów z dziedziny<br />

inżynierii i technologii.<br />

W samej Dolinie Krzemowej badania<br />

objęły trzysta trzydzieści pięć firm<br />

z branży technologicznej i inżynierskiej.<br />

Jak pokazują ich wyniki, 43,9% tych<br />

firm zostało założonych przez przynajmniej<br />

jednego imigranta. Badania były<br />

sponsorowane przez Fundację Kauffmana,<br />

organizację non-profit, której<br />

celem jest promowanie przedsiębiorczości.<br />

Artykuł na stronie Reutersa: http://<br />

www.reuters.com/article/2012/10/02/<br />

us-immigrants-startups-study-idUS-<br />

BRE8910I020121002.<br />

NIST ogłosił KECCAK<br />

nowym SHA-3<br />

Narodowy Instytut Standaryzacji<br />

i Technologii (NIST) ogłosił algorytm<br />

KECCAK zwycięzcą konkursu<br />

na kryptograficzną funkcję skrótu<br />

SHA-3.<br />

Algorytm KECCAK jest stworzony przez Guido Bertoniego z STMicroelectronics<br />

(Włochy), Joan Daemen z STMicroelectronic (Belgia), Michaela<br />

Peetersa z NXP Semiconductors (Belgia) i Gillesa Van Ascce z STMicroelectronic<br />

(Włochy).<br />

Konkurs na SHA-3 został ogłoszony przez NIST w 2007 roku. Łączenie<br />

zebrane zostały sześćdziesiąt cztery zgłoszenia konkursowe z całego<br />

świata. W trakcie procesu weryfikacji algorytmy były poddawane ocenie<br />

społeczności kryptograficznej. Do finałowej rundy przeszło pięciu finalistów:<br />

BLAKE, Grżstl, JH, KECCAK i Skein.<br />

Według komunikatu NIST wybrał KECCAK ze względu na jego „elegancką<br />

konstrukcję, duży margines bezpieczeństwa, wysoką wydajność<br />

ogólną, doskonałą efektywność w implementacjach sprzętowych i elastyczność”.<br />

W komunikacie NIST poinformował, że KECCAK wykorzystuje nowy<br />

tryb wiązania o „architekturze gąbki”, bazujący na ustalonej permutacji,<br />

którą można łatwo dostosowywać tak, by w zależności od potrzeb uzyskać<br />

większą przepustowość kosztem poziomu bezpieczeństwa, oraz mogący<br />

generować większe lub mniejsze wartości wyjściowe skrótu. Więcej informacji<br />

o konkursie na SHA-3: http://www.nist.gov/hash-competition.<br />

STYCZEŃ 2013 NUMER 107 WWW.LINUXMAGAZINE.PL<br />

dgbomb, www.vecteezy.com


AMD dołączył do projektu<br />

OpenJDK „Sumatra”<br />

AMD poinformował niedawno o dołączeniu do projektu OpenJDK o nazwie „Sumatra”<br />

realizowanego we współpracy z Oracle i innymi członkami społeczności<br />

OpenJDK. Ma on służyć rozszerzeniu Javy o obsługę obliczeń heterogenicznych dla<br />

serwerów i środowisk chmurowych.<br />

Jak podaje strona internetowa Sumatry, celem projektu jest umożliwienie aplikacjom<br />

Javy swobodne czerpanie korzyści z akceleracji karty graficznej – bez<br />

względu na to, czy jest ona zintegrowana z procesorem, czy nie – aby zwiększyć<br />

wydajność aplikacji.<br />

Ściślej mówiąc, Sumatra ma za zadanie<br />

zbadać, jak ulepszyć wirtualną maszynę<br />

Javy (JVM), a także język Java i API, aby<br />

umożliwić aplikacjom korzystanie z akceleracji<br />

kart graficznych, zarówno niezintegrowanych,<br />

jak i zintegrowanych z wysokowydajnymi<br />

rdzeniami procesorów graficznych, takich jak te, które znajdują się w<br />

procesorach ATU firmy AMD.<br />

Według zapowiedzi, w ramach Sumatry mają również zostać opracowane wskazówki<br />

odnośnie do włączenia obsługi obliczeń heterogenicznych do innych języków<br />

opartych na JVM, takich jak Scala, JRuby i Jython.<br />

Społeczność OpenJDK i projekt Sumatra: http://www.openjdk.java.net. Więcej<br />

informacji na temat zaangażowania AMD w projekt: http://www.amd.com.<br />

Projekt MegaDroid bada<br />

bezpieczeństwo smartfonów<br />

Naukowcy z Sandia National Laboratories zbudowali opartą na Androidzie niezależną<br />

sieć do prowadzenia badań nad zakłóceniami cybernetycznymi i zwiększenia<br />

bezpieczeństwa urządzeń mobilnych. Według komunikatu naukowcy połączyli<br />

trzysta tysięcy urządzeń mobilnych z Androidem, aby lepiej zrozumieć, jak działają<br />

duże sieci smartfonów, i znaleźć sposoby zwiększenia ich niezawodności<br />

i bezpieczeństwa.<br />

Celem projektu, realizowanego pod nazwą MegaDroid, jest przygotowanie narzędzia<br />

programowego, które ułatwi opracowanie podobnych środowisk i analizę<br />

zachowań sieci smatfonowych.<br />

Według informatyka Johna Florena kluczowym elementem projektu MegaDroid<br />

jest „symulowany” system GPS. Jak podaje oświadczenie prasowe, naukowcy dokonali<br />

symulacji danych GPS użytkownika smartfronu w środowisku miejskim.<br />

„Następnie (...) nakarmili tymi danymi system GPS. Jak się okazało, oprogramowanie<br />

zainstalowane na maszynie wirtualnej nie było w stanie odróżnić fałszywych<br />

informacji dotyczących lokalizacji od prawdziwych danych GsPS, co z kolei umożliwi<br />

naukowcom lepszą i bardziej dokładną symulację środowiska, z którego da<br />

się analizować i studiować możliwe sposoby ataków<br />

na sieci smartfonowe” – powiedział Floren.<br />

„MegaDroid będzie użytecznym narzędziem do<br />

wykrywania problemów ujawniających się podczas<br />

interakcji dużej liczby smartfonów” – powiedział<br />

Keith Vanderveen, menedżer działu badań nad skalowalnymi i bezpiecznymi<br />

systemami w Sandii. Dodał, że Sandia planuje również wykorzystanie MegaDroida<br />

do badań nad kwestiami związanymi z ochroną i wyciekiem danych.<br />

Oświadczenie prasowe: https://share.sandia.gov/news/resources/news_releases/.<br />

Wideo z dyskusją i prezentacją projektu MegaDroid: http://www.youtube.<br />

com/watch?v=OE6jaNw9sus&feature=youtu.be.<br />

NOWINKI<br />

NOWOŚCI<br />

Linux<br />

Zdjęcia zaginionych dzieci<br />

zamiast stron błędu 404<br />

Europejska inicjatywa o nazwie NotFound<br />

zaproponowała umieszczanie zdjęć<br />

zaginionych dzieci na stronach błędu<br />

404. Jak podaje BBC News, projekt Not-<br />

Found został stworzony przez Missing<br />

Children Europe, Child Focus, Europejską<br />

Federację na rzecz Dzieci Zaginionych<br />

i Wykorzystywanych Seksualnie<br />

oraz inne organizacje europejskie.<br />

Celem projektu jest zachęcenie jak<br />

największej liczby osób i firm do włączenia<br />

się do inicjatywy. Po zarejestrowaniu<br />

się i dodaniu kodu dostarczanego przez<br />

projekt NotFound, strony 404 będą wyświetlały<br />

przy każdych odwiedzinach informacje<br />

o zaginionych dzieciach. Wizerunki<br />

dzieci publikowane są losowo.<br />

Więcej informacji: http://www.notfound.<br />

org.<br />

Web Platform Docs<br />

opublikowana<br />

W3C we współpracy z Adobe, Facebookiem,<br />

Google’em, HP, Microsoftem, Mozillą,<br />

Nokią, Operą i innymi ogłosiła wydanie<br />

wersji alfa Web Platform Docs. Jak<br />

podano na blogu platformy, jej celem dostarczanie<br />

„najświeższych, najdokładniejszych<br />

i najbardziej kompleksowych<br />

materiałów referencyjnych i samouczków<br />

dla programistów z opisem i omówieniem<br />

niestabilności i usterek”.<br />

Web Platform Docs nie zawiera jeszcze<br />

wszystkich funkcji. Jak można przeczytać<br />

na blogu, „Obecnie platforma ma<br />

stronę wiki pod adresem docs.webplatform.org”,<br />

którą może edytować, każdy,<br />

kto ma konto. Web Platform Docs zawiera<br />

także ujednolicone szablony dla<br />

zapewnienia spójności dokumentacji.<br />

Ma też potężną ilość danych z Microsoftu,<br />

Opery, Google’a, Facebooka, Mozilli,<br />

Nokii, Adobe’a i W3C, które nadal pozostają<br />

w surowej formie i wymagają<br />

dopracowania. Platforma oferuje również<br />

kanał rozmów, forum i blog.<br />

Wszystkie materiały będą udostępniane<br />

za darmo i będą mogły zostać wykorzystane<br />

przez każdego i do dowolnych<br />

celów”.<br />

Więcej informacji: http://docs.<br />

webplatform.org/wiki/Main_Page.<br />

WWW.LINUXMAGAZINE.PL 11<br />

NUMER 107 STYCZEŃ 2013 11


NOWOŚCI<br />

12<br />

Linux<br />

Slackware 14 wydany<br />

Po pięciu cyklach beta opublikowany został<br />

Slackware 14.0 z licznymi nowymi<br />

usprawnieniami i ulepszeniami. Najświeższa<br />

wersja oferuje dwa środowiska<br />

graficzne: Xfce 4.10.0 i KDE 4.8.5.<br />

Jak można przeczytać na stronie internetowej<br />

Slackware’a, środowiska te wykorzystują<br />

udev, udisk i udisk2, a także<br />

wiele specyfikacji ze strony freedesktop.<br />

org. Pozwala to administratorom przydzielać<br />

uprawnienia do korzystania<br />

z urządzeń według członkostwa w grupach<br />

użytkowników, co z kolei umożliwia<br />

korzystanie z pamięci flash USB,<br />

przenośnych dysków twardych, płyt CD<br />

i DVD itp. bez konieczności wydawania<br />

poleceń sudo, mount i unmount.<br />

Slackware korzysta z wersji 3.2.29<br />

jądra i zawiera takie funkcje wydajnoś-<br />

ciowe, jak księgowanie systemów plików,<br />

wsparcie dla dysków SCSI, ATA<br />

RAID, SATA, programowalnych woluminów<br />

RAID, LVM i szyfrowanych<br />

systemów plików.<br />

Wsparcie jądra dla X<br />

DRI (Direct Rendering Interface)<br />

dostarcza Linuksowi<br />

szybką akcelerację<br />

grafiki 3D.<br />

Slackware zawiera dwa<br />

rodzaje jądra: wielkie<br />

(ang. huge) i podstawowe<br />

(ang. generic). Pierwsze<br />

obsługuje niemal wszystkie sterowniki<br />

w jądrze Linuksa i było początkowo<br />

przeznaczone do wykorzystania w trakcie<br />

instalacji. W jądrze podstawowym<br />

niemal wszystkie sterowniki są mają po-<br />

stać modułów. Jądra Linuksa w Slackwarze<br />

dzielą się na wspierające SMP i niewspierające<br />

SMP. Jądro SMP obsługuje<br />

wieloprocesorowość symetryczną,<br />

wielordzeniowość,<br />

hiperwątkowość i inne optymalizacje.<br />

Programiści<br />

zalecają korzystanie z jądra<br />

SMP nawet na maszynach<br />

jednoprocesorowych.<br />

Wszystkie jądra na maszynach<br />

64-bitowych obsługują<br />

SMP.<br />

Długa lista zmian i dodatków:<br />

http://www.slackware.com/<br />

announce/14.0.php. Link do pobrania<br />

Slackware Linuksa 14.0: ftp://ftp.slackware.com/pub/slackware/slackware-14.0/.<br />

Shuttleworth zainwestował w Inktanka i Cepha<br />

Inktank, który dostarcza wsparcie na poziomie przedsiębiorstwa<br />

dla rozproszonego systemu przechowywania Ceph, ogłosił,<br />

że twórca Canonicala, Mark Shuttleworth, zainwestował milion<br />

dolarów we wsparcie Inktanka i społeczności Cepha.<br />

„Ceph na nowo definiuje przechowywanie jako usługę open<br />

source, spełniając przy tym jeden z głównych wymogów przedsiębiorstw<br />

i dostawców chmur, którzy poszukują skalowalnych<br />

i ekonomicznych rozwiązań do przechowywania” – powiedział<br />

Shuttleworth. Dodał również, że „charakterystyczna architektura<br />

Cepha daje mu naturalną przewagę nad dostawcami tworzącymi<br />

rozwiązania własnościowe i open source. Uważamy, że<br />

Apache Airavata projektem „najwyższego poziomu”<br />

Fundacja Apache Softwate Foundation<br />

(ASF) ogłosiła niedawno, że Apache Airavata<br />

osiągnął status projektu najwyższego<br />

poziomu (ang. Top-Level Project), co według<br />

komunikatu<br />

oznacza, że „społeczność<br />

i produkty<br />

tworzone<br />

w ramach projektu<br />

były zarządzane<br />

w sposób właściwy i zgodny z merytokratycznym<br />

procesem i zasadami<br />

ASF”.<br />

Apache Airavata, zaprojektowany, by<br />

wyeliminować trudności w uzyskiwaniu<br />

dostępu do zasobów obliczeniowych, do-<br />

starcza interfejsy API, zaawansowane narzędzia<br />

po stronie serwera i graficzne interfejsy<br />

użytkownika do tworzenia, uruchamiania,<br />

kontrolowania i zarządzania<br />

długo działającymi<br />

aplikacjami<br />

i przepływami<br />

pracy<br />

na zasobach<br />

rozproszonych, w tym lokalnych klastrach,<br />

wysokowydajnych komputerach, siatkach<br />

krajowych oraz chmurach akademickich<br />

i komercyjnych. Korzystają już z niego Extreme<br />

Science and Engineering Discovery<br />

Environment (XSEDE), National Energy<br />

Ceph dojrzał na tyle, aby uzasadnić jego włączenie do Ubuntu<br />

12.10 jako opcji przechowywania dla naszej architektury referencyjnej<br />

OpenStacka”.<br />

Open source’owy rozproszony system przechowywania Ceph<br />

łączy magazyn obiektowy, blokowy i system plików kompatybilny<br />

z POSIX-em w jednej, zunifikowanej platformie działającej<br />

na powszechnie dostępnym sprzęcie, uwalniając tym samym<br />

użytkowników od ograniczeń. Został włączony do jądra Linuksa,<br />

w 2010 roku, oraz do Ubuntu 12.04 LTS, wydanego<br />

w maju 2012 roku. Więcej informacji na temat Ceph: http://<br />

www.ceph.com.<br />

Reseach Scientific Computing Centre<br />

(NERSC) i Amazon Elastic Compute Clouds<br />

(E2).Według komunikatu, platforma<br />

Airavata cechuje się minimalistyczną architekturą,<br />

w skład której wchodzi modularne,<br />

komponentowe oprogramowanie<br />

łatwe do zainstalowania, utrzymania<br />

i używania. Zorientowana na usługi architektura<br />

Airavaty dobrze współgra z różnymi<br />

systemami oprogramowania.<br />

Oprogramowanie Apache Airavata jest<br />

wydane na licencji Apache v2.0 i nadzorowane<br />

przez zespół aktywnych współtwórców<br />

projektu. Kod źródłowy Apache Airavaty<br />

i dokumentacja: http://airavata.apache.org/.<br />

STYCZEŃ 2013 NUMER 107 WWW.LINUXMAGAZINE.PL


Zentyal ogłosił Zentyal 3.0<br />

Zespół Zentyala opublikował Zentyal 3.0. Według zapowiedzi<br />

Zentyal ma dostarczyć małym i średnim przedsiębiorstwom<br />

„profesjonalne, niezawodne<br />

i bezpieczne rozwiązaniainfrastrukturowe,<br />

które są łatwe<br />

w użyciu, a przy tym ekonomiczne”.<br />

Zentyal 3.0 zawiera integrację z Sambą 4, co umożliwia serwerowi<br />

Zentyal całkowite zastąpienie usługi Windows Server<br />

Active Directory. Od tej pory Zentyal ma używać protokołów do<br />

zarządzania użytkownikami, uprawnieniami i politykami bezpieczeństwa,<br />

które są w pełni kompatybilne z wszystkimi serwerami<br />

i pulpitem Windows.<br />

Wydanie zawiera również nową funkcję pojedynczego logo-<br />

NOWOŚCI<br />

Linux<br />

wania zaczerpniętą z open source’owego oprogramowania Keberos.<br />

Eliminuje ona konieczność ponownego logowania się za<br />

każdym razem, gdy chce się uzyskać dostęp do usług sieciowych<br />

takich, jak poczta czy udostępnianie plików, albo<br />

przeglądać Internet przy użyciu serwera proxy. Dzięki integracji<br />

z Sambą 4 użytkownicy Windows mogą korzystać<br />

z tej funkcji bez instalowania dodatkowych komponentów.<br />

Zentyal 3.0 cechuje się sporymi ulepszeniami wydajności<br />

i wygody użytkowania, oferując nowe funkcje takie, jak moduł<br />

UPS czy moduł cienkiego klienta, a także nową architekturę<br />

typu master-slave. Zaktualizowane są również pozostałe moduły,<br />

jak serwer proxy dla protokołu HTTP, zapora sieciowa<br />

i platforma współpracy Zarafa. Zentyal 3.0 bazuje na najnowszym<br />

wydaniu serwera Ubuntu 12.04 LTS. Dostępny do pobrania<br />

ze strony: http://www.zentyal.com/download.<br />

WWW.LINUXMAGAZINE.PL NUMER 107 STYCZEŃ 2013 13


NOWOŚCI<br />

XenServer 6.1<br />

Citrix ogłosił dostępność XenServera 6.1 – kompletnej serwerowej<br />

platformy wirtualizacyjnej zbudowanej na bazie otwartego<br />

Xena. Ulepszenia obejmują m.in. zaawansowane metody migracji<br />

maszyn wirtualnych, zwiększoną kompatybilność z innymi produktami<br />

i zautomatyzowane narzędzia do konwersji maszyn wirtualnych.<br />

XenServer 6.1 bezproblemowo integruje<br />

się z popularnymi platformami chmurowymi.<br />

Według producenta bezpośrednia<br />

integracja z Apache CloudStack i Citrix CloudPlatform<br />

ułatwia partycjonowanie zapór<br />

sieciowych i równoważenie obciążenia,<br />

a ponadto zapobiega atakom na systemy<br />

–w chmurach zarówno publicznych, jak i prywatnych.<br />

XenServer 6.1 został wyposażony w nową technologię Storage<br />

XenMotion, która pozwala administratorom przenosić maszyny<br />

wirtualne bez konieczności korzystania ze współdzielonej pamięci<br />

masowej. Dzięki Storage XenMotion migracja zachodzi<br />

Red Hat aktualizuje<br />

Enterprise MRG<br />

Red Hat wydał<br />

nową wersję swojej<br />

platformy do przesyłaniakomunikatów<br />

(Messaging)<br />

czasu rzeczywistego<br />

(Realtime) i siatki (Grid), czyli Red Hat Enterprise MRG. Nosi ona<br />

numer 2.2 i zawiera poprawki związane z bezpieczeństwem, integrację<br />

z LDAP-em i więcej opcji uruchomieniowych – jądro<br />

czasu rzeczywistego może teraz działać jako klient bezdyskowy.<br />

Według informacji o wydaniu Red Hat Enterprise MRG 2.2 oferuje<br />

klientom korporacyjnym większą wydajność, stabilność<br />

i kompatybilność z istniejącymi rozwiązaniami.<br />

Komponent Grid został wzbogacony o obsługę Apache Deltacloud,<br />

co pozwala łatwo instalować chmury hybrydowe zgodne<br />

z innymi produktami Red Hata. Można też uruchamiać wielu planistów<br />

HA na klastrze i zarządzać nimi za pomocą narzędzia<br />

konfiguracyjnego o wdzięcznej nazwie Wallaby. W komponencie<br />

przesyłania komunikatów ulepszona została wydajność Javy<br />

i obsługa SSL przez uwierzytelnianie klienta.<br />

Red Hat Enterprise MRG 2.2 jest już dostępny; nota o wydaniu<br />

wraz z pełnym opisem obsługiwanych funkcji: https://access.<br />

redhat.com/knowledge/docs/en-US/Red_Hat_Enterprise_MRG/2/<br />

html/MRG_Release_Notes/index.html. Więcej informacji o produkcie:<br />

http://www.redhat.com.<br />

14<br />

Narzędzia<br />

w czasie rzeczywistym przy użyciu architektury „nic nie jest<br />

współdzielone”: pamięć masowa może być dowolnie przenoszona<br />

zarówno w obszarze danej puli, jak i między pulami, co<br />

uławia optymalizację jej wykorzystania.<br />

Co więcej, najnowsza wersja zawiera narzędzie XenServer<br />

Conversion Manager, które automatyzuje konwersję<br />

maszyn wirtualnych VMware na obrazy Xen-<br />

Servera.<br />

XenServer 6.1 dostępny jest w czterech wersjach:<br />

darmowej, Advanced, Enterprise i Platinum.<br />

Darmowa zawiera 64-bitowego hiperwizora,<br />

umożliwia centralne zarządzanie systemami, migrację<br />

w czasie rzeczywistym bez wyłączania maszyn<br />

wirtualnych i narzędzia do konwersji obrazów. Wszystkie<br />

wersje XenServera oferują mechanizmy zarządzania XenCenter,<br />

zaś licencje przypisywane są do serwera. Wydania płatne kosztują<br />

od 1000 dolarów za serwer. Więcej informacji: http://www.<br />

citrix.com/products/xenserver/overview.html.<br />

Xen 4.2<br />

Xen.org ogłosił dostępność wersji 4.2 swojego otwartego rozwiązania<br />

wirtualizacyjnego Xen. Zawiera ona ulepszenia w sferze<br />

bezpieczeństwa, skalowalności,<br />

wydajności i dokumentacji.<br />

Według informacji o wydaniu<br />

wiele wysiłku włożono w rozwój<br />

stosu XL, który w tej wersji jest<br />

dostarczany domyślnie. Ulepszona<br />

została też biblioteka<br />

Libxl, która obsługuje obecnie większość funkcji XL, zaś API<br />

osiągnęło fazę stabilną.<br />

Xen 4.2 potrafi obsłużyć ogromne systemy, zawierające aż<br />

cztery tysiące dziewięćdziesiąt pięć procesorów w systemie<br />

gospodarzu i do pięciuset dwunastu procesorów w gościu. Istnieje<br />

też możliwość automatycznego tworzenia puli procesorów<br />

(CPUPOOL) dla danego węzła NUMA, zaś w większych systemach<br />

zaimplementowane zostało inteligentne rozmieszczanie<br />

wirtualnych procesorów w węzłach NUMA, co zwiększa<br />

ogólną wydajność. Ulepszone jest też bezpieczeństwo i wzbogacona<br />

dokumentacja. Również podsystem XSM / Flask doczekał<br />

się szeregu poprawek, łącznie z ulepszoną obsługą systemów<br />

niepołączonych i przepisanym zestawem reguł przykładowych.<br />

Xen 4.2 obsługuje też wiele systemów gości, mi.in. Windows,<br />

Linux, Solaris i różne odmiany BSD. Więcej informacji: http://<br />

www.xen.org.<br />

STYCZEŃ 2013 NUMER 107 WWW.LINUXMAGAZINE.PL


Na DVD<br />

W TYM MIESIĄCU NA PŁYCIE DOŁĄCZONEJ DO „LINUX &<br />

ANDROID MAGAZINE” BAZUJĄCY NA UBUNTU LINUX MINT<br />

W NAJNOWSZEJ WERSJI.<br />

Linux Mint 14 „Nadia”<br />

Linux Mint to bardzo popularna dystrybucja oparta na Ubuntu. ntu.<br />

Jej twórcy postawili na prostotę i wygodę użytkowania: oprócz ócz<br />

bogatego zestawu aplikacji open source w Mincie znajdziemy my<br />

również zamknięte sterowniki i inne narzędzia, które ułatwią ą<br />

nam korzystanie z systemu.<br />

Mint 14 zawiera nowy aplet „szybkie okna”, który pozwala<br />

zarządzać oknami znajdującymi się w różnych przestrzeniach h<br />

roboczych, a także nowy mechanizm przełączania się między zy<br />

oknami i aplet powiadamiający. Jeśli nie przypadł nam do gustu ustu<br />

najnowszy Nautilus, z pewnością ucieszy nas fakt, że w Mincie cie<br />

znajdziemy przeglądarkę plików Nemo, bazującą na Nautilusie sie 3.4<br />

i pozbawioną przypadłości nowszych wersji pierwowzoru.<br />

Jeśli przy instalacji lub konfiguracji systemu napotkamy problemy, blemy,<br />

możemy je rozwiązać dzięki pomocy użytkowników Polskiego go Forum<br />

Minta: http://forum.linuxmint.pl/.<br />

DVD<br />

W tym miesiącu<br />

WWW.LINUXMAGAZINE.PL NUMER 107 STYCZEŃ 2013 15


W styczniu:<br />

Na DVD: Aplikacja OsmAnd Free oraz mapy Polski i górskich krajów<br />

Europy – Austrii, Szwajcarii, Czech, Słowacji, Niemiec i alpejskich<br />

rejonów Włoch i Francji do nawigacji offline!<br />

• Temat numeru: Komunikacja<br />

- Telefon i książka kontaktów<br />

- Wideorozmowy przez Skype<br />

- RedPhone<br />

- Wideoczat z Google Talkiem<br />

- VoIP na Androidzie<br />

• Aplikacje<br />

- Przydatne narzędzia, które usprawnią system<br />

- Magia synchronizacji w wydaniu uniwersalnym<br />

- Aplikacje na ferie<br />

• Power User:<br />

- Kurs programowania<br />

- Zdalna obsługa komputera<br />

- Blokowanie reklam w Androidzie<br />

- Debrandowanie systemu<br />

• Emulatory gier<br />

• Zestawienia najnowszych gier i aplikacji<br />

• Opisy nowości sprzętowych<br />

• Sztuczki i kruczki<br />

- Porady, które ułatwią pracę z Androidem<br />

- Oddpicuj Andka


KNOW-HOW<br />

Zapytaj Klausa<br />

Klaus Knopper odpowiada na pytania dotyczące Linuksa<br />

PYTANIA<br />

I ODPOWIEDZI<br />

70<br />

KLAUS KNOPPER<br />

Klaus Knopper jest twórcą i Knoppiksa<br />

i współzałożycielem LinuxTag. Jeżeli masz<br />

problem z konfiguracją albo po prostu<br />

chcesz się dowiedzieć, jak działa Linux,<br />

prześlij swoje pytania na adres:<br />

klaus@linux-magazine.com<br />

Etyka open source<br />

Niedawno rozmawialiśmy w pracy<br />

o produkcie zwanym LSP, który służy<br />

do migracji z Windows na Linuksa, nie<br />

znaleźliśmy jednak żadnego repozytorium,<br />

byśmy mogli go przetestować.<br />

Chciałbym się dowiedzieć, czy coś takiego<br />

w ogóle istnieje?<br />

Nie znam produktu, który umożliwiałby<br />

automatyczną migrację<br />

z Windows na Linuksa, sądzę jednak, że<br />

chodzi po prostu o typowe zastąpienie zamkniętego<br />

serwera z Windows darmowym<br />

oprogramowaniem opartym na GNU<br />

/ Linuksie w najprostszym przypadku,<br />

kiedy możemy sobie pozwolić na pewien<br />

okres pośredni i tymczasowe współdzielenie<br />

zasobów. Zamiast się więc rozwodzić<br />

nad samym produktem, wspomnę<br />

o kilku jego komponentach, obecnych<br />

również w wielu innych pakietach służących<br />

do przeprowadzania migracji z Windows:<br />

1. Serwery plików i drukowania – z pewnością<br />

chodzi o Sambę, która oferuje<br />

obie te usługi, zaś plik i drukowanie dostępne<br />

są zarówno z poziomu Linuksa,<br />

jak i Windows [1] [2].<br />

2. Użytkownicy, grupy i hasła – Windows<br />

korzysta z własnej implementacji serwera<br />

LDAP o nazwie Active Directory<br />

(ADS). Większość funkcji możemy przenieść<br />

na serwer OpenLDAP [3] z GNU /<br />

Linuksem. Najważniejsza sprawa to<br />

przeniesienie bazy danych użytkowników:<br />

nie chodzi jedynie o zrzut drzewa<br />

informacji LDAP, lecz o restrukturyzację<br />

bazy danych w taki sposób, by odpowiadała<br />

uniksowej koncepcji praw dostępu<br />

przy wykorzystaniu grup, a także<br />

odtworzenie i zakodowanie haseł dla<br />

różnych schematów logowania. Czasem<br />

konieczne bywa utworzenie nowych<br />

haseł – zwłaszcza jeśli używamy windowsowych<br />

schematów uwierzytelniania<br />

wraz z hasłami uniksowymi i pojedynczym<br />

punktem logowania bądź serwerem<br />

pośredniczącym. Dostępne są<br />

skrypty do przenoszenia baz danych<br />

użytkowników między różnymi serwerami<br />

LDAP – większość tego rodzaju<br />

operacji da się zautomatyzować.<br />

3. Serwer pocztowy z GUI – Postfix<br />

(SMTP) [4] i Dovecot (POP3[S] / IMA-<br />

P[S]) [5] z łatwością mogą korzystać<br />

z baz danych użytkowników udostępnianych<br />

przez LDAP do uwierzytelniania;<br />

dzięki temu możemy bez problemu<br />

używać także webowych aplikacji do<br />

pracy grupowej, takich jak Open-<br />

-Xchange [6], Kolab [7] czy EGroupware<br />

[8]. W tym kontekście na witrynie LSP<br />

możemy znaleźć informację o dystrybucji<br />

Mandrake / Mandriva.<br />

4. Serwer WWW i FTP – cóż, FTP jest dziś<br />

mniej popularny niż kiedyś – i niezbyt<br />

bezpieczny ze względu na uwierzytelnianie<br />

jawnym tekstem – wciąż się jednak<br />

liczy, zwłaszcza w świecie klientów<br />

windowsowych (co ciekawe, otrzymuję<br />

wiele spamu reklamującego serwery<br />

FTP jako „serwery plików wspomagające<br />

pracę grupową w dużych przedsiębiorstwach”).<br />

W wielu firmach portal intranetowy<br />

i internetowy działa na serwerze WWW<br />

takim, jak Apache [9]. Tak czy inaczej<br />

przeniesienie danych na serwer linuksowy<br />

nie powinno być skomplikowane,<br />

chyba że po stronie Windows występują<br />

ograniczenia związane z dostępem<br />

lub wymagany jest bardziej rozbudowany<br />

skrypt ekstrakcji danych [10].<br />

5. Serwer DHCP – protokół DHCP jest dziś<br />

standardem na linuksowych (czyli<br />

praktycznie wszystkich) routerach<br />

i punktach dostępu jako typowa metoda<br />

przydzielania puli adresów IP. Broszura<br />

informacyjna LSP wspomina<br />

o DHCP prawdopodobnie dlatego, że<br />

proponowany serwer uruchamia<br />

wszystkie te usługi na jednej maszynie.<br />

Tak czy inaczej w wielu dystrybucjach<br />

GNU / Linuksa używany jest serwer ISC<br />

DHCP [11].<br />

6. Zdalna kontrola i „menedżer usług” –<br />

gros serwerów zarządzających pamięcią<br />

masową – dotyczy to również niewielkich<br />

urządzeń – ma intuicyjne GUI<br />

pozwalające zdalnie zarządzać usługami<br />

i konfiguracją. W większości dystrybucji<br />

możemy znaleźć Webmina, bę-<br />

LUTY 2013 NUMER 108 WWW.LINUXMAGAZINE.PL


dącego znakomitym przykładem tego<br />

typu narzędzia.<br />

7. Wykonywanie kopii zapasowych i ich<br />

przywracanie – choć w opisie produktu<br />

opcja ta cytowana jest wyłącznie<br />

w kontekście przywracania konfiguracji<br />

systemu, zapewne zaimplementowano<br />

w nim również automatyczne<br />

wykonywanie kopii zapasowych. Oczywiście<br />

oprogramowanie open source,<br />

takie jak Amanda [13] i Bacula [14],<br />

jest w stanie wykonywać automatyczne<br />

kopie zapasowe i archiwizację<br />

na zewnętrznej pamięci masowej.<br />

Choć wszystkie serwery bazujące na GNU<br />

/ Linuksie i wspomniane aplikacje możemy<br />

pobrać ze stron odpowiednich projektów,<br />

różni producenci mogą je sprzedawać<br />

w formie jednolitego rozwiązania,<br />

na przykład komputera z wszystkimi<br />

komponentami gotowymi do działania,<br />

który potrafi zastąpić serwer z Windows<br />

tuż po przeniesieniu bazy danych z kontami<br />

użytkowników i niezbędnymi informacjami.<br />

Tego rodzaju produkty sprzedawane są<br />

zwykle z umowami obejmującymi wsparcie<br />

techniczne ze strony producenta i wydłużony<br />

okres gwarancyjny, a także pomoc<br />

w migracji danych i implementacji<br />

procesów biznesowych za odpowiednią<br />

opłatą. Jest to częste w przypadku sprzedaży<br />

pakietów zawierających otwarte<br />

oprogramowanie i powiązane usługi. Jednakże<br />

zwykłe opłaty licencyjne „za użytkownika”<br />

w przypadku projektów open<br />

source są po prostu nielegalne. Z oprogramowania<br />

jako takiego mamy prawo korzystać<br />

bez żadnych opłat – to jeden z warunków<br />

licencji open source takich jak<br />

GPL.<br />

Niepokoi mnie fakt, że na stronie producenta<br />

widnieje napis: „Projekt chroniony<br />

patentami w Stanach Zjednoczonych<br />

i na Tajwanie”. Patenty na oprogramowanie<br />

stoją w sprzeczności z duchem<br />

i modelem współpracy wolnego oprogramowania<br />

– mam niewielkie zaufanie do<br />

firm, które używają argumentu patentów<br />

zamiast obsługi klienta na wysokim poziomie.<br />

Ponieważ produkt ten bazuje na<br />

innych projektach, w których zaimplementowanych<br />

zostało mnóstwo różnych<br />

rozwiązań, nie jest nawet pewne, czy udałoby<br />

się obronić te patenty w sądzie. Być<br />

może dotyczą one jakiegoś specjalnego<br />

sprzętu użytego w produkcie? Tak czy<br />

inaczej wszystkie opisane komponenty<br />

trybucji Linuksa i w wielu rozwiązaniach<br />

komercyjnych.<br />

Wirtualni goście<br />

Używam Knoppiksa od wersji 3, ale<br />

dopiero ostatnio udało mi się zbudować<br />

maszynę umożliwiającą przyzwoite<br />

funkcjonowanie systemów wirtualnych.<br />

Knoppix 7.0 miał z tym problemy, ale<br />

VBox działał prawidłowo, zaś wersja 7.0.2<br />

wydaje się stuprocentowo w porządku,<br />

postanowiłem ją więc zainstalować na<br />

dysku twardym, by działała szybciej.<br />

Mam jednak problem z dodatkami instalowanymi<br />

w systemach gościach (Guest<br />

Additions) – według pliku pomocy VBoksa<br />

są one częścią pakietu źródłowego. To pytanie<br />

słyszałeś zapewne setki razy, ale czy<br />

mógłbyś mnie nakierować, gdzie szukać<br />

tych dodatków? Czy są one dołączone do<br />

Knoppiksa, tyle że znajdują się w katalogu<br />

o innej nazwie? Obecnie dysponuję jedynie<br />

łączem modemowym, więc pobranie<br />

całego pakietu nie wchodzi w grę.<br />

Od pewnego czasu VirtualBoxnie<br />

ma problemów z gośćmi na nowszych<br />

jądrach Linuksa (3.4 i kolejne), jeśli<br />

więc system się zawiesza, powinniśmy<br />

zaktualizować VirtualBoksa – choć wygląda<br />

na to, że w tym przypadku przyczyna<br />

problemu jest inna.<br />

Pakiet Guest Additions to moduły ze sterownikami,<br />

które powinniśmy zainstalować<br />

wewnątrz systemu gościa, by uzyskać<br />

bezpośredni dostęp do sprzętu gospodarza<br />

(Rysunek 1). Niestety, ponieważ między<br />

sterownikami po stronie gospodarza<br />

i gościa pojawiają się problemy, zainstalo-<br />

KNOW-HOW<br />

Zapytaj Klausa<br />

wałem jedynie moduły gospodarza (modprobe<br />

vboxdrv) jako pakiet DKMS, rekompilowany<br />

przy każdej aktualizacji jądra,<br />

i dodałem moduły gościa jako pakiet źródłowy<br />

znajdujący się w /usr/src/virtualbox-guest.tar.bz2.<br />

Działające w przestrzeni<br />

użytkownika programy i sterowniki<br />

graficzne z pakietu guest-utils są już<br />

zainstalowane jako pakiety Debiana virtualbox-guest-x11<br />

i virtualbox-guest-utils.<br />

Tak więc wszystko, czego potrzebują systemy<br />

goście, możemy znaleźć na płycie<br />

DVD z Knoppiksem i nie musimy pobierać<br />

żadnych dodatkowych pakietów, chyba że<br />

chcemy zaktualizować środowisko VirtualBoksa.<br />

INFO<br />

[1] Samba: http://www.samba.org/<br />

[2] CUPS: http://www.cups.org/<br />

[3] OpenLDAP: http://www.openldap.org/<br />

[4] Postfix: http://www.postfix.org/<br />

[5] Dovecot: http://www.dovecot.org/<br />

[6] Open-Xchange: http://www.openxchange.com/home.html<br />

[7] Kolab: http://www.kolab.org/<br />

[8] EGroupware:<br />

http://www.egroupware.org/<br />

[9] Serwer WWW Apache:<br />

http://httpd.apache.org/<br />

[10] ProFTPD: http://www.proftpd.org/<br />

[11] ISC DHCP: http://www.isc.org/software/dhcp<br />

[12] Webmin: http://www.webmin.com/<br />

[13] Amanda: http://www.amanda.org/<br />

[14] Bacula: http://www.bacula.org/en/<br />

możemy znaleźć w każdej popularnej dys- Rysunek 1: Dodatki do VirtualBoksa instalowane z menu File | Preferences | Extensions.<br />

WWW.LINUXMAGAZINE.PL NUMER 108 LUTY 2013<br />

71


LINUX & ANDROID MAGAZIN<br />

W kolejnym numerze<br />

Numer 108 / Luty 2013<br />

Windows 8<br />

90<br />

Microsoft udostępnił nową wersję Windows, co wiąże<br />

się z kolejnymi problemami dla użytkowników Linuksa.<br />

Za miesiąc opiszemy, jak z nowym systemem komunikuje<br />

się Samba, w jaki sposób zainstalować obok siebie<br />

Windows 8 i Linuksa i jak korzystać z linuksowych<br />

systemów plików w Windows 8.<br />

Z kolei w części poświęconej Androidowi pokażemy, jak<br />

używać opcji synchronizacji Windows 8, i przedstawimy<br />

najnowszy zestaw niezbędnych aplikacji.<br />

STYCZEŃ 2013 NUMER 107 WWW.LINUXMAGAZINE.PL<br />

Martin Molcan, Molcan, 123RF 123RF


W NUMERZE<br />

PRENUMERATA<br />

P R E N U M E R A T A<br />

CENNIK PRENUMERATY „LINUX MAGAZINE”<br />

Prenumerata dwuletnia – 24 numery z DVD<br />

Student* 255,00 PLN<br />

Osoba prywatna 330,00 PLN<br />

Firma 345,00 PLN<br />

Zagranica – Europa** 620,00 PLN<br />

Zagranica – wiat*** 730,00 PLN<br />

Prenumerata roczna – 12 numerów z DVD<br />

Student* 160,00 PLN<br />

Osoba prywatna 195,00 PLN<br />

Firma 215,00 PLN<br />

Zagranica – Europa** 320,00 PLN<br />

Zagranica – wiat*** 375,00 PLN<br />

Koszty przesyki pokrywa redakcja.<br />

* wymagane przesanie faksem na numer 022 742 14 56 kopii zawiadczenia z uczelni<br />

** czas dostawy - okoo 1 tygodnia<br />

*** czas dostawy - okoo 2 tygodni<br />

99<br />

202130000420010316<br />

47870001<br />

Linux New Media Sp. z o.o.<br />

Mangalia 4, 02-758 Warszawa<br />

Prenumerata Linux Magazine<br />

202130000420010316<br />

47870001<br />

Linux New Media Sp. z o.o.<br />

Mangalia 4, 02-758 Warszawa<br />

Prenumerata Linux Magazine<br />

Prenumerata póroczna – 6 numerów z DVD<br />

Student* 100,00 PLN<br />

Osoba prywatna 110,00 PLN<br />

Firma 125,00 PLN<br />

Zagranica – Europa** 165,00 PLN<br />

Zagranica – wiat*** 185,00 PLN<br />

Prenumerata kwartalna – 3 numery z DVD<br />

Student* 62,00 PLN<br />

Osoba prywatna 65,00 PLN<br />

Firma 70,00 PLN<br />

Zagranica – Europa** 100,00 PLN<br />

Zagranica – wiat*** 125,00 PLN<br />

Linux New Media Sp. z o.o.<br />

Mangalia 4, 02-758 Warszawa<br />

20213000042001031647870001<br />

Prenumerata Linux Magazine<br />

Linux New Media Sp. z o.o.<br />

Mangalia 4, 02-758 Warszawa<br />

20213000042001031647870001<br />

Prenumerata Linux Magazine<br />

LIPIEC 2012 NUMER 101 WWW.LINUXMAGAZINE.PL


Prosimy o czytelne wypenienie formularza i przesanie go do nas w nastpujcy sposób:<br />

faksem na numer +48 22 742 14 56<br />

lub poczt na adres:<br />

Linux Magazine, ul. Mangalia 4<br />

02-758 Warszawa<br />

26 prenumerata dwuletnia – 24 numery z DVD<br />

prenumerata kwartalna – 3 numery z DVD<br />

48<br />

Osoby prywatne prosimy o uregulowanie patnoci na nasz rachunek.<br />

Dla rm - na podstawie danych powyszego formularza - wystawiamy i wysyamy poczt faktur VAT.<br />

W NUMERZE<br />

PRENUMERATA<br />

Formularz zamówienia prenumeraty<br />

Zamawiam prenumerat „Linux Magazine”:<br />

prenumerata roczna – 12 numerów z DVD<br />

prenumerata póroczna – 6 numerów z DVD<br />

Pocztek prenumeraty „Linux Magazine” od numeru<br />

Dane niezbdne do wystawienia faktury<br />

Nazwa rmy<br />

Ulica<br />

Kod pocztowy<br />

Miasto<br />

numer NIP<br />

tel. kontaktowy<br />

e-mail kontaktowy<br />

Adres do wysyki (jeli jest inny ni adres faktury)<br />

Odbiorca<br />

Ulica<br />

kod pocztowy<br />

Miasto<br />

Dodatkowe uwagi<br />

Pytania dotyczce prenumeraty prosimy kierowa na adres: prenumerata@linux-magazine.pl.<br />

Istniej dwa sposoby zapaty za prenumerat „Linux Magazine”:<br />

• patno gotówk (za pomoc poniszego blankietu wpaty)<br />

• przelew (w dowolnej formie) na nasze konto:<br />

Linux New Media Polska Sp. z o. o.<br />

ul. Mangalia 4<br />

02-758 Warszawa<br />

20 2130 0004 2001 0316 4787 0001 Volkswagen Bank Polska S.A.<br />

Mona równie wypeni formularz zamówienia<br />

przez Internet dostpny pod adresem:<br />

http://linux-magazine.pl/Subs<br />

WWW.LINUXMAGAZINE.PL NUMER 101 LIPIEC 2012 100

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!