Oparzenia - mojarana.pl

Oparzenia 

Dr n. med. Marcin Kaźmierski 

konsultacja: dr n. med. Jerzy Sikorski

2 

Wstęp 

Oparzenia należą do najbardziej dramatycznych urazów, które mogą dotknąć 

człowieka. 

Od zawsze wzbudzały one wiele dyskusji, zarówno ze względu na częstość 

występowania, jak i na specyfikę przebiegu i ciężkość powikłań. Ostatnie 

lata przyniosły szczególne nasilenie społecznej dyskusji nad sposobami 

zapobiegania tego typu urazom, zwłaszcza w populacji dziecięcej. Brak jest 

bowiem drugiego takiego urazu, w którym niewielka ilość czynnika sprawczego 

(np. kubek gorącego płynu) może stać się przyczyną poważnych powikłań 

funkcjonalnych i estetycznych na całe życie pacjenta. 

Definicja 

Oparzenie (łac. combustio, ang. burn), jak każdy uraz, jest naruszeniem 

integralności ustroju spowodowanym działaniem czynników zewnętrznych na 

tkanki. Specyfika, a z drugiej strony różnorodność, oparzeń powoduje, że tak 

powszechne zjawisko chorobowe trudno jest wpisać w ramy jednoznacznie 

brzmiącej definicji. W odróżnieniu od innego typu uszkodzeń – uraz 

oparzeniowy nie kończy się bowiem w momencie zaprzestania działania 

czynnika sprawczego. Wręcz przeciwnie, chwila ta jest dopiero początkiem 

kaskady zjawisk patologicznych w ustroju, których konsekwencje mogą być dla 

niego bardziej niebezpieczne niż sam uraz. Efektem oparzenia jest powstanie 

rany oparzeniowej, która także nie mieści się w klasycznych chirurgicznych 

definicjach rany, gdyż nie towarzyszy jej rozejście brzegów (klasycznie opisywane 

uszkodzenie ciągłości tkanki). Rana oparzeniowa jest zatem specyficznym 

typem uszkodzenia, o odrębnej biologii i patofizjologii. 

Przyczyny oparzeń 

Najczęstszą przyczyną oparzeń jest energia cieplna. 

Może to być tzw. „ciepło wilgotne” (gotująca woda, 

para wodna, inne gorące substancje płynne lub 

półpłynne, jak tłuszcz, metal, parafina, wosk, itd.) 

lub też tzw. „ciepło suche” (oparzenia płomieniem 

lub kontaktowe, spowodowane urządzeniami 

gospodarstwa domowego, jak piecyki, żelazka, itp.). 

W przypadku oparzeń elektrycznych czynnikiem 

uszkadzającym jest przejście przez tkanki prądu o wysokim napięciu 

z towarzyszącym ich ogrzaniem. W oparzeniach chemicznych przyczyną są 

zwykle kwasy lub zasady, zaś w przypadku oparzeń radiacyjnych czynnikiem 

sprawczym jest promieniowanie, najczęściej jonizujące lub ultrafioletowe. Każdy 

etiologicznie różny typ oparzenia jest urazem specyficznym, nieporównywalnym 

pod względem patofizjologii, diagnostyki i leczenia. 

Bezpłatna linia informacyjna: 0-800 120 093

Częstość występowania 

Według większości statystyk, różnego typu oparzeniom ulega ok. 1% każdej 

populacji w ciągu roku. Oznacza to, że w Polsce liczba chorych dotkniętych 

tego typu urazem może wynosić nawet do 400 000 pacjentów rocznie! 

Około 50‑80% wszystkich oparzeń dotyczy dzieci. 

W populacji dziecięcej oparzenia najczęściej zdarzają się 

u pacjentów w wieku od 2. do 4. roku życia, kiedy z jednej 

strony duża ruchliwość, a z drugiej brak krytycyzmu 

i doświadczenia wobec zagrożeń 

świata zewnętrznego stają się 

często przyczyną urazu. 

Ok. 80% oparzeń u dzieci dotyczy pacjentów poniżej 

4. roku życia, zaś ok. 50% u dzieci poniżej 2,5 roku życia. 

U dorosłych brak jest charaktery‑ 

stycznego wieku, w którym dochodzi do urazu. Oparzenie 

często związane jest z rodzajem aktywności zawodo‑ 

wej pacjentów (górnicy, hutnicy, strażacy), nierzadko 

występuje u osób starszych i znie‑ 

dołężniałych, a także u pacjentów 

psychiatrycznych ( samookaleczenia). 

Dużą liczbę ofiar przynoszą zawsze masowe katastrofy 

związane z pożarem (np. w halach widowiskowych, 

sportowych, klubach i dyskotekach). 

Najczęstsza lokalizacja 

Uraz oparzeniowy najczęściej dotyka skórę, której naturalną funkcją jest odbiór 

bodźców ze środowiska zewnętrznego. Oparzenia innych niż skóra struktur 

anatomicznych występują znacznie rzadziej 

i mogą dotyczyć przełyku, gałki ocznej, ucha, 

dróg oddechowych, błon śluzowych początkowych 

odcinków układu pokarmowego oraz mięśni, 

ścięgien i kości (zwykle w przypadku oparzeń 

wysokonapięciowych). Urazy 

o tak specyficznej lokalizacji 

stanowią zawsze poważny 

problem diagnostyczny i leczniczy. U dzieci najczęściej 

spotyka się oparzenia twarzy, szyi, tułowia, tj. barków 

i klatki piersiowej. Jest to związane z mechanizmem 

urazu, który tu polega zwykle na ściągnięciu przez dziecko na siebie gorącego 

płynu ze stojącego wyżej naczynia (np. kubek herbaty lub kawy). U dorosłych 

brak jest charakterystycznej lokalizacji oparzenia. 

www.convatec.pl 

3

4 

Konsekwencje oparzenia dla organizmu człowieka 

Oparzenie jest problemem nie tylko ze względu na obecność rany oparzeniowej, 

ale także, a nawet przede wszystkim, z powodu powikłań ogólnoustrojowych. 

Skóra pełni u człowieka nie tylko funkcje ochronne, ale jest również narządem 

pełniącym bardzo ważną rolę w całej gospodarce ustroju (wodno‑elektrolitowej, 

tłuszczowej, witaminowej), pełni też funkcje w procesach termoregulacji ciała, 

resorpcji, immunologiczną – obrony organizmu przed czynnikami szkodliwymi, 

wreszcie pełni funkcje socjalne. W przypadku oparzenia dużych powierzchni 

skóry wszystkie te czynniki ulegają zaburzeniu. Dochodzi do tzw. wstrząsu 

oparzeniowego, związanego z utratą dużych ilości płynów i będącego 

bezpośrednim zagrożeniem życia pacjenta. Należy więc pamiętać, że zagrożenie, 

jakie niesie ze sobą oparzenie, nie łączy się tylko z obecnością rany, ale może 

być bardzo niebezpieczne także i ze względu na szereg innych czynników 

zdrowotnych! 

Podział oparzeń ze względu na głębokość rany 

Głębokość rany oparzeniowej jest głównym czynnikiem warunkującym 

możliwość jej zagojenia. Zgodnie z tym podziałem wyróżnia się następujące 

typy oparzeń: 

Stopień I (oparzenia powierzchowne), uszkodzeniu ulegają jedynie 

powierzchowne warstwy naskórka. Żywoczerwony rumień i bolesność są 

głównymi objawami rany, która goi się zwykle bez powikłań po kilku dniach. 

Rany tego typu nie pozostawiają blizn. 

Stopień IIa (oparzenia powierzchowne pośredniej grubości skóry), zniszczeniu 

ulega prawie cała warstwa naskórka i powierzchowne warstwy skóry właściwej. 

Rana jest żywoczerwona, bardzo bolesna (samoistnie i przy dotyku), cechą 

charakterystyczną są pęcherze, powstające w wyniku odwarstwiania się 

naskórka od błony podstawnej. Gojenie i naskórkowanie ma miejsce od dna 

rany, czyli rany te mogą zagoić się samoistnie, trwa to zwykle ok. 2 tygodni. 

Rany stopnia IIa pozostawiają niewielkie przebarwienia, czasem blizny. 

Stopień IIb (oparzenia głębokie pośredniej grubości skóry), zniszczeniu ulega 

naskórek i głębokie warstwy skóry właściwej. W oparzeniach o tej głębokości 

obserwuje się już obecność powierzchownej martwicy naskórkowo‑skórnej, 

uniemożliwiającej rozpoczęcie procesów naprawczych przed usunięciem jej 

z powierzchni rany. Rana jest pozbawiona pęcherzy, blada lub różowa, szara, 

ceglasta i nawet czarna, może być intensywnie bolesna samoistnie i przy 

dotyku, lecz niekiedy czucie w obrębie rany jest upośledzone. Rany tego typu 

mogą niekiedy zagoić się samoistnie, gdyż w dnie rany pozostaje pewna 

ilość żywych komórek naskórka. Takie samoistne gojenie jest jednak znacznie 

przedłużone, trwa od 2 do kilku tygodni, może też pozostawić niekorzystne 

funkcjonalnie i estetycznie blizny przerostowe. 


Stopień III (oparzenia pełnej grubości skóry), zniszczeniu i całkowitej martwicy 

ulega pełna grubość skóry właściwej. Rana ma barwę brunatną, brązową, 

blado‑żółtą lub czerwoną. Jest nieczuła na ucisk, co nie oznacza, że oparzenie 

III stopnia jest niebolesne. Wrażenia bólowe pochodzą bowiem z ognisk oparzeń 

pośrednich wokół rany martwiczej. Rana taka nie ma możliwości samoistnego 

zagojenia, gdyż naskórkowanie następuje jedynie od jej brzegów, co jest 

wystarczające wyłącznie w przypadku ran o bardzo małej rozległości. 

Stopień IV (oparzenia pełnej grubości skóry z zajęciem niżej położonych 

tkanek), w którym dochodzi do zniszczenia tkanek leżących głębiej, pod tkanką 

podskórną – mięśni, ścięgien, kości, stawów. 

Rozległość oparzenia 

Rozległość oparzenia wyraża się w procentach w stosunku do całkowitej 

powierzchni ciała pacjenta. Mówimy zatem o oparzeniach o rozległości np. 10, 

30 lub 50% całkowitej powierzchni ciała. Już oparzenie o rozległości 30% c.p.c. 

jest urazem niebezpiecznym dla życia! W celu 

określania rozległości oparzeń opracowano kilka 

metod klinicznych (np. „reguła dziewiątek” dla 

dorosłych i tablice Lunda‑Browdera dla dzieci). 

Najprostszą, choć obarczoną pewnym błędem, 

metodą jest „reguła dłoni”. Według tej zasady, 

dłoń pacjenta wraz z palcami stanowi 1% jego 

własnej powierzchni ciała. 

Oparzenia miejsc specjalnych (wstrząsorodnych) 

Miejsca specjalne, czyli wstrząsorodne, to okolice anatomiczne szczególnie 

wrażliwe na uraz, ze względu na ich bardzo bogate unaczynienie i unerwienie. 

Należą do nich głowa i szyja, stopy, dłonie, krocze oraz doły pachowe 

i podkolanowe. Urazy dotyczące powyższych okolic są niezwykle niebezpieczne, 

nawet w przypadku oparzeń o niewielkiej rozległości i głębokości. 

Pierwsza pomoc przedlekarska na miejscu zdarzenia 

Pierwsza pomoc przedlekarska udzielona choremu oparzonemu obejmuje: 

natychmiastowe odizolowanie od czynnika parzącego – zduszenie 

źródła ognia, zdjęcie mokrych rzeczy w przypadku oparzeń gorącymi 

płynami; nie należy zrywać odzieży, która przywarła do ciała; 

zabezpieczenie drożności dróg oddechowych; 

chłodzenie rany oparzeniowej – bieżącą wodą – przez okres nie 

dłuższy niż kilkanaście minut; nie należy używać wody bardzo zimnej 

– ze względu na niebezpieczeństwo pogłębienia wstrząsu; należy zachować 

szczególną ostrożność w przypadku oparzeń rozległych i głębokich oraz 


5

6 

w przypadku dzieci poniżej 5. roku życia; część autorów zwraca bowiem 

uwagę na zagrożenie szybkim wyziębieniem i pogłębieniem mechanizmów 

wstrząsowych u małych dzieci w efekcie zbyt intensywnego chłodzenia 

rany; jest pewne, że należy tu zachować ostrożność najwyższego rzędu; 

zabezpieczenie rany oparzeniowej suchym, czystym, materiałem, 

w miarę możliwości – jałowym opatrunkiem; błędem jest nakładanie na 

ranę oparzeniową jakichkolwiek substancji nieleczniczych (np. tłuszczów 

używanych w gospodarstwie domowym) oraz jakichkolwiek innych substancji 

– przed dokonaniem oceny rany przez doświadczonego lekarza; 

zabezpieczenie pacjenta przed nadmiernym wyziębieniem 

– zwłaszcza w przypadku uprzedniego chłodzenia rany – okrycie chorego 

kocem, ciepłą odzieżą, itp. 

Pomoc lekarska na miejscu zdarzenia 

ocena drożności dróg oddechowych, wydolności oddechowej 

i krążenia – ewentualne podjęcie działań resuscytacyjnych, maska 

twarzowa, intubacja, wentylacja mechaniczna; 

wykonanie kontaktu żylnego; 

natychmiastowe podanie silnych środków przeciwbólowych 

możliwą dostępną drogą – najlepiej dożylnie; pacjenci po ciężkim 

urazie wymagają podania środków narkotycznych (Morfina, Fentanyl, 

Dolargan); 

wstępna ocena rozległości i głębokości oparzenia, w razie gdyby 

nie wykonano wcześniej; 

chłodzenie rany wg zasad przedstawionych powyżej oraz zaopatrzenie 

rany jałowym opatrunkiem; dostępne obecnie na rynku opatrunki chłodzące 

powinny znaleźć się na rutynowym wyposażeniu zestawu pierwszej pomocy 

lekarza pierwszego kontaktu; 

rozpoczęcie postępowania przeciwwstrząsowego – przetaczanie 

płynów; 

założenie cewnika do pęcherza moczowego – bilans płynów; 

przygotowanie pacjenta do transportu. 

Leczenie oparzeń 

Na leczenie oparzenia składa się leczenie ogólne, czyli leczenie wyżej 

wspomnianych powikłań ogólnych po urazie, zwanych chorobą oparzeniową, 

oraz leczenie miejscowe, czyli leczenie rany oparzeniowej. 

Leczenie ogólne oparzeń 

Pacjent wymagający leczenia ogólnego prowadzony jest zawsze na oddziale 

specjalistycznym. W ogólnym zarysie – na leczenie takie składa się: 


płynoterapia, czyli intensywne nawadnianie organizmu pacjenta 

odpowiednimi preparatami dożylnymi; 

leczenie żywieniowe; 

kontynuacja leczenia przeciwbólowego; 

antybiotykoterapia i leczenie immunostymulujące; 

postępowanie przeciwtężcowe i przeciwko WZW-B (wirusowe 

zapalenie wątroby typu B); 

profilaktyka wrzodu stresowego Curlinga; 

krew i środki krwiopochodne; 

leczenie przeciwzapalne – profilaktyka zespołu uogólnionej odpowiedzi 

zapalnej. 

Leczenie rany oparzeniowej 

Celem leczenia miejscowego jest doprowadzenie do jak najszybszego 

i efektywnego, funkcjonalnego i morfologicznego odtworzenia skóry uszkodzonej 

przez uraz oparzeniowy. 

Ubytek prawidłowej tkanki może być uzupełniony przez komórki naskórka, 

w efekcie czego dochodzi do uzyskania stanu wyjściowego, lub przez ziarninę, 

młodą, intensywnie proliferującą tkankę łączną, na bazie której wykształca się 

blizna. Blizna jest tkanką niepełnowartościową, niebędącą w stanie zastąpić 

skóry zarówno pod względem funkcjonalnym, jak i kosmetycznym. Miejscowe 

leczenie każdej rany chirurgicznej, a zwłaszcza rany oparzeniowej, powinno 

więc obejmować takie działania, które dawałyby przewagę regeneracji naskórka 

nad gojeniem poprzez bliznowacenie. Powyższy wniosek, sformułowany 

przez Martina, określany jest jako strategiczny cel gojenia rany, w tym rany 

oparzeniowej. Najważniejszym elementem regeneracji uszkodzonej powłoki 

wspólnej jest zaś odtworzenie naskórka. W ranach z nawet powierzchowną 

martwicą proces regeneracji ani gojenia nie może mieć miejsca, zanim nie 

dojdzie do jej usunięcia. 

Leczenie chirurgiczne (operacyjne) przeprowadza się, gdy samoistne 

zagojenie rany oparzeniowej jest niemożliwe lub niesatysfakcjonujące 

ze względu na znaczną przewagę procesów bliznowacenia. Dotyczy to oparzeń, 

które nie rokują zagojeniem w okresie 14‑21 dni po urazie. Istotą leczenia 

chirurgicznego jest wykonanie usunięcia tkanek martwych, a następnie pokrycie 

jej możliwie najkorzystniejszym opatrunkiem biologicznym. Leczenie operacyjne 

przeprowadza się w przypadku oparzeń głębokich – tj. większości oparzeń 

IIb stopnia oraz wszystkich oparzeń III i IV stopnia. Leczenie operacyjne 

obejmuje: 

nacięcia odbarczające – w przypadku oparzeń okrężnych kończyn 

– w 0 dobie od urazu; 


7

8 

UWAGA! Nawet powierzchowne – lecz okrężne – oparzenie kończyny 

może stanowić niebezpieczeństwo jej ostrego niedokrwienia 

– i powinno być leczone na oddziale chirurgicznym; 

wycięcie martwicy, najczęściej w 3‑5 dobie – styczne lub radykalne 

– do powięzi; ranę powstałą po wycięciu martwicy oparzeniowej pokrywa 

się zwykle przeszczepem skóry własnej pacjenta pośredniej grubości, 

ewentualnie innymi dostępnymi opatrunkami biologicznymi (przeszczepy 

skóry konserwowanej – od dawców, błony owodniowe, ksenografty – skóra 

liofilizowana pochodzenia zwierzęcego, hodowle naskórka in vitro, żywe 

ekwiwalenty skóry); przeszczep skóry własnej pacjenta jest najlepszą metodą 

w leczeniu takich oparzeń, gdyż tylko taka skóra może być na stałe przyjęta 

przez jego organizm; w przypadku pobrania przeszczepów pośredniej 

grubości miejsca dawcze, z których pobiera się przeszczep, goją się 

zwykle bez powikłań i bez pozostawienia blizn; inne typy czasowych 

opatrunków biologicznych stosuje się w sytuacjach, kiedy znaczna rozległość 

oparzenia powoduje brak odpowiednich miejsc dawczych do pobrania 

przeszczepu; 

amputacje kończyn – w przypadku elektrycznych oparzeń wysokonapię‑ 

ciowych; 

późne operacje rekonstrukcyjne. 

Leczenie zachowawcze metodą otwartą (bez opatrunku) lub metodą 

zamkniętą (pod opatrunkiem), stosuje się w przypadku ran mogących samoistnie 

i efektywnie zagoić się z dobrym efektem kosmetycznym i czynnościowym. 

Istotą leczenia zachowawczego jest niedopuszczenie do zakażenia mogącego 

powikłać gojenie oraz utrzymanie warunków optymalnych do gojenia rany. 

Wskazaniem do leczenia zachowawczego są oparzenia powierzchowne – I i IIa 

stopnia, oraz niektóre nierozległe oparzenia IIb stopnia. Przed założeniem na 

ranę jakiegokolwiek opatrunku wykonuje się opracowanie rany. W warunkach 

sterylnych – należy oczyścić ranę z zabrudzeń, ewentualnie poszarpanych 

resztek pęcherzy. Pęcherze czyste i nieuszkodzone można nakłuć jałową igłą, 

odprowadzając zawartość pęcherza i pozostawiając jego ścianę jako naturalny 

opatrunek biologiczny na powierzchni rany. Oczyszczenie i dezynfekcję rany 

wykonuje się zwykle preparatami jodowymi – np. płynną postacią 10% 

jodowanego poliwinylopirolidonu – Povidone‑Iodine ® , bądź też 2‑3% roztworem 

kwasu bornego, 0,05% chlorheksydyny. 

Zachowawcze leczenie rany oparzeniowej podzielić można na leczenie metodą 

otwartą – bez opatrunku, oraz metodą zamkniętą – pod opatrunkiem. 

Leczenie metodą otwartą przeprowadza się w przypadku oparzeń okolic 

specjalnych – twarz, krocze, pachy, niekiedy szyja. Zaletą metody otwartej 


jest łatwość w pielęgnacji trudno dostępnych miejsc, jak również umożliwienie 

codziennej obserwacji rany. Leczenie na otwarto przeprowadza się za pomocą 

maści lub pod strupem. Zwykle stosuje się tradycyjne substancje, jak np. 

Polseptol ® (maść z jodowanego poliwinylopirolidonu), itp. Ostatnio opisuje 

się dobre wyniki leczenia za pomocą maści Scaldex ® – będącej mieszaniną 

komponentów roślinnych i przeciwbakteryjnych. Gojenie pod strupem uzyskuje 

się przez koagulację rany 2, 5 lub 10% AgNO 3 . Nie zaleca się stosowania tej 

metody przez osoby niedoświadczone – ze względu na potencjalną toksemię 

preparatu. 

Leczenie metodą zamkniętą – pod opatrunkiem. Obecnie na rynku 

znajduje się spora ilość różnych typów preparatów i substancji służących 

do opatrywania ran. Strategia postępowania lekarskiego uzależniona 

powinna być od głębokości, rozległości, okolicy i stopnia wilgotności rany 

oraz ewentualnych objawów zakażenia. W przypadku ran suchych stosuje się 

innego typu opatrunki niż w przypadku ran sączących, z wysiękiem. Dlatego też 

zastosowanie na ranę któregokolwiek z nich powinno się odbyć po konsultacji 

z lekarzem, istnieje bowiem niebezpieczeństwo, że pokrycie rany dowolnym 

typem opatrunku, nieadekwatnie do rodzaju rany, może spowodować więcej 

złego niż dobrego i zamiast pomóc – skomplikuje gojenie rany. Opatrunki 

stosowane w leczeniu oparzeń można schematycznie podzielić na opatrunki 

klasyczne oraz nowoczesne opatrunki aktywne. 

Opatrunki klasyczne to substancje od dawna stosowane w leczeniu oparzeń. Są 

one nadal użyteczne w wybranych typach ran, jednak w większości ośrodków 

światowych obserwuje się tendencję do zastępowania ich opatrunkami 

nowszych generacji. Do klasycznych opatrunków oparzeniowych należą między 

innymi: 

neutralne gazy parafinowe, najprostsze opatrunki oparzeniowe, 

wykonane na bazie parafiny aptecznej, ewentualnie z dodatkiem środka 

przeciwbakteryjnego, produkowane przez wiele firm i łatwo dostępne 

na rynku (Jelonet ® , Bactigras ® , Grassolind ® ); stosuje się je w przypadku 

niepowikłanych i niezakażonych oparzeń powierzchownych o niewielkim 

stopniu sączenia; tłuste środowisko zapewnia właściwe warunki gojenia; są 

łatwe i wygodne w użyciu, wymagają jednak dodatkowego zamocowania 

na ranie za pomocą jałowej opaski dzianej; zmiany opatrunków najlepiej 

wykonywać codziennie, za każdym razem wykonując dezynfekcję rany; 

substancją klasycznie stosowaną w leczeniu oparzeń jest sól srebrowa 

sulfadiazyny; srebro pozostaje na powierzchni rany, zaś sulfonamid wnika w jej 

głąb; lek przechodzi przez strup, opatrunek należy zmieniać co 12 godzin; 

lek dostępny jest najczęściej pod postacią maści (Argosulfan ® ), dlatego 

wymaga zastosowania dodatkowych warstw: wchłaniającej oraz mocującej; 


9

10 

innego typu opatrunkami są opatrunki enzymatyczne (Fibrolan ® , 

Iruxol mono ® ). Stosuje się je w przypadku oparzeń z towarzyszącą 

powierzchowną martwicą (martwica głęboka powinna być leczona 

chirurgicznie!); aktywne enzymy będące składnikami takich preparatów 

powodują rozpuszczenie martwicy i oczyszczenie rany, którą przygotowuje 

się w ten sposób do samoistnego wygojenia; zastosowanie maści 

enzymatycznych wymaga zamocowania dodatkowej warstwy wchłaniającej, 

opatrunek zmienia się zwykle co 1‑2 dni. 

Nowoczesne opatrunki aktywne znacznie przyspieszają czas gojenia 

rany w porównaniu do powyżej opisanych opatrunków tradycyjnych, skracając 

tym samym czas leczenia. W większości przypadków są też znacznie bardziej 

wygodne dla pacjentów, minimalizują wrażenia bólowe w ranie i umożliwiają 

normalne funkcjonowanie chorego i wczesną rehabilitację. W przypadku 

większości z nich nie zachodzi też konieczność codziennych zmian opatrunków, 

które są procedurą bardzo nielubianą przez chorych oparzonych, poprawiają 

więc tym samym komfort pacjenta. Udowodniono też, że leczenie 

oparzeń opatrunkami nowoczesnymi jest o ok. 30% tańsze od metod 

tradycyjnych, pomimo że jednostkowa cena opatrunku nowoczesnego 

przewyższa koszt opatrunku tradycyjnego. Powyższy paradoks wynika z faktu, 

że opatrunki aktywne nie wymagają codziennych zmian i skracają okres leczenia 

rany. Do wybranych opatrunków nowoczesnych – aktywnych należą: 

Opatrunki foliowe (OpSite Flexigrid ® , Hydrofilm ® , Bioclusive ® ), zbudowane 

z półprzepuszczalnej folii poliuretanowej, nieprzepuszczalnej dla bakterii 

i wody, lecz umożliwiającej swobodny dostęp powietrza i eliminację 

nadmiaru wysięku z powierzchni rany pod postacią pary wodnej. 

Przezroczysta struktura zapewnia swobodną obserwację przebiegu gojenia 

rany. Elastyczna budowa umożliwia dopasowanie opatrunku do kształtów 

ciała a hypoalergiczny akrylowy klej pozwala na dokładne dopasowanie 

folii. Wodoodporność daje pacjentowi możliwość swobodnej kąpieli 

i kontynuacji czynności higienicznych. Zatrzymując na powierzchni rany 

elementy wysięku zawierające szereg substancji aktywnych – pośrednio 

przyspiesza gojenie rany. 

Opatrunki hydrożelowe (GranuGEL ® Aqua gel ® , IntraSite Gel ® , Hydrosorb ® ) 

– zawierają duży procent wody, jednak nie są w niej rozpuszczalne. 

Po nałożeniu na ranę spontanicznie tworzą wilgotny mikroklimat, nie zaleca 

się jednak stosowania ich w przypadku ran obficie wydzielających 

– ze względu na ograniczone właściwości chłonące. 

Opatrunki hydrokoloidowe (Granuflex Signal ® Granuflex ® , Tielle ® , Comfeel ® , 

Hydrocoll ® , Replicare ® ) są grupą szczególnie chętnie polecaną przez autora. 

Opatrunki hydrokoloidowe stanowią bardzo interesującą grupę środków 

stosowanych w przypadku ran oparzeniowych oraz innych trudno gojących 


się ran, np. odleżyn. Hydrokoloidy przyspieszają gojenie ran poprzez 

kontrolę wilgotności i ilości wysięku, poprawiają także mikrocyrkulację 

w obrębie rany, pobudzają neoangiogenezę a także odtwórczą czynność 

fibroblastów, zaś w fazie reepitelializacji mają zdolność stymulowania 

keratynocytów do wzrostu i proliferacji. Poprzez utrzymywanie korzystnego 

pH – działają ograniczająco na rozwój zakażenia bakteryjnego. Występują 

one pod postacią płytek (plastrów), żelu, pasty, pudru. Szczególnie polecaną 

w przypadku leczenia ran oparzeniowych jest łatwa i wygodna w zastosowaniu 

forma plastrów. Większość tego typu opatrunków składa się z warstwy 

zewnętrznej i wewnętrznej. Warstwa zewnętrzna pełni funkcję ochronną, 

będąc elastycznym zabezpieczeniem rany przed zabrudzeniem płynami, 

moczem, stolcem i dostępem bakterii. Warstwa wewnętrzna zapewnia 

idealne, wilgotne mikrośrodowisko do wygojenia rany. Tak skonstruowany 

opatrunek posiada szereg korzystnych cech dodatkowych: jest przyjazny 

dla pacjenta, gdyż łatwo utrzymuje się na ranie – nawet w miejscach 

trudno dostępnych, umożliwia nieupośledzone funkcjonowanie i codzienną 

higienę pacjenta, jest bezbolesny podczas jego usuwania, nie wymaga 

codziennych zmian. Zmianę opatrunku hydrokoloidowego należy 

przeprowadzić, gdy zaczynają się spod niego wydobywać nadmierne 

ilości wysięku, uniemożliwiające prawidłowe funkcjonowanie i higienę 

pacjenta. W zależności od stopnia wilgotności rany – następuje to zwykle 

pomiędzy 2. a 6. dniem od momentu założenia opatrunku na ranę. 

Płytki hydrokoloidowe można łatwo przycinać, dostosowując je do 

kształtu, wielkości i lokalizacji rany. Warstwa wewnętrzna opatrunku 

jest samoprzylepna, nie wymaga więc on dodatkowego mocowania 

na ranie. Należy zwrócić uwagę, że warstwowy wysięk gromadzący 

się pod opatrunkami hydrokoloidowymi przypomina ropienie rany, 

co może wprowadzić w błąd osoby rozpoczynające pracę z tego typu 

opatrunkami. 

Opatrunki hydrowłókniste (AQUACEL ® ) są rodzajem hydrokoloidów, 

jednak dzięki nieco odmiennej budowie mają zdolność pochłaniania 

znacznych ilości wysięku; wskazane są szczególnie w przypadku ran 

z obfitym wysiękiem, także ran skażonych; ich niezwykle korzystną cechą jest 

możliwość utrzymania opatrunku na ranie bez konieczności wymiany przez 

bardzo długi okres czasu, niekiedy nawet do 2 tygodni, co może oznaczać, 

że jedna aplikacja opatrunku wystarcza na cały okres leczenia; 

Opatrunki ze srebrem (AQUACEL Ag ® , Actisorb ® , Acticoat ® , Atrauman Ag ® , 

Textus bioactiv ® ) stanowią połączenie różnych rodzajów nowoczesnych 

opatrunków z aktywnymi postaciami srebra (np. srebro jonowe, metaliczne 

lub pod postacią nanokryształów). Srebro nadal pozostaje jednym 

z najsilniejszych czynników przeciwdrobnoustrojowych, o bardzo silnym 


11

12 

działaniu na bakterie i wirusy. Dlatego też opatrunki z dodatkiem srebra 

stanowią doskonałe połączenie wyżej opisanych korzyści dla gojącej 

się rany, wynikających z wyżej opisanych mechanizmów opatrunków 

aktywnych, z przeciwdrobnoustrojowym działaniem srebra. W ten sposób 

zapobiegają one rozwinięciu się zakażenia w ranie, co jest bardzo groźnym 

powikłaniem w jej leczeniu i może spowodować nieodwracalne komplikacje. 

Opatrunki ze srebrem są też stosowane w leczeniu tych ran, które już uległy 

zakażeniu. 

Powyżej opisane typy opatrunków stanowią jedynie przykład preparatów, 

które można stosować w leczeniu oparzeń. Farmakotechnologie rozwijają 

się obecnie bardzo intensywnie i nie sposób w tak krótkim opracowaniu 

przedstawić wad i zalet wszystkich dostępnych na rynku opatrunków. Firmy 

farmaceutyczne zajmujące się ich produkcją oferują szeroki wybór różnych 

opatrunków i co dzień powstają nowe, coraz to doskonalsze ich rodzaje. 

Wybór takiego a nie innego opatrunku podyktowany jest szeregiem powyżej 

wspomnianych czynników i decyzja o jego zastosowaniu powinna zawsze być 

podjęta przez osobę dysponującą odpowiednią wiedzą i doświadczeniem 

w leczeniu oparzeń. 

Oparzenia o nietypowej etiologii i lokalizacji 

Każdy z poniżej wymienionych typów oparzeń występuje na szczęście dość 

rzadko, jednak należą one do urazów niezwykle niebezpiecznych i w przypadku 

każdego z nich należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem, najlepiej 

na specjalistycznym oddziale chirurgicznym: 

oparzenia chemiczne; dochodzi do nich najczęściej 

przez działanie kwasów lub zasad; pierwsza pomoc 

po oparzeniach chemicznych nie różni się od powyżej 

opisanej, jednak rany powstałe na ich skutek mogą 

goić się przewlekle, prowadzić do groźnych komplikacji 

i niejednokrotnie mogą wymagać specyficznego 

podejścia terapeutycznego; 

oparzenia przełyku; najczęstszym mechanizmem, w którym dochodzi do 

oparzenia przełyku jest przypadkowe wypicie substancji drażniącej; jest 

to – znów – często kwas lub zasada (ług), 

wchodzące w skład środków chemicznych 

stosowanych w gospodarstwie domowym; 

najlepszą metodą ochrony przed takimi 

urazami jest dokładne oznakowanie 

pojemników zawierających substancje żrące, 

nie przechowywanie ich np. w butelkach 

przypominających popularne napoje; często 


w ten sposób uniknąć można ciężkiego oparzenia przełyku, zwłaszcza 

w przypadku dzieci; oparzenie przełyku jest niezwykle ciężką chorobą, 

której konsekwencje (zwężenia przełyku) mogą pozostać na całe życie; 

wbrew pozorom, po spożyciu kwasu lub zasady nie należy prowokować 

wymiotów w celu usunięcia substancji z żołądka, gdyż można w ten sposób 

pogorszyć stan pacjenta – treść cofająca się z żołądka wtórnie uszkadza 

błonę śluzową przełyku, może też dostać się do dróg oddechowych; 

w przypadku oparzenia przełyku wskazana jest pilna konsultacja na 

oddziale specjalistycznym i rozważenie wykonania gastroskopii celem oceny 

dokonanych zniszczeń i ewentualnej ewakuacji resztek czynnika parzącego; 

leczenie oparzeń przełyku jest trudne, skomplikowane i długotrwałe, 

niejednokrotnie wskazane są wieloetapowe, rekonstrukcyjne zabiegi 

operacyjne i rehabilitacja; 

oparzenia okolicy oka; oparzenie gałki ocznej może nastąpić na skutek 

działania różnych substancji, mogą to być np. wrzątek, kwasy, zasady, 

płynne metale i inne; oparzoną gałkę oczną należy jak najszybciej spłukać 

sporą ilością czystej wody; wyjątek stanowią oparzenia wapnem palonym, 

w tej sytuacji działanie wody jest niewskazane, gdyż dochodzi do reakcji 

chemicznej przemiany wapna palonego w wapno 

gaszone; w takich przypadkach, w ramach pierwszej 

pomocy, należy usunąć jak najwięcej wapna czystym, 

jałowym materiałem; w każdym przypadku oparzenia 

gałki ocznej należy jak najszybciej skonsultować się 

z lekarzem; 

oparzenia elektryczne; dochodzi do nich na skutek przejścia przez organizm 

prądu elektrycznego z towarzyszącym ogrzaniem tkanek otaczających lub 

na skutek zadziałania łuku elektrycznego o temperaturze ok. 2000 stopni 

Celsjusza; obserwuje się różne postacie oparzeń elektrycznych; do najbardziej 

dramatycznych należą oparzenia wysokonapięciowe, spowodowane przez 

kontakt np. kończyny z drutem wysokiego napięcia; takie sytuacje prowadzą 

do niezwykle ciężkich opatrzeń IV stopnia, często kończą się śmiertelnie; 

ich leczenie niejednokrotnie polega na wykonaniu wczesnych amputacji 

w celu zapobieżenia rozszerzaniu się stref martwicy; innego rodzaju 

urazem jest tzw. „oparzenie wędkarskie”, 

spowodowane przez powstanie łuku 

elektrycznego pomiędzy nieostrożnie rzuconą 

żyłką wędki a pozostającym w pobliżu drutem 

wysokiego napięcia; jeszcze innym typem 

są oparzenia elektryczne powstałe przez 

nieostrożne postępowanie z urządzeniami 

elektrycznymi gospodarstwa domowego; 


13

14 

u dzieci pozbawionych należytej opieki niejednokrotnie widuje się 

oparzenie powstałe przez włożenie palców do kontaktu; zdarza się, 

że w wyniku szybkiej interwencji nie dochodzi do powstania rozległych 

ran oparzeniowych, widoczne są jedynie punkty „wejścia” prądu na 

opuszkach palców; należy jednak pamiętać, że nawet w takich przypadkach 

wskazana jest hospitalizacja pacjenta, gdyż przejście przez organizm 

prądu elektrycznego może skutkować powikłaniami ze strony układu 

krążenia; należy przypomnieć, że w przypadku udzielania pierwszej pomocy 

pacjentowi porażonemu prądem elektrycznym, w pierwszej kolejności należy 

zadbać o odcięcie zasilania elektrycznego, obsługującego dany punkt, 

nie zaś starać się „odciągnąć” pacjenta od działającego źródła prądu! 

Profilaktyka i leczenie blizn pooparzeniowych 

Blizny przerostowe powstałe w wyniku oparzeń pozostawiają niekorzystny 

efekt estetyczny, ale także i funkcjonalny pod postacią przykurczów, 

uniemożliwiających normalne funkcjonowanie pacjenta. Dzieje się tak zwłaszcza 

w przypadkach, gdy blizny tworzą się w okolicach szyi, dołów pachowych, 

łokciowych i podkolanowych oraz dłoni. Zagadnienie dotyczące powstawania 

blizn jest nadal nie do końca wyjaśnione i wieloczynnikowe. 

To, czy i jaka blizna pozostanie po oparzeniu, zależy od głębokości rany, 

sposobu i przebiegu jej leczenia, ale także od uwarunkowań indywidualnych 

pacjenta. Wiadomo, że szczególnie narażone na powstanie blizn przerostowych 

są małe dzieci. Każda blizna ma swój naturalny okres „dojrzewania”, trwający 

od 6 miesięcy do nawet kilku lat. W czasie tego okresu z blizny wypukłej, 

czerwonej, twardej w dotyku staje się ona płaska, blednie i staje bardziej miękka. 

Postępowanie z bliznami pooparzeniowymi podzielić można na profilaktykę 

i leczenie. 

O wiele skuteczniejsze jest zapobieganie powstawaniu blizn przerostowych 

niż ich leczenie! Profilaktykę przeciwbliznową rozpocząć należy natychmiast 

po zagojeniu rany. 

W większości ośrodków najważniejszym elementem takiej profilaktyki jest 

stosowanie odzieży uciskowej wraz z opatrunkami silikonowymi, ewentualnie 

tzw. „terapii kontaktowej”, polegającej w ogólnym zarysie na pokryciu blizny 

hipoalergicznym plastrem z mikroporami. Na rynku dostępne też są środki 

farmakologiczne pod postacią maści lub żeli, zapobiegających powstawaniu 

i poprawiające jakość już uformowanej blizny (Veraderm ® , Contratubex ® , 

Cepam ® i in.). Leczenie starych blizn oparzeniowych niejednokrotnie na początku 

prowadzi się podobnymi metodami. Inne metody stosowane w przypadku już 

wykształconych „młodych” i „starych” blizn to m.in. podawanie do blizny 

metodą wstrzyknięć lub jontoforezy różnych preparatów leczniczych (np. sterydy, 

werapamil, interferon, bleomycyna, 5‑fluorouracyl i wiele innych), laseroterapia, 


adioterapia, krioterapia, fizykoterapia, jak np. hydroterapia, ultradźwięki, 

masaże. Leczenie operacyjne obejmuje metody skupiające się na usunięciu 

tkanki bliznowatej oraz operacje mające na celu poprawienie funkcji pacjenta 

np. przez likwidację przykurczów. Do pierwszej grupy metod należy proste 

wycięcie blizny, mechaniczna dermabrazja, wycięcie blizny i pokrycie ubytku 

przeszczepem skóry, przesuniętymi płatami skórnymi, ekspanderoplastyki, 

oraz szeroko ostatnio dyskutowana metoda pokrycia ubytku po wycięciu blizny 

za pomocą tzw. ekwiwalentów skóry (Integra ® ). Do drugiej grupy metod należą 

miejscowe plastyki korygujące w obrębie blizny (Z‑plastyka, W‑plastyka i inne). 

Zagadnieniem związanym z leczeniem blizn zajmuje się chirurgia plastyczna 

i rekonstrukcyjna. 

Gdzie szukać pomocy? 

Do decyzji pacjenta lub jego opiekunów należy, czy i kiedy szukać pomocy 

lekarskiej po wystąpieniu urazu. Mnogość możliwych sytuacji klinicznych 

wyklucza przedstawienie jednoznacznego standardu postępowania, jednak 

należy pamiętać, że w zasadzie każde oparzenie poza urazami bezsprzecznie 

banalnymi wymaga przynajmniej jednokrotnej konsultacji lekarskiej. Obowiązuje 

więc tu zasada zdrowego rozsądku, z pewnością należy poprosić o konsultację 

w każdym przypadku, który pacjent lub opiekun dziecka uzna za wątpliwy 

i nie jest on pewien, czy leczenie wyłącznie prostymi metodami w domu jest 

wystarczające. 

Oparzenia należą do ostrych urazów, zatem w sytuacjach koniecznych 

usprawiedliwione jest szukanie pomocy w trybie pilnym, w punktach pomocy 

doraźnej lub szpitalnych oddziałach ratunkowych lub innych pracujących 

w ramach ostrego dyżuru, względnie wezwanie pogotowia ratunkowego. 

W takich sytuacjach nie wymagane jest więc skierowanie na konsultację 

od lekarza rodzinnego. Lepiej jest nie odwlekać takiej konsultacji, gdyż 

prawidłowe postępowanie już w pierwszych godzinach po urazie może mieć 

zasadnicze znaczenie dla wyleczenia chorego. 

Leczeniem prostych oparzeń może w zasadzie zajmować się każdy lekarz 

rodzinny. Bardziej skomplikowane przypadki leczone są w oddziałach szpitalnych, 

tj. najczęściej chirurgii ogólnej lub urazowej dla pacjentów dorosłych oraz 

chirurgii dziecięcej dla pacjentów pediatrycznych. Najbardziej specjalistyczne 

leczenie oparzeń zapewniają centra leczenia oparzeń oraz oddziały chirurgii 

plastycznej. 


15

ConvaTec Polska Sp. z o.o., Al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa 




1 

2 

2 

2 

2 

1 

Opatrunek AQUACEL ® Ag oparty jest 

na opatentowanej technologii Hydrofiber ® 

®/TM oznacza zarejestrowany znak towarowy E.R. Squibb & Sons, L.L.C. ConvaTec jest autoryzowanym użytkownikiem. 

Prawa autorskie – © 2008 ConvaTec. 

1. World Union of Healing Societties (WUWHS) Principles of best practice: Wound Exudate and the role of dressings: A consensus document. London MEP Ltd. 2007. 

2. Robinson BJ. The use of a Hydrofiber ® dressing in wound management. Journal of Wound Care 2000; 9: 32-34. 

1 

2 

2 

2 

1 

2 

2 

2 

2 

2 

2 

2 

2 

2 

2 

2 

2 

2 

2 

2 

2 

2 

2

Zawsze, kiedy chcesz chronić skórę 

i wspomagać epitelializację 1,2 

Ochrona 

Półprzezroczysty profil 

Cienki i elastyczny 

Uniwersalny 

1. Greguric S, Budimcic D, Soldo-Belic A et al. Hydrocolloid dressing versus a conventional dressing using 

magnesium sulphate paste in the managment of venous leg ulcers. Acta Dermatovenerol Croat 1994; 2: 65-71. 

2. Heffernan A, Martin Aj. A comparsion of a modified from of Granuflex ® (Granuflex ® Extra Thin) and a conventional 

dressing in the management of lacerations, abrasions, and minor operation wounds in an accident and 

emergency department. J Accident Emerg Med 1994; 11: 227-230. 

®/TM oznacza zarejestrowany znak towarowy E.R. Squibb & Sons, L.L.C. ConvaTec jest autoryzowanym użytkownikiem. Prawa autorskie - © 2008 ConvaTec 

ConvaTec Polska Sp. z o.o., Al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa, tel. (22) 579 66 66, fax (22) 579 66 44, e-mail: dzial.pomocy@bms.com www.convatec.pl 

Bezpłatna linia informacyjna: 0-800 120 093 

– zaprojektowany do ochrony nowo powstałej 

tkanki i zapewnienia integralności skóry 

– chroni przed niepotrzebnymi zmianami opatrunku, 

które powodują dyskomfort Pacjenta i zaburzają 

procesy gojenia się rany 

– zapewnia maksymalny komfort Pacjenta i idealne 

dopasowanie do rany 

– może być użyty jako opatrunek pierwotny lub wtórny

Oparzenia - mojarana.pl

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?