Graz˙yna Budryn, Ewa Nebesny FENOLOKWASY – ICH WŁAS ...

168 D. Skrajnowska
Nr 2
sa˛ tzw. pierwiastki toksyczne, głównie ołów i kadm, których podwyz˙szona zawartos´ć moz˙e być
szkodliwa dla dziecka. Jak wiadomo metale cie˛z˙kie odgrywaja˛ negatywna˛ role˛ w rozwoju OUN dzieci.
Wykazano, z˙e nadmierne naraz˙enie na ołów w podwyz˙szonym ste˛z˙eniu powoduje obniz˙enie IQ. Nie ma
progu bezpiecznego, przyje˛to, z˙e jedyny bezpieczny poziom to poziom w granicach wykrywalnos´ci (36).
Pierwiastek ten wpływa min. na funkcje os´rodkowego i obwodowego układu nerwowego. Na os´rodkowy
układ nerwowy dziecka, moz˙e takz˙e wpływać naraz˙enie na ołów podczas z˙ycia płodowego, bowiem
łoz˙ysko nie stanowi bariery dla ołowiu. W zwia˛zku z tym ste˛z˙enie ołowiu we krwi noworodka jest
podobne do ste˛z˙enia u matki (30). U dzieci, u których w okresie płodowym ste˛z˙enie ołowiu we krwi
wynosiły 10 – 25 μg/10 cm 3 stwierdzono zmniejszenie zdolnos´ci poznawczych w cia˛gu 24 mies. po
urodzeniu w stosunku do grupy dzieci naraz˙onych w mniejszym stopniu (30). Pokarm kobiecy zawiera
niewielki procent ilos´ci ołowiu przenikaja˛cego z krwi matki (37), ale w zjawisku tym zaznacza sie˛
pozytywna korelacja (38). Jak dota˛d istnieje mało dowodów s´wiadcza˛cych o wyste˛powaniu ołowiu
w znacznych ilos´ciach w mleku kobiecym. W Polsce maksymalny poziom zanieczyszczeń ołowiem
produktów przeznaczonych dla niemowla˛t i dzieci do lat 3 wynosi 0,02 mg/kg produktu (39).
Mleko kobiece moz˙e stanowić dla niemowla˛t droge˛ naraz˙enia na kadm, jes´li matka jest naraz˙ona na
ten pierwiastek. Stwierdzono, z˙e kobiety mieszkaja˛ce na terenach przemysłowych moga˛ być bardziej
naraz˙one na oddziaływanie kadmu (40). Uwaz˙a sie˛, z˙e w czasie laktacji kadm jest przenoszony
z surowicy matki do gruczołu sutkowego i wydzielany z mlekiem. Mimo, z˙e kadm w mleku kobiecym
jest głównym z´ródłem naraz˙enia dla niemowla˛t to jednak wpływ kadmu na ich zdrowie nie został
ustalony, bowiem poziom kadmu w mleku kobiecym jest niski. Wiadomo jednak, z˙e kadm moz˙e
wchodzić w interakcje z głównymi składnikami odz˙ywczymi oraz pierwiastkami s´ladowymi w mleku
kobiecym. Stwierdzono, z˙e u ludzi ma on wpływ na metabolizm wapnia w kos´ciach i nerkach. Badaja˛c
wzajemne zalez˙nos´ci pomie˛dzy makro- i mikroskładnikami mleka wykazano, z˙e wysoki poziom Cd
w mleku jest czynnikiem nie tylko obcia˛z˙aja˛cym dziecko, ale takz˙e obniz˙aja˛cym pobranie wapnia przez
niemowle˛ arówniez˙ wpływaja˛cym na wykorzystanie Zn, Fe, Cu i Se (41). Szereg prac wskazuje na to, z˙e
ste˛z˙enie kadmu w mleku jest s´cis´le zwia˛zane ze s´rodowiskowym naraz˙eniem na ten pierwiastek i z˙e
wyste˛puje odwrotna zalez˙nos´ć pomie˛dzy ilos´cia˛ Cd i Ca w mleku kobiecym (42). Wapń w pokarmie
kobiecym pochodzi głównie z kos´ci (ge˛stos´ć kos´ci obniz˙a sie˛ w czasie laktacji, a kos´ci sa˛ tez˙ narza˛dem
krytycznym dla kadmu (42). Stwierdzono ponadto, z˙e nawet przy naraz˙eniu na s´ladowe ilos´ci Cd
dochodzi do obniz˙enia ge˛stos´ci kos´ci (43).
Naraz˙enie na kadm w okresie noworodkowym moz˙e pochodzić z podawania innych płynów niz˙ mleko
kobiece oraz z dymu tytoniowego (44). Co ciekawe, wykazano wyste˛powanie wyz˙szych ste˛z˙eń kadmu
w surowicy niemowla˛tz˙ywionych sztucznie. Moz˙e to być spowodowane woda˛uz˙ywana˛ do sporza˛dzenia
mieszanek. W Polsce maksymalny poziom zanieczyszczeń kadmem produktów przeznaczonych dla
niemowla˛t i dzieci do lat 3 wynosi 0,005 mg/kg produktu (39). W badaniach na zwierze˛tach wykazano
wpływ kadmu na ge˛stos´ć kos´ci i funkcje nerek u cie˛z˙arnych i karmia˛cych szczurów. Podawane
cie˛z˙arnym samicom zwia˛zki kadmu wywołuja˛ działanie embriotoksyczne i teratogenne. Wady wrodzone
najcze˛s´ciej wyste˛puja˛ w obre˛bie głowy i kończyn. Najcze˛s´ciej stwierdzanymi patologiami były:
przepuklina mózgowa, wodogłowie, brak oczu, rozszczep podniebienia, brak kos´ci s´ródstopia, piszczelowej
i ramieniowej (30). W 1993 r. kadm i jego zwia˛zki zostały uznane przez Mie˛dzynarodowa˛
Agencje˛ do Walki z Rakiem (IARC) za czynniki rakotwórcze u ludzi (30).
Naraz˙enie na infekcje wirusowe stanowi równiez˙ powaz˙ny problem zdrowotny dla dziecka. Chociaz˙
jest wiele prac dotycza˛cych ochronnego wpływu mleka kobiecego na zakaz˙enia wirusowe dziecka, to
trzeba tez˙ wzia˛ć pod uwage˛ moz˙liwe specyficzne zakaz˙enia wirusowe podczas karmienia piersia˛, np.
wirus cytomegalii (CMV) (45), wirus mononukleozy (EBV) (46). W obu przypadkach udowodniono, z˙e
wysoki procent dzieci zostaje zainfekowany podczas karmienia piersia˛. Wyraz´nym przeciwwskazaniem
do karmienia piersia˛ jest wirusowe zapalenie wa˛troby A i C w formie objawowej oraz aktywna gruz´lica.
Wreszcie wirus HIV, jes´li matki zostały zainfekowane po porodzie – z´ródłem infekcji dla dziecka stanie
sie˛ mleko (47). Zakaz˙enie wirusem HIV moz˙e być równiez˙ zwia˛zane z przyjmowaniem narkotyków
przez matke˛ przed, w trakcie i po porodzie, tak wie˛c trudno jednoznacznie okres´lić, na ile samo
karmienie piersia˛ zagraz˙a infekcja˛ u dziecka. Ale niewa˛tpliwie zarówno opiaty, jak i kokaina, marihuana
przedostaja˛ sie˛ do mleka i maja˛ wpływ na rozwój dziecka. Bezpos´redni wpływ amfetaminy na przebieg
cia˛z˙y i porodu wia˛z˙e sie˛ ze zwe˛z˙eniem naczyń krwionos´nych i przedwczesnym odklejeniem łoz˙yska,
zahamowaniem wzrostu płodu i obumarciem. Objawy głodu narkotycznego obserwuje sie˛ u wielu
noworodków, których matki przyjmowały w czasie cia˛z˙y narkotyki.
Od dawna zwraca sie˛ tez˙ szczególna˛ uwage˛ na azotany(III i V) wyste˛puja˛ce w pokarmie kobiecym,
wyja˛tkowo szkodliwe dla niemowla˛t i małych dzieci (48, 49, 50). Toksycznos´ć azotanów(V) w s´rodowi-