Graz˙yna Budryn, Ewa Nebesny FENOLOKWASY – ICH WŁAS ...

BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XXXIX, 2006, 2, str. 165 – 171
Skrajnowska Dorota
MLEKO KOBIECE – KORZYS´CI I ZAGROZ˙ENIA DLA DZIECKA
Katedra i Zakład Bromatologii Akademii Medycznej w Warszawie
Kierownik: prof. ndzw. dr hab. A. Tokarz
Hasła kluczowe: składniki mleka kobiecego, karmienie piersia˛, zanieczyszczenia,
wirusy.
Key words: components of human milk, breastfeeding, pollutants, viruses.
Pierwszym pokarmem, z jakim styka sie˛ człowiek jest najcze˛s´ciej mleko matki. To jedyne w swoim
rodzaju i najlepsze z´ródło wszystkich składników odz˙ywczych, niezbe˛dnych do prawidłowego funkcjonowania
organizmu i dalszego rozwoju zwłaszcza podczas pierwszych miesie˛cy z˙ycia. W skład
pokarmu kobiecego wchodza˛ liczne i bardzo dobrze zbilansowane komponenty takie, jak: woda, białko
(o odpowiednim ste˛z˙eniu i składzie, stosunek białek kazeiny do białek serwatkowych 40 : 60, wysoki
poziom tauryny, karnityny i cystyny oraz niski – fenyloalaniny, tyrozyny i metioniny sprzyja trawieniu
tłuszczów, rozwojowi siatkówki i układu nerwowego), tłuszcze (równe proporcje kwasów tłuszczowych
nasyconych i nienasyconych, z niewielka˛ przewaga˛ kwasów nienasyconych koniecznych do prawidłowego
wzrostu i mielinizacji OUN), we˛glowodany (ponad 80% to laktoza – min. ułatwia przyswajanie
wapnia, magnezu i z˙elaza, galaktoza – rozwój układu nerwowego, oligosacharydy i glikoproteidy
– wia˛z˙a˛ wit. B12 i kwas foliowy), błonnik, składniki mineralne w ilos´ci nie obcia˛z˙aja˛cej nerki
niemowle˛cia (Na, K, Mg, Ca, Mn, Fe, Co, Cu Zn, P, Se, I, Cl), witaminy (A, D, E, K, C, kwas foliowy,
kwas pantotenowy, witaminy z grupy B), biotyna – w ilos´ciach pokrywaja˛cych zapotrzebowanie
dziecka). Kontrowersyjna wydaje sie˛ być jedynie zawartos´ć witaminy D – w polskich warunkach
klimatycznych konieczne jest jej suplementowanie (1, 2). Z innych składników nalez˙y równiez˙ wzia˛ć
pod uwage˛ obecnos´ć czynników przeciwinfekcyjnych (min. immunoglibulin gł. IgA, w mniejszych
ilos´ciach IgG, IgM, IgD, IgE, cytokin, makrofagów, limfocytów T i B, neutrofili, granulocytów, frakcji
C3 iC4 dopełniacza), szeregu hormonów jak: prolaktyny, somatotropiny, somatostatyny, wpływaja˛cych
na rozwój dziecka. Poza tym mleko kobiece zawiera liczne czynniki wzrostowe, które zapewniaja˛
prawidłowy przebieg dojrzewania tkanki mózgowej, przewodu pokarmowego i skóry oraz enzymy
(proteazy, antyproteazy, które niedopuszczaja˛ do trawienia białek odpornos´ciowych, lipaze˛, laktaze˛)
wreszcie laktoferryne˛ umoz˙liwiaja˛ca˛ przyswajanie z˙elaza do 70% i zapobiegaja˛ca˛ namnaz˙aniu sie˛
bakterii, poza tym transferryne˛ i nukleotydy (3). Nalez˙y podkres´lić, z˙e skład mleka kobiecego zmienia
sie˛ przez cały okres laktacji w kaz˙dym indywidualnym przypadku nieco inaczej. Podobnie ilos´ci
produkowanego mleka sa˛ odpowiednie do masy ciała dziecka. Ludzkie mleko jest wyraz´nie róz˙ne od
krowiego zarówno pod wzgle˛dem zawartos´ci składników odz˙ywczych jak i ciał odpornos´ciowych.
Róz˙nice w składzie mleka sa˛ powia˛zane z ich z˙ywieniowa˛ ewolucja˛ i duz˙a˛ róz˙norodnos´cia˛ ws´ród
zwierza˛t. Niemowle˛ta ludzkie rosna˛ bardzo powoli w porównaniu do zwierze˛cych. Poza tym nalez˙y
wzia˛ć pod uwage˛ inny typ przewodu pokarmowego, odmiennos´ć chorób na jakie zapada człowiek
i podstawowych mechanizmów odpornos´ciowych, które sa˛ specyficzne gatunkowo. Róz˙nice w składzie
mleka kobiecego w porównaniu do mleka krowiego i modyfikowanych mieszanek dotycza˛ – rodzaju
białek, ich proporcji zarówno ilos´ciowych, jak i jakos´ciowych, niebiałkowych frakcji azotowych oraz
przede wszystkim zawartos´ci i współczynnika absorpcji witamin i składników mineralnych, rodzaju
i ilos´ci kwasów tłuszczowych i immunoglobulin. Reakcja ze strony niemowla˛t na mleko matki
i modyfikowane mieszanki róz˙ni sie˛ pod wieloma wzgle˛dami: w reakcji immunologicznej, nerkowej, ze
strony przewodu pokarmowego, gruczołów dokrewnych i rozwoju fizycznego. Niemowle˛ta po 6 miesia˛-