Graz˙yna Budryn, Ewa Nebesny FENOLOKWASY – ICH WŁAS ...

Nr 2 Suplementy kwasów wielonienasyconych
157
Celem pracy była próba oceny jakos´ci z˙ywieniowej i oszacowania wielkos´ci
rynku suplementów diety zawieraja˛cych długołańcuchowe wielonienasycone kwasy
tłuszczowe omega-3 pochodza˛ce z oleju rybiego, obecnych w wybranych
aptekach w Warszawie.
MATERIAŁ I METODY
Materiał do badań stanowiły obecne na rynku warszawskim suplementy diety zawieraja˛ce wielonienasycone
kwasy tłuszczowe omega-3 pochodza˛ce z oleju rybiego. Dokonano obliczeń sprzedaz˙y tych
suplementów w 3 wybranych aptekach w Warszawie, w okresie od 01.2004 r. do 02.2006 r., tj. na
przełomie przysta˛pienia Polski do UE. Wybrane do badania apteki korzystały z tej samej bazy danych
i oprogramowania komputerowego Kamsoft. Apteki, z których zebrano dane, zaliczyć moz˙na do s´redniej
wielkos´ci – ok. 500 pacjentów dziennie kaz˙da (ła˛cznie 1500 pacjentów dziennie, głównie po 50. roku
z˙ycia), zlokalizowane były w centralnych miejscach 3 dzielnic Warszawy (Centrum, Praga Południe
i Praga Północ). Były to tzw. apteki otwarte – z receptura˛ i lekami gotowymi. W ten sposób otrzymano
dane ze sprzedaz˙y ww. preparatów obejmuja˛ce ła˛cznie ok. 1500 pacjentów dziennie w okresie
25 miesie˛cy (tj. ła˛cznie ok. 1 000 000 wizyt pacjentów dokonuja˛cych zakupu w badanych aptekach, przy
25 dniach roboczych w miesia˛cu).
Dane dotycza˛ce zawartos´ci wielonienasyconych kwasów omega-3 w poszczególnych preparatach
oszacowano na podstawie informacji od producentów oraz danych z Pharmindex (baza danych o lekach
i suplementach zarejestrowanych w Polsce i aktualnie doste˛pnych na rynku). Suplementy znajduja˛ce sie˛
w aptekach zostały porównane mie˛dzy soba˛ w zakresie zawartos´ci kwasów omega-3, wielkos´ci
sprzedaz˙y, ceny, kosztu kuracji proponowanej przez producenta oraz kosztu pokrycia zalecanego
minimalnego dziennego spoz˙ycia. Dodatkowo, przeprowadzono wywiad z pacjentami aptek biora˛cych
udział w badaniu na temat znajomos´ci suplementów kwasów omega-3, efektów ich działania oraz
przyczyny zakupu (porady lekarzy, reklama itp.).
Wybrane suplementy zostały poddane analizie zawartos´ci długołańcuchowych kwasów tłuszczowych
omega-3 przy zastosowaniu techniki chromatografii gazowej. Otrzymane wyniki porównano z deklaracjami
producentów. Do badań analitycznych zastosowano chromatograf Agilent 6890 GC System Plus
(Agilent, Niemcy), podstawowe parametry pomiaru: kolumna kapilarna RTX dł. 100 m, z polarna˛ faza˛
stała˛, dozownik typu Split-Splitless, detektor płomieniowo-jonizacyjny FID. Analiza składu kwasów
tłuszczowych prowadzona była przy naste˛puja˛cych parametrach: temp. dozownika 235 o C, temp.
detektora 250 o C, pocza˛tkowa temp. kolumny 155 o C przez 55 min., narost temp. 1,5 o C min –1 , temp.
końcowa 210 o C. Jako gaz nos´ny stosowano wodór o przepływie 0,8 m min-1. Próbki do analizy
przygotowano poprzez wyizolowanie oleju z preparatu i przeprowadzenie metylacji kwasów tłuszczowych
wg metodyki AOCS Official Method Ce 1b-89 (23). Chromatogramy rejestrowane były
w Chem Station i przetwarzane przy uz˙yciu programu HP-Chem (Hewlett Packard, Palo Alto, USA).
Wyniki interpretowano statystycznie z zastosowaniem programu komputerowego Statgraphics wersja
4.0, przy poziomie istotnos´ci p< 0,05.
WYNIKI I ICH OMÓWIENIE
Na rynku farmaceutycznym stwierdzono w badanym okresie obecnos´ć 48 suplementów zawieraja˛cych
długołańcuchowe kwasy tłuszczowe omega-3. Były to głównie preparaty zawieraja˛ce tran (olej z rybich
wa˛trób – dorsza lub rekina) lub tzw. olej rybi tkankowy. W wie˛kszos´ci, preparaty te były w postaci
kapsułek, jedynie 2 preparaty posiadały forme˛ oleju do picia. Rynek omawianych suplementów
wykazywał znaczna˛ dynamike˛ w badanym okresie – cze˛s´ć preparatów dopiero pojawiała sie˛ na rynku,
cze˛s´ć zas´ (niekiedy po krótkim czasie obecnos´ci) wycofano z uwagi na brak sprzedaz˙y (popytu). Zmiany
te wykazywały nieregularnos´ć i w wielu przypadkach sprzedaz˙ nowych preparatów była na poziomie
zerowym, nie były one takz˙e znane konsumentom. Na przestrzeni okresu badanego w 3 omawianych
aptekach zarejestrowano obecnos´ć 35 preparatów, z których istotnej sprzedaz˙y podlegało 25 preparatów.
W przewaz˙aja˛cej wie˛kszos´ci były to preparaty w formie kapsułek do codziennego stosowania per os.
Preparaty o istotnej wielkos´ci sprzedaz˙y w badanym okresie przedstawiono w tab. I. Z 17 prezentowanych
preparatów 10 zawierało olej z rybich wa˛trób (trany), 7 zas´ olej rybi tkankowy.