Pagkakaroon ng Magandang Relasyon sa Iba - eSkwela Naga City
Pagkakaroon ng Magandang Relasyon sa Iba - eSkwela Naga City
Pagkakaroon ng Magandang Relasyon sa Iba - eSkwela Naga City
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Tu<strong>ng</strong>kol Saan a<strong>ng</strong> Modyul na Ito?<br />
Lahat tayo ay dapat maruno<strong>ng</strong> makitu<strong>ng</strong>o o humarap <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> mga tao. Hindi<br />
tayo mabubuhay na<strong>ng</strong> nag-ii<strong>sa</strong>. Anuman a<strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>bihin o gawin ay makakaapekto<br />
<strong>sa</strong> pani<strong>ng</strong>in <strong>ng</strong> iba ukol <strong>sa</strong> atin. Gayun din, ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> marinig at makita mo mula<br />
<strong>sa</strong> iba ay makakaapekto <strong>sa</strong> ku<strong>ng</strong> papaano mo sila pakikitu<strong>ng</strong>uhan. Kahit likas <strong>sa</strong> atin<br />
a<strong>ng</strong> pakikitu<strong>ng</strong>o <strong>sa</strong> iba, marami pa rin tayo<strong>ng</strong> dapat matutunan tu<strong>ng</strong>kol dito. Sa<br />
aspeto<strong>ng</strong> ito makatutulo<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> modyul na ito.<br />
A<strong>ng</strong> modyul na ito ay mayroo<strong>ng</strong> tatlo<strong>ng</strong> aralin:<br />
Aralin 1 – Papaano mo Nakikita a<strong>ng</strong> Iyo<strong>ng</strong> Sarili?<br />
Aralin 2 – Pagbabahagi <strong>ng</strong> Sarili <strong>sa</strong> <strong>Iba</strong><br />
Aralin 3 – Mas Mabi<strong>sa</strong> a<strong>ng</strong> Pakikitu<strong>ng</strong>o <strong>sa</strong> <strong>Iba</strong><br />
Anu-ano a<strong>ng</strong> mga Matututuhan mo <strong>sa</strong> Modyul na Ito?<br />
Matapos mo<strong>ng</strong> pag-aralan a<strong>ng</strong> modyul na ito, kinakaila<strong>ng</strong>an mo<strong>ng</strong>:<br />
♦ mailarawan ku<strong>ng</strong> papaano mo nakikita a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili;<br />
♦ matukoy a<strong>ng</strong> mga paraan upa<strong>ng</strong> mapabuti a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili;<br />
♦ maipahayag na<strong>ng</strong> tama a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> nararamdaman;<br />
♦ matukoy a<strong>ng</strong> mga kabutiha<strong>ng</strong> dulot <strong>ng</strong> pagbubunyag <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili;<br />
♦ maipaliwanag a<strong>ng</strong> mga pa<strong>ng</strong>unahi<strong>ng</strong> panuntunan <strong>sa</strong> komunikasyon;<br />
♦ matukoy a<strong>ng</strong> mga kadala<strong>sa</strong><strong>ng</strong> mali<strong>ng</strong> pagkakaunawa tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong><br />
komunikasyon;<br />
♦ maibigay a<strong>ng</strong> kahulugan <strong>ng</strong> palagay;<br />
♦ maibigay a<strong>ng</strong> kahulugan <strong>ng</strong> empathy; at<br />
♦ maitukoy a<strong>ng</strong> iba pa<strong>ng</strong> mga gawi na makatutulo<strong>ng</strong> upa<strong>ng</strong> ikaw ay<br />
magkaroon <strong>ng</strong> mahu<strong>sa</strong>y na pakikipag-ugnayan <strong>sa</strong> iba.<br />
1
Anu-ano a<strong>ng</strong> mga Alam Mo?<br />
Bago ka mag-umpi<strong>sa</strong>, subuka<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>gutin a<strong>ng</strong> mga tano<strong>ng</strong> na ito upa<strong>ng</strong> malaman<br />
mo ku<strong>ng</strong> anu-ano na a<strong>ng</strong> alam mo tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> pak<strong>sa</strong> <strong>ng</strong> modyul na ito.<br />
Isulat a<strong>ng</strong> T ku<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>u<strong>ng</strong>u<strong>sa</strong>p ay tama at M ku<strong>ng</strong> ito ay mali.<br />
____1. A<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> konsepto <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili ay tumutukoy <strong>sa</strong> mga negatibo<strong>ng</strong> palagay<br />
na nakikita mo <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili.<br />
____2. Malaki a<strong>ng</strong> ginagampanan <strong>ng</strong> mga panlabas na kata<strong>ng</strong>ian <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong><br />
konsepto <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili.<br />
____3. Kaila<strong>ng</strong>an mo muna<strong>ng</strong> ta<strong>ng</strong>gapin a<strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> tao bago mo mata<strong>ng</strong>gap<br />
a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili.<br />
____4. A<strong>ng</strong> ilan <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> mga kabiguan ay na<strong>ng</strong>gagali<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> sobra mo<strong>ng</strong><br />
pagpapaa<strong>sa</strong> <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili.<br />
____5. A<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> palagay <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili ay kadala<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tama.<br />
____6. A<strong>ng</strong> perception ay tumutukoy <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> palagay <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> tao at<br />
palagay <strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> tao <strong>sa</strong> iyo.<br />
____7. Dapat mo<strong>ng</strong> ibunyag a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> nararamdaman kailan mo man<br />
gustuhin.<br />
____8. A<strong>ng</strong> mga tao ay nakikipag-u<strong>sa</strong>p lama<strong>ng</strong> kapag gusto nila.<br />
____9. A<strong>ng</strong> kakayaha<strong>ng</strong> mailagay a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili <strong>sa</strong> lugar <strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> tao ay<br />
tinatawag na empathy.<br />
___10. A<strong>ng</strong> pagbubunyag <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili ay nagreresulta <strong>sa</strong> mas mabuti<strong>ng</strong><br />
pagkakilala <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili.<br />
Nakuha mo ba? Marami ka ba<strong>ng</strong> tama<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>got? Ihambi<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>got<br />
<strong>sa</strong> Batayan <strong>sa</strong> Pagwawasto <strong>sa</strong> pahina 35.<br />
Ku<strong>ng</strong> tama lahat a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>got mo, magali<strong>ng</strong>! Nagpapakita ito na marami ka na<strong>ng</strong><br />
alam tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> pak<strong>sa</strong> <strong>ng</strong> modyul na ito. Maaari mo pa ri<strong>ng</strong> pag-aralan a<strong>ng</strong> modyul<br />
na ito upa<strong>ng</strong> mapagbalik-aralan a<strong>ng</strong> mga bagay na alam mo na. Malay mo, may mga<br />
bago<strong>ng</strong> bagay ka pa<strong>ng</strong> matutuhan.<br />
Ku<strong>ng</strong> mababa a<strong>ng</strong> nakuha mo, huwag malu<strong>ng</strong>kot. Na<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong>ahulugan lama<strong>ng</strong> na<br />
para <strong>sa</strong> iyo a<strong>ng</strong> modyul na ito. Makatutulo<strong>ng</strong> ito <strong>sa</strong> iyo na maunawaan a<strong>ng</strong> iba pa<strong>ng</strong><br />
mahahalaga<strong>ng</strong> konsepto na maaari mo<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong>gawa <strong>sa</strong> araw-araw na pamumuhay.<br />
Ku<strong>ng</strong> pag-aaralan mo<strong>ng</strong> mabuti a<strong>ng</strong> modyul na ito, malalaman mo a<strong>ng</strong> lahat <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>got<br />
<strong>sa</strong> pagsusulit at marami pa<strong>ng</strong> iba. Handa ka na ba?<br />
Maaari ka na<strong>ng</strong> tumu<strong>ng</strong>o <strong>sa</strong> susunod na pahina upa<strong>ng</strong> umpi<strong>sa</strong>han a<strong>ng</strong> Aralin 1.<br />
2
3<br />
ARALIN 1<br />
Papaano Mo Nakikita a<strong>ng</strong> Iyo<strong>ng</strong> Sarili?<br />
Bago ka mabi<strong>sa</strong><strong>ng</strong> makapag-ugnay <strong>sa</strong> iba, kaila<strong>ng</strong>an maintindihan mo muna a<strong>ng</strong><br />
iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili. Kaila<strong>ng</strong>an makilala mo muna ku<strong>ng</strong> sino ka at ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> gusto mo.<br />
Sa paraa<strong>ng</strong> ito, maipapakita mo <strong>sa</strong> iba ku<strong>ng</strong> papaano mo gusto<strong>ng</strong> ituri<strong>ng</strong> ka.<br />
Matuturuan ka <strong>ng</strong> arali<strong>ng</strong> ito na maintindihan a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili at gamitin ito <strong>sa</strong><br />
pakikipag-ugnayan <strong>sa</strong> iba.<br />
Matapos pag-aralan a<strong>ng</strong> arali<strong>ng</strong> ito, kaya mo na<strong>ng</strong> :<br />
♦ maibigay a<strong>ng</strong> kahulugan <strong>ng</strong> ku<strong>ng</strong> sino ka; at<br />
♦ matukoy a<strong>ng</strong> mga paraan na makatutulo<strong>ng</strong> upa<strong>ng</strong> mapabuti a<strong>ng</strong> konsepto<br />
mo <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili.<br />
Subukan Natin Ito<br />
Pag-isipan a<strong>ng</strong> tano<strong>ng</strong> na ito: Sino Ka? Magtala <strong>ng</strong> 10 <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> mga kata<strong>ng</strong>ian<br />
<strong>sa</strong> mga patla<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> ibaba.<br />
1. ________________________________________________________<br />
2. ________________________________________________________<br />
3. ________________________________________________________<br />
4. ________________________________________________________<br />
5. ________________________________________________________<br />
6. ________________________________________________________<br />
7. ________________________________________________________<br />
8. ________________________________________________________<br />
9. ________________________________________________________<br />
10. ________________________________________________________<br />
Papaano mo inilarawan a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili? Nilarawan mo ba a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili<br />
ayon <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> panlabas na anyo, halimbawa ay “maganda?” O di kaya’y inilarawan<br />
mo a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili ayon <strong>sa</strong> ku<strong>ng</strong> papaano ka makipag-ugnayan <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> tao,<br />
halimbawa ay “palakaibigan?”
A<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tao ay maaari<strong>ng</strong> ilarawan ayon <strong>sa</strong> kanya<strong>ng</strong> pisikal na kata<strong>ng</strong>ian,<br />
intelektuwal na kata<strong>ng</strong>ian, panlipuna<strong>ng</strong> kata<strong>ng</strong>ian , o ka<strong>sa</strong>nayan.<br />
Talakayin natin a<strong>ng</strong> bawat i<strong>sa</strong> na<strong>ng</strong> mas mabuti.<br />
Alamin Natin<br />
Mga pisikal na kata<strong>ng</strong>ian ––a<strong>ng</strong><br />
mga ito ay tumutukoy <strong>sa</strong> panlabas na<br />
anyo o itsura <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tao, halimbawa,<br />
mataba, mapayat, maliit, maganda, pa<strong>ng</strong>it,<br />
maitim, maputi, atbp.<br />
Mga intelektwal na kata<strong>ng</strong>ian ––<br />
a<strong>ng</strong> mga ito ay tumutukoy <strong>sa</strong> mga<br />
intelektuwal na kakayaha<strong>ng</strong> o ku<strong>ng</strong><br />
papaano ginagamit <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tao a<strong>ng</strong><br />
kanya<strong>ng</strong> utak o isip, halimbawa,<br />
matalino, listo, mausi<strong>sa</strong>, mabagal,<br />
mahu<strong>sa</strong>y magkabi<strong>sa</strong>, makakalimutin,<br />
atbp.<br />
Mga panlipuna<strong>ng</strong> kata<strong>ng</strong>ian ––<br />
a<strong>ng</strong> mga ito ay tumutukoy <strong>sa</strong> paraan <strong>ng</strong><br />
pakiki<strong>sa</strong>lamuha <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> tao, halimbawa,<br />
palakaibigan, mahiyain, magiliw,<br />
ma<strong>sa</strong>yahin, matulu<strong>ng</strong>in, atbp.<br />
4
Mga ka<strong>sa</strong>nayan –– a<strong>ng</strong> mga ito ay<br />
tumutukoy <strong>sa</strong> talento at ka<strong>sa</strong>nayan <strong>ng</strong><br />
i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tao, halimbawa, mahu<strong>sa</strong>y na<br />
manlala<strong>ng</strong>oy, magali<strong>ng</strong> na karpintero,<br />
napakahu<strong>sa</strong>y na pintor, maganda<strong>ng</strong><br />
sumayaw, magali<strong>ng</strong> magluto, atbp.<br />
Mga panlipuna<strong>ng</strong> tu<strong>ng</strong>kulin ––<br />
a<strong>ng</strong> mga ito ay tumutukoy <strong>sa</strong> kaugnayan<br />
mo <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> tao o <strong>sa</strong> mga tu<strong>ng</strong>kuli<strong>ng</strong><br />
iyo<strong>ng</strong> ginagampanan <strong>sa</strong> iba’t iba<strong>ng</strong><br />
grupo<strong>ng</strong> panlipunan, halimbawa, anak,<br />
pama<strong>ng</strong>kin, kawani, kaibigan, tagapagalaga,<br />
miyembro <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> <strong>sa</strong>mahan, atbp.<br />
Subukan Natin Ito<br />
Uriin a<strong>ng</strong> 10 kata<strong>ng</strong>ian na iyo<strong>ng</strong> tinukoy <strong>sa</strong> nakaraa<strong>ng</strong> gawain ayon <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong><br />
mga kinabibila<strong>ng</strong>an. Gamitin a<strong>ng</strong> talahanayan <strong>sa</strong> ibaba. Subuka<strong>ng</strong> huwag mag-iwan<br />
<strong>ng</strong> bla<strong>ng</strong>ko <strong>sa</strong> pamamagitan <strong>ng</strong> paglagay <strong>ng</strong> posible<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>got upa<strong>ng</strong> mapuno a<strong>ng</strong><br />
talahanayan.<br />
Uri <strong>ng</strong> Kata<strong>ng</strong>ian Mga Kata<strong>ng</strong>ian Mo<br />
Pisikal na kata<strong>ng</strong>ian<br />
Intelektuwal na kata<strong>ng</strong>ian<br />
Panlipuna<strong>ng</strong> kata<strong>ng</strong>ian<br />
Mga kata<strong>ng</strong>ian ayon <strong>sa</strong> ka<strong>sa</strong>nayan<br />
Mga kata<strong>ng</strong>ian ayon <strong>sa</strong> panlipuna<strong>ng</strong><br />
tu<strong>ng</strong>kulin<br />
A<strong>ng</strong> talahanaya<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> sinagutan ay makatutulo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> iyo na bigyan-kahulugan<br />
a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> konsepto <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili. Ano <strong>ng</strong>a ba a<strong>ng</strong> konsepto <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili? Ituloy a<strong>ng</strong><br />
pagbaba<strong>sa</strong> na<strong>ng</strong> malaman.<br />
5
Alamin Natin<br />
A<strong>ng</strong> konsepto <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili ay tumutukoy <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> pananaw tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong><br />
<strong>sa</strong>rili. Ito ay ku<strong>ng</strong> papaano mo nakikita a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili. Ngunit a<strong>ng</strong> pan<strong>sa</strong>rili<strong>ng</strong><br />
konsepto ay nababatay <strong>sa</strong> ku<strong>ng</strong> gaano kahalaga a<strong>ng</strong> mga iba’t iba<strong>ng</strong> aspeto nito <strong>sa</strong><br />
iyo. I<strong>sa</strong><strong>ng</strong> halimbawa nito ay a<strong>ng</strong> kahalagahan para <strong>sa</strong> iyo <strong>ng</strong> pagigi<strong>ng</strong> matalino<br />
kay<strong>sa</strong> pagigi<strong>ng</strong> maganda. Kaya’t maaari<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>bihi<strong>ng</strong> iniisip mo<strong>ng</strong> mas mahalaga a<strong>ng</strong><br />
katalinuhan kay<strong>sa</strong> pisikal na kata<strong>ng</strong>ian.<br />
Subukan Natin Ito<br />
Ano<strong>ng</strong> aspeto <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> pan<strong>sa</strong>rili<strong>ng</strong> konsepto a<strong>ng</strong> mas mahalaga <strong>sa</strong> iyo? Lagyan<br />
mo <strong>ng</strong> bila<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> patla<strong>ng</strong> na nakatalaga <strong>sa</strong> bawat aspeto na<strong>ng</strong> naaayon <strong>sa</strong> ku<strong>ng</strong> gaano<br />
ito kahalaga <strong>sa</strong> iyo. A<strong>ng</strong> una<strong>ng</strong> bila<strong>ng</strong> (1) ay ma<strong>sa</strong><strong>sa</strong>bi<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> pinakamahalaga <strong>sa</strong> iyo.<br />
____ Mga pisikal na kata<strong>ng</strong>ian<br />
____ Mga intelektuwal na kata<strong>ng</strong>ian<br />
____ Mga panlipuna<strong>ng</strong> kata<strong>ng</strong>ian<br />
____ Mga kata<strong>ng</strong>ian ayon <strong>sa</strong> ka<strong>sa</strong>nayan<br />
____ Mga kata<strong>ng</strong>ian ayon <strong>sa</strong> panlipuna<strong>ng</strong> tu<strong>ng</strong>kulin<br />
Ku<strong>ng</strong> papaano mo nakikita a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili ay maaari<strong>ng</strong> bahagya o ganap na<br />
kabaliktaran <strong>ng</strong> ku<strong>ng</strong> papaano ka nakikita <strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> tao. Alalahanin na a<strong>ng</strong> mga<br />
karana<strong>sa</strong>n mo, kapaligiran at pagpapalaki <strong>sa</strong> iyo a<strong>ng</strong> humuhubog na iyo<strong>ng</strong><br />
pan<strong>sa</strong>rili<strong>ng</strong> konsepto. Kaya’t ito ay pan<strong>sa</strong>rili o ayon <strong>sa</strong> opinyon.<br />
Dahil ito ay pan<strong>sa</strong>rili, papaano mo malalaman ku<strong>ng</strong> ito ay totoo? Papaano mo<br />
malalaman ku<strong>ng</strong> ikaw ay mayroo<strong>ng</strong> positibo o negatibo<strong>ng</strong> pan<strong>sa</strong>rili<strong>ng</strong> konsepto?<br />
Alamin Natin<br />
A<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> positibo<strong>ng</strong> pan<strong>sa</strong>rili<strong>ng</strong> konsepto ay nagtata<strong>ng</strong>i <strong>ng</strong> tatlo<strong>ng</strong> bagay:<br />
♦ pagta<strong>ng</strong>gap <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili;<br />
♦ tiwala <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili; at<br />
♦ kasiguruhan.<br />
Marami ka pa<strong>ng</strong> malalaman tu<strong>ng</strong>kol dito <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> pagbaba<strong>sa</strong>.<br />
6
Pagta<strong>ng</strong>gap <strong>sa</strong> Sarili<br />
Magkakaroon ka lama<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> positibo<strong>ng</strong> konsepto <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili kapag ta<strong>ng</strong>gap<br />
mo ku<strong>ng</strong> sino ka. A<strong>ng</strong> pagta<strong>ng</strong>gap <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili ay na<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong>ahuluga<strong>ng</strong> pagta<strong>ng</strong>gap <strong>ng</strong><br />
iyo<strong>ng</strong> mga kakayahan at kahinaan. Mababago mo lama<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> pananaw at<br />
magigi<strong>ng</strong> bukas ka <strong>sa</strong> mga bago<strong>ng</strong> idea at damdamin <strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> tao kapag nata<strong>ng</strong>gap<br />
mo na a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili. Sa pagkakataon lama<strong>ng</strong> na ito mo maibabahagi a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong><br />
<strong>sa</strong>rili <strong>sa</strong> iba.<br />
Tiwala <strong>sa</strong> Sarili<br />
Kapag nata<strong>ng</strong>gap mo na a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili, kaila<strong>ng</strong>an mo nama<strong>ng</strong> palakasin a<strong>ng</strong><br />
iyo<strong>ng</strong> tiwala <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili. Huwag mo<strong>ng</strong> ikahiya a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga kahinaan. Ku<strong>ng</strong> <strong>sa</strong><br />
palagay mo ay hindi ka maganda, huwag ka<strong>ng</strong> ma<strong>ng</strong>amba. Marami rin a<strong>ng</strong> mayroo<strong>ng</strong><br />
ganya<strong>ng</strong> damdamin. At <strong>sa</strong>ka, marami pa<strong>ng</strong> aspeto <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> katauhan a<strong>ng</strong> maaari<strong>ng</strong><br />
kaha<strong>ng</strong>aan. Maaari <strong>ng</strong>a<strong>ng</strong> hindi ka maganda <strong>ng</strong>unit matalino ka naman. A<strong>ng</strong> mas<br />
mahalaga pa rito ay maaari mo<strong>ng</strong> palakasin a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga kahinaan. Kapag<br />
mayroon ka<strong>ng</strong> tiwala <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili, kahit ika’y may mga kahinaan, madali mo<strong>ng</strong><br />
matata<strong>ng</strong>gap a<strong>ng</strong> mga puna at kristisismo.<br />
Kasiguruhan<br />
I know I can be really<br />
rude at times, I’m sorry.<br />
I’m glad you realized that.<br />
A<strong>ng</strong> pagkakaroon <strong>ng</strong> kasiguruhan ay na<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong>ahuluga<strong>ng</strong> pagkakaroon <strong>ng</strong> matibay<br />
na paniniwala <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili at <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> mga ginagawa. Ku<strong>ng</strong> pahahalagahan mo<strong>ng</strong><br />
mabuti a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili, hindi ka dapat ma<strong>ng</strong>amba <strong>sa</strong> iniisip <strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> tao. A<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
tao<strong>ng</strong> wala<strong>ng</strong> katatagan ay labis na malulu<strong>ng</strong>kot <strong>sa</strong> mga negatibo<strong>ng</strong> puna.<br />
7
Subukan Natin Ito<br />
Papaano mo mapapabuti a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> konsepto <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili? Isulat mo a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong><br />
<strong>sa</strong>got <strong>sa</strong> ibaba.<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________________<br />
<strong>Iba</strong>hagi mo a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> ginawa <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> miyembro <strong>ng</strong> pamilya, kaibigan o<br />
kamag-aral at itano<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong> opinyon <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>got.<br />
Alamin Natin<br />
Ku<strong>ng</strong> gusto mo<strong>ng</strong> magkaroon <strong>ng</strong> positibo<strong>ng</strong> konsepto <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili, narito a<strong>ng</strong> mga<br />
hakba<strong>ng</strong> na maaari mo<strong>ng</strong> sundin:<br />
1. Magi<strong>ng</strong> makatotohanan <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> pagti<strong>ng</strong>in <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili.<br />
Dapat mo<strong>ng</strong> makita a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga kahinaan at kakayahan. Dapat<br />
mo<strong>ng</strong> alamin at ta<strong>ng</strong>gapin ku<strong>ng</strong> sino ka talaga. A<strong>ng</strong> di-maganda<strong>ng</strong><br />
konsepto <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili ay maaari<strong>ng</strong> dulot <strong>ng</strong> mga negatibo<strong>ng</strong> puna mula <strong>sa</strong> iba.<br />
Dapat ay sumama ka <strong>sa</strong> mga tao<strong>ng</strong> mas sumusuporta o tumata<strong>ng</strong>kilik<br />
<strong>sa</strong>’yo—mga tao<strong>ng</strong> mag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>bi <strong>sa</strong> iyo <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga kakayahan o mabubuti<strong>ng</strong><br />
kata<strong>ng</strong>ian, pati na rin iyo<strong>ng</strong> pagkukula<strong>ng</strong>.<br />
2. Magi<strong>ng</strong> makatotohanan <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong><br />
mga inaa<strong>sa</strong>m.<br />
A<strong>ng</strong> hindi pagkakuntento <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili<br />
ay maaari<strong>ng</strong> dulot <strong>ng</strong> masyado<strong>ng</strong> paga<strong>sa</strong>m.<br />
A<strong>ng</strong> pagkakaroon <strong>ng</strong> dimakatotohana<strong>ng</strong><br />
mithiin ay<br />
magdudulot lama<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> ’yo <strong>ng</strong><br />
kalu<strong>ng</strong>kutan. A<strong>ng</strong> pagta<strong>ng</strong>kad,<br />
halimbawa, <strong>sa</strong> edad 30, ay hindi<br />
makatotohanan.<br />
8
3. Magkaroon <strong>ng</strong> kagustuha<strong>ng</strong><br />
magbago.<br />
Ku<strong>ng</strong> talaga<strong>ng</strong> nais mo <strong>ng</strong><br />
magbago, dapat ay gustuhin mo muna<strong>ng</strong><br />
gawin ito.<br />
Subukan Natin Ito<br />
Ano a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> minimithi<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili? Ano talaga a<strong>ng</strong> ninanais mo<strong>ng</strong> magi<strong>ng</strong>?<br />
Anu-ano<strong>ng</strong> mga kata<strong>ng</strong>ian a<strong>ng</strong> gusto mo<strong>ng</strong> mayroon ka na <strong>sa</strong> palagay mo’y kula<strong>ng</strong><br />
ka? Isulat a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>got <strong>sa</strong> ibaba.<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
A<strong>ng</strong> mga minimithi mo ba ay malapit na <strong>sa</strong> ku<strong>ng</strong> ano ka <strong>ng</strong>ayon? Sa palagay<br />
mo ba’y makatotohanan a<strong>ng</strong> mga ito?<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
Papaano mo pinaplano a<strong>ng</strong> pagbabago mo upa<strong>ng</strong> maabot a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga<br />
mithiin? Isulat a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>got <strong>sa</strong> ibaba.<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
Alamin Natin a<strong>ng</strong> Iyo<strong>ng</strong> Mga Natutuhan<br />
Gawin a<strong>ng</strong> hinihili<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> mga sumusunod:<br />
1. Itano<strong>ng</strong> mo <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong> mo<strong>ng</strong> kaibigan o kapamilya ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong><br />
konsepto <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili. Pagkatapos ay ibahagi mo a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> opinyon tu<strong>ng</strong>kol<br />
<strong>sa</strong> kanya.<br />
2. Hili<strong>ng</strong>in mo <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong> mo<strong>ng</strong> kaibigan o kapamilya na ilarawan ka bila<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
tao. Pagkatapos ay ihambi<strong>ng</strong> mo a<strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong> pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>larawan <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong><br />
konsepto <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili. Pareho ba a<strong>ng</strong> mga ito?<br />
9
Tandaan Natin<br />
♦ A<strong>ng</strong> konsepto mo <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili a<strong>ng</strong> nag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>bi <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> pananaw tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong><br />
iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili o ku<strong>ng</strong> papaano mo nakikita a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili mo.<br />
♦ A<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tao<strong>ng</strong> may positibo<strong>ng</strong> konsepto <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili ay:<br />
— tinata<strong>ng</strong>gap a<strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili;<br />
— mayroo<strong>ng</strong> tiwala <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili; at<br />
— mayroo<strong>ng</strong> kasiguruhan.<br />
♦ Upa<strong>ng</strong> magkaroon <strong>ng</strong> maganda<strong>ng</strong> konsepto <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili, kaila<strong>ng</strong>an ay:<br />
— magi<strong>ng</strong> makatotohanan <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> pananaw <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili;<br />
— magi<strong>ng</strong> makatotohanan <strong>sa</strong> mga minimithi; at<br />
— magkaroon <strong>ng</strong> kagustuha<strong>ng</strong> magbago (ku<strong>ng</strong> kinakaila<strong>ng</strong>an).<br />
10
Pagbabahagi <strong>ng</strong> Sarili <strong>sa</strong> <strong>Iba</strong><br />
11<br />
ARALIN 2<br />
Sa Aralin 1, natutuhan mo a<strong>ng</strong> tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili at ku<strong>ng</strong> papaano mo<br />
nakikita a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili. Maaari mo<strong>ng</strong> gamitin a<strong>ng</strong> kaalama<strong>ng</strong> ito tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong><br />
<strong>sa</strong>rili <strong>sa</strong> pakikipag-ugnayan <strong>sa</strong> iba. Sa Aralin 1, itinano<strong>ng</strong> mo <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong> mo<strong>ng</strong> kaibigan<br />
o kapamilya ku<strong>ng</strong> papaano ka niya nakikita bila<strong>ng</strong> tao. Hinili<strong>ng</strong> din <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> alamin<br />
a<strong>ng</strong> kawastuhan <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> konsepto <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili. Ikaw ay nakipag-uganayan <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tao<br />
<strong>sa</strong> huli<strong>ng</strong> gawain.<br />
Sa palagay mo ba ay nakuha mo ito? Sa arali<strong>ng</strong> ito, malalaman mo ku<strong>ng</strong><br />
papaano makipag-ugnayan <strong>sa</strong> iba na<strong>ng</strong> mas mabuti.<br />
Pagkatapos <strong>ng</strong> arali<strong>ng</strong> ito, kaya mo na<strong>ng</strong>:<br />
♦ maibahagi na<strong>ng</strong> mas mabuti <strong>sa</strong> iba a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> damdamin; at<br />
♦ matukoy a<strong>ng</strong> kabutihan <strong>ng</strong> pagbabahagi <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> damdamin <strong>sa</strong> iba.<br />
Pag-isipan Natin Ito<br />
Anu-ano<strong>ng</strong> mga bagay a<strong>ng</strong> itinatago mo <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili? Bakit?<br />
A<strong>ng</strong> bawat i<strong>sa</strong> <strong>sa</strong> atin ay mayroo<strong>ng</strong> itinatago <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili. Ito ay marahil <strong>sa</strong> tayo’y<br />
nahihiya tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> mga ito o nararamdaman natin na baka hindi tayo maiintindihan<br />
<strong>ng</strong> iba.<br />
Posible ba<strong>ng</strong> maibahagi mo <strong>sa</strong> iba a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> damdamin at isipan?<br />
Ati<strong>ng</strong> alamin.<br />
Alamin Natin<br />
A<strong>ng</strong> pagbabahagi <strong>sa</strong> iba <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> damdamin at isipan ay tinatawag na<br />
pagpapahayag <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili. Marami<strong>ng</strong> tao a<strong>ng</strong> natatakot <strong>sa</strong>bihin <strong>sa</strong> iba a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong><br />
iniisip at nararamdaman at min<strong>sa</strong>’y nagdudulot ito <strong>ng</strong> di-pagkakaunawaan.<br />
Subalit a<strong>ng</strong> mali<strong>ng</strong> pagpapahayag <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili ay maaari ri<strong>ng</strong> mauwi <strong>sa</strong> dipagkakaunawaan.<br />
A<strong>ng</strong> pagpapahayag <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili, <strong>sa</strong>makatuwid, ay dapat gawin na<strong>ng</strong><br />
tama.
Ba<strong>sa</strong>hin Natin Ito<br />
Ba<strong>sa</strong>hin a<strong>ng</strong> pag-uu<strong>sa</strong>p <strong>sa</strong> ibaba.<br />
Bakit palagi mo na lama<strong>ng</strong><br />
ako<strong>ng</strong> minamaliit?<br />
Hindi kita minamaliit!<br />
A<strong>ng</strong> paraan <strong>ng</strong> pagpapahayag o pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>bi mo <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> nararamdaman ay<br />
mahalaga. Ito ay dapat ginagawa na<strong>ng</strong> maayos. Sa una<strong>ng</strong> kuwadro <strong>sa</strong> itaas, sina<strong>sa</strong>bi<br />
<strong>ng</strong> lalaki a<strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>loobin <strong>sa</strong> babae. Ngunit dahil galit siya at mataas a<strong>ng</strong><br />
boses haba<strong>ng</strong> siya’y nag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lita, galit din a<strong>ng</strong> isinagot <strong>sa</strong> kanya.<br />
Sa ikalawa<strong>ng</strong> kuwadro, mahinahon a<strong>ng</strong> lalaki <strong>sa</strong> pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>bi <strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>loobin<br />
kaya’t may pa<strong>ng</strong>-unawa a<strong>ng</strong> pag<strong>sa</strong>got <strong>sa</strong> kanya.<br />
Subukan Natin Ito<br />
Alalahanin mo a<strong>ng</strong> pagkakatao<strong>ng</strong> nagpahayag o nag<strong>sa</strong>bi ka <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>loobin <strong>sa</strong><br />
i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tao. Pagkatapos ay <strong>sa</strong>gutin mo a<strong>ng</strong> mga sumusunod.<br />
1. Tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong>an a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> ipinahayag?<br />
__________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________<br />
2. Papaano mo ibinahagi a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> damdami’t isipan?<br />
___________________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
12<br />
Bakit min<strong>sa</strong>n nararamdaman ko<br />
na minamaliit mo ako?<br />
Patawarin mo ako ku<strong>ng</strong> napararamdam<br />
ko’y ganyan.
3. Sa palagay mo ba’y iyon na a<strong>ng</strong> tama<strong>ng</strong> panahon <strong>ng</strong> pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>bi <strong>ng</strong> ganoo<strong>ng</strong><br />
isipan at damdamin?<br />
_________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________<br />
4. Papaano tina<strong>ng</strong>gap <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> kau<strong>sa</strong>p a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> pahayag?<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________<br />
5. Sa palagay mo ba’y napabuti a<strong>ng</strong> pakikipag-ugnayan mo <strong>sa</strong> tao<strong>ng</strong> iyon dahil<br />
<strong>sa</strong> ipinahayag mo?<br />
_________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
A<strong>ng</strong> tagumpay <strong>ng</strong> pagpapahayag mo <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili ay depende <strong>sa</strong> ku<strong>ng</strong> papaano at<br />
kailan mo pinahayag a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> nararamdaman. Alamin natin a<strong>ng</strong> marami pa<strong>ng</strong> iba<br />
tu<strong>ng</strong>kol dito.<br />
Alamin Natin<br />
Narito a<strong>ng</strong> ila<strong>ng</strong> paalala tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> pagpapahayag <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili na maaari<strong>ng</strong><br />
makatulo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> iyo upa<strong>ng</strong> mapabuti mo a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> pakikipag-ugnayan <strong>sa</strong> iba.<br />
1. Kilalanin mo a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong><br />
nararamdaman.<br />
Maibabahagi mo<strong>ng</strong> mabuti a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong><br />
nararamdaman kapag alam mo ku<strong>ng</strong><br />
anu-ano ito. Kinakaila<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong> malinaw<br />
a<strong>ng</strong> isipan at damdamin na nais mo<strong>ng</strong><br />
ibahagi.<br />
2. <strong>Iba</strong>hagi a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga emosyon.<br />
Karamihan <strong>ng</strong> emosyon ay<br />
magkakahalo. A<strong>ng</strong> bawat damdamin ay<br />
mayroo<strong>ng</strong> kombinasyon <strong>ng</strong> marami<strong>ng</strong><br />
emosyon na na<strong>ng</strong>yayari <strong>sa</strong> ii<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
pagkakataon.<br />
13<br />
Alam ko nagi<strong>ng</strong> ma<strong>sa</strong>ma ako
Halimbawa, natumba si Mike haba<strong>ng</strong> naglalaro <strong>ng</strong> basketbol dahil nawalan<br />
siya <strong>ng</strong> balanse. Pinagtawanan siya <strong>ng</strong> marami<strong>ng</strong> tao, ka<strong>sa</strong>ma na <strong>ng</strong><br />
kanya<strong>ng</strong> kasintahan.<br />
Ano <strong>sa</strong> palagay mo a<strong>ng</strong> mararamdaman ni Mike?<br />
Pagkatapos <strong>ng</strong> laro, nagalit si Mike <strong>sa</strong> kanya<strong>ng</strong> kasintahan. Napahiya siya<br />
dahil marami a<strong>ng</strong> nakakita na<strong>ng</strong> siya’y madulas. Nalu<strong>ng</strong>kot din siya dahil<br />
hindi niya inaa<strong>sa</strong>han na pagtatawanan siya pati <strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong> kasintahan.<br />
Ngunit hindi alam <strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong> kasintahan ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong><br />
nararamdaman kaya’t hindi siya dapat uma<strong>sa</strong> <strong>ng</strong> anuma<strong>ng</strong> gusto niya<strong>ng</strong><br />
reaksyon mula <strong>sa</strong> kanya. Dapat <strong>sa</strong>na’y nag<strong>sa</strong>lita si Mike.<br />
3. Mag<strong>sa</strong>lita na<strong>ng</strong> malinaw. Kapag ibinabahagi mo a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> damdamin,<br />
dapat ay palagi ka<strong>ng</strong> mag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lita na<strong>ng</strong> malinaw. Dapat ay gawin ito na<strong>ng</strong><br />
maikli at kalmado.<br />
Pag-aralan a<strong>ng</strong> sina<strong>sa</strong>bi ni Jes<strong>sa</strong> <strong>sa</strong> ibaba at <strong>sa</strong>gutin a<strong>ng</strong> tano<strong>ng</strong> na kasunod<br />
nito.<br />
Sa palagay ko, a<strong>ng</strong> ibig ko<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>bihin ay<br />
medyo nalu<strong>ng</strong>kot ako na<strong>ng</strong> hinintay kita at<br />
hindi ka dumati<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> ati<strong>ng</strong> tagpuan.<br />
Isulat <strong>sa</strong> ibaba <strong>sa</strong> mas mabuti<strong>ng</strong> paraan a<strong>ng</strong> sina<strong>sa</strong>bi <strong>ng</strong> babae.<br />
_________________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________<br />
Napahiwatig mo ba na<strong>ng</strong> mas simple at malinaw a<strong>ng</strong> gusto<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>bihin ni Jes<strong>sa</strong>?<br />
Hindi kaya’t mas mabuti ku<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> sinabi na lama<strong>ng</strong> ni Jes<strong>sa</strong> ay, “<strong>Naga</strong>lit ako<br />
dahil hindi ka sumipot.”<br />
A<strong>ng</strong> pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>bi <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>loobin <strong>sa</strong> paraa<strong>ng</strong> tulad <strong>ng</strong> ganito, “Medyo malu<strong>ng</strong>kot ako,”<br />
“Masyado ako<strong>ng</strong> ma<strong>sa</strong>ya, ” atbp. ay nakalilito rin <strong>sa</strong> iba. Tayo’y nakararanas <strong>ng</strong><br />
iba’t iba<strong>ng</strong> antas <strong>ng</strong> kalu<strong>ng</strong>kutan o kaligayahan <strong>ng</strong>unit nakaka<strong>sa</strong>ma rin ku<strong>ng</strong> ito’y<br />
ati<strong>ng</strong> mamalabisin dahil <strong>sa</strong> pa<strong>ng</strong>amba<strong>ng</strong> magkaroon <strong>ng</strong> negatibo<strong>ng</strong> reaksyon.<br />
14
4. Pumili <strong>ng</strong> pinaka-a<strong>ng</strong>kop na<br />
oras at lugar.<br />
Ku<strong>ng</strong> inyo<strong>ng</strong> nanaisin na<br />
magbahagi <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>loobin <strong>sa</strong><br />
i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tao, mahalaga<strong>ng</strong> mamili<br />
ka <strong>ng</strong> tama<strong>ng</strong> oras at lugar. A<strong>ng</strong><br />
pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>bi <strong>sa</strong> matindi<strong>ng</strong> paraan<br />
tulad <strong>ng</strong> galit ay kadala<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
nakapipin<strong>sa</strong>la.<br />
Pinakamahu<strong>sa</strong>y na hintayin mo muna a<strong>ng</strong> panaho<strong>ng</strong> napag-isipan mo na ku<strong>ng</strong><br />
papaano maisiwalat na<strong>ng</strong> mas maayis a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>loobin.<br />
A<strong>ng</strong> tama<strong>ng</strong> pagpapahayag <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili ay makabubuti dahil:<br />
1. Ito ay tumu<strong>ng</strong>o <strong>sa</strong> mas mabuti<strong>ng</strong> pakikipag-ugnayan <strong>sa</strong> iba.<br />
Kadala<strong>sa</strong>n, tayo ay nakapagbabahagi <strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>loobin <strong>sa</strong> mga<br />
tao<strong>ng</strong> ganoon din <strong>sa</strong> atin. Ito ay nakapagtatatag <strong>ng</strong> pagkakaunawaan, at <strong>sa</strong><br />
huli, mas mabuti<strong>ng</strong> pakikipag-ugnayan <strong>sa</strong> iba.<br />
2. Ito ay nakabubuti <strong>sa</strong> kalusuga<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>kaisipan <strong>ng</strong> tao.<br />
Ayon <strong>sa</strong> mga dalubha<strong>sa</strong>, a<strong>ng</strong> kakayaha<strong>ng</strong> makapag-bahagi <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>loobin<br />
ay sukat <strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong> kalusuga<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>kaisipan. A<strong>ng</strong> mas madalas na<br />
papapahayag <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili ay mas nakapagpapalusog <strong>sa</strong> ’iyo. Ito ay dahil <strong>sa</strong><br />
mas marami<strong>ng</strong> lakas a<strong>ng</strong> nagagamit natin kapag tayo’y nagtatago <strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong><br />
<strong>sa</strong>loobin. Ito ay nakakapagod.<br />
3. Ito ay nakapagtataguyod <strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>-unawa <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili.<br />
Kapag marami tayo<strong>ng</strong> bagay na naisisiwalat <strong>sa</strong> iba, marami rin tayo<strong>ng</strong><br />
puna<strong>ng</strong> natata<strong>ng</strong>gap kaya’t mas nakikilala natin a<strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili.<br />
Alamin Natin a<strong>ng</strong> Iyo<strong>ng</strong> mga Natutuhan<br />
Pag-aralan a<strong>ng</strong> pag-uu<strong>sa</strong>p <strong>sa</strong> ibaba at <strong>sa</strong>gutin a<strong>ng</strong> mga tano<strong>ng</strong>.<br />
Gina, talaga<strong>ng</strong> maganda ka!<br />
Salamat, Rey.<br />
15<br />
Kinabuka<strong>sa</strong>n. . . mukha<strong>ng</strong> malu<strong>ng</strong>kot si<br />
Li<strong>sa</strong>
Bakit mukha<strong>ng</strong> malu<strong>ng</strong>kot ka, Li<strong>sa</strong>?<br />
Wala ito.<br />
1. Bakit malu<strong>ng</strong>kot si Li<strong>sa</strong>?<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
2. Alam ba ni Gina ku<strong>ng</strong> bakit malu<strong>ng</strong>kot si Li<strong>sa</strong>? Bakit/Bakit hindi?<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
Nagseselos si Li<strong>sa</strong> kay Gina dahil <strong>sa</strong> papuri<strong>ng</strong> ibinigay <strong>sa</strong> kanya <strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong><br />
kasintahan na si Rey. Hindi niya ma<strong>sa</strong>bi kay Li<strong>sa</strong> a<strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong> nararamdaman dahil<br />
nahihiya siya<strong>ng</strong> aminin <strong>sa</strong> kanya na siya’y nagseselos. Si Gina naman ay wala<strong>ng</strong><br />
alam <strong>sa</strong> nararamdaman ni Li<strong>sa</strong>. Nalito rin siya <strong>sa</strong> bigla<strong>ng</strong> pagbabago <strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong><br />
gawi.<br />
Ito a<strong>ng</strong> na<strong>ng</strong>yayari kapag hindi natin naipahahayag a<strong>ng</strong> tunay nati<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>loobin.<br />
Mas mabuti <strong>sa</strong>na ku<strong>ng</strong> naibahagi ni Li<strong>sa</strong> kay Gina a<strong>ng</strong> tunay niya<strong>ng</strong><br />
nararamdaman upa<strong>ng</strong> maintindihan niya at malaman a<strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong> gagawin.<br />
Mayroon ba tayo<strong>ng</strong> pareho<strong>ng</strong> ka<strong>sa</strong>gutan?<br />
16<br />
Sigurado ka?<br />
Sige, kaila<strong>ng</strong>an ko<br />
na<strong>ng</strong> umalis<br />
Papaano ka <strong>sa</strong><strong>sa</strong>bihi<strong>ng</strong><br />
nagseselos ako <strong>sa</strong>’yo
Tandaan Natin<br />
♦ A<strong>ng</strong> pagpapahayag <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili ay a<strong>ng</strong> pagbibigay-alam <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>loobin at<br />
kaisipan <strong>sa</strong> iba.<br />
♦ Kapag iyo<strong>ng</strong> pinahayag a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili, kinakaila<strong>ng</strong>an mo<strong>ng</strong>:<br />
— kilalanin a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> nararamdaman;<br />
— ibahagi a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga emosyon;<br />
— mag<strong>sa</strong>lita na<strong>ng</strong> malinaw; at<br />
— pumili <strong>ng</strong> pinaka a<strong>ng</strong>kop na oras at lugar.<br />
♦ A<strong>ng</strong> pagbubunyag <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili ay maaari<strong>ng</strong> magdulot <strong>ng</strong>:<br />
— mas mabuti<strong>ng</strong> pakikipag-ugnayan;<br />
— mas mabuti<strong>ng</strong> kalusuga<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>kaisipan; at<br />
— mas matatag na pa<strong>ng</strong>-unawa <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili.<br />
17
Mas Mabi<strong>sa</strong><strong>ng</strong> Pakikitu<strong>ng</strong>o <strong>sa</strong> <strong>Iba</strong><br />
18<br />
ARALIN 3<br />
Sa mga nakaraa<strong>ng</strong> aralin ay iyo<strong>ng</strong> nalaman ku<strong>ng</strong> sino ka at ku<strong>ng</strong> papaano mo<br />
mas maibabahagi a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> kaisipan at <strong>sa</strong>loobin <strong>sa</strong> iba. Dala-dala a<strong>ng</strong> lahat <strong>ng</strong> ito<br />
<strong>sa</strong> ati<strong>ng</strong> isipan, <strong>ng</strong>ayon ay susubukan natin ku<strong>ng</strong> papaano mo mapapabuti a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong><br />
pakikipag-ugnayan <strong>sa</strong> iba.<br />
Pagkatapos <strong>ng</strong> arali<strong>ng</strong> ito, kaya mo na<strong>ng</strong> :<br />
♦ maipaliwanag mo a<strong>ng</strong> mga pa<strong>ng</strong>unahi<strong>ng</strong> panuntunan <strong>sa</strong> komunikasyon;<br />
♦ matukoy a<strong>ng</strong> mga mali<strong>ng</strong> pagkakaunawa tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> komunikasyon;<br />
♦ maibigay a<strong>ng</strong> kahulugan <strong>ng</strong> pananaw;<br />
♦ maibigay a<strong>ng</strong> kahulugan <strong>ng</strong> empathy; at<br />
♦ matukoy a<strong>ng</strong> iba pa<strong>ng</strong> gawi na makatutulo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> ati<strong>ng</strong> magkaroon <strong>ng</strong><br />
mabuti<strong>ng</strong> pakikipag-ugnayan <strong>sa</strong> iba.<br />
Marami<strong>ng</strong> mga bagay na dapat i<strong>sa</strong>ala<strong>ng</strong>-ala<strong>ng</strong> ku<strong>ng</strong> nais mo<strong>ng</strong> makipag-ugnayan<br />
na<strong>ng</strong> mas mabuti <strong>sa</strong> iba. A<strong>ng</strong> mga ito ay kinabibila<strong>ng</strong>an <strong>ng</strong> komunikasyon, pananaw,<br />
at empathy. Marami ka pa<strong>ng</strong> matututunan tu<strong>ng</strong>kol dito <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> pagpapatuloy.<br />
Pag-aralan at Suriin Natin Ito<br />
Mahalaga<strong>ng</strong> malaman natin na a<strong>ng</strong> komunikasyon ay hindi lama<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> mga<br />
bagay na ati<strong>ng</strong> sina<strong>sa</strong>bi o naririnig kundi pati na rin a<strong>ng</strong> mga bagay na ati<strong>ng</strong><br />
ipinahihiwatig o nakikita.<br />
Ba<strong>sa</strong>hin a<strong>ng</strong> pag-uu<strong>sa</strong>p <strong>sa</strong> ibaba.<br />
Okey ka ba?<br />
Oo, okey ako.
Sa palagay mo ba ay okey la<strong>ng</strong> ‘ya<strong>ng</strong> babae?<br />
Mapapansin mo na kahit sinabi niya<strong>ng</strong> okey la<strong>ng</strong> siya, a<strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong> mukha ay<br />
nagpapahiwatig na hindi.<br />
Kadala<strong>sa</strong>n, hindi na<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong>ahuluga<strong>ng</strong> pareho a<strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong> ginagawa <strong>sa</strong> sina<strong>sa</strong>bi.<br />
Madalas ay marami<strong>ng</strong> kadahilanan ku<strong>ng</strong> bakit itinatago natin a<strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong> tunay na<br />
<strong>sa</strong>loobin. Sa ka<strong>sa</strong>maa<strong>ng</strong> palad, mas marami<strong>ng</strong> naipahihiwatig a<strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong> ginagawa<br />
kay<strong>sa</strong> sina<strong>sa</strong>bi. Mayroo<strong>ng</strong> mga tinatawag na nonverbal mes<strong>sa</strong>ges.<br />
Alamin Natin<br />
Ano a<strong>ng</strong> alam mo tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> komunikasyon? Gusto mo pa ba<strong>ng</strong> matutuo na<strong>ng</strong><br />
marami tu<strong>ng</strong>kol dito? Bakit hindi mo ipagpatuloy a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> pagbaba<strong>sa</strong>?<br />
1. A<strong>ng</strong> komunikasyon ay maaari<strong>ng</strong><br />
pareho<strong>ng</strong> sinadya o hindi<br />
sinadya. A<strong>ng</strong> komunikasyo<strong>ng</strong><br />
sinadya ay na<strong>ng</strong>yayari kapag totoo<br />
<strong>sa</strong> atin a<strong>ng</strong> sina<strong>sa</strong>bi <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> tao.<br />
A<strong>ng</strong> hindi sina<strong>sa</strong>dya<strong>ng</strong><br />
komunikasyon, <strong>sa</strong> kabila<strong>ng</strong> banda,<br />
ay na<strong>ng</strong>yayari kapag ginagawa<br />
natin a<strong>ng</strong> kabaliktaran <strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong><br />
sinabi, tulad <strong>ng</strong> pagbibigay <strong>ng</strong><br />
pan<strong>sa</strong>rili<strong>ng</strong> puna, pagkadulas <strong>ng</strong><br />
dila, atbp.<br />
2. Imposible<strong>ng</strong> hindi makipagkomunika<br />
<strong>sa</strong> iba. A<strong>ng</strong> sina<strong>sa</strong>bi<br />
<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mukha, a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga<br />
kilos at iba pa<strong>ng</strong> mga nonverbal<br />
behavior ay nagpapahiwatig na<br />
kahit tumigil ka na<strong>ng</strong> mag<strong>sa</strong>lita ay<br />
hindi ka pa rin tapos <strong>sa</strong> pakikipagu<strong>sa</strong>p.<br />
19<br />
Galit ba siya o<br />
pagod lama<strong>ng</strong>?
3. Hindi mo na mababawi pa a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga na<strong>sa</strong>bi. Narana<strong>sa</strong>n mo na<br />
ba<strong>ng</strong> mag<strong>sa</strong>bi <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> bagay na pinagsisihan mo? Sa ka<strong>sa</strong>maa<strong>ng</strong> palad,<br />
hindi mo na mababawi a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga na<strong>sa</strong>bi. A<strong>ng</strong> pagbibigay <strong>ng</strong><br />
paliwanag ay maaari<strong>ng</strong> makapagpalinaw <strong>ng</strong> kalituhan. Maaari nama<strong>ng</strong><br />
maayos a<strong>ng</strong> di-pagkakaunawaan <strong>ng</strong> paghi<strong>ng</strong>i <strong>ng</strong> tawad. May mga<br />
pagkakataon nama<strong>ng</strong> wala<strong>ng</strong> ni anuma<strong>ng</strong> paliwanag a<strong>ng</strong> maaari<strong>ng</strong><br />
makapagpabago <strong>sa</strong> pin<strong>sa</strong>la<strong>ng</strong> nagawa.<br />
Subukan Natin Ito<br />
Patawarin mo ako. Hindi ko sina<strong>sa</strong>dya<br />
a<strong>ng</strong> mga na<strong>sa</strong>bi ko.<br />
Okey la<strong>ng</strong> pero hindi na ako muli<strong>ng</strong> babalik<br />
doon. <strong>sa</strong> palagay ko mas makabubuti ku<strong>ng</strong><br />
pupunta ako at titigil <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> lugar.<br />
Isulat a<strong>ng</strong> T ku<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>u<strong>ng</strong>u<strong>sa</strong>p ay tama at M ku<strong>ng</strong> ito ay mali.<br />
____1. A<strong>ng</strong> mas marami<strong>ng</strong> pag-uu<strong>sa</strong>p ay palagi<strong>ng</strong> mas mabuti.<br />
____2. Malulutas <strong>ng</strong> komunikasyon a<strong>ng</strong> lahat <strong>ng</strong> problema.<br />
____3. A<strong>ng</strong> komunikasyon ay likas <strong>sa</strong> bawat i<strong>sa</strong> <strong>sa</strong> atin.<br />
A<strong>ng</strong> lahat <strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>u<strong>ng</strong>u<strong>sa</strong>p <strong>sa</strong> itaas ay mali. Bakit? Alamin natin.<br />
20
Alamin Natin<br />
A<strong>ng</strong> mali<strong>ng</strong> akala o misconception ay a<strong>ng</strong> mali<strong>ng</strong> paniniwala tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> ila<strong>ng</strong><br />
bagay. A<strong>ng</strong> na<strong>sa</strong> ibaba ay ilan <strong>sa</strong> mga madalas na mali<strong>ng</strong> pagkakaunawa tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong><br />
komunikasyon at <strong>sa</strong> ati<strong>ng</strong> pakikipag-ugnayan <strong>sa</strong> iba.<br />
1. A<strong>ng</strong> mas marami<strong>ng</strong> pag-uu<strong>sa</strong>p ay palagi<strong>ng</strong> mas mabuti.<br />
Bagama’t a<strong>ng</strong> ‘di pag-uu<strong>sa</strong>p na<strong>ng</strong><br />
madalas ay maaari ri<strong>ng</strong> magdulot<br />
<strong>ng</strong> mga problema, a<strong>ng</strong> sobra<strong>ng</strong> paguu<strong>sa</strong>p<br />
ay maaari ri<strong>ng</strong> magi<strong>ng</strong><br />
pagkakamali. Min<strong>sa</strong>n, a<strong>ng</strong> sobra<strong>ng</strong><br />
pag-uu<strong>sa</strong>p ay hindi nakabubuti.<br />
May mga oras na a<strong>ng</strong> sobra<strong>ng</strong><br />
pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lita ay maaari<strong>ng</strong> maka<strong>sa</strong>ma<br />
<strong>sa</strong> problema. Min<strong>sa</strong>n, a<strong>ng</strong> ‘di<br />
pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>lita ay mas lalo<strong>ng</strong><br />
makabubuti. Halimbawa, kapag a<strong>ng</strong><br />
Alam ko pero wala pa ri<strong>ng</strong> nagbago!<br />
dalawa<strong>ng</strong> tao<strong>ng</strong> galit at na<strong>sa</strong>ktan ay<br />
nag-u<strong>sa</strong>p, may ma<strong>sa</strong><strong>sa</strong>bi sila<strong>ng</strong> mga bagay na pagsisisihan nila pagdati<strong>ng</strong><br />
<strong>ng</strong> araw. Sa ganito<strong>ng</strong> pagkakataon, mas makabubuti pa<strong>ng</strong> magpalamig<br />
muna sila pareho at pag-isipan a<strong>ng</strong> kanila<strong>ng</strong> <strong>sa</strong><strong>sa</strong>bihin at papaano <strong>sa</strong><strong>sa</strong>bihin<br />
ito.<br />
Magbigay <strong>ng</strong> pagkakataon ku<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>an mas makabubuti a<strong>ng</strong> kaunti<strong>ng</strong><br />
komunikasyon. Bakit <strong>sa</strong> palagay mo?<br />
___________________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________<br />
2. Nalulutas <strong>ng</strong> komunikasyon a<strong>ng</strong> lahat <strong>ng</strong> problema.<br />
Mayroo<strong>ng</strong> mga pagkakataon na kahit a<strong>ng</strong> pinakaplanado at napapanaho<strong>ng</strong><br />
paraan <strong>ng</strong> komunikasyon ay hindi pa rin nakalulutas <strong>ng</strong> problema.<br />
Ba<strong>sa</strong>hin a<strong>ng</strong> sumusunod na pag-uu<strong>sa</strong>p <strong>sa</strong> kabila<strong>ng</strong> pahina upa<strong>ng</strong> lalo<strong>ng</strong><br />
maintindihan.<br />
21<br />
Napag-u<strong>sa</strong>pan natin ito<br />
<strong>ng</strong> makaila<strong>ng</strong> beses na.
Sir, nais ko po <strong>sa</strong>na<strong>ng</strong> malaman ku<strong>ng</strong> bakit mababa<br />
a<strong>ng</strong> nakuha ko<strong>ng</strong> marka <strong>sa</strong> proyekto<strong>ng</strong> ito? Palagay<br />
ko po ay maganda naman a<strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> proyekto.<br />
<strong>Naga</strong>wa ba <strong>ng</strong> komunikasyon na malutas a<strong>ng</strong> problema? Hindi. Min<strong>sa</strong>n a<strong>ng</strong><br />
komunikasyon pa a<strong>ng</strong> nagigi<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>nhi <strong>ng</strong> problema.<br />
Ku<strong>ng</strong> ikaw a<strong>ng</strong> na<strong>sa</strong> ganito<strong>ng</strong> sitwasyon, maitutulad mo ba a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> opinyon<br />
<strong>sa</strong> naba<strong>ng</strong>git? Bakit/ Bakit hindi?<br />
3. A<strong>ng</strong> pakikipag-komunikasyon <strong>sa</strong> iba ay natural <strong>sa</strong> atin.<br />
Hindi tulad <strong>ng</strong> paghi<strong>ng</strong>a <strong>ng</strong> ha<strong>ng</strong>in, a<strong>ng</strong> pakikipag-komunikasyon ay<br />
na<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong>aila<strong>ng</strong>an <strong>ng</strong> pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>nay. Oo, kaya <strong>ng</strong>a natin makipag-u<strong>sa</strong>p <strong>ng</strong> wala<br />
tayo<strong>ng</strong> gaano<strong>ng</strong> pormal na pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>nay. Subalit, marami<strong>ng</strong> mga tao a<strong>ng</strong> may<br />
kakayahan makipag-komunikasyon <strong>sa</strong> pinaka-epektibo<strong>ng</strong> antas na hindi<br />
man nila inakala<strong>ng</strong> magagawa.<br />
22<br />
Tama ka, maganda <strong>ng</strong>a a<strong>ng</strong><br />
iyo<strong>ng</strong> proyekto. Ngunit<br />
hindi nito nagawa<strong>ng</strong><br />
ipakita ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong><br />
napag-u<strong>sa</strong>pan. Ito ay hindi<br />
gaano naiintindihan.<br />
Tignan mo a<strong>ng</strong> damit na nabili ko. May<br />
kamahalan ito. Ano a<strong>ng</strong> itsura ko?<br />
Ano?<br />
Mas nagmumukha<br />
ka<strong>ng</strong> mataba <strong>sa</strong><br />
damit mo.
Subukan Natin Ito<br />
Ti<strong>ng</strong>nan mo a<strong>ng</strong> mga pahala<strong>ng</strong> na guhit <strong>sa</strong> larawan A at B. Magkapareho ba ito<br />
<strong>ng</strong> haba? Mas mahaba ba a<strong>ng</strong> guhit <strong>sa</strong> larawan A ku<strong>ng</strong> ito ay ikukumpara <strong>sa</strong> larawan<br />
B? O mas mahaba ba a<strong>ng</strong> guhit <strong>sa</strong> larawan B kay<strong>sa</strong> larawan A?<br />
Ku<strong>ng</strong> sina<strong>sa</strong>bi mo na a<strong>ng</strong> mga linya <strong>sa</strong> dalawa<strong>ng</strong> larawan ay magkapareho, tama<br />
ka. Ngunit, <strong>sa</strong> una<strong>ng</strong> pagti<strong>ng</strong>in, a<strong>ng</strong> guhit <strong>sa</strong> larawan A ay mukha<strong>ng</strong> higit na mahaba<br />
ku<strong>ng</strong> ikukumpara <strong>sa</strong> larawan B. Ito ay dahilan <strong>sa</strong> mga arrow.<br />
Paano natin ito maihahambi<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> komunikasyon?<br />
A<strong>ng</strong> mga pananaw ay tumutukoy <strong>sa</strong> ati<strong>ng</strong> mga palagay <strong>sa</strong> tao at bagay. A<strong>ng</strong><br />
iyo<strong>ng</strong> pananaw <strong>sa</strong> mga linya ay may pagkakatulad <strong>sa</strong> ku<strong>ng</strong> papaano mo nakikita a<strong>ng</strong><br />
tao. Mayroo<strong>ng</strong> mga bagay na pumipigil <strong>sa</strong> atin upa<strong>ng</strong> malaman natin a<strong>ng</strong><br />
katotohanan tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> tao. A<strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> bagay ay nakagugulo <strong>sa</strong> atin at nagdudulot <strong>ng</strong><br />
pagkakaroon <strong>ng</strong> mali<strong>ng</strong> pananaw. Dahil dito, nauuwi tayo <strong>sa</strong> pagkakaroon <strong>ng</strong><br />
negatibo<strong>ng</strong> pakikipag-ugnayan <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> tao. Mahalaga<strong>ng</strong> malaman a<strong>ng</strong> tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong><br />
ila<strong>ng</strong> pagkakamali <strong>sa</strong> pananaw.<br />
Alamin Natin<br />
A B<br />
Alamin natin a<strong>ng</strong> mga kadala<strong>sa</strong><strong>ng</strong> pagkakamali <strong>sa</strong> pananaw.<br />
1. Maaari ka<strong>ng</strong> maimpluwensiyahan <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> madali<strong>ng</strong> nakikita at<br />
naiintindihan.<br />
Kadala<strong>sa</strong>n ay napapansin natin a<strong>ng</strong> madali<strong>ng</strong> makapukaw <strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong><br />
atensiyon. Tiniti<strong>ng</strong>nan lama<strong>ng</strong> natin a<strong>ng</strong> kita<strong>ng</strong>-kita na. A<strong>ng</strong> problema<br />
min<strong>sa</strong>n ay a<strong>ng</strong> kita<strong>ng</strong>-kita na ay hindi naman mahalaga.<br />
23
Pag-aralan ito.<br />
Naiinis talaga ako <strong>sa</strong><br />
aki<strong>ng</strong> boss Hindi ako<br />
nababayaran na<strong>ng</strong><br />
husto at ni wala<strong>ng</strong><br />
paga<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tumaas a<strong>ng</strong><br />
suweldo ko.<br />
Napag-aralan ba<strong>ng</strong> mabuti <strong>ng</strong> lalaki a<strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong> problema? Bakit/Bakit hindi?<br />
Haba<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> boss a<strong>ng</strong> malinaw na dapat sisihin, maaari<strong>ng</strong> mayroon pa<strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong><br />
dahilan ku<strong>ng</strong> bakit mababa a<strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong> suweldo. Maaari<strong>ng</strong> kabila<strong>ng</strong> rito a<strong>ng</strong><br />
kabuua<strong>ng</strong> sitwasyo<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>-ekonomiya at a<strong>ng</strong> mga panuntunan <strong>ng</strong> kompanya. A<strong>ng</strong><br />
mga bagay na ito ay hindi na kontrolado <strong>ng</strong> boss.<br />
Kaya’t kinakaila<strong>ng</strong>an <strong>ng</strong> lalaki na muna a<strong>ng</strong> katotohanan bago gumawa <strong>ng</strong><br />
konklusyon.<br />
2. Maaari<strong>ng</strong> pina<strong>ng</strong>hahawakan mo pa a<strong>ng</strong> una mo<strong>ng</strong> pagkakakilala o<br />
impresyon.<br />
A<strong>ng</strong> ka<strong>sa</strong>biha<strong>ng</strong>, “A<strong>ng</strong> una<strong>ng</strong> pagkakakilala ay tumatagal” ay kadala<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
totoo, <strong>ng</strong>unit hindi palagi. Dapat mo<strong>ng</strong> tandaan na hindi tayo dapat<br />
maghusga <strong>ng</strong> sinuman.<br />
Kilala mo ba a<strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong><br />
bago<strong>ng</strong> kapitbahay na si<br />
Raul Fernandez?<br />
24<br />
Oo, Aleta, Kilala ko siya.<br />
Mukha<strong>ng</strong> mabait siya <strong>sa</strong> una,<br />
pero maniwala ka <strong>sa</strong> akin,<br />
kunwari la<strong>ng</strong> iyon.
Ku<strong>ng</strong> ikaw si Aleta, maniniwala ka ba kaagad <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> kaibigan?<br />
Hindi dapat. A<strong>ng</strong> inyo<strong>ng</strong> bago<strong>ng</strong> kaibigan ay marahil nagbago na mula na<strong>ng</strong> una<br />
siya<strong>ng</strong> makilala <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> kaibigan o kaya nama’y hindi makataru<strong>ng</strong>an a<strong>ng</strong><br />
paghuhusga <strong>ng</strong> kaibigan mo. Kahit husto o hindi a<strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong> paghuhusga, maaari<strong>ng</strong><br />
maimpluwensiyan niya ku<strong>ng</strong> papaano ka tutugon <strong>sa</strong> inyo<strong>ng</strong> kapitbahay. Maaari ka<strong>ng</strong><br />
maghanap <strong>ng</strong> kakula<strong>ng</strong>an niya at malama<strong>ng</strong> makahanap ka <strong>ng</strong> ilan ayon <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong><br />
inaa<strong>sa</strong>han.<br />
Ano a<strong>ng</strong> gagawin mo kapag sinabi ito <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> kaibigan tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> bago<strong>ng</strong><br />
ninyo<strong>ng</strong> ka-bara<strong>ng</strong>ay?<br />
Kapag sinabi <strong>sa</strong> akin ito <strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> kaibigan, magkakaroon ako <strong>ng</strong> bukas na pagiisip.<br />
Nanaisin ko<strong>ng</strong> ibahin a<strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> opinyon haba<strong>ng</strong> pinatutunayan <strong>ng</strong> mga<br />
pa<strong>ng</strong>yayari na ako’y mali.<br />
3. Katulad <strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> tao, maaari<strong>ng</strong> suma<strong>ng</strong>-ayo<strong>ng</strong> ka <strong>sa</strong> mga negatibo<strong>ng</strong><br />
palagay.<br />
Ayon <strong>sa</strong> pananaliksik, kapag alam <strong>ng</strong> mga tao a<strong>ng</strong> positibo at<br />
negatibo<strong>ng</strong> bagay tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tao, mas nakatutok sila <strong>sa</strong> mga<br />
negatibo<strong>ng</strong> kata<strong>ng</strong>ian nito.<br />
Min<strong>sa</strong>n, a<strong>ng</strong> ganito<strong>ng</strong> ugali ay may katuturan. Kapag a<strong>ng</strong> mga<br />
negatibo<strong>ng</strong> kata<strong>ng</strong>ian ay malinaw na mas nakahihigit kay<strong>sa</strong> <strong>sa</strong> mga<br />
positibo, kaila<strong>ng</strong>an ay huwag ito<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong>wala<strong>ng</strong>-bahala. Subalit kadala<strong>sa</strong>n ay<br />
mas binibigya<strong>ng</strong>-pansin natin a<strong>ng</strong> mga negatibo<strong>ng</strong> kata<strong>ng</strong>ian kay<strong>sa</strong> mga<br />
positibo.<br />
Ba<strong>sa</strong>hin a<strong>ng</strong> pag-uu<strong>sa</strong>p <strong>sa</strong> ibaba. Sa palagay mo ba’y madali<strong>ng</strong><br />
magkaroon <strong>ng</strong> mabuti<strong>ng</strong> pakikipag-ugnayan <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> tao si Grace? Bakit/<br />
Bakit hindi?<br />
25<br />
Mukha<strong>ng</strong> siya<strong>ng</strong> mabait<br />
pero baka kunwari la<strong>ng</strong>.
Hindi talaga ako makahanap<br />
<strong>ng</strong> mabuti<strong>ng</strong> mga kaibigan.<br />
Ano<strong>ng</strong> ibig mo<strong>ng</strong><br />
<strong>sa</strong>bihin<br />
Subukan Natin Ito<br />
Sa dinami-rami <strong>ng</strong> mga bagay na nakapagpapagawa <strong>sa</strong> atin <strong>ng</strong> mali<strong>ng</strong> pananaw,<br />
hindi nakakagulat na kadala<strong>sa</strong><strong>ng</strong> makagawa tayo <strong>ng</strong> mali<strong>ng</strong> palagay kapag<br />
sinusubukan nati<strong>ng</strong> bigyan <strong>ng</strong> katuturan a<strong>ng</strong> mga gawi <strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> tao. Subukan a<strong>ng</strong><br />
gawai<strong>ng</strong> ito upa<strong>ng</strong> makadagdag <strong>sa</strong> iyo <strong>ng</strong> kakayaha<strong>ng</strong> magbigay na<strong>ng</strong> mas tama<strong>ng</strong><br />
pakahulugan <strong>sa</strong> gawi <strong>ng</strong> iba.<br />
1. Magtukoy <strong>ng</strong> pinakabago<strong>ng</strong> ginawa <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> kaibigan o kapamilya na<br />
kinaiini<strong>sa</strong>n mo.<br />
_____________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
2. Magbigay <strong>ng</strong> dalawa<strong>ng</strong> posible<strong>ng</strong> dahilan ku<strong>ng</strong> bakit kumilos a<strong>ng</strong> kaibigan<br />
o kapamilya mo <strong>ng</strong> ganoon.<br />
____________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
3. Itano<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> kaibigan o kapamilya ku<strong>ng</strong> ano <strong>sa</strong> mga pakahulugan mo<br />
a<strong>ng</strong> tama. Sa paraa<strong>ng</strong> ito ay mabibigyan mo siya <strong>ng</strong> pagkakatao<strong>ng</strong><br />
maipaliwanag a<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>yayari.<br />
_________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________<br />
26<br />
A<strong>ng</strong> ilan <strong>sa</strong> mga tao<strong>ng</strong> nakikilala ko<br />
ay masyado<strong>ng</strong> mahiyain, masyado<strong>ng</strong><br />
pala-kaibigan, hindi matatalino, o<br />
kaya’y may kakaiba<strong>ng</strong> pagpapatawa.<br />
Marahil ay naghahanap ka <strong>ng</strong><br />
perpekto<strong>ng</strong> tao. Mukha<strong>ng</strong> hindi<br />
ka makakahanap <strong>ng</strong> ganyan.
Ba<strong>sa</strong>hin Natin Ito<br />
Si Lino ay mahirap <strong>ng</strong>unit mayroon siya<strong>ng</strong> mayayama<strong>ng</strong> kaibigan. I<strong>sa</strong><strong>ng</strong> araw,<br />
naimbitahan siya <strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong> mga kaibigan . . .<br />
Bert, <strong>sa</strong>ma ka. Lalabas tayo<br />
mamaya<strong>ng</strong> gabi.<br />
O, palagi na la<strong>ng</strong> may dahilan.<br />
Pasensiya<br />
ka na hindi<br />
ako pwede<br />
Pasensiya<br />
ka na, pare,<br />
hindi ako<br />
pwede<br />
Anu-ano a<strong>ng</strong> mga maaari<strong>ng</strong> dahilan ni Bert ku<strong>ng</strong> bakit hindi siya sumama <strong>sa</strong><br />
kanya<strong>ng</strong> mga kaibigan. Isulat a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>got <strong>sa</strong> ibaba.<br />
______________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________<br />
Mayroo<strong>ng</strong> mga posible<strong>ng</strong> dahilan ku<strong>ng</strong> bakit ayaw ni Bert sumama <strong>sa</strong> kanya<strong>ng</strong><br />
mga kaibigan.<br />
1. Kaila<strong>ng</strong>an niya<strong>ng</strong> mag-aral upa<strong>ng</strong> hindi niya mawala a<strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong><br />
scholarship.<br />
2. Wala siya<strong>ng</strong> pera at nahihiya siya<strong>ng</strong> wala<strong>ng</strong> maibahagi <strong>sa</strong> kanya<strong>ng</strong> mga<br />
kaibigan.<br />
27<br />
Bakit hindi?<br />
Kaila<strong>ng</strong>an ko<strong>ng</strong><br />
mag-aral.<br />
Huwag mo<strong>ng</strong> alalahanin a<strong>ng</strong><br />
pera. Ako a<strong>ng</strong> manlilibre<br />
Hindi iyon, pare. Sa susunod na<br />
la<strong>ng</strong> ako <strong>sa</strong><strong>sa</strong>ma <strong>sa</strong>’yo.
Alamin Natin<br />
A<strong>ng</strong> empathy ay a<strong>ng</strong> kakayaha<strong>ng</strong> ti<strong>ng</strong>nan a<strong>ng</strong> bagay mula <strong>sa</strong> pani<strong>ng</strong>in <strong>ng</strong><br />
iba<strong>ng</strong> tao. Kapag galit a<strong>ng</strong> dalawa<strong>ng</strong> tao <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong>’t i<strong>sa</strong>, malimit ay hindi nila nakikita<br />
a<strong>ng</strong> kanya-kanya<strong>ng</strong> pananaw. Nakikita lama<strong>ng</strong> nila a<strong>ng</strong> kani-kanila<strong>ng</strong> dahilan. A<strong>ng</strong><br />
paglalagay <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili <strong>sa</strong> lugar <strong>ng</strong> iba ay a<strong>ng</strong> pag-uunawa <strong>sa</strong> kanya<strong>ng</strong> pananaw. A<strong>ng</strong><br />
pa<strong>ng</strong>-uunawa<strong>ng</strong> ito ay na<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong>aila<strong>ng</strong>an <strong>ng</strong> pagtigil <strong>sa</strong> paghuhusga, paghihiwalay <strong>ng</strong><br />
<strong>sa</strong>rili mo<strong>ng</strong> opinyon at <strong>ng</strong> <strong>sa</strong> iba.<br />
Papaano ka makaka-empathize <strong>sa</strong> iba?<br />
1. <stro<strong>ng</strong>>Pagkakaroon</stro<strong>ng</strong>> <strong>ng</strong> bukas na pag-iisip<br />
Ito ay na<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong>aila<strong>ng</strong>an <strong>ng</strong> paghihiwalay <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili mo<strong>ng</strong> pagpapahalaga,<br />
paniniwala at pag-uugali at pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>ala<strong>ng</strong>-ala<strong>ng</strong> <strong>ng</strong> <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> tao. Ngunit a<strong>ng</strong><br />
pag-uunawa <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> tao ay hindi naman na<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong>ahuluga<strong>ng</strong> pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong><strong>ng</strong>-ayon<br />
<strong>sa</strong> kanila.<br />
2. <stro<strong>ng</strong>>Pagkakaroon</stro<strong>ng</strong>> <strong>ng</strong> imahinasyon<br />
Kaila<strong>ng</strong>an mo rin <strong>ng</strong> malinaw na imahinasyon upa<strong>ng</strong> makita a<strong>ng</strong> isipan<br />
at damdamin <strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> tao.<br />
3. <stro<strong>ng</strong>>Pagkakaroon</stro<strong>ng</strong>> <strong>ng</strong> pananagutan<br />
Ka<strong>sa</strong>ma a<strong>ng</strong> pagigi<strong>ng</strong> empathic <strong>ng</strong> pagharap <strong>sa</strong> marami<strong>ng</strong> hamon. Sa<br />
oras na mapagpasiyaha<strong>ng</strong> magi<strong>ng</strong> empathic, hindi ka na lama<strong>ng</strong> basta<br />
makakahinto.<br />
Panoorin Natin Ito<br />
Panoorin a<strong>ng</strong> karagdaga<strong>ng</strong> video <strong>ng</strong> modyul na ito. Ito ay tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
pamilya na lumipat <strong>sa</strong> probinsiya mula <strong>sa</strong> Maynila. Ipakikita nito a<strong>ng</strong> kahalagahan<br />
<strong>ng</strong> mabuti<strong>ng</strong> pakikipag-ugnayan <strong>sa</strong> iba at ku<strong>ng</strong> papaano ito ginagawa.<br />
Panoorin mo na a<strong>ng</strong> video.<br />
28
Alamin Natin<br />
Ipinakita <strong>ng</strong> video a<strong>ng</strong> mga kata<strong>ng</strong>ian na mahalaga <strong>sa</strong> pagkakaroon <strong>ng</strong> mabuti<strong>ng</strong><br />
pakikipag-ugnayan <strong>sa</strong> iba. Pag-u<strong>sa</strong>pan natin ito na<strong>ng</strong> detalyado.<br />
Pagigi<strong>ng</strong> Pala-kaibigan –<br />
pagsisikap na makipagkilala at magi<strong>ng</strong><br />
mabait <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> tao<br />
Mayroon respeto – pag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>ala<strong>ng</strong>ala<strong>ng</strong><br />
<strong>sa</strong> mga mararamdaman <strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong><br />
tao tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> mga ginagawa<br />
Pagpapaubaya o Pag-unawa –<br />
kakayahan na intindihin at ta<strong>ng</strong>gapin a<strong>ng</strong><br />
kahinaan <strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> mga tao<br />
29<br />
Ako si Joan. Dito ka rin ba <strong>sa</strong> klase<strong>ng</strong> ito?<br />
Oo. Ako naman si Eva.<br />
Kaila<strong>ng</strong>an ko na<strong>ng</strong> umalis,<br />
ayaw ko<strong>ng</strong> mahuli.<br />
Hihintayin ako ni Ric. Ayaw ko<br />
siya<strong>ng</strong> maghintay <strong>ng</strong> matagal.<br />
Bakit naman<br />
hindi?<br />
Kaibigan ko pa rin siya kahit na<br />
nakakairita siya pamin<strong>sa</strong>n-min<strong>sa</strong>n.
Kakayaha<strong>ng</strong> lutasin a<strong>ng</strong> mga dipagkakaunawaan<br />
– kakayahan pag-u<strong>sa</strong>pan<br />
a<strong>ng</strong> mga bagay o ayusin a<strong>ng</strong> mga dipagkakaunawan<br />
<strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> mga tao<br />
Copi<strong>ng</strong> skills/Kakayaha<strong>ng</strong> makaya<br />
a<strong>ng</strong> mahihirap na bagay – kakayaha<strong>ng</strong><br />
paki<strong>sa</strong>mahan a<strong>ng</strong> iba’t iba<strong>ng</strong> tao at ayusin<br />
a<strong>ng</strong> sitwasyon<br />
Alamin Natin a<strong>ng</strong> Iyo<strong>ng</strong> mga Natutuhan<br />
Sagutan a<strong>ng</strong> mga tano<strong>ng</strong>.<br />
1. Ano a<strong>ng</strong> hindi gusto ni Christy <strong>sa</strong> pagtira at pagtatrabaho <strong>sa</strong> barrio?<br />
__________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________________<br />
2. Paano nagawa ni Christy na pakitu<strong>ng</strong>uhan a<strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong> mga ka<strong>sa</strong>ma<strong>ng</strong> guro<br />
at mga kapitbahay?<br />
_______________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________________<br />
3. Paano nagawa <strong>ng</strong> a<strong>sa</strong>wa at anak ni Christy na pakitu<strong>ng</strong>uhan a<strong>ng</strong> mga tao <strong>sa</strong><br />
barrio?<br />
________________________________________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
30<br />
Pasensya ka na kagabi. Hindi ko<br />
sina<strong>sa</strong>dya<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>bihin a<strong>ng</strong> na<strong>sa</strong>bi ko.<br />
Okey la<strong>ng</strong>, naiintindihan ko.<br />
Sinusibukan ko magi<strong>ng</strong><br />
bahagi <strong>ng</strong> grupo.
4. Sa huli, paano nagawa ni Christy na magkaroon <strong>ng</strong> maganda<strong>ng</strong> relasyon <strong>sa</strong><br />
kanya<strong>ng</strong> mga ka<strong>sa</strong>ma<strong>ng</strong> guro at mga kapitbahay?<br />
___________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
Ihambi<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>got <strong>sa</strong> Batayan <strong>sa</strong> Pagwawasto <strong>sa</strong> pahina 35.<br />
Nakuha mo ba a<strong>ng</strong> mga tama<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>got? Ku<strong>ng</strong> hindi, panoorin mo muli a<strong>ng</strong> video.<br />
Tandaan Natin<br />
♦ Dapat mo<strong>ng</strong> isipin na upa<strong>ng</strong> magkaroon <strong>ng</strong> maganda<strong>ng</strong> relasyon <strong>sa</strong> iba,<br />
kaila<strong>ng</strong>an mo<strong>ng</strong> magi<strong>ng</strong> palakaibigan, magkaroon <strong>ng</strong> respeto <strong>sa</strong> iba,<br />
mapag-paubaya, handa<strong>ng</strong> lutasin a<strong>ng</strong> mga di-pagkakaunawan <strong>sa</strong> iba at<br />
handa<strong>ng</strong> kayanin a<strong>ng</strong> mahihirap na bagay.<br />
Ibuod Natin<br />
A<strong>ng</strong> modyul na ito ay nag<strong>sa</strong><strong>sa</strong>bi<strong>ng</strong>:<br />
♦ A<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> pan<strong>sa</strong>rili<strong>ng</strong> konsepto ay a<strong>ng</strong> pananaw mo <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili.<br />
♦ A<strong>ng</strong> tao<strong>ng</strong> mayroo<strong>ng</strong> positibo<strong>ng</strong> pan<strong>sa</strong>rili<strong>ng</strong> konsepto ay:<br />
— may pagta<strong>ng</strong>gap <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili;<br />
–– mayroo<strong>ng</strong> paniniwala <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili; at<br />
–– may kasiguruhan.<br />
♦ A<strong>ng</strong> pagpapahayag <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili ay a<strong>ng</strong> pagpapaalam <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga<br />
nararamdaman at pag-iisip <strong>sa</strong> iba.<br />
♦ A<strong>ng</strong> komunikasyon ay maaari<strong>ng</strong> sina<strong>sa</strong>dya at di-sina<strong>sa</strong>dya.<br />
♦ Imposible<strong>ng</strong> hindi ka makipag-komunika <strong>sa</strong> iba.<br />
♦ A<strong>ng</strong> komunikasyon ay hindi maaari<strong>ng</strong> mabawi muli o mabago.<br />
♦ Hindi palagi<strong>ng</strong> nakakaganda a<strong>ng</strong> marami<strong>ng</strong> komunikasyon.<br />
♦ Hindi malulutas <strong>ng</strong> komunika a<strong>ng</strong> lahat <strong>ng</strong> problema.<br />
♦ A<strong>ng</strong> pakikipag-komunikasyon <strong>sa</strong> iba ay natural <strong>sa</strong> lahat <strong>ng</strong> tao.<br />
♦ A<strong>ng</strong> persepsyon ay a<strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong> una<strong>ng</strong> pagkakakilala <strong>sa</strong> mga tao at bagay.<br />
31
♦ A<strong>ng</strong> mga pa<strong>ng</strong>karaniwa<strong>ng</strong> pagkakamali na nagagawa <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> tao tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong><br />
kanya<strong>ng</strong> pananaw <strong>sa</strong> iba ay:<br />
–– a<strong>ng</strong> impluwensya <strong>ng</strong> ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> agad-agad nakikita o naiintindihan;<br />
–– a<strong>ng</strong> paniniwala <strong>sa</strong> una<strong>ng</strong> pagkakakilala; at<br />
–– a<strong>ng</strong> pagpabor <strong>sa</strong> mga negatibo<strong>ng</strong> pananaw na<strong>ng</strong> namamalayan o dinamamalayan.<br />
♦ A<strong>ng</strong> empathy ay a<strong>ng</strong> abilidad na intindihin a<strong>ng</strong> pananaw <strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> tao.<br />
♦ Upa<strong>ng</strong> maintindihan a<strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> tao, dapat ay kaya mo<strong>ng</strong>:<br />
–– magkaroon <strong>ng</strong> bukas na isip;<br />
–– magi<strong>ng</strong> malikhain; at<br />
–– magkaroon <strong>ng</strong> pananagutan.<br />
♦ Upa<strong>ng</strong> magkaroon <strong>ng</strong> maganda<strong>ng</strong> relasyon <strong>sa</strong> iba, dapat ay kaya mo<strong>ng</strong>:<br />
–– magi<strong>ng</strong> palakaibigan;<br />
–– magi<strong>ng</strong> magala<strong>ng</strong>;<br />
–– mapaubaya;<br />
–– lutasin a<strong>ng</strong> mga di-pagkakaunawan; at<br />
–– kayanin a<strong>ng</strong> mahihirap na bagay.<br />
Anu-ano a<strong>ng</strong> mga Natutuhan Mo?<br />
Bilugan mo a<strong>ng</strong> titik <strong>ng</strong> tama<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>got <strong>sa</strong> mga sumusunod:<br />
1. A<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> konsepto <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili ay tumutukoy <strong>sa</strong> ____________________.<br />
a. pananaw <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga kamag-anak <strong>sa</strong> iyo<br />
b. pananaw <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga kapamilya <strong>sa</strong> iyo<br />
c. pananaw mo <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili<br />
d. pananaw mo <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> pamilya at mga kamag-anak<br />
2. A<strong>ng</strong> tao<strong>ng</strong> mayroo<strong>ng</strong> malusog na konsepto <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili<br />
ay____________________.<br />
a. tinata<strong>ng</strong>gap a<strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong> mga kahinaan<br />
b. tinata<strong>ng</strong>gap a<strong>ng</strong> kahinaan <strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> mga tao<br />
c. naniniwala <strong>sa</strong> kanya<strong>ng</strong> mga kaibigan<br />
d. ipinagmamalaki a<strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong> pamilya<br />
32
3. Alin <strong>sa</strong> mga sumusunod ay kata<strong>ng</strong>ia<strong>ng</strong> panlipunan?<br />
a. pagigi<strong>ng</strong> palakaibigan<br />
b. pagigi<strong>ng</strong> dalubha<strong>sa</strong> <strong>sa</strong> matematika<br />
c. pagigi<strong>ng</strong> palaba<strong>sa</strong> <strong>ng</strong> libro<br />
d. pagigi<strong>ng</strong> manlalaro <strong>ng</strong> basketbol<br />
4. Alin <strong>sa</strong> mga sumusunod na pa<strong>ng</strong>u<strong>ng</strong>u<strong>sa</strong>p tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> papapahayag <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili<br />
a<strong>ng</strong> hindi totoo?<br />
a. Dapat mo<strong>ng</strong> ihayag a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili anuma<strong>ng</strong> oras mo gustuhin.<br />
b. Dapat mo<strong>ng</strong> alamin at intindihin a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga nararamdaman bago mo<br />
ito ipamahagi <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> tao.<br />
c. Dapat mo<strong>ng</strong> ipamahagi <strong>sa</strong> iba ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> nararamdaman.<br />
d. Wala <strong>sa</strong> mga <strong>sa</strong>got na naibigay<br />
5. A<strong>ng</strong> pagpapahayag <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili ay makakatulo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> atin na<br />
____________________.<br />
a. alamin a<strong>ng</strong> mga negatibo<strong>ng</strong> kaugalian <strong>ng</strong> mga tao<br />
b. magkaroon <strong>ng</strong> maganda<strong>ng</strong> relasyon <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> tao<br />
c. ipamahagi a<strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong> naiisip at nararamdaman <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> tao<br />
d. intindihin a<strong>ng</strong> nararamdaman <strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> mga tao<br />
6. Alin <strong>sa</strong> mga sumusunod na pa<strong>ng</strong>u<strong>ng</strong>u<strong>sa</strong>p tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> komunikasyon a<strong>ng</strong><br />
totoo?<br />
a. Hindi mo maaari<strong>ng</strong> mabawi a<strong>ng</strong> komunikasyon.<br />
b. A<strong>ng</strong> pakikipag-komunika na<strong>ng</strong> madalas a<strong>ng</strong> pinakamabuti<strong>ng</strong> gawin<br />
c. Nalulutas <strong>ng</strong> komunikasiyon a<strong>ng</strong> lahat <strong>ng</strong> problema<br />
d. A<strong>ng</strong> pakikipagkomunika <strong>sa</strong> iba ay natural <strong>sa</strong> karamihan<br />
7. A<strong>ng</strong> pakikipag-komunika ay maari<strong>ng</strong> di-sina<strong>sa</strong>dya ku<strong>ng</strong> _____________.<br />
a. a<strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong> mga kilos ay mas marami<strong>ng</strong> na<strong>sa</strong><strong>sa</strong>bi kay<strong>sa</strong> ati<strong>ng</strong> pakikipagkomunikasyon<br />
b. tayo ay may na<strong>sa</strong><strong>sa</strong>bi na ‘di natin sina<strong>sa</strong>dya<br />
c. nadudulas a<strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong> dila pamin<strong>sa</strong>n-min<strong>sa</strong>n<br />
d. lahat <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>got na naibigay<br />
33
8. Ku<strong>ng</strong> ikaw ay nakikitu<strong>ng</strong>o <strong>sa</strong> iba, dapat ay kaya mo<strong>ng</strong> _______________.<br />
a. pagbasehan a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> una<strong>ng</strong> pananaw<br />
b. pagtutukan a<strong>ng</strong> mga negatibo<strong>ng</strong> kaugalian <strong>ng</strong> mga tao<strong>ng</strong> ito<br />
c. alamin a<strong>ng</strong> katotohanan tu<strong>ng</strong>kol <strong>sa</strong> mga tao<strong>ng</strong> ito bago mo sila husgahan<br />
d. lahat <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>got na naibigay<br />
9. A<strong>ng</strong> ibig <strong>sa</strong>bihin <strong>ng</strong> empathy ay __________________________.<br />
a. pag-unawa <strong>sa</strong> pananaw <strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> tao<br />
b. hili<strong>ng</strong>in <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> tao na ti<strong>ng</strong>nan a<strong>ng</strong> mga bagay <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili<strong>ng</strong> mo<strong>ng</strong> pananaw<br />
c. pagmamala<strong>sa</strong>kit <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> malu<strong>ng</strong>kot na kaibigan<br />
d. wala <strong>sa</strong> mga <strong>sa</strong>got na naibigay<br />
10. Ku<strong>ng</strong> nais mo<strong>ng</strong> mapabuti a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> kakayaha<strong>ng</strong> makipag-komunika at<br />
maki-<strong>sa</strong>lamuha <strong>sa</strong> iba, dapat ay kaya mo<strong>ng</strong> _____________________.<br />
a. alamin a<strong>ng</strong> nais mo<strong>ng</strong> matamo<br />
b. mag-en<strong>sa</strong>yo ka<strong>sa</strong>ma a<strong>ng</strong> kaibigan<br />
c. subukan ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> natutuhan mo <strong>sa</strong> buhay<br />
d. wala <strong>sa</strong> mga <strong>sa</strong>got na naibigay<br />
Ihambi<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga <strong>sa</strong>got <strong>sa</strong> Batayan <strong>sa</strong> Pagwawasto <strong>sa</strong> pahina 36.<br />
Ku<strong>ng</strong> ilan a<strong>ng</strong> nakuha mo<strong>ng</strong> tama ay:<br />
8–10 Magali<strong>ng</strong>! Marami ka<strong>ng</strong> natutuhan <strong>sa</strong> modyul. Maaari mo na<strong>ng</strong><br />
simulan a<strong>ng</strong> susunod na modyul.<br />
6–7 Mabuti! Siguraduhin mo la<strong>ng</strong> na mabalikan mo a<strong>ng</strong> mga tano<strong>ng</strong> ku<strong>ng</strong><br />
<strong>sa</strong>an ka nagkamali.<br />
0–5 Ba<strong>sa</strong>hin mo muli a<strong>ng</strong> modyul.<br />
34
Batayan <strong>sa</strong> Pagwawasto<br />
A. Anu-ano na a<strong>ng</strong> Alam Mo? (pahina 2)<br />
1. M A<strong>ng</strong> konsepto <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili ay tumutukoy <strong>sa</strong> ku<strong>ng</strong> paano mo tiniti<strong>ng</strong>nan<br />
a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili.<br />
2. M A<strong>ng</strong> konsepto <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili ay may kinalaman <strong>sa</strong> iba’t-iba<strong>ng</strong> marami<strong>ng</strong><br />
dahilan, ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> iniisip a<strong>ng</strong> pinakamahalaga.<br />
3. M Dapat mo muna<strong>ng</strong> ta<strong>ng</strong>gapin a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili bago mo mata<strong>ng</strong>gap <strong>ng</strong><br />
iba<strong>ng</strong> tao.<br />
4. T A<strong>ng</strong> uma<strong>sa</strong> <strong>ng</strong> labis <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili ay maaari<strong>ng</strong> mauwi <strong>sa</strong><br />
kalu<strong>ng</strong>kutan at pagkabigo.<br />
5. M A<strong>ng</strong> pananaw natin <strong>sa</strong> ati<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili ay hindi pareho <strong>sa</strong> ku<strong>ng</strong> paano tayo<br />
nakikilala <strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> tao.<br />
6. T A<strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong> pananaw ay tumutukoy <strong>sa</strong> ku<strong>ng</strong> paano nakikita <strong>ng</strong> mga tao<br />
a<strong>ng</strong> lahat <strong>ng</strong> bagay <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong> kapaligiran.<br />
7. M A<strong>ng</strong> pagpapahayag <strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili ay dapat ginagawa <strong>sa</strong> tama<strong>ng</strong> lugar at <strong>sa</strong><br />
tama<strong>ng</strong> panahon.<br />
8. M A<strong>ng</strong> komunikasyon ay maaari<strong>ng</strong> magi<strong>ng</strong> sina<strong>sa</strong>dya at di-sina<strong>sa</strong>dya.<br />
9. T A<strong>ng</strong> empathy ay tumutukoy <strong>sa</strong> kakayaha<strong>ng</strong> intindihin a<strong>ng</strong> mga bagay<br />
mula <strong>sa</strong> pananaw <strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> tao.<br />
10. T Higit mo<strong>ng</strong> maiintindihan a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili ku<strong>ng</strong> <strong>sa</strong><strong>sa</strong>bihin mo <strong>sa</strong> iba<br />
a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> naiisip at nararamdaman.<br />
B. Aralin 3<br />
Alamin Natin a<strong>ng</strong> Iyo<strong>ng</strong> mga Natutuhan (pp.30–31)<br />
1. Ayaw tumira ni Christy <strong>sa</strong> barrio dahil na<strong>sa</strong>nay siya at a<strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong><br />
pamilya <strong>sa</strong> paninirahan <strong>sa</strong> siyudad. Nararamdaman niya na higit siya<strong>ng</strong><br />
“nakatataas” <strong>sa</strong> mga tao doon. Ito a<strong>ng</strong> dahilan ku<strong>ng</strong> bakit ayaw niya<strong>ng</strong><br />
maki<strong>sa</strong>lamuha <strong>sa</strong> mga tao <strong>sa</strong> barrio.<br />
2. Sa simula, naiila<strong>ng</strong> si Christy. Hindi niya gaano<strong>ng</strong> kinakau<strong>sa</strong>p a<strong>ng</strong><br />
kanya<strong>ng</strong> mga ka<strong>sa</strong>ma<strong>ng</strong> guro at kapitbahay. Iniiwa<strong>sa</strong>n niya<strong>ng</strong><br />
maki<strong>sa</strong>lamuha <strong>sa</strong> kanila.<br />
3. Sa kabila<strong>ng</strong> banda, a<strong>ng</strong> a<strong>sa</strong>wa at anak ni Christy ay nagkaroon <strong>ng</strong><br />
maganda<strong>ng</strong> relasyon <strong>sa</strong> iba dahil sila ay palakaibigan. Si Bimbo ay<br />
nagawa<strong>ng</strong> makipaglaro at makipag-kaibigan <strong>sa</strong> mga bata <strong>sa</strong> barrio<br />
<strong>sa</strong>mantala<strong>ng</strong> si Ramon naman ay na<strong>ng</strong>gagamot <strong>ng</strong> mga tao<strong>ng</strong> may <strong>sa</strong>kit.<br />
4. Sa huli, nagsimula si Christy na makipagkaibigan <strong>sa</strong> mga tao <strong>sa</strong> paligid<br />
niya. Nakipag-u<strong>sa</strong>p at nakipag-kaibigan siya <strong>sa</strong> mga tao. Sumali rin siya<br />
<strong>sa</strong> mga gawain <strong>ng</strong> komunidad at mga programa<strong>ng</strong> pa<strong>ng</strong>kaularan <strong>ng</strong><br />
paaralan.<br />
35
C. Anu-ano a<strong>ng</strong> mga Natutuhan Mo? (pp. 32–34)<br />
1. (c) A<strong>ng</strong> konsepto <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili ay tumutukoy <strong>sa</strong> pananaw mo <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili.<br />
2. (a) A<strong>ng</strong> pagta<strong>ng</strong>gap <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili at a<strong>ng</strong> pagkilala mo <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili ay<br />
na<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong>ahulugan na mayroon ka<strong>ng</strong> malusog na konsepto <strong>sa</strong> <strong>sa</strong>rili.<br />
3. (a) A<strong>ng</strong> pagigi<strong>ng</strong> “palakaibigan” ay i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> kaugalia<strong>ng</strong> panlipunan dahil ito<br />
ay may kinalaman <strong>sa</strong> pakikitu<strong>ng</strong>o mo <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> mga tao.<br />
4. (a) A<strong>ng</strong> pagpapahayag <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili (self-disclosure) ay dapat<br />
ginagawa <strong>sa</strong> tama<strong>ng</strong> lugar at tama<strong>ng</strong> oras.<br />
5. (b) Ku<strong>ng</strong> <strong>sa</strong><strong>sa</strong>bihin mo <strong>sa</strong> iba a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> nararamdaman, malama<strong>ng</strong> ay<br />
<strong>sa</strong><strong>sa</strong>bihin rin nila <strong>sa</strong> iyo a<strong>ng</strong> nararamdaman nila. Ito ay nakakatulo<strong>ng</strong><br />
mapabuti a<strong>ng</strong> relasyon.<br />
6. (a) Hindi mo na mababawi a<strong>ng</strong> anuma<strong>ng</strong> na<strong>sa</strong>bi mo.<br />
7. (d) A<strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong> mga kilos ay gaya <strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong> mga bulo<strong>ng</strong> at pagkadulas <strong>ng</strong><br />
bibig na naririnig <strong>ng</strong> iba ay nagpapahiwatig <strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong> mga<br />
nararamdaman.<br />
8. (c) Hindi mo dapat agad-agara<strong>ng</strong> hinuhusgahan a<strong>ng</strong> mga tao<strong>ng</strong> nakikilala<br />
mo, dapat ay kilalanin mo muna sila na<strong>ng</strong> husto.<br />
9. (a) A<strong>ng</strong> empathy ay tumutukoy <strong>sa</strong> ati<strong>ng</strong> pagti<strong>ng</strong>in <strong>sa</strong> mga bagay mula <strong>sa</strong><br />
pananaw <strong>ng</strong> iba<strong>ng</strong> tao.<br />
10. (a) Dapat ay alam mo ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> dapat mo<strong>ng</strong> baguhin.<br />
Mga Karagdagan<br />
Paano Magkaroon <strong>ng</strong> Maganda<strong>ng</strong> <strong>Relasyon</strong> <strong>sa</strong> <strong>Iba</strong><br />
A<strong>ng</strong> ati<strong>ng</strong> kuwento ay tu<strong>ng</strong>kol kay Christy, i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> guro mula <strong>sa</strong> Maynila na<br />
lumipat <strong>sa</strong> probinsya. A<strong>ng</strong> video<strong>ng</strong> ito ay ipapakita ku<strong>ng</strong> paano siya naghirap na<br />
magkaroon <strong>ng</strong> maganda<strong>ng</strong> relasyon <strong>sa</strong> mga tao <strong>sa</strong> paligid niya.<br />
Mga Tauhan:<br />
Christy I<strong>sa</strong><strong>ng</strong> guro<br />
Ramon A<strong>sa</strong>wa ni Christy<br />
Puno<strong>ng</strong>-guro 1 A<strong>ng</strong> puno<strong>ng</strong>-guro <strong>sa</strong> paaralan na pina<strong>ng</strong>gali<strong>ng</strong>an ni<br />
Christy<br />
Bimbo A<strong>ng</strong> lalaki<strong>ng</strong> anak ni Christy at Ramon<br />
Ka Pepi<strong>ng</strong> I<strong>sa</strong><strong>ng</strong> Karpentero<br />
Sarah at Peter Mga kaibigan ni Bimbo<br />
Li<strong>sa</strong> at Debbie Mga kapitbahay ni Christy<br />
Danny Pasyente ni Ramon<br />
36
Mrs. Padilla<br />
Mrs. Lagman<br />
Mrs. Santos<br />
Mrs. Perez<br />
Bara<strong>ng</strong>ay Captain Pinuno <strong>ng</strong> bara<strong>ng</strong>ay <strong>sa</strong> probinsya ni Christy<br />
Ali<strong>ng</strong> Minda Ka<strong>sa</strong>mahan ni Christy <strong>sa</strong> bara<strong>ng</strong>ay<br />
Puno<strong>ng</strong>-guro 2 A<strong>ng</strong> puno<strong>ng</strong>-guro <strong>sa</strong> paarala<strong>ng</strong> probinsyal<br />
Ito a<strong>ng</strong> kuwento ni Christy…<br />
Mga ka<strong>sa</strong>ma<strong>ng</strong>guro ni Christy<br />
Ako ay dati<strong>ng</strong> nagtuturo <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> mababa<strong>ng</strong> paarala<strong>ng</strong> pampubliko <strong>sa</strong> Maynila.<br />
A<strong>ng</strong> paaralan na pinagtuturuan ko ay kinikilala bila<strong>ng</strong> i<strong>sa</strong> <strong>sa</strong> mga pinakamalaki<strong>ng</strong><br />
paaralan <strong>sa</strong> siyudad. Lima<strong>ng</strong> taon na ako<strong>ng</strong> nagtuturo doon. Ma<strong>sa</strong>ya na ako <strong>sa</strong> mga<br />
na<strong>ng</strong>yayari <strong>sa</strong> akin doon. Pagkatapos ay nakilala ko a<strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> a<strong>sa</strong>wa, si Ramon.<br />
Puno<strong>ng</strong>-guro 1: O, Christy, tuloy ka.<br />
Christy: Gina<strong>ng</strong>, ito na po a<strong>ng</strong> mga grado.<br />
Puno<strong>ng</strong>-guro 1: Salamat. Siya <strong>ng</strong>a pala, ito a<strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> pama<strong>ng</strong>kin, si<br />
Ramon.<br />
Christy: Ikinalulugod ko<strong>ng</strong> makilala ka, Ramon.<br />
Puno<strong>ng</strong>-guro 1: Siya a<strong>ng</strong> namumuno <strong>sa</strong> mga grupo <strong>ng</strong> doktor na<br />
nagbabakuna <strong>sa</strong> mga estudyante.<br />
Christy: Talaga? Ma<strong>sa</strong>ya ako at nakilala kita, Ramon.<br />
Puno<strong>ng</strong>-guro 1: Bakit hindi mo <strong>sa</strong>mahan si Ramon <strong>sa</strong> ati<strong>ng</strong> klinika.<br />
37
Christy: Wala po<strong>ng</strong> problema, maaari na ba tayo<strong>ng</strong> tumuloy?<br />
Ramon: Halika na. Tiya, mauuna na po kami.<br />
Puno<strong>ng</strong>-guro 1: Sige.<br />
Pagkatapos, nagi<strong>ng</strong> malapit kami ni Ramon <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong>’t-i<strong>sa</strong>. Pagkatapos <strong>ng</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
taon na paglabas-labas, kami rin ay nagpaka<strong>sa</strong>l.<br />
Kami ay nagkaroon <strong>ng</strong> anak na lalake. Siya <strong>ng</strong>ayo’y walo<strong>ng</strong> tao<strong>ng</strong> gula<strong>ng</strong>. I<strong>sa</strong><strong>ng</strong><br />
araw, sinabihan ako ni Ramon na kaila<strong>ng</strong>an nami<strong>ng</strong> lumipat <strong>sa</strong> probinsya.<br />
Ramon: Christy, na-distino ako <strong>sa</strong> aki<strong>ng</strong> probinsya.<br />
Christy: Ganun, <strong>ng</strong>ayon ba’y magigi<strong>ng</strong> doktor ka na <strong>sa</strong> barrio?<br />
Ramon: Oo, ikinalulu<strong>ng</strong>kot ko at kaila<strong>ng</strong>an nati<strong>ng</strong> lumipat doon.<br />
Christy: Ano a<strong>ng</strong> ibig mo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>bihi<strong>ng</strong>, lumipat doon?<br />
Ramon: Kaila<strong>ng</strong>an natin tumira doon dahil hindi ko alam ku<strong>ng</strong><br />
gaano ako katagal madidistino doon.<br />
Christy: Ramon, ayaw ko<strong>ng</strong> tumira doon. Ayaw ko<strong>ng</strong> lumaki<strong>ng</strong><br />
probinsyano si Bimbo! Hindi siya <strong>sa</strong>nay <strong>sa</strong> ganoo<strong>ng</strong><br />
buhay. Ano<strong>ng</strong> klase<strong>ng</strong> mga tao a<strong>ng</strong> magigi<strong>ng</strong> kaibigan<br />
niya? Si Bimbo ay masyado<strong>ng</strong> matalino upa<strong>ng</strong> mag-aral<br />
<strong>sa</strong> paaralan <strong>sa</strong> probinsya. At ayaw ko rin magturo <strong>sa</strong><br />
probinsya.<br />
Ramon: Christy, <strong>sa</strong>na’y maintindihan mo ako, wala tayo<strong>ng</strong><br />
pagpipilian. Sigurado ako<strong>ng</strong> mayroo<strong>ng</strong> magagali<strong>ng</strong> na<br />
paaralan <strong>sa</strong> probinsya ku<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>an puwede<strong>ng</strong> mag-aral si<br />
Bimbo at ku<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>an ka rin maaari<strong>ng</strong> magturo.<br />
Christy: Hindi ko alam.<br />
38
Sa banda<strong>ng</strong> huli ay nakumbinse rin ako ni Ramon na lumipat <strong>sa</strong> probinsya.<br />
Kahit hindi ako lubos na <strong>sa</strong><strong>ng</strong>-ayon <strong>sa</strong> kanya<strong>ng</strong> pagpapasya, naramdaman ko<strong>ng</strong><br />
kaila<strong>ng</strong>an ko siya<strong>ng</strong> suportahan. Ku<strong>ng</strong> kaya’t tumira kami <strong>sa</strong> probinsya ni<br />
Ramon.<br />
Hindi nagtagal, nakakuha ako <strong>ng</strong> trabaho <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> mababa<strong>ng</strong> paarala<strong>ng</strong><br />
pampubliko <strong>sa</strong> probinsya.<br />
Pinarehistro namin si Bimbo <strong>sa</strong> paaralan na aki<strong>ng</strong> pagtuturuan. Ku<strong>ng</strong> ako a<strong>ng</strong><br />
magpapasya, gusto ko<strong>ng</strong> mag-aral si Bimbo <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> pribado<strong>ng</strong> paaralan <strong>ng</strong>unit<br />
nanaig a<strong>ng</strong> desisyon ni Ramon.<br />
A<strong>ng</strong> paarala<strong>ng</strong> pinagtuturuan ko <strong>sa</strong> probinsya ay kakaunti lama<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> mga<br />
silid-aralan ku<strong>ng</strong> ikukumpara <strong>sa</strong> paaralan namin <strong>sa</strong> Maynila. Marami <strong>sa</strong> aki<strong>ng</strong><br />
mga tinuturuan ay pumapasok na<strong>ng</strong> nakatsinelas! Dahil <strong>sa</strong> ako’y lumaki at<br />
nagtrabaho <strong>sa</strong> siyudad, naisip ko<strong>ng</strong> magigi<strong>ng</strong> mahirap para <strong>sa</strong> akin a<strong>ng</strong> ma<strong>sa</strong>nay<br />
<strong>sa</strong> probinsya.<br />
Ginawa ko<strong>ng</strong> protektahan si Bimbo na makuha a<strong>ng</strong> mga kaugalian <strong>ng</strong> mga<br />
bata <strong>sa</strong> barrio. Pinigilan ko siya<strong>ng</strong> makipaglaro <strong>sa</strong> mga ito.<br />
39
Bimbo: Ikaw naman.<br />
Sarah: Sige.<br />
Christy: Bimbo, pumasok ka na dito.<br />
Bimbo: Sandali la<strong>ng</strong> po, Inay, naglalaro pa po ako.<br />
Christy: Bimbo, huwag mo na<strong>ng</strong> hintayin na pumunta pa ako<br />
diyan!<br />
Bimbo: Ikinalulu<strong>ng</strong>kot ko, kaila<strong>ng</strong>an ko na<strong>ng</strong> umalis.<br />
Sarah: Okey la<strong>ng</strong> yun.<br />
Bimbo: Siya <strong>ng</strong>a pala, ma<strong>sa</strong>ya ako at nakilala kita, Sarah. Sige,<br />
aalis na ako!<br />
Sarah: Ganun rin ako.<br />
Sa paaralan, nararamdaman ko<strong>ng</strong> mas mataas a<strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> antas <strong>ng</strong> kaalaman <strong>sa</strong><br />
aki<strong>ng</strong> mga ka<strong>sa</strong>ma<strong>ng</strong> guro. Ku<strong>ng</strong> meron man ako<strong>ng</strong> ka<strong>sa</strong>ma<strong>ng</strong> guro na lumalapit<br />
<strong>sa</strong> akin, kinikilala ko siya. Ngunit <strong>sa</strong> loob <strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> isipan, hindi ako<br />
makahintay na matapos a<strong>ng</strong> ami<strong>ng</strong> pag-uu<strong>sa</strong>p.<br />
Naaalala ko na marami<strong>ng</strong> beses ko ito nagawa kay Mrs. Padilla. Si Mrs.<br />
Padilla a<strong>ng</strong> pinakamatanda<strong>ng</strong> guro <strong>sa</strong> paaralan. Maaari na siya<strong>ng</strong> mag-retiro <strong>sa</strong><br />
kanya<strong>ng</strong> edad. A<strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong> pagtuturo ay makaluma. Mahihirapan ka<strong>ng</strong> turuan<br />
siya <strong>ng</strong> bago<strong>ng</strong> kaalaman.<br />
40
Mrs. Padilla: Kumusta Christy. Siya<strong>ng</strong>a pala, ako si Estella, Estella<br />
Padilla, i<strong>sa</strong> <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> ka<strong>sa</strong>ma<strong>ng</strong> guro.<br />
Christy: Kumusta. Ah…ipagpaumanhin mo, mayroon ako<strong>ng</strong><br />
kaila<strong>ng</strong>a<strong>ng</strong> gawin.<br />
Mrs. Padilla: Christy, pupunta ako <strong>sa</strong> Maynila upa<strong>ng</strong> dumalo <strong>sa</strong><br />
dalawa<strong>ng</strong>-li<strong>ng</strong>go<strong>ng</strong> pagtuturo ku<strong>ng</strong> paano gumamit <strong>ng</strong><br />
kompyuter.<br />
Christy: Sa palagay ko ay kaila<strong>ng</strong>an mo <strong>ng</strong>a. Ku<strong>ng</strong> tutuusin, hindi<br />
ako makapaniwala na hindi mo alam a<strong>ng</strong> mga<br />
pinakamadali<strong>ng</strong> bagay. Kahit bata ay maruno<strong>ng</strong> gumamit<br />
<strong>ng</strong> kompyuter.<br />
Mrs. Padilla: Ngunit… wala kami<strong>ng</strong> panahon na matututo ku<strong>ng</strong><br />
papaano.<br />
Marami <strong>sa</strong> aki<strong>ng</strong> mga ka<strong>sa</strong>ma<strong>ng</strong>guro a<strong>ng</strong> naiirita <strong>sa</strong> akin. Akala nila’y<br />
masyado ako<strong>ng</strong> mayaba<strong>ng</strong> upa<strong>ng</strong> magi<strong>ng</strong> malapit <strong>sa</strong> kanila. Sa palagay ko’y<br />
tama sila, kahit a<strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> mga kapitbahay ay ganoon rin a<strong>ng</strong> iniisip.<br />
Li<strong>sa</strong>: Kumusta, Christy! Kami a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga kapitbahay,<br />
pinagdalhan ka namin <strong>ng</strong> pagkain.<br />
Christy: Salamat! Bimbo, dalhin mo ito <strong>sa</strong> loob. Ipagpaumanhin<br />
mo, marami pa ako<strong>ng</strong> dapat gawin.<br />
41
Kahit alam ko<strong>ng</strong> nakikipag-kaibigan lama<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> mga kapitbahay, wala<br />
ako<strong>ng</strong> pakialam. Haba<strong>ng</strong> hindi nagigi<strong>ng</strong> maganda a<strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> pakikitu<strong>ng</strong>o <strong>sa</strong> mga<br />
tao, a<strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> anak nama’y nakikilala. Nagugustuhan si Bimbo <strong>ng</strong> mga bata<br />
dahil hindi siya mayaba<strong>ng</strong> at siya’y palakaibigan.<br />
Bimbo: Uuy, ano a<strong>ng</strong> ginagawa ninyo?<br />
Sarah and Peter: Dumadampot kami <strong>ng</strong> mga kahoy.<br />
Bimbo: Maaari ba ako<strong>ng</strong> tumulo<strong>ng</strong>?<br />
Sarah and Peter: Oo ba, <strong>ng</strong>unit baka marumihan a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga kamay.<br />
Bimbo: O, okey la<strong>ng</strong> yun.<br />
Ngunit pinipigilan ko pa rin siya<strong>ng</strong> makipaglaro <strong>sa</strong> mga bata <strong>sa</strong> barrio. Ayaw<br />
ko<strong>ng</strong> magustuhan niya sila.<br />
Sarah: Mrs. Bautista, naririyan po ba si Bimbo?<br />
Christy: Oo, bakit?<br />
Sarah: Maaari po ba siya<strong>ng</strong> maimbitahan na dumalo <strong>sa</strong><br />
kaarawan <strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> kapatid?<br />
42
Christy: O, ikinalulu<strong>ng</strong>kot ko <strong>ng</strong>unit hindi ko pinapayagan si<br />
Bimbo na pumunta <strong>sa</strong> mga malalayo<strong>ng</strong> lugar.<br />
Sarah: Binibini, a<strong>ng</strong> ami<strong>ng</strong> bahay ay i<strong>sa</strong><strong>ng</strong> kanto lama<strong>ng</strong> po a<strong>ng</strong><br />
layo mula dito.<br />
Christy: Unawain mo Sarah, hindi maaari<strong>ng</strong> sumama si Bimbo <strong>sa</strong><br />
iyo.<br />
Ginawa ni Ramon a<strong>ng</strong> kanya<strong>ng</strong> tu<strong>ng</strong>kulin na<strong>ng</strong> bukal <strong>sa</strong> kanya<strong>ng</strong> kalooban.<br />
Pumunta a<strong>ng</strong> mga tao <strong>sa</strong> kanya at ginagala<strong>ng</strong> siya <strong>ng</strong> mga ito. Siya ay<br />
tumutulo<strong>ng</strong>, nakikipag-u<strong>sa</strong>p at bumibisita <strong>sa</strong> kanila<strong>ng</strong> mga tahanan. Tulad ni<br />
Bimbo, si Ramon ay kilala rin <strong>ng</strong> mga tao.<br />
Ramon: O, maganda na ba a<strong>ng</strong> pakiramdam mo <strong>ng</strong>ayon?<br />
Danny: Opo doktor.<br />
Ramon: Mabuti.<br />
Danny: Marami<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lamat po, doktor.<br />
Ramon: Wala<strong>ng</strong> anuman.<br />
I<strong>sa</strong><strong>ng</strong> araw, si Ramon at ako ay nagkaroon <strong>ng</strong> seryoso<strong>ng</strong> pag-uu<strong>sa</strong>p.<br />
43
Ramon: Christy, a<strong>ng</strong> mga tao dito’y sina<strong>sa</strong>bi na a<strong>ng</strong> hirap mo<strong>ng</strong><br />
lapitan at paki<strong>sa</strong>mahan. Sina<strong>sa</strong>bi nila na wala ka<strong>ng</strong><br />
intensyon na makipag-kaibigan <strong>sa</strong> kanila. Sina<strong>sa</strong>bi rin<br />
nila na hindi ka palakaibigan.<br />
Christy: Sa palagay ko’y hindi tayo bagay dito. <strong>Iba</strong><strong>ng</strong> iba dito.<br />
Ramon: Sa palagay ko, a<strong>ng</strong> una mo<strong>ng</strong> dapat gawin ay baguhin a<strong>ng</strong><br />
iyo<strong>ng</strong> pag-uugali. Nilalayo mo a<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili mo <strong>sa</strong> lahat <strong>ng</strong><br />
tao, mula <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> mga ka<strong>sa</strong>maha<strong>ng</strong> guro, at mga<br />
kapitbahay. Oo <strong>ng</strong>a, maaari<strong>ng</strong> mas magali<strong>ng</strong> ka <strong>sa</strong> kanila,<br />
ikaw na siguro a<strong>ng</strong> pinakamagali<strong>ng</strong> <strong>ng</strong>unit hindi ito<br />
dahilan upa<strong>ng</strong> hindi mo sila magi<strong>ng</strong> mga kaibigan. Ku<strong>ng</strong><br />
tutuusin, dapat ka pa<strong>ng</strong> makipag-kaibigan <strong>sa</strong> kanila.<br />
Turuan mo sila ku<strong>ng</strong> ano a<strong>ng</strong> alam mo upa<strong>ng</strong> magkaroon<br />
ka <strong>ng</strong> maganda<strong>ng</strong> relasyon <strong>sa</strong> kanila.<br />
Christy: Hindi ko alam. Hindi ako ma<strong>sa</strong>ya dito. <strong>Iba</strong><strong>ng</strong> mundo ito.<br />
Hinahanap ko a<strong>ng</strong> siyudad.<br />
Ramon: Hindi ka ma<strong>sa</strong>ya dahil hindi mo gusto a<strong>ng</strong> mga tao.<br />
Bakit hindi mo sila ti<strong>ng</strong>nan mula <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> pananaw?<br />
Ti<strong>ng</strong>nan mo, sinusubukan nila<strong>ng</strong> makipag-kaibigan <strong>sa</strong><br />
iyo. <strong>Naga</strong>wa mo na a<strong>ng</strong> una<strong>ng</strong> hakba<strong>ng</strong>. A<strong>ng</strong> dapat mo<strong>ng</strong><br />
sunod na gawin ay a<strong>ng</strong> makihalubilo <strong>sa</strong> mga tao dito.<br />
Dapat mo sila<strong>ng</strong> kau<strong>sa</strong>pin. Mababait na tao sila.<br />
Christy: Sige, gagawin ko a<strong>ng</strong> lahat <strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> makakaya upa<strong>ng</strong><br />
makasundo ko sila. Susubukan ko<strong>ng</strong> mabuti. Totoo.<br />
Ramon: Susuportahan kita, kaya mo<strong>ng</strong> gawin iyan.<br />
Na<strong>ng</strong> sinabi ni Ramon na kaila<strong>ng</strong>an ko<strong>ng</strong> baguhin a<strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> pag-uugali,<br />
naisip ko<strong>ng</strong> tama siya. Hindi ako nakikipag-kaibigan. Ginagawa ko<strong>ng</strong> mahirap<br />
a<strong>ng</strong> mga bagay para <strong>sa</strong> aki<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>rili. Ngayon, higit ako<strong>ng</strong> umaa<strong>sa</strong><strong>ng</strong> magkaroon<br />
<strong>ng</strong> maganda<strong>ng</strong> relasyon <strong>sa</strong> mga tao.<br />
Sinimulan ko<strong>ng</strong> batiin a<strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> mga ka<strong>sa</strong>ma<strong>ng</strong> guro.<br />
44
Christy: Maganda<strong>ng</strong> umaga, Mrs. Santos.<br />
Mrs. Santos: O, kumusta, Christy.<br />
Christy: Mayroon ka ba<strong>ng</strong> klase <strong>ng</strong>ayo<strong>ng</strong> hapon?<br />
Mrs. Santos: Wala naman.<br />
Christy: Kumain ka na ba <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> ta<strong>ng</strong>halian?<br />
Mrs. Santos: Hindi pa.<br />
Christy: Bakit hindi tayo mag-<strong>sa</strong>bay kumain?<br />
Mrs. Santos: Sigurado ka ba?<br />
Christy: Oo, hindi talaga tayo gaano nakakapag-u<strong>sa</strong>p.<br />
Mrs. Santos: O sige.<br />
Mrs. Perez: O, Cynthia.<br />
Mrs. Santos: Frida, kumain ka na ba <strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> ta<strong>ng</strong>halian?<br />
Mrs. Perez: Hindi pa.<br />
Christy: Mrs. Perez, <strong>sa</strong>luhan n’yo po kami.<br />
Mrs. Perez: Okey la<strong>ng</strong> ba <strong>sa</strong> iyo?<br />
Christy: Aba, oo.<br />
Sinimulan ko rin na purihin a<strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> mga ka<strong>sa</strong>ma<strong>ng</strong> guro.<br />
45
Christy: Wow! Mrs. Lagman, bagay <strong>sa</strong> iyo a<strong>ng</strong> gupit mo.<br />
Mrs. Lagman: Talaga?<br />
Christy: Oo, mas nagmumukha ka<strong>ng</strong> bata.<br />
Mrs. Lagman: Salamat!<br />
Nagkaroon rin ako <strong>ng</strong> pagkakataon na makipag-u<strong>sa</strong>p kay Mrs. Padilla.<br />
Mrs. Padilla: Christy, ano a<strong>ng</strong> ginagawa mo dito?<br />
Christy: Tinatapos ko la<strong>ng</strong> po a<strong>ng</strong> aki<strong>ng</strong> plano para <strong>sa</strong> klase.<br />
Mrs. Padilla: Maaari ba kita<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>mahan?<br />
Christy: Aba, oo.<br />
Mrs. Padilla: Christy, mabuti at <strong>ng</strong>ayon ay nakikihalubilo ka na <strong>sa</strong><br />
grupo.<br />
Christy: Inaamin ko nu<strong>ng</strong> una ay hindi agad-agara<strong>ng</strong> magaan a<strong>ng</strong><br />
loob ko <strong>sa</strong> grupo. Ngunit naisip ko na mas makabubuti<br />
ku<strong>ng</strong> magagawa ko<strong>ng</strong> magkaroon <strong>ng</strong> maganda<strong>ng</strong><br />
relasyon <strong>sa</strong> kanila.<br />
46
Mrs. Padilla: Noo<strong>ng</strong> una, akala namin ay mahirap ka<strong>ng</strong> lapitan. Inakala<br />
namin na minamaliit mo kami, na higit ka<strong>ng</strong> magali<strong>ng</strong> <strong>sa</strong><br />
amin dahil gali<strong>ng</strong> ka <strong>sa</strong> Maynila.<br />
Christy: Totoo po a<strong>ng</strong> inyo<strong>ng</strong> mga na<strong>sa</strong>bi, pagpasensyahan niyo<br />
po ako. Nagkamali ako.<br />
Mrs. Padilla: Natutuwa ako at naisip mo iyan, Christy. Alam namin na<br />
ikaw a<strong>ng</strong> pinakamagali<strong>ng</strong>. Gusto nami<strong>ng</strong> matuto mula <strong>sa</strong><br />
iyo. Pinapatawad ka namin at gusto nami<strong>ng</strong> magsimula<br />
tayo muli.<br />
Binigyan nila ako <strong>ng</strong> bago<strong>ng</strong> pag-a<strong>sa</strong>. Ako’y nananabik na makita sila arawaraw<br />
<strong>sa</strong> paaralan. Kami rin ay nakapagpasimula <strong>ng</strong> mga proyekto para <strong>sa</strong><br />
paaralan at komunidad.<br />
Nag-isip kami <strong>ng</strong> mga paraan ku<strong>ng</strong> paano mapapabuti a<strong>ng</strong> ami<strong>ng</strong> paaralan at<br />
bara<strong>ng</strong>ay. Humi<strong>ng</strong>i kami <strong>ng</strong> tulo<strong>ng</strong> mula <strong>sa</strong> mga pulitiko, mayayaman na tao at<br />
mga pribado<strong>ng</strong> institusyon. Lalo kami<strong>ng</strong> nagi<strong>ng</strong> malapit <strong>sa</strong> i<strong>sa</strong>’t-i<strong>sa</strong>. Ako’y<br />
napalapit rin <strong>sa</strong> aki<strong>ng</strong> mga ka<strong>sa</strong>mahan <strong>sa</strong> bara<strong>ng</strong>ay.<br />
47
Bara<strong>ng</strong>ay Captain: Christy, marami<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lamat <strong>sa</strong> iyo<strong>ng</strong> mga nagawa para <strong>sa</strong><br />
bara<strong>ng</strong>ay.<br />
Christy: Wala<strong>ng</strong> anuman, Kapitan.<br />
Ali<strong>ng</strong> Minda: Ilan la<strong>ng</strong> kami <strong>sa</strong> mga marami<strong>ng</strong> tao na makikinaba<strong>ng</strong> <strong>sa</strong><br />
deep well pump na nagawa ninyo<strong>ng</strong> itayo.<br />
Christy: Ako’y natutuwa at nakatulo<strong>ng</strong> ako <strong>sa</strong> ati<strong>ng</strong> komunidad.<br />
Ali<strong>ng</strong> Minda: Christy, gusto ko<strong>ng</strong> magi<strong>ng</strong> totoo <strong>sa</strong> iyo. Akala namin<br />
noon ay suplada ka.<br />
Christy: Marami<strong>ng</strong> tao a<strong>ng</strong> nag-isip <strong>ng</strong>a <strong>ng</strong> na<strong>sa</strong>bi ninyo. Totoo<br />
po iyon, <strong>ng</strong>unit ako’y nagbago na.<br />
Ali<strong>ng</strong> Minda: Ku<strong>ng</strong> kami ay makakatulo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> kahit anu ma<strong>ng</strong> paraan,<br />
Christy, huwag ka<strong>ng</strong> mahihiya<strong>ng</strong> lumapit.<br />
Ramon: Uuuy, <strong>sa</strong> palagay ko’y panatag na a<strong>ng</strong> loob mo, mabuti<br />
a<strong>ng</strong> mga nagagawa mo!<br />
Christy: Oo <strong>ng</strong>a. Salamat <strong>sa</strong> paghikayat mo <strong>sa</strong> akin.<br />
I<strong>sa</strong><strong>ng</strong> araw, hindi ko alam na masusurpre<strong>sa</strong> pala ako.<br />
Christy: Ma’am, hinahanap niyo daw po ako?<br />
Puno<strong>ng</strong> guro 2: Oo, may mga tao dito na gusto ka<strong>ng</strong> makau<strong>sa</strong>p.<br />
Christy: O, Cap, maganda<strong>ng</strong> umaga!<br />
Bara<strong>ng</strong>ay Captain: May dinala kami para <strong>sa</strong> iyo.<br />
Christy: Talaga?<br />
Bara<strong>ng</strong>ay Captain: Nais ka nami<strong>ng</strong> bigyan <strong>ng</strong> sertipikasyon upa<strong>ng</strong> kilalanin<br />
a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong> mga nagawa upa<strong>ng</strong> makatulo<strong>ng</strong> <strong>sa</strong> ati<strong>ng</strong><br />
bara<strong>ng</strong>ay.<br />
48
Christy: Opo, marami<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lamat! Labis po ako<strong>ng</strong> natutuwa <strong>sa</strong><br />
surpre<strong>sa</strong><strong>ng</strong> ito. Marami<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lamat po. Kaligayahan ko<br />
a<strong>ng</strong> mapagli<strong>ng</strong>kuran kayo.<br />
Puno<strong>ng</strong> guro 2: Binabati ka namin, Christy! Ipagpatuloy mo a<strong>ng</strong> iyo<strong>ng</strong><br />
maganda<strong>ng</strong> gawain.<br />
Christy: Marami<strong>ng</strong> <strong>sa</strong>lamat.<br />
Totoo <strong>ng</strong>a<strong>ng</strong> a<strong>ng</strong> kaligayan ay higit na <strong>sa</strong> akin. Maligaya ako at nagkaroon<br />
ako <strong>ng</strong> oportunidad na makapagturo, makilala at makatrabaho ito<strong>ng</strong> mga<br />
mababait na tao. Ku<strong>ng</strong> hindi dahil <strong>sa</strong> kanila, hindi ko matutukla<strong>sa</strong>n ku<strong>ng</strong> paano<br />
ako makikitu<strong>ng</strong>o at magkaroon <strong>ng</strong> maganda<strong>ng</strong> relasyon <strong>sa</strong> iba<strong>ng</strong> mga tao.<br />
Mga Sa<strong>ng</strong>gunian<br />
How to Grow a Friend. http://www.cyberparent.com/friendship/growth1.htm.<br />
February 12, 2001, date accessed.<br />
Setti<strong>ng</strong> Limits With Friends. http://www.cyberparent.com/friendship/<br />
limits.htm. February 12, 2001, date accessed.<br />
Healthy Relationships With Others. http://www.starti<strong>ng</strong>point.org/art0698/<br />
Healtyr.html. January 17, 2001,<br />
49
Change language