Радно искуство - IHTM - Универзитет у Београду

Zagađenje vazduha u urbanim sredinama
II deo
štetni efekti izazvani PM10, u velikoj meri su udruženi sa još finijim česticama,
kiselim aerosolom, ili sulfatima, ili oksidima metala;
dugotrajna izloženost niskim koncentracijama mikročestica doprinosi pojavi povećane
stopa bronhitisa i smanjenju funkcije pluća;
sprovedene studije ukazuju da očekivani životni vek može biti skraćen više od godinu
dana u naseljima izloženim visokim koncentracijama PM10 u poređenju sa onim
izloženim niskim koncentracijama;
smanjenje imunološke sposobnosti organizma;
izazivanje subkliničkih iritacija i neprijatnih osećanja i
uticaj na pogoršanje postojeće bolesti.
Zagađenom vazduhu izloženo je celokupno stanovništvo, a naročito su ugrožene osetljive
grupacije, deca, bolesni i stari ljudi. Opšte su potvrđena mnogobrojna štetna delovanja
određenih materija u vazduhu, kao što su: napadi bronhijalne astme u masovnim razmerama u
slučajevima zagađenja vazduha specifičnim zagađujućim materijama; lokalno dejstvo na
sluzokožu i kožu, respiratorne organe, a u slučaju resorpcije gasova promene metabolizma i
alergične manifestacije kod 10 % stanovništva (deca, stare osobe i različite kategorije
hroničnih bolesnika) [80].
2.2.2. Mobilni izvori
Kao što je već rečeno u uvodu, ovaj rad obrađuje emisiju iz saobraćajnog sektora, tako da je
detaljno bilo razmatrano samo zagađenje koje nastaje iz mobilnih izvora. Potrebno je
naglasiti da i prirodni uslovi, kao što su klima i topografija značajno utiču na kvalitet
vazduha. Ovo je naročito izraženo u urbanim sredinama, gde se izvori zagađenja (fiksni i
pokretni) nalaze na malom prostoru, u velikom broju i gde je mnogobrojno stanovništvo
izloženo dejstvu lošeg kvaliteta vazduha.
Za procenu efekata emisije zagađujućih materija iz pokretnih izvora na kvalitet vazduha,
neophodno je poznavanje odnosa emitovanih zagađujućih materija i njihove prisutnosti u
vazduhu koji se udiše. Međusobna povezanost emisije zagađujućih materija iz pokretnih
izvora na kvalitet vazduha proističe kao posledica meteoroloških uslova, rasprostiranja
zagađujućih materija (kako lokalno tako i regionalno) i hemijskih reakcija koje se odigravaju
u vazduhu.
Današnja vozila emituju i do 80 % manje zagađujućih materija nego vozila 60-ih godina
prošlog veka. Uprkos tome, prisustvo zagađujućih materija u vazduhu se povećavalo, usled
sve većeg broja vozila. Upotreba bezolovnog benzina, na primer, smanjila je prisustvo olova,
veoma toksične materije u vazduhu, ali je povećano prisustvo lako isparljivih ugljovodonika
(benzena, benzo pirena, 1,3 butadiena, toluena i formaldehida).
Glavne zagađujuće materije vazduha poreklom od pokretnih izvora su:
1. ugljen-monoksid,
55