Радно искуство - IHTM - Универзитет у Београду

Zagađenje vazduha u urbanim sredinama
II deo
sagorevanja i zagrevanja, emisija od različitih materijala ili materija kao što su
isparljiva organska jedinjenja, olovo, radon, azbest i različite sintetičke hemikalije
i dr. Poslednjih desetak godina u razvijenim zemljama zagađenost vazduha
zatvorenog prostora predstavlja ozbiljan problem, kojem se posvećuje posebna
pažnja.
Zagađujuće materije generalno se dele na gasove, pare, čvrste čestice i u poslednje vreme
spominju se mirisi. Suspendovane čestice d alje se grupišu u odnosu na veličinu čestice:
prašinu, dim, isparenja i izmaglicu (aerosol).
Gasovite zagađujuće materije: Gasovite zagađujuće materije uključuju jedinjenja sumpora
(sumpor-dioksid – SO2 i sumpor-trioksid – SO3), ugljen-monoksid (CO), jedin jenja azota
(azot-monoksid – NO, azot-dioksid – NO2, amonijak – NH3), organska jedinjenja
(ugljovodonici, hydrogencarbons – HC; isparljiva organska jedinjenja, volatile organic
compounds – VOC, policiklične aromatične ugljovodonike, polycyclic aromatic
hydrocarbons – PAH, halogene derivate, aldehide i dr.), halogena jedinjenja HF i HCl i
materije specifičnog mirisa.
Suspendovane čestice: čestice suspendovane u vazduhu uključuju ukupne suspendovane
čestice (total particulate matter - TPM), PM10 (čestične materije sa srednjim aerodinamičkim
prečnikom manjim od 10 µm), PM2,5 (čestične materije sa srednjim aerodinamičkim
prečnikom manjim od 2,5 µm), fine i ultrafine čestice poreklom iz dizel motora, leteći pepeo
od uglja, mineralna prašina (ugljena, azbestna, si likatna, cementna), metalna prašina i
isparenja (na primer, cink, bakar, gvožđe i olovo), kisele izmaglice (aerosol) (na primer,
sumporna kiselina), čestice fluorida, pigmenti boja, izmaglice pesticida, ugljenik, uljani
dimovi i drugo.
2.2.1. Zdravstveni efekti
U proceni o globalnom opterećenju bolesti utvrđeno je da je 1,4 % ukupnog mortaliteta, 0,5
% svih izgubljenih dana kvalitetnog života i 2 % svih kardiopulmonalnih bolesti, uzrokovano
zagađenim ambijentalnim vazduhom. Procene ukupnog opterećenja bolesti kada je u pitanju
ambijentalni vazduh, bazirane su samo na uticaju (efektima) koji nastaju od mikročestičnog
zagađenja (čestice od 10 i 2,5 µm) kod dece i odraslih. Kod dece ispod 5 godina 3 % svih
atributivnih smrti pripisuje se zagađenju vazduha, a 12 % atribuivnom gubitku kvalitetnih
godina života. Štetno delovanje zagađujućih materija prisutnih u resursima životne sredine, u
ovom slučaju govorimo o vazduhu, dovode do promene kvaliteta vazduha i na taj način do
porasta potencijalno negativnih uticaja na zdravlje i to na više načina [80]:
intenzivna izloženost toksičnim materijama može uzrokovati akutne zdravstvene
efekte;
izloženost nižim koncentracijama (nižim od dozvoljenih) štetnih materija kroz duži
vremenski period može dovesti do hroničnih oboljenja;
izloženost pojedinim štetnim materijama može izazvati genetske promene;
54