Doktorska disertacija - Prirodno

2. Teorijski deo
Važna oksidaciona stanja u kojima se mangan javlja u prirodi su II, III i IV, što zajdeno
s a p H v r e d n o š u i p r i s u t n i m a n j o n i m a o d r e đ u j e n j e g o v u m o b i l n o s t u ž i v o t n o j s r e d i n
odnosno rastvorljivost u vodi. Standardni Pourbaix-ov (Eh-pH) dijagram za mangan je dat na
Sl. 2.33 s a k o j e g s e m o g u u o i t i p o d r u j a t e r m o d i n a m i k e s t a b i l n o s t i p o j e d i n i h h e m i j s k
vrsta mangana u vodi
Mangan je esencijalni element za ljude i životinje, jer ulazi u sastav enzima, ima važnu
ulogu u metabolizmu kalcijuma i fosfora, kao i održavanju reproduktivnih funkcija
organizma (Dalmacija, 2006). Svetska zdravstvena organizacija (World Health Organization -
WHO) je procenila srednju dnevnu potrebu za normalne fiziološke funkcije organizma od 3-
5 mg (WHO, 2004) , d o k U n i t e d S t a t e s F o o d a n d N u t r i t i o n B o a r d p r e p o r u u j e d n e v n i u n o s o d
1,8 mg za žene i 2,3 mg za muškarce. Maksimalno dozvoljena koncentracija mangana (MDK)
u p i j a i m v o d a m a , p r ePravilniku m a o higijenskoj ispravnosti vode z a p i e R e p u b l i k e S r b i j e
(Službenom listu SRJ", br. 42/98 i 44/99), kao i p r e m a p r e p o r u k a m a o d s t r a n e v o d e i h
svetskih agencija za zaštitu životne sredine, iznosi 0,05 mg/dm 3 . Glavni put unošenja je
n a j e š e i n h a l a c i j a i h r a n a , a r e đ e v o d a z a p i e . M e đ u t i m , u k o l i k o s e u v o d i z a p i e
nalazi u visokoj koncentraciji, njeno svakodnevno konzumiranje može da dovede do
i s p o l j a v a n j a n e g a t i v n i h e f e k a t a n a z d r a v l j e l j u d i , k a o š t o j e t o s l u a j i s a n e d o s t a
esencijalnog elementa u organizmu. Iz tog razl o g a , p o p r e p o r u c i E U , g r a n i n a v r e d n o s t z a
mangan iznosi 0,05 mg/dm 3 (Dalmacija, 2006). Iako spada u red elemenata koji su najmanje
t o k s i n i , z n a t n o v e e k o n c e n t r a c i j e o d p r o p i s a n i h , u t o k u d u g o t r a j n o g i z l a g a n j a , m o g
d o v e d u d o o š t e e n j a r e s p i r a t o r cn eo ng t ria l n o g n e r v n o g s i s t e m a ( p o j a v a s i m p t o m a s l i n i h
Parkinsonovoj bolesti), da i z a z o v u o š t e e n j a A D Ni
a b e r a c i j u h r o m o z o m a u e l i j a m a , s i s a r a
kao i promene na koži. V e l i k e k o l i i n e m a n g a n a u t i u i n a p l o d n o s t s i s a r a i t o k s i n e s u
e m b r i o n i f e t u s . T e, a kjavljaju o đ se i estetski problemi, jer izaziva obojenje i promenu ukusa
vode, mrljanje veša i to p o e v š i o d k o n c e n t r a c i j e 0 , 1dm 5 m g /
3 . Za uklanjanje magana u
pripremi pitkih voda koriste se konvencijalni i savremeni postupci i tehnologije (Doula, 2006;
Newcombe i Dixon, 2006). Konvencijalni p o s t u p c i u k l j u u j u k o a g u l a-flokulacione c i o n o
p r o c e s e , s e d i m e n t a c i j u i l i f l o t a c i j u z a u k l a n j a n j e f l o k u l a i f i l t r a c i j u k r o z p e š a n e
savremenih postupaka izdvajaju se jonska izmena, reversna osmoza, ultrafiltracija,
e l e k t r o d i j a l i z a , a d s o r p c i j a n a s p e c i f i n i m a d s o r b e n t i m a , o kK sa id da a c ji je a r ie t d . o
p r e i š a v a n j u v o d e p o s t o j e i m p o s t u p c i m a , u k o l i k o m a n g a n n i j e o k s i d o v a n , m o ž e l a k o p r o
k r o z s i s t e m e z a p r e i š a v a n j e i d a t a k o d o đ e u d i s t r i b u t i v n i e da s i sse t eoksiduje m g d e mdo o ž
MnO2 i z a z i v a j u i g o r e n a v e d e n e p r o bOksidacija l e m e . i pr e c i p i t a c i j a s u n a j e š e ke o r i š e n
metode za uklanjanje mangana(II). One se baziraju na oksidaciji Mn(II) do nerastvornog
MnO 2, a potom se vrši bistrenje vode ili filtracija kroz pe š a n e f i l t r e . O k s i d a c i j a s e v r š i
aeracijom ili dodavanjem jakih oksidanasa kao što su KMnO 4, ClO - , ClO 2, O 3 itd. Ta k o đ e se
49