kuhlutwa kwetaga tesiswati - UZSpace Home - University of Zululand
kuhlutwa kwetaga tesiswati - UZSpace Home - University of Zululand kuhlutwa kwetaga tesiswati - UZSpace Home - University of Zululand
* * * * * Tigcamisa kujula kwelulwimi ngekusebentisa titfombemagama letinyenti letifuna imicondvo lejulile. Tingumgogodla welulwimi. Tiyinsika yelulwimi kulo lonkhe luhlobo Iwembhalo ngenca yekujula kwato, kuletsa buhle nebumnandzi kanye nekugcamisa likhono. Tiyinkhulumo lebumbene, lehlakaniphile nalehlanganisa emasiko nenchubo yesive. Tisilinganiso sekutfutfuka kwelulwimL emandla ebugabazi nebuntsengu besive. Tingumnotfo wesive nesibuko semaciniso, imivila yemphilo kusukela kuDlamini I kuye kufinyelele engwenyameni lebusako nyalo. SJrnelane nalabanye (1998:15) baniketa inchazelo ngesiZulu legcogcela n dzawonye imicondvo leyehlukene ngetaga: * * * Okuphawulekayo ukuthi izaga zethula omaqiniso angephikiswe. Konke lokhu okutholakola kuzono izaga kukhona lopho kusukela khona. Iqiniso lakhona lihlezi sobala lingephikiswe futhi. Okunye okuphawulekayo ngesaga ukuthi osiguquki nenkothi. Ngamanye omagamo sihlala sisenkathini eyodwa. Ungeke futhi usithole sisebunyeni noma ebuningini. Siye sithole isaga esisuselwa emlandweni owaziwayo kepha esingumsuka wesenzeko esithile esagcino sesinobunganekwane ngenxo yokungakholeki kwaso njengokuthL "Uyohamba ubuye okwengubo kaZiyongo" Lesi yisigameko esithinta umlingiswa owake waphilo emlondweni kepha okunobunganekwane indlela isigigabo leso esenzeka ngayo. 7
* * Siyaphawula futhi ukuthi njengoba izaga sithi zijulile ngokomqondo kungenxa yolimi olushubile oluye luhambisane nezifenqo ezitholakale ezinkondlweni. Kungakho sithi izaga zinobunkondlo ngenxa yolimi ezinye nangesakhiwo SOlO sangaphandle. Okunye esikuphawula ngesaga ukuthi siwumusho onomqondo ophelele, kanti siyakwazi ukuzimela sodwa singancike ndawo. Uma nje kuthiwa: llnduku elukhuni ima esiwenIT akusadingekile ukweluleka komusho onamanye amagama ukuze kutholakale umqondo waso. Lowo ozwe lawo mazwi useyazi ukuthi izinto ezinhle umuntu uyazenzela yena ngokwakhe. Nyembezi (1974:xii) uniketa umcondvo lowendlalekile ngetaga lapho atsi: Proverbs are a useful means of studying a people. They show how very observant the people are, for the habits of birds and animals, and the behaviour of nature in general, do not go unobserved. They reveal what it is that people adore, and what it is they hate; what they respect and what they despise. They reveal what the people!s outlook on life is and will provide the student of human nature a peep into the character of a people. Emaciniso lavetwa taga sitawuwabona lapho sesibuke ingcikitsi nenchazelo yetaga. Ingucuko yetaga ngekwetikhatsi itawuhlolwa ihlatiywe esehlukweni seslne. Umlandvo wetaga utawubukwo esehlukweni sesibili. lulwimi netinongo tenkhulumo esehlukweni sesine. 8
- Page 1 and 2: KUHLUTWA KWETAGA TESISWATI David Ph
- Page 4 and 5: -ii- SETFULO Lomsebenti ngiwetfula
- Page 6 and 7: -iv- Sehluko sesihlanu sigcamisa im
- Page 8 and 9: -vi- 2.2 TAGA LETICAMBEKE NGETITFOL
- Page 10 and 11: -viii- 4.4 IMISHO 90 4.4.1 Saga nje
- Page 14 and 15: Toga betisetjentiswa kadzenL kantsi
- Page 16: * Saga ngumusho lophelele. Minyenti
- Page 21 and 22: 1.3.1 Indlela Yekufundza Tincwadzi
- Page 23 and 24: * * * * * * * * * Ungumholinchanti
- Page 25 and 26: * * * * * Emakhaya: Kutsintseka imp
- Page 27 and 28: kunotsa kwelulwimi nekugcamisa emas
- Page 29 and 30: ibe ingaphasi kwetandla temadvodza
- Page 31 and 32: Inchazelo: Kubusa kahle kwenkhosi k
- Page 33 and 34: 2.0 IMVELAPHI YETAGA 2.1 SINGENISO
- Page 36: 2.1.2 Kwenaba kwetaga Saga siyinkhu
- Page 39 and 40: Inhlelembolwehlukano Lapha kugcanyi
- Page 41 and 42: 2.2 TAGA lETICAMBEKE NGETlTFOLUVElO
- Page 43 and 44: Saga: Inchazelo: labanye. Lidloti I
- Page 45 and 46: I Afrika leseNingizimu icale kwati
- Page 47 and 48: Inganekwane: Imphangele Kwesukasuke
- Page 49 and 50: Inganekwane: Imbila yeswela umsila
- Page 51 and 52: kulayetela, ichubeke nekucela tinya
- Page 53 and 54: tibe tindze. Umsenge awunamahlavu l
- Page 55 and 56: * * Kufa akunantsandzane. Kufa akun
- Page 57 and 58: Awumbiwa < Ndzawonye. Ingwenya < Go
- Page 59 and 60: Saga: Inchazelo: Sigwaca sHindza in
- Page 61 and 62: Dingane. Leli kwobe kuli butfo lenk
- Page 63 and 64: SEHLUKO 3 3.0 KUHLELEKA KWETAGA NGE
- Page 65 and 66: Kubalulekile kubukisisa kutsi iyini
*<br />
*<br />
Siyaphawula futhi ukuthi njengoba izaga sithi zijulile<br />
ngokomqondo kungenxa yolimi olushubile oluye luhambisane<br />
nezifenqo ezitholakale ezinkondlweni. Kungakho sithi izaga<br />
zinobunkondlo ngenxa yolimi ezinye nangesakhiwo SOlO<br />
sangaphandle.<br />
Okunye esikuphawula ngesaga ukuthi siwumusho onomqondo<br />
ophelele, kanti siyakwazi ukuzimela sodwa singancike ndawo.<br />
Uma nje kuthiwa: llnduku elukhuni ima esiwenIT akusadingekile<br />
ukweluleka komusho onamanye amagama ukuze kutholakale<br />
umqondo waso. Lowo ozwe lawo mazwi useyazi ukuthi izinto<br />
ezinhle umuntu uyazenzela yena ngokwakhe.<br />
Nyembezi (1974:xii) uniketa umcondvo lowendlalekile ngetaga lapho atsi:<br />
Proverbs are a useful means <strong>of</strong> studying a people. They show<br />
how very observant the people are, for the habits <strong>of</strong> birds and<br />
animals, and the behaviour <strong>of</strong> nature in general, do not go<br />
unobserved. They reveal what it is that people adore, and what<br />
it is they hate; what they respect and what they despise. They<br />
reveal what the people!s outlook on life is and will provide the<br />
student <strong>of</strong> human nature a peep into the character <strong>of</strong> a people.<br />
Emaciniso lavetwa taga sitawuwabona lapho sesibuke ingcikitsi nenchazelo<br />
yetaga. Ingucuko yetaga ngekwetikhatsi itawuhlolwa ihlatiywe esehlukweni<br />
seslne. Umlandvo wetaga utawubukwo esehlukweni sesibili. lulwimi<br />
netinongo tenkhulumo esehlukweni sesine.<br />
8