kuhlutwa kwetaga tesiswati - UZSpace Home - University of Zululand

kuhlutwa kwetaga tesiswati - UZSpace Home - University of Zululand kuhlutwa kwetaga tesiswati - UZSpace Home - University of Zululand

uzspace.uzulu.ac.za
from uzspace.uzulu.ac.za More from this publisher
06.05.2013 Views

* * * * * Tigcamisa kujula kwelulwimi ngekusebentisa titfombemagama letinyenti letifuna imicondvo lejulile. Tingumgogodla welulwimi. Tiyinsika yelulwimi kulo lonkhe luhlobo Iwembhalo ngenca yekujula kwato, kuletsa buhle nebumnandzi kanye nekugcamisa likhono. Tiyinkhulumo lebumbene, lehlakaniphile nalehlanganisa emasiko nenchubo yesive. Tisilinganiso sekutfutfuka kwelulwimL emandla ebugabazi nebuntsengu besive. Tingumnotfo wesive nesibuko semaciniso, imivila yemphilo kusukela kuDlamini I kuye kufinyelele engwenyameni lebusako nyalo. SJrnelane nalabanye (1998:15) baniketa inchazelo ngesiZulu legcogcela n dzawonye imicondvo leyehlukene ngetaga: * * * Okuphawulekayo ukuthi izaga zethula omaqiniso angephikiswe. Konke lokhu okutholakola kuzono izaga kukhona lopho kusukela khona. Iqiniso lakhona lihlezi sobala lingephikiswe futhi. Okunye okuphawulekayo ngesaga ukuthi osiguquki nenkothi. Ngamanye omagamo sihlala sisenkathini eyodwa. Ungeke futhi usithole sisebunyeni noma ebuningini. Siye sithole isaga esisuselwa emlandweni owaziwayo kepha esingumsuka wesenzeko esithile esagcino sesinobunganekwane ngenxo yokungakholeki kwaso njengokuthL "Uyohamba ubuye okwengubo kaZiyongo" Lesi yisigameko esithinta umlingiswa owake waphilo emlondweni kepha okunobunganekwane indlela isigigabo leso esenzeka ngayo. 7

* * Siyaphawula futhi ukuthi njengoba izaga sithi zijulile ngokomqondo kungenxa yolimi olushubile oluye luhambisane nezifenqo ezitholakale ezinkondlweni. Kungakho sithi izaga zinobunkondlo ngenxa yolimi ezinye nangesakhiwo SOlO sangaphandle. Okunye esikuphawula ngesaga ukuthi siwumusho onomqondo ophelele, kanti siyakwazi ukuzimela sodwa singancike ndawo. Uma nje kuthiwa: llnduku elukhuni ima esiwenIT akusadingekile ukweluleka komusho onamanye amagama ukuze kutholakale umqondo waso. Lowo ozwe lawo mazwi useyazi ukuthi izinto ezinhle umuntu uyazenzela yena ngokwakhe. Nyembezi (1974:xii) uniketa umcondvo lowendlalekile ngetaga lapho atsi: Proverbs are a useful means of studying a people. They show how very observant the people are, for the habits of birds and animals, and the behaviour of nature in general, do not go unobserved. They reveal what it is that people adore, and what it is they hate; what they respect and what they despise. They reveal what the people!s outlook on life is and will provide the student of human nature a peep into the character of a people. Emaciniso lavetwa taga sitawuwabona lapho sesibuke ingcikitsi nenchazelo yetaga. Ingucuko yetaga ngekwetikhatsi itawuhlolwa ihlatiywe esehlukweni seslne. Umlandvo wetaga utawubukwo esehlukweni sesibili. lulwimi netinongo tenkhulumo esehlukweni sesine. 8

*<br />

*<br />

Siyaphawula futhi ukuthi njengoba izaga sithi zijulile<br />

ngokomqondo kungenxa yolimi olushubile oluye luhambisane<br />

nezifenqo ezitholakale ezinkondlweni. Kungakho sithi izaga<br />

zinobunkondlo ngenxa yolimi ezinye nangesakhiwo SOlO<br />

sangaphandle.<br />

Okunye esikuphawula ngesaga ukuthi siwumusho onomqondo<br />

ophelele, kanti siyakwazi ukuzimela sodwa singancike ndawo.<br />

Uma nje kuthiwa: llnduku elukhuni ima esiwenIT akusadingekile<br />

ukweluleka komusho onamanye amagama ukuze kutholakale<br />

umqondo waso. Lowo ozwe lawo mazwi useyazi ukuthi izinto<br />

ezinhle umuntu uyazenzela yena ngokwakhe.<br />

Nyembezi (1974:xii) uniketa umcondvo lowendlalekile ngetaga lapho atsi:<br />

Proverbs are a useful means <strong>of</strong> studying a people. They show<br />

how very observant the people are, for the habits <strong>of</strong> birds and<br />

animals, and the behaviour <strong>of</strong> nature in general, do not go<br />

unobserved. They reveal what it is that people adore, and what<br />

it is they hate; what they respect and what they despise. They<br />

reveal what the people!s outlook on life is and will provide the<br />

student <strong>of</strong> human nature a peep into the character <strong>of</strong> a people.<br />

Emaciniso lavetwa taga sitawuwabona lapho sesibuke ingcikitsi nenchazelo<br />

yetaga. Ingucuko yetaga ngekwetikhatsi itawuhlolwa ihlatiywe esehlukweni<br />

seslne. Umlandvo wetaga utawubukwo esehlukweni sesibili. lulwimi<br />

netinongo tenkhulumo esehlukweni sesine.<br />

8

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!