ENYUVESIYAKAZULU - UZSpace Home
ENYUVESIYAKAZULU - UZSpace Home ENYUVESIYAKAZULU - UZSpace Home
ngumnumzane welikhaya. Phela njengobe kushiwo ngetulu yonkhe intfo yesintfu iyabikwa. Khumalo (1997) ukubeka kahle loku nangemavi akhe atsi: USokhaya uma esezishunqisela, uyazethula koyise mkhulu ngokubabiza. Yindlela lena enganandlela yokuyigwema ukuze oyisemkhulu bangazibuzi ukuthi ezaphi lezi zinkomo eZigcwele isibaya. Uzibika nje ngoba bezibikiwe ziphuma, umahluko ukuthi unxusa okhokho bakhe ukuba bazemukele. (Khumalo, 1997:123). Emagama lababikela ngayo labantfu labadzala kuba ngemagama lachazako kutsi kwentekani futsi kuba nekucela kutsi labadzala bakhanyise indlela. Ngubane (1996) ukubeka kucace natsi: Nina basekutheni! (Ebathakazela). Nina bakabani kabani kabani ...! (Ebathopha). Nazo-ke izinkomo zomntanenu sezingene phakathi kwamagceke omuzi. Zemukeleni nina basekutheni izinkomo zenu, nizigcobe isibunge salapha ekhaya ukuze ziwashaye alakanye kugcwale isibaya senu. zaluseni nizivikele ezifeni zonke nina bosibanibani nithele inhlanhla kuzona. (Kokunye usuke esebasho ngezibongo zabo). (Ngubane, 1996:124). T1nkhomo atimane tishiywe nje kungakabuswa. Labakhongi bayabusiswa kulelo khaya, bahambe bamnandzi. Kantsi nalabadzala bahlatjelwa lokutsite babongwe phela njengelisiko. NemaZulu anawo lomsimeto ngekusho kwaNtombela (1996). Kantsi nasekuphele konkhe, bakhongi bahlatjiswa tingege babuse. T1ngege tichaza kutsi konkhe sekuphelele. Nakungakahlatjwa tingege kusuke kungakapheleli kutekana ngesiSwati. Akucadswe lapha kutsi nchantilini loku bekubanjalo ingani phela umtsimba bewugidvwa kungakalotjolwa, kusakhishwe inkhomo yekuyocela lukhalo kepha nyalo emaSwati sakucadzisa loku ngobe naku sekucalwa ngekulotjolwana kungagidvwa umtsimba. T1ngege setikhombisa kona kutsi bakazibani sebatishaye taphelela kungako babongwa ngekuhlatjiswa kubuswe kulelo khaya. 43
2.4 Kugidza umtsimba . EmaSwati emandvulo bekangayati intfo lekutsiwa ngumshado. Nanyalo nje basekhona labo lababambelele emasikweni bangeke nani bavumele bantfwababo bashade. Lokumangalisako nyalo kutsi bantfu ubatfola sebenta konkhe. Bayashada babuye bagidzise umtsimba ingani phela nobe angatsi umuntfu sewuphumile emasikweni ngobe abucaba kepha ngekhatsi kuye kukhona kutsi ungumuntfu futsi uyohlala angumuntfu kudzimate kufike ekugcineni kwemalanga ekuphila kwakhe. Lamalanga bantfu sebenta sijabane. Bashada bagidze ungati kutsi seyini lemboza labayentako. Bafana Hlatshwayo encwadzini lehlelwe nguMakobane nalabanye (1995) uyibeka kahle lendzaba nangemavi akhe atsi: -. The phenomenon of marriage for a modem African Christian is a confusing experience. For an average African Christian to get married they must go through a traditional African process, then a civil marriage and lastly some Church process of marriage. (Makobane nalabanye, 1995:73-74). Lapha kubekwe kwacaca kutsi vele bantfu badvungekile mayelana nekutekana. NgesiSwati kugidza umtsimba kungumsimeto wekumukelwa kwamakoti ngaJokusemtsetfweni ekhakhakhe ngekubeka kwel1khatsi TemaSwati, 28 Indlovulenkhulu 2001. Ngekwemhambo makoti ucelwa asekubo kepha kulamalanga ugidza savele ahlala ekhakhakhe. Kugcotjiswa kwemfati ngelibovu ngusona sifungo lesisemtsetfweni sekumhlanganisa nebekhakhakhe lapho sebayawuhlukaniswa kufa kuphela. Indzawo lenakekelwa kakhulu nakugcotjiswa libovu buso. NgesiSwati umuntfu ubitwa ngekutsi ungumfati wabani nasagcotjiswe libovu ngulabo labafanele bekhakhakhe. Dlamini, (1995) ubika kutsi umuntfu lomsikati bekeva buhlungu Jobuphindziwe nangabe angamtfoli lotamteka. Intfombatane beyikhula veJe yati kutsi kumele iyokwendza naseyikhulile. Ngekwemtsetfo nemhambo wesiSwati umfati ugcotjiswa libovu kanye. Lelo bovu aliphindzi nani ligezwe kepha ngekusho kwaBabe Jim Gama, babe wemfati angafigeza lelo bovu nangabe laba labamgcobisa lomntfwanakhe bakwenta loku 44
- Page 5 and 6: Elias Ndwandwe (Macmillan), Godfrey
- Page 7 and 8: kwaniketwa netinanatelo tato. Kubuy
- Page 10 and 11: 2.10.1.2 Ematsanga 77 2.10.1.3 Emas
- Page 12 and 13: 3.3.2 Umlandvo webakaMdluli 3.3.2.1
- Page 15 and 16: ngincamela ukufa nokufa kunokujivaz
- Page 17 and 18: lenkholo lensha. Ingabe emagama esi
- Page 19 and 20: tintfo tabo batenta kahle asubuke l
- Page 21 and 22: Coupled with this is the quest for
- Page 24 and 25: with status, wealth and superiority
- Page 26 and 27: kwadzimate kwafika belumbi. SUlliva
- Page 28 and 29: njengenhlanhla lengakavami. Ngisho
- Page 30 and 31: 1.6 Umkhawulo welucwaningo Lolucwan
- Page 32 and 33: Lokucacako lapha kutsi emasiko kuyi
- Page 34 and 35: Kulolucwaningo kuyavetwa kutsi inkh
- Page 36 and 37: nabefika nenkholo babesopheni futsi
- Page 38 and 39: lesinemandla sibili, inkhosi Ndwand
- Page 40 and 41: lebekatiwa ngekutsi nguDlamini Wesi
- Page 42 and 43: kutsi tiyovisisa lendzaba. Basuka t
- Page 44 and 45: Kantsi netitfunywa tesibili taphind
- Page 46 and 47: 1968 tingu-19 enyangeni yeNyoni LaT
- Page 48: SEHlUKO SESIBIU 2.0 EMASIKO NEMIHAM
- Page 52 and 53: 2.2.1 Kugana ngelicuba, lijuba noma
- Page 54 and 55: selijaha lakakhe simuntfu sibili. P
- Page 58 and 59: ngendlela lengekho emtsetfweni. Lab
- Page 60 and 61: Imilomo ita yonkhe kimi, Yehha! .Ye
- Page 62: sekubongwa kutsi cha nine bakabani
- Page 65 and 66: walenye indvodza nanayo kutsiwa iph
- Page 68 and 69: asivani nani nemitsi yesilumbi. Emp
- Page 70 and 71: 2.8 Kubuyisa umuntfu ekhaya EmaSwat
- Page 73 and 74: Inkhosi ngiyo lesingatsa lomcimbi f
- Page 75 and 76: angena esibayeni ngelisango lelikhu
- Page 77 and 78: tiwombane letitsite. Emva kwesikhas
- Page 79 and 80: longangezwe Longangezwe Siyamntuntu
- Page 81 and 82: lebeyingatiwa esiveni semaSwati. Lo
- Page 84 and 85: nebemndeni kanye nabomakhelwane imv
- Page 86 and 87: lengentansi ifakazela kona kutsi ti
- Page 88 and 89: Jikiliji Jikiliji ma Yenkomo kababa
- Page 90 and 91: temmbila uyeva kutsi udla kudla lok
- Page 92 and 93: 2.10.1.6 Emantongomane Emantongoman
- Page 94 and 95: 2.10.2.3 Lijingi Lijingi likudla kw
- Page 96 and 97: tiyadliwa noma kuvangelwe ngato nje
- Page 98 and 99: Kugabela Iitsanga etiko Kugodla lub
- Page 100 and 101: emhlabeni wonkhe jikelele. Lapha ku
- Page 102 and 103: 2.11.1.4 Inkhonyane Inkhonyane yent
- Page 104 and 105: 2.11.1.12 Sagila U5wati njengaletin
ngumnumzane welikhaya. Phela njengobe kushiwo ngetulu yonkhe intfo yesintfu<br />
iyabikwa. Khumalo (1997) ukubeka kahle loku nangemavi akhe atsi:<br />
USokhaya uma esezishunqisela, uyazethula koyise mkhulu<br />
ngokubabiza. Yindlela lena enganandlela yokuyigwema ukuze<br />
oyisemkhulu bangazibuzi ukuthi ezaphi lezi zinkomo eZigcwele<br />
isibaya. Uzibika nje ngoba bezibikiwe ziphuma, umahluko ukuthi<br />
unxusa okhokho bakhe ukuba bazemukele.<br />
(Khumalo, 1997:123).<br />
Emagama lababikela ngayo labantfu labadzala kuba ngemagama lachazako kutsi<br />
kwentekani futsi kuba nekucela kutsi labadzala bakhanyise indlela. Ngubane<br />
(1996) ukubeka kucace natsi:<br />
Nina basekutheni! (Ebathakazela). Nina bakabani kabani kabani ...!<br />
(Ebathopha). Nazo-ke izinkomo zomntanenu sezingene phakathi<br />
kwamagceke omuzi. Zemukeleni nina basekutheni izinkomo zenu,<br />
nizigcobe isibunge salapha ekhaya ukuze ziwashaye alakanye<br />
kugcwale isibaya senu. zaluseni nizivikele ezifeni zonke nina<br />
bosibanibani nithele inhlanhla kuzona. (Kokunye usuke esebasho<br />
ngezibongo zabo).<br />
(Ngubane, 1996:124).<br />
T1nkhomo atimane tishiywe nje kungakabuswa. Labakhongi bayabusiswa kulelo<br />
khaya, bahambe bamnandzi. Kantsi nalabadzala bahlatjelwa lokutsite babongwe<br />
phela njengelisiko. NemaZulu anawo lomsimeto ngekusho kwaNtombela (1996).<br />
Kantsi nasekuphele konkhe, bakhongi bahlatjiswa tingege babuse. T1ngege tichaza<br />
kutsi konkhe sekuphelele. Nakungakahlatjwa tingege kusuke kungakapheleli<br />
kutekana ngesiSwati. Akucadswe lapha kutsi nchantilini loku bekubanjalo ingani<br />
phela umtsimba bewugidvwa kungakalotjolwa, kusakhishwe inkhomo yekuyocela<br />
lukhalo kepha nyalo emaSwati sakucadzisa loku ngobe naku sekucalwa<br />
ngekulotjolwana kungagidvwa umtsimba. T1ngege setikhombisa kona kutsi<br />
bakazibani sebatishaye taphelela kungako babongwa ngekuhlatjiswa kubuswe<br />
kulelo khaya.<br />
43