ENYUVESIYAKAZULU - UZSpace Home

ENYUVESIYAKAZULU - UZSpace Home ENYUVESIYAKAZULU - UZSpace Home

uzspace.uzulu.ac.za
from uzspace.uzulu.ac.za More from this publisher
06.05.2013 Views

nabefika nenkholo babesopheni futsi yini nemonakalo labawentile esiveni sakitsi ikakhulu emaSwatini. Sehluko 5 Siphetfo, sifinyeto kanye netincomo. Lapha kusongwe wonkhe umsebenti walokutfolwe kulolucwaningo. Kubuywe kwaniketwa nesifinyeto salomsebenti. 1incomo kanye. nencabhayi kuniketiwe nanako. Kukulofundzako kutsi atitsatsela takhe tincumo ngalomsebenti. 1.9 Umlandvo lomfisha ngemaSwati Sekunyenti kakhulu lokubhaliwe mayelana nemlandvo wemaSwati. Lokubuhlungu kutsi cishe lokunyenti lokubhaliwe ngemaSwati kubhalwe nguJabangasiwo emaSwati noma labangahlali lapho kunemaSwati khona. Lapha sibeka ngalamafisha umlandvo wemaSwati. EmaSwati asive lesiwatisako futsi siphila ngendlela yemasiko. Babantu labakhuluma sintfu kantsi ngekwemasiko nelulwimi babeNguni ikakhulu. Ngekulandzisa kwebakaMacmillan, (1993) bangebekudzabuka eMphumalanga nenkhaba ye­ Afrika. Ngenca yekwandza nekukhula kwebeNguni ngaseNingizimu, emaSwati ewela umfula iUmpopo abesehlala eNingizimu neTongaland (Ienamuhla yatiwa ngekutsi yiMocambique) ngasekupheleni kwemnyaka wabo-1400. Lapha kutawulandvwa kakhulu ngemakhosi ngoba ngibo bantfu labahola sive. Inkhosi iyinkhosi ngebantfu ngako-ke uma sikhuluma ngenkhosi leyo sisuke sikhuluma ngesive sonkhana. Umholi wawo emaSwati bekunguDlamini Wesibili. Ngemnyaka wabo-1700, lebebahamba embili esiveni semaSwati, baholwa yinkhosi Ngwane Wesitsatfu bawela umfula iLimpompo baya ngaseNingizimu. Kwatsi ngemnyaka wa-1750 babe sebatinte budze budvute nendzaweni lekutsiwa kuseHluti. Inkhosi Ngwane Wesitsatfu yaphumulela lapho, wabekwa emgedzeni entsabeni ledvute nalapho. Nalabanye labadvuna basebukhosini bafihlwa kulowo mgedze futsi nanyalo lendzawo isayindzawo lehanjelwa kakhulu ngetikhatsi letitsite. 24

Inkhosi Ngwane Wesitsatfu abengewekutalwa elusentfweni lakaNkhosi Dlamini lapho bukhosi bebushiyelwana ngekutalana. Umlandvo wemaSwati usitekela ngemakhosi langu-25 kepha-ke ngulaba bekugcina labangu-8 lekunesiciniseko ngabo kusukela ngasekupheleni kwemnyaka yabo-1500. Inkhosi Ngwane Wesitsatfu kanye naJowamJandzela, Ndvungunye bacinisa buholi babo ngekuhlanganisa ngekukhulumisana nangekuncoba tivana lebetibudze budvute nabo. Letivana betiteBenguni kanye nebeSutfu. Ngesikhatsi emaSwati atakha akhula, kukhula nekudlondlobala kwesive semaZulu ngaseningizimu, ikakhulu ngesikhatsi senkhosi Shaka, kwandza ngalesikhulu sivinini kwaya kwayofinyelela lapha sitsi khona namuhla kuseFree State kanye nasetincenyeni teGauteng neMp.umalanga. Inkhosi Sobhuza Wekucala lowalandzela Ndvunganye, wabese ngalokukhulu kushesha uya ngasenyakatfo enkhabeni yalapha namuhla sikubita ngekutsi kuyinhlitiyo yeSwatini. KaLobamba kulikhaya lendzabuko leNdlovukati, nalapho kulikomkhulu lesishayamtsetfo sakaNgwane. Tive tebeSutfu lebesevele tihlala lapho amange setitame kusimbatseka tifune kulwa naSobhuza Wekucala kwatsi ngekuhamba kwesikhatsi bavele bakhonta esiveni sakaNkhosi Dlamini, base batiwa ngekutsi ngemakhandzambili. Ngekusho kwaGinindza, (1992) lapha kufakwa tive letingetekuphuma kubaPedi, beSutfu kanye nakubaVenda. Kantsi letinye tifaka ekhatsi letafika tisuka kaTembe nebakaDlamini kepha ngemuva kwekugibela tintsaba teLubombo tase tiyahlukana nebakaDlamini tiyewuhlala ngasemphumalanga endzaweni yakaLomahasha. Leti bekutibongo takaMaziya kanye nalabatalana nabo bakaMahlalela. Inkhosi Sobhuza Wekucala, ngekusho kwabakaMacmillan, (1993) abatiwa njengemuntfu lokwatiko kuhlela tintfo. Bekangalokotsi atimbandzakanye ekucabaneni labekangenasidniseko sekutsi utawuphumelela. Abeteka ngebuhlakani. INdlunkhulu yakhe Thandile abeyindvodzakati yesitsa sakhe 25

Inkhosi Ngwane Wesitsatfu abengewekutalwa elusentfweni lakaNkhosi Dlamini<br />

lapho bukhosi bebushiyelwana ngekutalana. Umlandvo wemaSwati usitekela<br />

ngemakhosi langu-25 kepha-ke ngulaba bekugcina labangu-8 lekunesiciniseko<br />

ngabo kusukela ngasekupheleni kwemnyaka yabo-1500. Inkhosi Ngwane<br />

Wesitsatfu kanye naJowamJandzela, Ndvungunye bacinisa buholi babo<br />

ngekuhlanganisa ngekukhulumisana nangekuncoba tivana lebetibudze budvute<br />

nabo. Letivana betiteBenguni kanye nebeSutfu. Ngesikhatsi emaSwati atakha<br />

akhula, kukhula nekudlondlobala kwesive semaZulu ngaseningizimu, ikakhulu<br />

ngesikhatsi senkhosi Shaka, kwandza ngalesikhulu sivinini kwaya<br />

kwayofinyelela lapha sitsi khona namuhla kuseFree State kanye nasetincenyeni<br />

teGauteng neMp.umalanga.<br />

Inkhosi Sobhuza Wekucala lowalandzela Ndvunganye, wabese ngalokukhulu<br />

kushesha uya ngasenyakatfo enkhabeni yalapha namuhla sikubita ngekutsi<br />

kuyinhlitiyo yeSwatini. KaLobamba kulikhaya lendzabuko leNdlovukati,<br />

nalapho kulikomkhulu lesishayamtsetfo sakaNgwane. Tive tebeSutfu<br />

lebesevele tihlala lapho amange setitame kusimbatseka tifune kulwa<br />

naSobhuza Wekucala kwatsi ngekuhamba kwesikhatsi bavele bakhonta esiveni<br />

sakaNkhosi Dlamini, base batiwa ngekutsi ngemakhandzambili. Ngekusho<br />

kwaGinindza, (1992) lapha kufakwa tive letingetekuphuma kubaPedi, beSutfu<br />

kanye nakubaVenda. Kantsi letinye tifaka ekhatsi letafika tisuka kaTembe<br />

nebakaDlamini kepha ngemuva kwekugibela tintsaba teLubombo tase<br />

tiyahlukana nebakaDlamini tiyewuhlala ngasemphumalanga endzaweni<br />

yakaLomahasha. Leti bekutibongo takaMaziya kanye nalabatalana nabo<br />

bakaMahlalela.<br />

Inkhosi Sobhuza Wekucala, ngekusho kwabakaMacmillan, (1993) abatiwa<br />

njengemuntfu lokwatiko kuhlela tintfo. Bekangalokotsi atimbandzakanye<br />

ekucabaneni labekangenasidniseko sekutsi utawuphumelela. Abeteka<br />

ngebuhlakani. INdlunkhulu yakhe Thandile abeyindvodzakati yesitsa sakhe<br />

25

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!