ENYUVESIYAKAZULU - UZSpace Home

ENYUVESIYAKAZULU - UZSpace Home ENYUVESIYAKAZULU - UZSpace Home

uzspace.uzulu.ac.za
from uzspace.uzulu.ac.za More from this publisher
06.05.2013 Views

eing told, and had become the vanguard of a force that had fought so long and had to defeat. (Nyoka, 2002:17). Kuyakhombisa kutsi vele sesitsengise ngebutsine nasesisita bachamuki sibe sati kamhlophe kutsi emagugu etfu lesawashiyelwa bokhokho angitsi lucobo. (Nyoka, 2002:17) uyibeka kahle lentfo natsi: By submitting to a foreign culture through language, African sell their soul. Infad, their African authenticity is dirtied and their characters emptied of genuine content. Kuphakanyiswa kutsi bantfu bendzabuko babuyele emuva kuyewubuka kutsi bantfu labadzala bebaphila njani. Kuliciniso kutsi vele kutsatfwa ngekutsi imphilo yebantfu labadzala isidzala futsi ayikhombisi imphucuko kepha leJive bakwati kulibamba iminyakanyaka kudzimate kufike tsine. Kuyateka futsi kutsi ngesikhatsi sabo labantfu labadzala konkhe bekuhamba kahle eveni kunenhlonipho, bantfu basenabo buntfu kanye nanembeza. Kubuka indlela lebebaphila ngayo kutawusita ekutseni bantfu batati bubona babo. Loku akusho kutsi sekumele bantfu babuyele etikhumbeni, bavunule bayohlala kubogucasithandaze kepha kusho kubuka lapho sivela khona kutsatfwe lokuhle lokungasenta sibe bantfu lababatiko bubona babo. Tindlela tekukhuliswa kwemntfwana ngendlela yakudzala tingenta kutsi bantfwana bakhule banenhlonipho futsi bati kutsi bavelaphi. Kungabenta bakwati nanabo kutitfola bahloniphekile nabanaletinye ave ngobe phela nanabo batawubambelela kuloku kwakabo bahlukane naloku labangakwati. Futsi bangakwati kuhlukanisa lokuhle nalokubi emasikweni etive labaphila nato imihla nemalanga. Kwanyalo sive sakitsi sidzinga kubuka kutsi nanobe emasiko ebantfu bendzabuko anyatselwa abukelwa phansi kusukela kwafika belumbi kepha ngenca yekubaluleka kwawo nanyalo asekhona lite asah/aneketelwa kepha bantfu labawatsandzako basaphila ngendlela yakhona. Kuphakanyiswa kutsi etikolweni nakubete kusakata ngetinhlobonhlobo takhona kushunyayelwe Iivangeli lemasiko nemihambo kute kuvuselelwe 180

lelivekati le-Afrika. Kuphakanyiswa kutsi umuntfu atibuke vena kutsi yini langakwenta kutfutfukisa nekwandzisa lutsandvo lwemasiko emmangweni .wangakubo ikakhulu kusukela emndenini wakubo. Njengobe kukhulunywa ngekutsi live Iifile nje, lolucwaningo lutfole kutsi kungawati emasiko nemihambo yetfu ngiko kanye lokuyimbangela yalokufa kwelive. Kutfolakele kutsi kubukela phansi labalapha ngemitsi yesintfu kwenta kutsi bantfu bafe busaphasapha ngobe letinye tifo tilapheka ngesintfu kuphele njengobe besekuvetiwe ngesifo setinsila. Kantsi futsi nalesifo lesingumbulalave nasona alitfolakali Iikhambi nje kutsi balaphi bendzabuko babukelwa phansi kantsi netihlahla labalapha ngato setavaleleka eticiwini nasemapulazini ebelumbi. Manje balaphi bendzabuko abakwati kuyitfola lemitsi balaphe sive. Kuphakanyiswa kutsi hulumende alungenele loludzaba nangabe balaphi bendzabuko banganiketwa imvume yekungena kuleto tindzawo lapho kukhona khona imitsi bayimbe baphilise sive. Futsi sitfunti nje semuntfu lolapha ngendlela yendzabuko sibukelwa phansi kube kuyateka kutsi bantfu labanyenti bendzabuko baphila ngayo imitsi yesintfu. Kutfolakele kutsi indlela yekutekana ngesintfu ikuphila kwebantfu futsi buhlobo lobakheke lapho abupheli nani kantsi buhlobo bemshado wesilumbi buphela manje laba lababili labavanako bacansukelene. Kona baze batfola incwadzi yesehlukaniso kuba titsa letinkhulu ngobe ngisho kwasibongo salowo muti lolomsikati usintjintja ngalokukhulu kushesha. Ngesintfu labatekene nabanenkinga balanyulwa ngulemindeni lemibili ngekuhlangana itfole Iikhambi. Indlela yekutsatsana ngesilumbi yaletfwa kitsi kusebenta umtsetfo lowakhiwe emaphalamende angensheya, yafike yadzinyulwa natsi sayitsatsa ngobe naku singemahatsa. Kuphakanyiswa kutsi kutekana ngendlela yesintfu kugcugcutelwe kepha kwentiwe kuhambelane nesikhatsi sanyalo. Kutfolakele kutsi imingcwabo seyentiwa emabhizinisi nemdlalo. Akusekho kuhlonipha kutsi kumele kuye bobani. Kudla lokutsengwa lapho ungamangala utsi kwentiwe Iidzili laKhisimusi kantsi nani. Bantfu sebaba netinhlangano 181

lelivekati le-Afrika. Kuphakanyiswa kutsi umuntfu atibuke vena kutsi yini<br />

langakwenta kutfutfukisa nekwandzisa lutsandvo lwemasiko emmangweni<br />

.wangakubo ikakhulu kusukela emndenini wakubo. Njengobe kukhulunywa<br />

ngekutsi live Iifile nje, lolucwaningo lutfole kutsi kungawati emasiko<br />

nemihambo yetfu ngiko kanye lokuyimbangela yalokufa kwelive.<br />

Kutfolakele kutsi kubukela phansi labalapha ngemitsi yesintfu kwenta kutsi<br />

bantfu bafe busaphasapha ngobe letinye tifo tilapheka ngesintfu kuphele<br />

njengobe besekuvetiwe ngesifo setinsila. Kantsi futsi nalesifo<br />

lesingumbulalave nasona alitfolakali Iikhambi nje kutsi balaphi bendzabuko<br />

babukelwa phansi kantsi netihlahla labalapha ngato setavaleleka eticiwini<br />

nasemapulazini ebelumbi. Manje balaphi bendzabuko abakwati kuyitfola<br />

lemitsi balaphe sive. Kuphakanyiswa kutsi hulumende alungenele loludzaba<br />

nangabe balaphi bendzabuko banganiketwa imvume yekungena kuleto<br />

tindzawo lapho kukhona khona imitsi bayimbe baphilise sive. Futsi sitfunti nje<br />

semuntfu lolapha ngendlela yendzabuko sibukelwa phansi kube kuyateka<br />

kutsi bantfu labanyenti bendzabuko baphila ngayo imitsi yesintfu.<br />

Kutfolakele kutsi indlela yekutekana ngesintfu ikuphila kwebantfu futsi<br />

buhlobo lobakheke lapho abupheli nani kantsi buhlobo bemshado wesilumbi<br />

buphela manje laba lababili labavanako bacansukelene. Kona baze batfola<br />

incwadzi yesehlukaniso kuba titsa letinkhulu ngobe ngisho kwasibongo salowo<br />

muti lolomsikati usintjintja ngalokukhulu kushesha. Ngesintfu labatekene<br />

nabanenkinga balanyulwa ngulemindeni lemibili ngekuhlangana itfole<br />

Iikhambi. Indlela yekutsatsana ngesilumbi yaletfwa kitsi kusebenta umtsetfo<br />

lowakhiwe emaphalamende angensheya, yafike yadzinyulwa natsi sayitsatsa<br />

ngobe naku singemahatsa. Kuphakanyiswa kutsi kutekana ngendlela yesintfu<br />

kugcugcutelwe kepha kwentiwe kuhambelane nesikhatsi sanyalo.<br />

Kutfolakele kutsi imingcwabo seyentiwa emabhizinisi nemdlalo. Akusekho<br />

kuhlonipha kutsi kumele kuye bobani. Kudla lokutsengwa lapho ungamangala<br />

utsi kwentiwe Iidzili laKhisimusi kantsi nani. Bantfu sebaba netinhlangano<br />

181

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!