ENYUVESIYAKAZULU - UZSpace Home

ENYUVESIYAKAZULU - UZSpace Home ENYUVESIYAKAZULU - UZSpace Home

uzspace.uzulu.ac.za
from uzspace.uzulu.ac.za More from this publisher
06.05.2013 Views

phela umsunguli waso noma basunguli baso balidloti laleso sibongo. Ngisho nobe kukhulunywa netinyanya kusetjentiswa sona sibongo. Angeke nakancane umuntfu longasiye waleso sibongo akwati kuphahlela banikati besibongo abe vena awaka zimpentjempentje. Ngisho nemntfwana natalwa ubikwa kulabaphansi kute bamemukele kungako kubalulekile kutsi entelwe imisimeto yaleso sibongo lekufaka ekhatsi tilwane lekumeJe abhunyiselwe tona. PheJa tikhona tibongo letingevani netilwane letitsite. BakaMatsenjwa nje bayatiwa kutsi abayidli imbuti ngako-ke angeke nangeliphutsa umntfwana wakhona abhunyiselwe ngembuti ngobe kubo imbuti ngekusho kwaSolwati L F Mathenjwa 2 isetjentiselwa kulahla emakhosi akubo. Loku kuphikisana naloku lokushiwo nguKamera, (1999) latsi: The family praises are the seedbed of the clan's religious, mythological and historical bases. The Matsenjwa clan for instance, "does not eat a goat because they are afraid of its tail because it faces up". A goat is the totem of the clan and a live goat is a revered animal for the clan and a live goat was always left to die near a Matsenjwa tomb. (Kamera, 1999:12). NgesiSwati usuke utibatela tiphunti nawusebentisa sibongo lesingesiso sakenu. Ingani imphilo yakho yonkhe utawube usolomane uhlangana nelitje lembetse ingubo. Nawube nelishwa lekunikwa sibongo salomunye umuti kutawusho kona kutsi ingoto seyece umgwaco kuwe. Empeleni imphilo yakho yonkhe angeke .-nakancane ukutfole kuphumula ngobe phela emadloti akini angeke nani aba nawe. Kantsi nangesikhatsi make athulisa luswane nasolomane Iingathuli labadzala bayake batsi loyo make akayoluthulisela ngaphandle, ingani lapho uyofika alubite ngesibongo salo mbamba. Ginindza, (1992) uyayifakazela lendzaba nangemagama akhe aphawula atsi: Although this may be no longer be a common practice, at childbirth, it is obligatory for mothers to "praise" the newly born baby immediately after its first cry by the sibongo of its biological father whether or not the father admits paternity. This practice served as a check on adultery and on breach of clan exogamy. Breach of clan exogamy is taboo and person 'Solwati L F Mathenjwa ungumfundzisi eNyuvesi yaKalulu. 103

grow up under a clan name which is not that of their natural father, legally assume their natural father's clan name later in life. (Ginindza, 1992:8). 3.3 Irnilandvo yetibongo Tibongo temaSwati ngekusho kwaGinindza, (1992) tingahlukaniswa katsatfu. Kwekucala, ngekulandzelana kwemlandvo wato wekwamukeleka embusweni wemaSwati. Lapha singabala laba labatsi bangebendzabuko (emaSwati mbamba), bese kuba ngemakhandza mbili kugcine emafika muva. Kwanele kutsi kube khona bukhosi kwase kwengetwa lelinye Iicembu letibongo lelatiwa ngekutsi ngematala nkhosi lapho kutalwa khona tindlovukati. Kwesibili, tibongo tihlelwa ngekwemlandvo webuve bato, lekungaba beNguni, emaNtungwa kanye nebeSutfu lekugcama kahle loku etinanatelweni tato letibongo. Kwesitsatfu, tibongo tihleleka ngekubaluleka kwelichaza lelabanjwa bantfu baleso sibongo etindzabeni tendlunkhulu. Lapha kepha angeke kuchazwe konkhe loku kepha kutawuniketwa umlandvo wetibongo letitsite letikhetsiwe. Indzaba yekuhlelembisa tibongo iyincelencele. Idzinga kUdzingidvwa yodvwa nje ingabhicaniswa nalokunye ngenca yebulutfunutfunu bayo. Lokunyenti kwalemilandvo kutfolakale ephephandzabeni lesiSwati Intsatseli kantsi Mandla Zulu lebekadze ayintsatseli kuleliphephandzaba nguye lobelihlahlandlela. Wandze njalo Mageba. Kantsi nemsebenti waDr T T Ginindza lotsi: Sibongo: Swazi Clan Names and Clan Praises ube lusito kakhulu. Lolwati lolutfolakale lapha lubese lungetwa nelwati 10lutfolakale kubanikati betibongo leto ikakhulu labo lesebaluphele. 3.3.1 Urnlandvo webakaDlarnini Kunyenti lokushiwoko mayelana nemvelaphi nobe umsuka webakaDlamini. Kubalulekile kuchaza kutsi imilandvo yetfu leminyenti seyitsandza kunyamalala ngobe labantfu labadz':!la labaphetse lomnotfo wemagugu esive abasanakwa 104

grow up under a clan name which is not that of their natural<br />

father, legally assume their natural father's clan name later in<br />

life.<br />

(Ginindza, 1992:8).<br />

3.3 Irnilandvo yetibongo<br />

Tibongo temaSwati ngekusho kwaGinindza, (1992) tingahlukaniswa katsatfu.<br />

Kwekucala, ngekulandzelana kwemlandvo wato wekwamukeleka embusweni<br />

wemaSwati. Lapha singabala laba labatsi bangebendzabuko (emaSwati mbamba),<br />

bese kuba ngemakhandza mbili kugcine emafika muva. Kwanele kutsi kube khona<br />

bukhosi kwase kwengetwa lelinye Iicembu letibongo lelatiwa ngekutsi ngematala<br />

nkhosi lapho kutalwa khona tindlovukati. Kwesibili, tibongo tihlelwa<br />

ngekwemlandvo webuve bato, lekungaba beNguni, emaNtungwa kanye nebeSutfu<br />

lekugcama kahle loku etinanatelweni tato letibongo. Kwesitsatfu, tibongo tihleleka<br />

ngekubaluleka kwelichaza lelabanjwa bantfu baleso sibongo etindzabeni<br />

tendlunkhulu. Lapha kepha angeke kuchazwe konkhe loku kepha kutawuniketwa<br />

umlandvo wetibongo letitsite letikhetsiwe. Indzaba yekuhlelembisa tibongo<br />

iyincelencele. Idzinga kUdzingidvwa yodvwa nje ingabhicaniswa nalokunye ngenca<br />

yebulutfunutfunu bayo. Lokunyenti kwalemilandvo kutfolakale ephephandzabeni<br />

lesiSwati Intsatseli kantsi Mandla Zulu lebekadze ayintsatseli kuleliphephandzaba<br />

nguye lobelihlahlandlela. Wandze njalo Mageba. Kantsi nemsebenti waDr T T<br />

Ginindza lotsi: Sibongo: Swazi Clan Names and Clan Praises ube lusito kakhulu.<br />

Lolwati lolutfolakale lapha lubese lungetwa nelwati 10lutfolakale kubanikati<br />

betibongo leto ikakhulu labo lesebaluphele.<br />

3.3.1 Urnlandvo webakaDlarnini<br />

Kunyenti lokushiwoko mayelana nemvelaphi nobe umsuka webakaDlamini.<br />

Kubalulekile kuchaza kutsi imilandvo yetfu leminyenti seyitsandza kunyamalala<br />

ngobe labantfu labadz':!la labaphetse lomnotfo wemagugu esive abasanakwa<br />

104

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!