LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...
LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ... LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...
3.3.3 LICHIKlZA Lichikiza kushiwo intfombi lese yiganile kodvwa buntfombi bayo isabugcinile. Ivunula emahiya iwaphambanise. Ngekusho kwaGogo Magongo (2001) bane Ndvuna Jim Gama (2002) bavumelana ngekutsi: Lichikiza liba neminyaka lelishumi nesiphohlongo kuye kuminyaka lengemashumi lamabili nakunye uma ligana. Kulesinye sikhatsi liye libe neminyaka lengemashumi Lamabili nesihlanu kodvwa akukavami kutsi lize lifike Kuleyo minyaka lingakagani. Lombono uyehluka kulona wamake Glory Fakudze (2002) ngobe utsi vena: Umuntfu ugana aneminyaka lengemashumi lamatsatfu nesihlanu. Loko utsi kwentelwa ngobei umuntfu usuke asakhulile futsi asakhona kumelana nemuti wakhe, akwati nekukhulisa bantfwana b2khe. Lichikiza kushiwo intfombi leganile, lokusho kutsi isuke seyilikhetsile lijaha lekungenteka kutsi lihlale nalo. Lichikiza aligani emabele angakavutfwa futsi neNkhosi esiveni ingakavuni kuyatila. Kutiliswa ngobe kutsiwa lamabele iwashiya nabani lena emasimini. Mzukwane iNkhosi ivuna tiyakhululeka tonkhe tintfombi tiyewuvuna tibuyela ekhaya. Nanyalo esiveni semaSwati kuyenteka kutsi inkhosi ivune kucala bese kulandzela sive sonkhana emva kwenkhosi. Nangabe emachikiza nato tonkhe tintfombi setibuyele emakhaya, tingcugce tona titawufike tihlale phasi tingayi ndzawo ngobe tona setiganile. Emachikiza-ke wona atawubese atjela letinye tintfombi letingakagani kutsi kusasa tiya entsabeni. Lamachikiza atabese ayasho kutsi lentsaba lese tiyibonile awukho umsindvo kuyo, belusi abekho kanye nemadlelo awekho. Nembala tintfombi tonkhe I 73
- Page 43 and 44: - ngulawo lafuyile, lanetinkhomo le
- Page 45 and 46: afinyelela endzaweni lebitwa ngekut
- Page 47 and 48: lelingephansi kwesiNguni. Babantfu
- Page 49 and 50: yatsatsa bukhosi ineminyaka lelishu
- Page 51 and 52: ngemnyaka wa-1868. Kuphangalala kwa
- Page 53 and 54: We have been afraid ofthe Boers. We
- Page 55 and 56: emaSwati atfume/a emabutfo /angu-3
- Page 57 and 58: yeNkhosi Bhunu wametsa libito lekut
- Page 60 and 61: Phela tintfo letibalulekile nobe le
- Page 62 and 63: yavuselela umcwasho kutsi kumele na
- Page 64 and 65: ltiyori yaParsons (1996) iyasho kut
- Page 66: loko lokholelwa kuko kungaba inkhol
- Page 69 and 70: emadlotini amemukele, amati. Kulesi
- Page 71 and 72: tinkhukhu, nobe bamendzisele umfati
- Page 73 and 74: kulapho abuka khona imindeni yawo.
- Page 75 and 76: seyikhulile lenkhomo yemadloti laba
- Page 77 and 78: ebakhuluma Iona lulwimi IwesiSwati.
- Page 79 and 80: SEHLUKO SESITSATFU 3.0 TIGABA TEBAN
- Page 81: kutsatfwa njengobe kunjalo kutsi ak
- Page 84 and 85: 3.2 TIGABATEBANTFWANA 3.2.1 lUSWANE
- Page 86 and 87: lesibopho sibakhona lesibopho asikh
- Page 88 and 89: uyajuma, akalali njengemfati. Kumel
- Page 90 and 91: 3.3.2 LITJITJI/INGABISA LITJITJI/ I
- Page 92 and 93: sikhatsi lingasonywa emitsimbeni, e
- Page 96 and 97: tekucala titawuhlangana elukhalweni
- Page 98 and 99: tiphelele tonkhe. Nakwentekile kuts
- Page 100 and 101: tiyewucela lelichikiza liyewuvakash
- Page 102 and 103: njengemfati, uyamchilita uma eta ku
- Page 104 and 105: ATENDZE Umholi Likhorasi Atendze ti
- Page 106 and 107: Ingcugce yintfombi lese ikhulile le
- Page 108 and 109: 3.3.5 UMLOBOKATI UMLOBOKATI UMlobok
- Page 110 and 111: 3.3.6 MAKOTI MAKOTI NEMTSIMBA. Mako
- Page 113 and 114: hard for your children so that they
- Page 115 and 116: Nanobe umfati angafuni kutsi kwente
- Page 117 and 118: Women give a lot of verbal and non-
- Page 119 and 120: Njengobe sehlukaniso esiveni semaSw
- Page 122 and 123: itekile ngobe kusuke kungumakoti la
- Page 124 and 125: 3.3.10 GOGO Gogo ngumuntfu lomsikat
- Page 126 and 127: abati, kungenteka kutsi labanye bab
- Page 128 and 129: akwati kwehlukanisa intfombi nalese
- Page 131 and 132: kuyatila uma tiwela umfula. Bafanya
- Page 134 and 135: Ifyour mother and wife were drownin
- Page 136 and 137: nemkhwenyane. Makoti nemkhwenyane k
- Page 138 and 139: embi kwemkhwekati. Umuntfu laye amt
- Page 140 and 141: Sitsembu sendvodza siyahloniphana.
- Page 142 and 143: Uma umfati ete umtfwana wemfana ubo
3.3.3 LICHIKlZA<br />
Lichikiza kushiwo intfombi lese yiganile kodvwa buntfombi bayo<br />
isabugcinile. Ivunula emahiya iwaphambanise. Ngekusho kwaGogo<br />
Magongo (2001) bane Ndvuna Jim Gama (2002) bavumelana ngekutsi:<br />
Lichikiza liba neminyaka lelishumi nesiphohlongo kuye<br />
kuminyaka lengemashumi lamabili nakunye uma ligana.<br />
Kulesinye sikhatsi liye libe neminyaka lengemashumi<br />
Lamabili nesihlanu kodvwa akukavami kutsi lize lifike<br />
Kuleyo minyaka lingakagani.<br />
Lombono uyehluka kulona wamake Glory Fakudze (2002) ngobe utsi vena:<br />
Umuntfu ugana aneminyaka lengemashumi lamatsatfu<br />
nesihlanu.<br />
Loko utsi kwentelwa ngobei umuntfu usuke asakhulile futsi asakhona<br />
kumelana nemuti wakhe, akwati nekukhulisa bantfwana b2khe. Lichikiza<br />
kushiwo intfombi leganile, lokusho kutsi isuke seyilikhetsile lijaha<br />
lekungenteka kutsi lihlale nalo.<br />
Lichikiza aligani emabele angakavutfwa futsi neNkhosi esiveni ingakavuni<br />
kuyatila. Kutiliswa ngobe kutsiwa lamabele iwashiya nabani lena emasimini.<br />
Mzukwane iNkhosi ivuna tiyakhululeka tonkhe tintfombi tiyewuvuna tibuyela<br />
ekhaya. Nanyalo esiveni semaSwati kuyenteka kutsi inkhosi ivune kucala<br />
bese kulandzela sive sonkhana emva kwenkhosi. Nangabe emachikiza nato<br />
tonkhe tintfombi setibuyele emakhaya, tingcugce tona titawufike tihlale<br />
phasi tingayi ndzawo ngobe tona setiganile. Emachikiza-ke wona<br />
atawubese atjela letinye tintfombi letingakagani kutsi kusasa tiya entsabeni.<br />
Lamachikiza atabese ayasho kutsi lentsaba lese tiyibonile awukho umsindvo<br />
kuyo, belusi abekho kanye nemadlelo awekho. Nembala tintfombi tonkhe<br />
I<br />
73