LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...
LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ... LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...
INkhosi Sobhuza I, Somhlolo phela abehlakaniphe kakhulu, konkhe lebekakwenta bekakwenta ngebuhlakani futsi abetihlela tintfo takhe ngesikhatsi. Njengobe abesitsa lesikhulu saNdwandwe wabona kukuhle kutsi ateke indvodzakati yakhe Thandile labengumndlunkhulu khona kutewudaleka budlelwane. Akagdnanga lapho wabuye watfumela emadvodzakati akhe lamabili kutsi atekwendza enkhosini yakaZulu, Shaka, konkhe loko kwadala budlelwane kwabulala butsa lobebukhona kulamakhosi lamabili. Inkhosi Sobhuza I waba neliphupho lesingatsi belisipholofido. Ngekusho kwaLubisi (2002:26) ulichaza kanje leliphupho: Ephusheni lakhe watjelwa ngekufika kwebantfu labanesikhumba lesitsi asibemtfubi banetinwele letinjengelishoba lenkhomo. wayalwa kutsi angacali acitse ingati yalabantfu ngobe loko kungaba kubulala sive semaSwati. INkhosi Sobhuza I leliphupho walitsatsa ngalokukhulu kubaluleka ngobe phela kuyatiwa kutsi iNkhosi kuba ngiyo lephetse sive, ngalokunjalo iba nemandla lasetulu ngobe uMvelinchanti uyayicacisela kuto tonkhe tintfo ngembi kwekuba tintfo tenteke. Inkhosi Sobhuza I ngekulalela Iiphupho layo ngekutsi yati kutsi Iivela kuSomandla ayimange ibe nebumatima ekubuseni kwakhe ngoba beyingatsandzi kudtsa ingati ebukhosini bemaSwati. Loku kusabonakala kulesikhatsi laphila kuso nyalo kutsi emaSwati akusibo bantfu beludlame. Ekukhotsameni kweNkhosi Sobhuza I ngemnyaka wa-1836 bukhosi batsatfwa indvodzana yakhe Mswati 11 lotalwa yiNdlovukati Thandile (wasebukhosini bakaNdwandwe). Ugama lelitsi Mswati latsatfwa egameni lenkhosi Mswati lelichaza kutsi bantfu baMSwati, Inkhosi Mswati 11 watsatsa bukhosi ngemnyaka wa-l840. Loku kufakaza nguLubisi nakatsi " inkhosi Mswati 11 28 I
yatsatsa bukhosi ineminyaka lelishumi ngemnyaka wa-l840. Walandzela Mbandzeni I ekubuseni aneminyaka lelishumi nesitfupha kuphela. Kutsite lapho asabutsetse bukhosi watfumela titfunywa kutsi tihambe tiyewucela emaMishinari ete eveni lakhe atewufundzisa bantfu ngenkholo, bekungu Robert Allison welibandla lemaWeseli. Kwabuye kwakhiwa sikolo lapho bekutawufundziswa khona endzaweni yakaMahamba, Iisontfo Iona lakhiwa endzaweni vase Dlovunga. Kuleliphupho laSobhuza I lapho aphuphe khona emabhuku nemali bekusho inkholo kanye nemfundvo. Ngekulalela emaSwati asheshe ayitfola lemfundvo. Lelo phupho Iifakazelwa nguLubisi (2002:27) lapho atsi khona : Inkhosi yayalwa kuleliphupho kutsi iwemukele . lamabhuku nemali. Umfundisi Robbert AIlison unemlandvo lomkhulu kakhulu esiveni semaSwati ngobe nguye umuntfu wekucala kubhala lulwimi IwesiSwati. Inkhosi Mswati 11 wancoba tive netivana wabese uyatihlanganisa tonkhe taba sive semaSwati lesinemandla futsi lesihloniphako. Dlamini (1995:42) uyibeka kanjena lendzaba: Mswaa m is the /dng who conquered many neighbouring nations and acquired the land and a name for the Swazi nation. Inkhosi Mswati 11 nguye lowaba nebumatima kakhulu ngobe ngiyo inkhosi leyalwa esiveni semaswati. Ekulweni kwakhe wabese uyayitsatsa lendzawo wayenta yaba yesive semaswati. Dlamini (1995:42) lesento senkhosi Mswati usibeka kanjena: 29
- Page 1 and 2: LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA N
- Page 4 and 5: SETFULO Lomsebenti ngiwunikela ngek
- Page 6 and 7: ngelilukuluku Iwemfundvo, inshiseke
- Page 8 and 9: SIfINYETO Kulamalanga lesiphila kuw
- Page 10 and 11: SUMMURY Nowadays marriage, especial
- Page 12 and 13: SAMEVATIlNG Deesdae is die huwelik,
- Page 14 and 15: 1.0. 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.4.1 1.4.
- Page 16 and 17: 3.3.11. Khokho lomsikati 3.4. TIGAB
- Page 18 and 19: 4.8. Ingcugce (intfombi) i1ala nemt
- Page 20 and 21: 5.6. Siphetfo SEHLUKO SESITFUPHA 6.
- Page 22 and 23: kufane khona. Kuhle futsi kufanelek
- Page 24 and 25: kungasalandzelwa uma kutekwana. Kul
- Page 26 and 27: INHLOSO YEUSHUMI NAKUBIU Ibuke kume
- Page 28 and 29: 1.4.1. INDLELA YEKUBUTA Ngenca yeku
- Page 30 and 31: 1.4.2 nalokufunekako lokucondzene n
- Page 32 and 33: atsatse kubo loko lokufanele, bese
- Page 34 and 35: Lolucwaningo lubuke nelisikomphilo
- Page 36 and 37: SEHLUKO SESIBILI 2.0 UMLANDVO LOMFI
- Page 38 and 39: imihambo yawo ayawakhumbula emadlot
- Page 41 and 42: 2.3 TITSELO Titselo tasendle esiven
- Page 43 and 44: - ngulawo lafuyile, lanetinkhomo le
- Page 45 and 46: afinyelela endzaweni lebitwa ngekut
- Page 47: lelingephansi kwesiNguni. Babantfu
- Page 51 and 52: ngemnyaka wa-1868. Kuphangalala kwa
- Page 53 and 54: We have been afraid ofthe Boers. We
- Page 55 and 56: emaSwati atfume/a emabutfo /angu-3
- Page 57 and 58: yeNkhosi Bhunu wametsa libito lekut
- Page 60 and 61: Phela tintfo letibalulekile nobe le
- Page 62 and 63: yavuselela umcwasho kutsi kumele na
- Page 64 and 65: ltiyori yaParsons (1996) iyasho kut
- Page 66: loko lokholelwa kuko kungaba inkhol
- Page 69 and 70: emadlotini amemukele, amati. Kulesi
- Page 71 and 72: tinkhukhu, nobe bamendzisele umfati
- Page 73 and 74: kulapho abuka khona imindeni yawo.
- Page 75 and 76: seyikhulile lenkhomo yemadloti laba
- Page 77 and 78: ebakhuluma Iona lulwimi IwesiSwati.
- Page 79 and 80: SEHLUKO SESITSATFU 3.0 TIGABA TEBAN
- Page 81: kutsatfwa njengobe kunjalo kutsi ak
- Page 84 and 85: 3.2 TIGABATEBANTFWANA 3.2.1 lUSWANE
- Page 86 and 87: lesibopho sibakhona lesibopho asikh
- Page 88 and 89: uyajuma, akalali njengemfati. Kumel
- Page 90 and 91: 3.3.2 LITJITJI/INGABISA LITJITJI/ I
- Page 92 and 93: sikhatsi lingasonywa emitsimbeni, e
- Page 94: 3.3.3 LICHIKlZA Lichikiza kushiwo i
- Page 97 and 98: tekucala titawuhlangana elukhalweni
INkhosi Sobhuza I, Somhlolo phela abehlakaniphe kakhulu, konkhe<br />
lebekakwenta bekakwenta ngebuhlakani futsi abetihlela tintfo takhe<br />
ngesikhatsi. Njengobe abesitsa lesikhulu saNdwandwe wabona kukuhle kutsi<br />
ateke indvodzakati yakhe Thandile labengumndlunkhulu khona kutewudaleka<br />
budlelwane. Akagdnanga lapho wabuye watfumela emadvodzakati akhe<br />
lamabili kutsi atekwendza enkhosini yakaZulu, Shaka, konkhe loko kwadala<br />
budlelwane kwabulala butsa lobebukhona kulamakhosi lamabili.<br />
Inkhosi Sobhuza I waba neliphupho lesingatsi belisipholofido. Ngekusho<br />
kwaLubisi (2002:26) ulichaza kanje leliphupho:<br />
Ephusheni lakhe watjelwa ngekufika kwebantfu<br />
labanesikhumba lesitsi asibemtfubi banetinwele<br />
letinjengelishoba lenkhomo. wayalwa kutsi angacali<br />
acitse ingati yalabantfu ngobe loko kungaba kubulala<br />
sive semaSwati.<br />
INkhosi Sobhuza I leliphupho walitsatsa ngalokukhulu kubaluleka ngobe phela<br />
kuyatiwa kutsi iNkhosi kuba ngiyo lephetse sive, ngalokunjalo iba nemandla<br />
lasetulu ngobe uMvelinchanti uyayicacisela kuto tonkhe tintfo ngembi<br />
kwekuba tintfo tenteke. Inkhosi Sobhuza I ngekulalela Iiphupho layo ngekutsi<br />
yati kutsi Iivela kuSomandla ayimange ibe nebumatima ekubuseni kwakhe<br />
ngoba beyingatsandzi kudtsa ingati ebukhosini bemaSwati. Loku<br />
kusabonakala kulesikhatsi laphila kuso nyalo kutsi emaSwati akusibo bantfu<br />
beludlame.<br />
Ekukhotsameni kweNkhosi Sobhuza I ngemnyaka wa-1836 bukhosi batsatfwa<br />
indvodzana yakhe Mswati 11 lotalwa yiNdlovukati Thandile (wasebukhosini<br />
bakaNdwandwe). Ugama lelitsi Mswati latsatfwa egameni lenkhosi Mswati<br />
lelichaza kutsi bantfu baMSwati, Inkhosi Mswati 11 watsatsa bukhosi<br />
ngemnyaka wa-l840. Loku kufakaza nguLubisi nakatsi " inkhosi Mswati 11<br />
28 I