LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...

LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ... LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...

uzspace.uzulu.ac.za
from uzspace.uzulu.ac.za More from this publisher
06.05.2013 Views

Labaculako Uyaphi kamntfwanami lonje, Bakhwekati bonkhe batfwele tinyongo, Kepha wena uyaphi. Labaphendvulako: Ngete ngamtjela mntfwanami, Kepha uyaphi kamntfwanakho lonje, Bakhwekati bonkhe batfwele tinyongo, Wena uyaphi I Nabahlabelela lengoma labanye bafati basuke bameya make wentfombi ngobe aloku agcwalisa tinyawo lapho kwendza khona umntfwanakhe kodvwa abe ati kahle kutsi unelicala lelisamhlalele lekushisa tinyongo. Basho kutsi uyaphi, uyawukwentani kamntfwanakhe angakatikhiphi tinyongo. Uma labafati sebatsi wena uyaphi ! basuke bameya make wemalukatane. Emva kwaloko batawutfwala lotjwala labafati baye lena kamkhoti. Nabefika bahlabela tona tingoma tekushisa tinyongo. Lenye yaletingoma ngulena letsi: WONDZILE Umholi Wondzile unabojaha, Wondzile unabomntfwana. Likhorasi: Lamuhla siyamsobisela unabojaha Lengoma bomake batayihlabela emahlandla lamanyentana baze bayewungena esangweni baloku bayiphindza. 5.5.2 KUSHISA TINYONGO Nabangena esangweni ekhabo mkhenyane bomake basuke bahlabela tingoma temshisanyongo letahlukahlukene. Belikhaya batawutsi ngekubabona babahlangabete babangenise edladleni labo. Batawufika 230

etfule timbita telichanga tonkhe. Tjwala abusali emcimbini lefana nalena. Khumalo (1995:571) ukubeka kanjena: Okukhu/u ukuthi a/isa/i igobongo /otshwa/a. Batawufike batsele lotjwala belichaga lebachamuka nabo etimbiteni telikhaya letinkhulu. Nabusala batabutfululela kuletinye timbita letincane. Lenkhulu imbita kungumtsetfo kutsi ibogcwala, letinye timbita name tingakagcwali akunandzaba ngobe ngibo labatawunikwa bekhabo mfati kutsi babunatse. Nasebacedzile kutsela tjwala belichanga etimbhiteni batawuphuma baye ngaphandle bayewuhlala khona. Bemuti batawutsatsa lotjwala lobungakagcwali babunike bomake labachamukako. Lotjwala lebabanika bona sebutjiintjwa ligama sekutsiwa babanike tjwala benkhatsa. Batawunatsa lotjwala benkhatsa bangabucedzi babushiye. Bekhabo malukatane bangena nje bawuphetse umetjisi, sewulungele kubasa. Nabete umetjisi balungisa sidlwane nobe lenye intfo labangabasa ngayo nobe labangaphehla ngayo bona ngekwabo umlilo. Tinyongo batiphetse tonkhe atikasali. Lophetse umtsimba watetfula tonkhe kunina wamalukatana nakuphela konkhe kugidza. Khumalo (1997:570) akubeka kanje: Ziphathwa nguyena zand/a zakhe aze ayozethu/a kunina womntwana ezad/eni. Zigcinwa ngunina wonmtwana futhi zize zishiswe nguyena zand/a zakhe. Batawufika baphetse tibane lebatawucala ngato kubasa umlilo. Babasa emcubeni bese bashisa letinyongo Iowa mlilo. Ngalesikhatsi kusha letinyongo bayadlalisa labomake. Bagidza tingoma letinyenti. Batawugidza etukwawo lomlilo uze umlotsa uphele wonkhe. Lomlilo ucishwe tinyawo temafahlawana ngobe bagidza bawafakile. Batawugidza sikhatsi lesidze bese kuletfwa tjwala emva kwekugidza. Kuyanatfwa kube mnandzi. Emva 231

etfule timbita telichanga tonkhe. Tjwala abusali emcimbini lefana nalena.<br />

Khumalo (1995:571) ukubeka kanjena:<br />

Okukhu/u ukuthi a/isa/i igobongo /otshwa/a.<br />

Batawufike batsele lotjwala belichaga lebachamuka nabo etimbiteni<br />

telikhaya letinkhulu. Nabusala batabutfululela kuletinye timbita letincane.<br />

Lenkhulu imbita kungumtsetfo kutsi ibogcwala, letinye timbita name<br />

tingakagcwali akunandzaba ngobe ngibo labatawunikwa bekhabo mfati kutsi<br />

babunatse. Nasebacedzile kutsela tjwala belichanga etimbhiteni<br />

batawuphuma baye ngaphandle bayewuhlala khona. Bemuti batawutsatsa<br />

lotjwala lobungakagcwali babunike bomake labachamukako. Lotjwala<br />

lebabanika bona sebutjiintjwa ligama sekutsiwa babanike tjwala benkhatsa.<br />

Batawunatsa lotjwala benkhatsa bangabucedzi babushiye.<br />

Bekhabo malukatane bangena nje bawuphetse umetjisi, sewulungele<br />

kubasa. Nabete umetjisi balungisa sidlwane nobe lenye intfo labangabasa<br />

ngayo nobe labangaphehla ngayo bona ngekwabo umlilo. Tinyongo<br />

batiphetse tonkhe atikasali. Lophetse umtsimba watetfula tonkhe kunina<br />

wamalukatana nakuphela konkhe kugidza. Khumalo (1997:570) akubeka<br />

kanje:<br />

Ziphathwa nguyena zand/a zakhe aze ayozethu/a kunina<br />

womntwana ezad/eni. Zigcinwa ngunina wonmtwana<br />

futhi zize zishiswe nguyena zand/a zakhe.<br />

Batawufika baphetse tibane lebatawucala ngato kubasa umlilo. Babasa<br />

emcubeni bese bashisa letinyongo Iowa mlilo. Ngalesikhatsi kusha<br />

letinyongo bayadlalisa labomake. Bagidza tingoma letinyenti. Batawugidza<br />

etukwawo lomlilo uze umlotsa uphele wonkhe. Lomlilo ucishwe tinyawo<br />

temafahlawana ngobe bagidza bawafakile. Batawugidza sikhatsi lesidze<br />

bese kuletfwa tjwala emva kwekugidza. Kuyanatfwa kube mnandzi. Emva<br />

231

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!