LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...
LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ... LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...
kodvwa kumele kutsi ngekuhamba kwesikhatsi bemndeni wekhabo mlobokati bayikhiphe lenhlanti. Uma bekhabo mlobokati batsi kute inhlanti kumele betsembise kutsi itawutalwa, lelijaha lekumele litale lenhlanti kuba ngilo leligatjiswa lenyongo. Nakungenteka lelijaha litsi nalicala kutala, Iitale intfombi, leyo ntfombi itawukhuliselwa lomkhwenyane. Akukakhatsaleki kutsi lomkhwenyane utawube asakhule kangakanani kodvwa lekungiko kutsi ikhulela Vena. Kuba yinhlanti kuyahlonishwa besigodzi nangabe usemncane ngobe kuyatiwa kutsi lomntfwana wakabani ukhulela bakabani. Abanakukutsintsa ngisho nangeliphutsa. Iyahlonishwa kakhulu inhlanti yebantfu. Kunesisho lesitsi umfati akacedvwa kodvwa Jim Gama (2002) uyawuphikisa lombono ngobe utsi: Kuphuya kwemuntfu /okwenta kutsi umfati agcine angakamcedzi. NgesiSwati tinkhomo temalobolo tiyehluka ngenca yekusindza kwetingati tebantfu. Umnumzane welikhaya nave ngalokunjalo kuba lukhuni kutsi angabita tinkhomo letingaki uma intfombi yakakhe itekwa, kodvwa lokusiSwati kutsi uma vena umnumzane welikhaya alobole umfati wakhe ngetinkhomo letilishumi nesihlanu nave indvodzakati yakhe yekucala itawulotjolwa ngetinkhomo letilishumi nesihlanu. Kodvwa lebalandzela litibulo ngeke balotjolwe ngetinkhomo letilishumi nesihlanu, titawuba tincane. Sizatfu sekutsi letinkhomo lalobola ngato unina webantfwana sewatitfola kulo litibulo lakhe. Uma bayeni sebacedzile kukhombisana inhlanti nebekhabo mlobokati, bayeni batawubuyela etindzaweni tabo lapho babekwe khona kutsi bahlale. Bekhabo mlobokati batawuletsa indlelo yeligwayi. Lendlelo yeligwayi ikhishwa imikiswe lapho kuhleti tinini khona. Lendlelo ibhenywa nguwo wonkhe umuntfu lokhona kuleyondlu, 216
nalongabhemi kumele kutsi ngalelolanga abheme. Lokubhemisana leligwayi kusho kudala buhlobo lobungayuphela. 5.4.2 IMPHILO YEMNTFWANA (UMLOBOKATI) Emuva kwekubhenyiswana Iigwayi bonkhe endlini, lemindeni lemibili itawuhlala phasi ikhulume ngemphilo yemntfwana lesekungu mlobokati. Bayeni nabo batawuhlala phasi balalelisise kahle kutsi kutawutsiwani ngalomlobokati. Nangabe ekukhuleni kwakhe umlobokati wagula batakusho konkhe loko embi kwebayeni. Kungenteka kutsi wagula asemncane batawatiswa nekutsi basitwa kuphi. Nasaphila lomuntfu lowasita umlobokati batawutjelwa bayeni kutsi baboya khona kuyawufuna lusito nangabe lokugula kuphindze kubuya. EmaSwati ayatisebentisa tihlahla tekwelapha ngobe tingumutsi. Kungako uma kugula kungenile ekhaya bayalayetelana kutsi bangasitakala kuphi labagulako. Kulayela umuntfu lapho angasitakala khona kuyintfo lenhle ngobe kusuke kuliwa nekugula lokungenile emtini. Kugula kwemlobokati konkhe kubekwa ebaleni khona bayeni batekwati ngobe kungenteka bakuphike lokunye batsi abakatjelwa. Lobatjela ngalokugula kwemlobokati usuke nave adlulisa lakwatiko ngalomlobokati khona bayeni bangetukusho kutsi bona abazange babikelwe ngalokugula lokunje. Inyanga lekungiyo leyasita ngalesikhatsi kugula umlobokati kubuyelwa kuyo nangabe lesifo siphindza futsi sibuya. 5.4.3 SIMILO SEMNTFWANA (UMLOBOKATI) Umuntfu lakhuliseke kahle uba nesimilo. Indlela lokhuliswe ngayo ngiyo leveta kutsi similo sakho sinjani. Uma umlobokati akhuliswe tandla letikahle naletinemtsetfo futsi, similo sakhe sitawujabulelwa bantfu labanyenti ngobe I 217
- Page 190: Umholi Likhorasi Sengikhalela babe,
- Page 193 and 194: loko. Bagidza bobabili khona bantfu
- Page 195 and 196: The practice among the traditional
- Page 197 and 198: Ukhorasi Umholi Likhorasi Umholi Li
- Page 199 and 200: Indlela lekavunule ngayo umlobokati
- Page 201 and 202: Nakusagidvwa bemndeni nebendzawo ba
- Page 203 and 204: The groom, who is also traditionall
- Page 205 and 206: 4.12 INHLABISAMTSIMBA KUHLATJWA KWE
- Page 207 and 208: sakhe. Labadzala batawutsatsa umlob
- Page 209 and 210: ninobabili kepha uma lengoma. Lutsa
- Page 211 and 212: Sigaba lesilandzelako nasacedzile k
- Page 213 and 214: kubonakale kutsi umlobokati ungenil
- Page 217 and 218: Insulamnyembeti iyakhishwa nobe nga
- Page 221 and 222: mbamba Iwawo langeke acitfwe naseku
- Page 223 and 224: Khumalo (1997:527) ubeka kanjena ma
- Page 225 and 226: akulingani naloku kwematibuko. Emat
- Page 229 and 230: Lengoma ihlatjelwa nje ikhombisa ku
- Page 231 and 232: ekutseni kusibopho kubo bobabili kw
- Page 233: Emva kwaloko kutawuta bafanyana nem
- Page 236 and 237: Inkomo kanina yaziwa ngokuthi yinko
- Page 238 and 239: Kutawutsi ngakusasa ekuseni inyongo
- Page 242 and 243: atsandza indlela lakhulilseke ngayo
- Page 244: Lisikela utawusika ngalo tjani beku
- Page 247 and 248: aphakela kusale ngobe kunebantfwana
- Page 249: ngisho nobe ngabe bacabene nemyeni
- Page 252 and 253: Labaculako Uyaphi kamntfwanami lonj
- Page 254 and 255: kwaloko batabahlabisa inkhomo bajat
- Page 256 and 257: Kulolucwaningo ikakhulukati kulesih
- Page 258 and 259: neNgwenyama lekhona nyalo Mswati Il
- Page 260 and 261: nemachikiza ngobe tisuke tifundzisw
- Page 262 and 263: nase Iitfombile kuze Iilungiselwe t
- Page 264 and 265: ekhakhakhe bamvusa ekuseni kakhulu
- Page 266 and 267: ekhabo makoti batawubuya batekwakha
- Page 268 and 269: Kuyancomeka kutsi intfombi naseyili
- Page 270 and 271: T1ngoma temtsimba tiba tinyenti kod
- Page 272: Kulolucwaningo nginelitsemba lekuts
- Page 275 and 276: 7. TINCWADZI LETISETJENTISIWE Alant
- Page 277 and 278: Mouly, G.T. Mouton, J na Marais, S.
- Page 279 and 280: 8. BACOCELI KUbonakale kukuhle kwek
- Page 281 and 282: Babe L.Z. Maziya lotfolakala kaMats
- Page 283: Umholi Likhorasi Umholi Likhorasi U
- Page 286: Likhorasi Umholi Likhorasi Umholi L
- Page 289: Umholi Likhorasi Umholi Likhorasi U
nalongabhemi kumele kutsi ngalelolanga abheme. Lokubhemisana leligwayi<br />
kusho kudala buhlobo lobungayuphela.<br />
5.4.2 IMPHILO YEMNTFWANA (UMLOBOKATI)<br />
Emuva kwekubhenyiswana Iigwayi bonkhe endlini, lemindeni lemibili<br />
itawuhlala phasi ikhulume ngemphilo yemntfwana lesekungu mlobokati.<br />
Bayeni nabo batawuhlala phasi balalelisise kahle kutsi kutawutsiwani<br />
ngalomlobokati. Nangabe ekukhuleni kwakhe umlobokati wagula batakusho<br />
konkhe loko embi kwebayeni. Kungenteka kutsi wagula asemncane<br />
batawatiswa nekutsi basitwa kuphi. Nasaphila lomuntfu lowasita umlobokati<br />
batawutjelwa bayeni kutsi baboya khona kuyawufuna lusito nangabe<br />
lokugula kuphindze kubuya.<br />
EmaSwati ayatisebentisa tihlahla tekwelapha ngobe tingumutsi. Kungako<br />
uma kugula kungenile ekhaya bayalayetelana kutsi bangasitakala kuphi<br />
labagulako. Kulayela umuntfu lapho angasitakala khona kuyintfo lenhle<br />
ngobe kusuke kuliwa nekugula lokungenile emtini. Kugula kwemlobokati<br />
konkhe kubekwa ebaleni khona bayeni batekwati ngobe kungenteka<br />
bakuphike lokunye batsi abakatjelwa. Lobatjela ngalokugula kwemlobokati<br />
usuke nave adlulisa lakwatiko ngalomlobokati khona bayeni bangetukusho<br />
kutsi bona abazange babikelwe ngalokugula lokunje. Inyanga lekungiyo<br />
leyasita ngalesikhatsi kugula umlobokati kubuyelwa kuyo nangabe lesifo<br />
siphindza futsi sibuya.<br />
5.4.3 SIMILO SEMNTFWANA (UMLOBOKATI)<br />
Umuntfu lakhuliseke kahle uba nesimilo. Indlela lokhuliswe ngayo ngiyo<br />
leveta kutsi similo sakho sinjani. Uma umlobokati akhuliswe tandla letikahle<br />
naletinemtsetfo futsi, similo sakhe sitawujabulelwa bantfu labanyenti ngobe<br />
I<br />
217