LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...

LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ... LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...

uzspace.uzulu.ac.za
from uzspace.uzulu.ac.za More from this publisher
06.05.2013 Views

kodvwa kumele kutsi ngekuhamba kwesikhatsi bemndeni wekhabo mlobokati bayikhiphe lenhlanti. Uma bekhabo mlobokati batsi kute inhlanti kumele betsembise kutsi itawutalwa, lelijaha lekumele litale lenhlanti kuba ngilo leligatjiswa lenyongo. Nakungenteka lelijaha litsi nalicala kutala, Iitale intfombi, leyo ntfombi itawukhuliselwa lomkhwenyane. Akukakhatsaleki kutsi lomkhwenyane utawube asakhule kangakanani kodvwa lekungiko kutsi ikhulela Vena. Kuba yinhlanti kuyahlonishwa besigodzi nangabe usemncane ngobe kuyatiwa kutsi lomntfwana wakabani ukhulela bakabani. Abanakukutsintsa ngisho nangeliphutsa. Iyahlonishwa kakhulu inhlanti yebantfu. Kunesisho lesitsi umfati akacedvwa kodvwa Jim Gama (2002) uyawuphikisa lombono ngobe utsi: Kuphuya kwemuntfu /okwenta kutsi umfati agcine angakamcedzi. NgesiSwati tinkhomo temalobolo tiyehluka ngenca yekusindza kwetingati tebantfu. Umnumzane welikhaya nave ngalokunjalo kuba lukhuni kutsi angabita tinkhomo letingaki uma intfombi yakakhe itekwa, kodvwa lokusiSwati kutsi uma vena umnumzane welikhaya alobole umfati wakhe ngetinkhomo letilishumi nesihlanu nave indvodzakati yakhe yekucala itawulotjolwa ngetinkhomo letilishumi nesihlanu. Kodvwa lebalandzela litibulo ngeke balotjolwe ngetinkhomo letilishumi nesihlanu, titawuba tincane. Sizatfu sekutsi letinkhomo lalobola ngato unina webantfwana sewatitfola kulo litibulo lakhe. Uma bayeni sebacedzile kukhombisana inhlanti nebekhabo mlobokati, bayeni batawubuyela etindzaweni tabo lapho babekwe khona kutsi bahlale. Bekhabo mlobokati batawuletsa indlelo yeligwayi. Lendlelo yeligwayi ikhishwa imikiswe lapho kuhleti tinini khona. Lendlelo ibhenywa nguwo wonkhe umuntfu lokhona kuleyondlu, 216

nalongabhemi kumele kutsi ngalelolanga abheme. Lokubhemisana leligwayi kusho kudala buhlobo lobungayuphela. 5.4.2 IMPHILO YEMNTFWANA (UMLOBOKATI) Emuva kwekubhenyiswana Iigwayi bonkhe endlini, lemindeni lemibili itawuhlala phasi ikhulume ngemphilo yemntfwana lesekungu mlobokati. Bayeni nabo batawuhlala phasi balalelisise kahle kutsi kutawutsiwani ngalomlobokati. Nangabe ekukhuleni kwakhe umlobokati wagula batakusho konkhe loko embi kwebayeni. Kungenteka kutsi wagula asemncane batawatiswa nekutsi basitwa kuphi. Nasaphila lomuntfu lowasita umlobokati batawutjelwa bayeni kutsi baboya khona kuyawufuna lusito nangabe lokugula kuphindze kubuya. EmaSwati ayatisebentisa tihlahla tekwelapha ngobe tingumutsi. Kungako uma kugula kungenile ekhaya bayalayetelana kutsi bangasitakala kuphi labagulako. Kulayela umuntfu lapho angasitakala khona kuyintfo lenhle ngobe kusuke kuliwa nekugula lokungenile emtini. Kugula kwemlobokati konkhe kubekwa ebaleni khona bayeni batekwati ngobe kungenteka bakuphike lokunye batsi abakatjelwa. Lobatjela ngalokugula kwemlobokati usuke nave adlulisa lakwatiko ngalomlobokati khona bayeni bangetukusho kutsi bona abazange babikelwe ngalokugula lokunje. Inyanga lekungiyo leyasita ngalesikhatsi kugula umlobokati kubuyelwa kuyo nangabe lesifo siphindza futsi sibuya. 5.4.3 SIMILO SEMNTFWANA (UMLOBOKATI) Umuntfu lakhuliseke kahle uba nesimilo. Indlela lokhuliswe ngayo ngiyo leveta kutsi similo sakho sinjani. Uma umlobokati akhuliswe tandla letikahle naletinemtsetfo futsi, similo sakhe sitawujabulelwa bantfu labanyenti ngobe I 217

nalongabhemi kumele kutsi ngalelolanga abheme. Lokubhemisana leligwayi<br />

kusho kudala buhlobo lobungayuphela.<br />

5.4.2 IMPHILO YEMNTFWANA (UMLOBOKATI)<br />

Emuva kwekubhenyiswana Iigwayi bonkhe endlini, lemindeni lemibili<br />

itawuhlala phasi ikhulume ngemphilo yemntfwana lesekungu mlobokati.<br />

Bayeni nabo batawuhlala phasi balalelisise kahle kutsi kutawutsiwani<br />

ngalomlobokati. Nangabe ekukhuleni kwakhe umlobokati wagula batakusho<br />

konkhe loko embi kwebayeni. Kungenteka kutsi wagula asemncane<br />

batawatiswa nekutsi basitwa kuphi. Nasaphila lomuntfu lowasita umlobokati<br />

batawutjelwa bayeni kutsi baboya khona kuyawufuna lusito nangabe<br />

lokugula kuphindze kubuya.<br />

EmaSwati ayatisebentisa tihlahla tekwelapha ngobe tingumutsi. Kungako<br />

uma kugula kungenile ekhaya bayalayetelana kutsi bangasitakala kuphi<br />

labagulako. Kulayela umuntfu lapho angasitakala khona kuyintfo lenhle<br />

ngobe kusuke kuliwa nekugula lokungenile emtini. Kugula kwemlobokati<br />

konkhe kubekwa ebaleni khona bayeni batekwati ngobe kungenteka<br />

bakuphike lokunye batsi abakatjelwa. Lobatjela ngalokugula kwemlobokati<br />

usuke nave adlulisa lakwatiko ngalomlobokati khona bayeni bangetukusho<br />

kutsi bona abazange babikelwe ngalokugula lokunje. Inyanga lekungiyo<br />

leyasita ngalesikhatsi kugula umlobokati kubuyelwa kuyo nangabe lesifo<br />

siphindza futsi sibuya.<br />

5.4.3 SIMILO SEMNTFWANA (UMLOBOKATI)<br />

Umuntfu lakhuliseke kahle uba nesimilo. Indlela lokhuliswe ngayo ngiyo<br />

leveta kutsi similo sakho sinjani. Uma umlobokati akhuliswe tandla letikahle<br />

naletinemtsetfo futsi, similo sakhe sitawujabulelwa bantfu labanyenti ngobe<br />

I<br />

217

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!