LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...
LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ... LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...
5.4 BAYENI 5.4.1 TINKHOMO TEMALOBOLO Bayeni lidlanzana lebantfu leliletse tinkhomo temalobolo. Bayeni bafika ekhabo ntfombi nobe ekhabo mlobokati bavela ekhabojaha ngetikhatsi tasebusuku sekuhlwile. Nabefika umyeni lokunguye lophetse tinkhomo temalobolo uyamemeta, lebampheleketele bona abasho lutfo. Kukhuluma umyeni kuphela. Nabafika ngasesangweni umyeni uyamemeta atsi: Siyalobola gaga! Sita nato tilishumi nelugege. Letinkhomo umyeni utisho asengakangeni esangweni asachamuka ngaphandle kwesibaya. Letinkhomo utatisho tonkhe ngemibala yato. Utawuchubeka asho umbala wato kutsi unjani nelugege kutsi lunjani. Letinkhomo letilishumi letingetemalobolo atilingani tiyehluka. Kuya ngekutsi kulotjolwa umuntfu lekanengati lesindza kangakanani. Bantfwana benkhosi, bendvuna, betikhulu abalingani nebantfwana bemuntfu nje. Tinkhomo temalobolo tivamise kusukela etinkhomeni letilishumi tiya kuletilishumi nesihlanu. Umntfwanenkhosi nguye lolotjolwa ngetinkhomo letinyentana, kantsi emva kwakhe akusangeni lomunye umfati kutekwendza kuleyondvodza. Utsi nakefika esibayeni aphambanise tikhali lokuluphawu loluvimbela indvodza yakakhe kutsi ingasateki lomunye umfati emva kwakhe. Kodvwa nakangangena atfole bakhona labanye akabakhiphi. Kuleto tinkhomo kubese kwengetwa letimbili kuphela ngobe tona kungakameli kutsi tisale. Uma kungenteka kutsi indvodza ibebete tinkhomo temalobolo, leti letimbili kumele kutsi itikhiphe. Letinkhomo insulanyembeti nelugege. Lenkhomo kutsiwa yamake lotala lomlobokati. Lenkhomo yensulanyembeti Khumalo (1997:75) unalombono ngayo: 210
- Page 185 and 186: ngekuyivalelisa, emavi akhe atawuhl
- Page 187 and 188: Make lophetse umtsimba ubuka kahle
- Page 190: Umholi Likhorasi Sengikhalela babe,
- Page 193 and 194: loko. Bagidza bobabili khona bantfu
- Page 195 and 196: The practice among the traditional
- Page 197 and 198: Ukhorasi Umholi Likhorasi Umholi Li
- Page 199 and 200: Indlela lekavunule ngayo umlobokati
- Page 201 and 202: Nakusagidvwa bemndeni nebendzawo ba
- Page 203 and 204: The groom, who is also traditionall
- Page 205 and 206: 4.12 INHLABISAMTSIMBA KUHLATJWA KWE
- Page 207 and 208: sakhe. Labadzala batawutsatsa umlob
- Page 209 and 210: ninobabili kepha uma lengoma. Lutsa
- Page 211 and 212: Sigaba lesilandzelako nasacedzile k
- Page 213 and 214: kubonakale kutsi umlobokati ungenil
- Page 217 and 218: Insulamnyembeti iyakhishwa nobe nga
- Page 221 and 222: mbamba Iwawo langeke acitfwe naseku
- Page 223 and 224: Khumalo (1997:527) ubeka kanjena ma
- Page 225 and 226: akulingani naloku kwematibuko. Emat
- Page 229 and 230: Lengoma ihlatjelwa nje ikhombisa ku
- Page 231 and 232: ekutseni kusibopho kubo bobabili kw
- Page 233: Emva kwaloko kutawuta bafanyana nem
- Page 237 and 238: Gozolo ebayenini udlala indzima len
- Page 239 and 240: dzadzewabomlobokati cobo Iwakhe. Be
- Page 241 and 242: nalongabhemi kumele kutsi ngalelola
- Page 243 and 244: lekangayati. Batawuchubeka bacinise
- Page 246 and 247: ekupheka. Utawutsi angacedza kutikh
- Page 248 and 249: Nawendzile ngesiSwati awukendzi end
- Page 251 and 252: Linani kutsi tingaki alikho. Kulesi
- Page 253 and 254: etfule timbita telichanga tonkhe. T
- Page 255 and 256: lelingembi kwendlu kutakwakhelwa le
- Page 257 and 258: 6.0 KUSONGA 6.1 SIFINYETO SEHlUKO S
- Page 259 and 260: L Kunekwetsemba kutsi emadloti ngiw
- Page 261 and 262: nase litfombile kuze Iilungiselwe t
- Page 263 and 264: kusho kona kutsi iyotakhela umuti w
- Page 265 and 266: Utawulala kukhombisa kutsi ufile be
- Page 267 and 268: Intfombi iyendza endvodzeni lenebaf
- Page 269 and 270: SiSwati sincoma kutsi Iitibulo Iibe
- Page 271 and 272: Kulolucwaningo kuhloswe kutsi intfo
- Page 274 and 275: Kulesikhatsi sanyalo kuhle kutsi ba
- Page 276 and 277: Oreyer, HJ. Fletcher, R. (1993): (1
- Page 278 and 279: Selden, R Sowetan Sowetan Simelane
- Page 280 and 281: Siphiwe Monicah Zulu uhlala eBhabut
- Page 282 and 283: 9. TINGOMA LETIMACONDZANA NALOLUCWA
5.4 BAYENI<br />
5.4.1 TINKHOMO TEMALOBOLO<br />
Bayeni lidlanzana lebantfu leliletse tinkhomo temalobolo. Bayeni bafika<br />
ekhabo ntfombi nobe ekhabo mlobokati bavela ekhabojaha ngetikhatsi<br />
tasebusuku sekuhlwile. Nabefika umyeni lokunguye lophetse tinkhomo<br />
temalobolo uyamemeta, lebampheleketele bona abasho lutfo. Kukhuluma<br />
umyeni kuphela. Nabafika ngasesangweni umyeni uyamemeta atsi:<br />
Siyalobola gaga! Sita nato tilishumi nelugege.<br />
Letinkhomo umyeni utisho asengakangeni esangweni asachamuka<br />
ngaphandle kwesibaya. Letinkhomo utatisho tonkhe ngemibala yato.<br />
Utawuchubeka asho umbala wato kutsi unjani nelugege kutsi lunjani.<br />
Letinkhomo letilishumi letingetemalobolo atilingani tiyehluka. Kuya ngekutsi<br />
kulotjolwa umuntfu lekanengati lesindza kangakanani. Bantfwana benkhosi,<br />
bendvuna, betikhulu abalingani nebantfwana bemuntfu nje. Tinkhomo<br />
temalobolo tivamise kusukela etinkhomeni letilishumi tiya kuletilishumi<br />
nesihlanu. Umntfwanenkhosi nguye lolotjolwa ngetinkhomo letinyentana,<br />
kantsi emva kwakhe akusangeni lomunye umfati kutekwendza<br />
kuleyondvodza. Utsi nakefika esibayeni aphambanise tikhali lokuluphawu<br />
loluvimbela indvodza yakakhe kutsi ingasateki lomunye umfati emva<br />
kwakhe. Kodvwa nakangangena atfole bakhona labanye akabakhiphi.<br />
Kuleto tinkhomo kubese kwengetwa letimbili kuphela ngobe tona<br />
kungakameli kutsi tisale. Uma kungenteka kutsi indvodza ibebete tinkhomo<br />
temalobolo, leti letimbili kumele kutsi itikhiphe. Letinkhomo insulanyembeti<br />
nelugege. Lenkhomo kutsiwa yamake lotala lomlobokati. Lenkhomo<br />
yensulanyembeti Khumalo (1997:75) unalombono ngayo:<br />
210