LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...

LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ... LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...

uzspace.uzulu.ac.za
from uzspace.uzulu.ac.za More from this publisher
06.05.2013 Views

kufane khona. Kuhle futsi kufanelekile kutsi intfombi nayisakhula itiphatse kahle khona itetilungiselela indlela letakwemukeleka ngayo naseyikhulile. EmaSwati agidzisa intfombi-ntfo umtsimba bese emva kwaloko ateka umfati. Kugidza umtsimba kwenta lemindeni lemibili ikwati kwatana nekwemukelana ngalokuphelele ngobe yati kutsi kumele kutsi ihloniphane ngalokuphelele. Kugidza umtsimba yintfo lefaka bantfu labanyenti belusendvo. Ngasikhatsi kuye kungene nabomakhelwane ngobe siSwati asivumi kutsi makhelwane angaba nemcimbi labanye bomakhelwane bakhe bangati. Ngasikhatsi bomakhelwane kuba ngibo lebadlala indzima lenkhulu ekusiteni uma makhelwane anemicimbi. Umcimbi lofana nalona wemtsimba awubi welikhaya kodvwa uba wesigodzi sonkhana. Kulolucwaningo kutawuvetwa kahle umtsimba wonkhe uphelele netigaba tonkhe tebantfu kuze kuyewufika lapho sebalungele kutsi bangawugidza umtsimba. EmaSwati kumele kutsi atigcabhe ngebuve bawo ikakhulu lapho sekungena wona umtsimba. Kumele kutsi tintfombi tifundziswe ngekwendza lekungiko nekutsi umphumela wekugidza umtsimba uyini. Umtsimba uligugu ngobe umgcabho wesive ngaloko bantfu kumele kutsi bafundzise situkulwane ngebuhle bawo. labadzala kumele kutsi balendlulisele kulabo lebasakhula lelisiko khona batelwati futsi balinakekele. Kufanele kutsi tintfombi tifundziswe kutsi kutiphatsa kahle kwato kutawenta kutsi emasiko esintfu ahlale agcinekile futsi emukeleka esiveni semaSwati. labadzala kumele kutsi balendlulisele embili lisiko lekwendza ngekugidza umtsimba nekwendziselana ngobe loko kuyimphilo futsi kulisiko lesiSwati. Sitsembu kumele kutsi lusha Iwati kutsi siSwati siyasemukela. Kunetizatfu letitsite letenta kutsi emaSwati atsatse sitsembu. Kunetintfo letihlonishwako lekumele kutsi tingenteki ngetikhatsi letitsite uma ungumfati. Ngaleso sikhatsi usatilile, utilele loko lokumele kutsi ungakwenti, kungaleso sikhatsi 2

lapho zakwenu nobe inhlanti ingena khona yente lomsebenti losawutilele. Kunyenti lokutilwako emphilweni yemuntfu. EmaSwati uma kufika tikhatsi letinjalo kulapho sitsembu sidzingeka khona. Nanobe kulisiko lelisemukelako sitsembu kodvwa kuye kube khona lababona kwangatsi bageilatekile ngaloko ngenca yemalungelo kantsi eha. EmaSwati kumele kutsi abuyele emasikweni awo alandzele indlela lemukelekile. Umfati uma sekawugidzile umtsimba kulindzeleke kutsi atale bantfwana, andzise sive. Bantfwana baligugu endlini yesintfu, futsi baeinisa likhaya. Khumalo (1997:2) ukubeka kanjena: Imindeni phakathi kwesizwe ibusiswe ngezingane ezizinsika zayo nezinsika zezizwe. EmaSwati atsembela ekutseni bantfwana ngibo labaeinisa Iikhaya kutsi Iisimame Iingaeeki. Labantfwana labatalwako ngibo lekumele kutsi bagidze umtsimba kusasa, kungako kumele kutsi emasiko andluliswe kulabanye labasakhula. Kulolucwaningo emagama umlobokati, makoti kanye namalukatana asebenta ngekuntjintjana loko kwentelwe kutsi kube lula kulofundzako kuvisisa kahle lokusuke kushiwo. Kungako uma kulandzelwa kahle kulolucwaningo umlobokati usetjentiswe kanyentana kunalawa lamanye lahambisana nawo. 1.2 INHLOSO YELUCWANINGO Lolucwaningo lunetinhloso letinyenti kakhulu. INHLOSO YEKUCALA kubuka kubaluleka kwemtsimba njengeligalelo ekuvuseleleni emasiko emaSwati latsandza kushabalala. Umtsimba utsandza , 3

kufane khona. Kuhle futsi kufanelekile kutsi intfombi nayisakhula itiphatse<br />

kahle khona itetilungiselela indlela letakwemukeleka ngayo naseyikhulile.<br />

EmaSwati agidzisa intfombi-ntfo umtsimba bese emva kwaloko ateka<br />

umfati. Kugidza umtsimba kwenta lemindeni lemibili ikwati kwatana<br />

nekwemukelana ngalokuphelele ngobe yati kutsi kumele kutsi ihloniphane<br />

ngalokuphelele. Kugidza umtsimba yintfo lefaka bantfu labanyenti<br />

belusendvo. Ngasikhatsi kuye kungene nabomakhelwane ngobe siSwati<br />

asivumi kutsi makhelwane angaba nemcimbi labanye bomakhelwane bakhe<br />

bangati. Ngasikhatsi bomakhelwane kuba ngibo lebadlala indzima lenkhulu<br />

ekusiteni uma makhelwane anemicimbi. Umcimbi lofana nalona wemtsimba<br />

awubi welikhaya kodvwa uba wesigodzi sonkhana.<br />

Kulolucwaningo kutawuvetwa kahle umtsimba wonkhe uphelele netigaba<br />

tonkhe tebantfu kuze kuyewufika lapho sebalungele kutsi bangawugidza<br />

umtsimba. EmaSwati kumele kutsi atigcabhe ngebuve bawo ikakhulu lapho<br />

sekungena wona umtsimba. Kumele kutsi tintfombi tifundziswe ngekwendza<br />

lekungiko nekutsi umphumela wekugidza umtsimba uyini. Umtsimba uligugu<br />

ngobe umgcabho wesive ngaloko bantfu kumele kutsi bafundzise<br />

situkulwane ngebuhle bawo. labadzala kumele kutsi balendlulisele kulabo<br />

lebasakhula lelisiko khona batelwati futsi balinakekele.<br />

Kufanele kutsi tintfombi tifundziswe kutsi kutiphatsa kahle kwato kutawenta<br />

kutsi emasiko esintfu ahlale agcinekile futsi emukeleka esiveni semaSwati.<br />

labadzala kumele kutsi balendlulisele embili lisiko lekwendza ngekugidza<br />

umtsimba nekwendziselana ngobe loko kuyimphilo futsi kulisiko lesiSwati.<br />

Sitsembu kumele kutsi lusha Iwati kutsi siSwati siyasemukela. Kunetizatfu<br />

letitsite letenta kutsi emaSwati atsatse sitsembu. Kunetintfo letihlonishwako<br />

lekumele kutsi tingenteki ngetikhatsi letitsite uma ungumfati. Ngaleso<br />

sikhatsi usatilile, utilele loko lokumele kutsi ungakwenti, kungaleso sikhatsi<br />

2

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!