LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...
LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ... LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...
5.0 KUTEKWA 5.1 SINGENISO SEHLUKO SESIHLANU Kulisiko lekumele lindluliselwe kulabanye kutsi balisebentise balati. Sanderson (1993:31) utsi: Culture refers to the total pattern of learned human behavior passed on from generation to generation. Lisiko Iibalulekile futsi ngilo lelenta kutsi bantfu batati kutsi bayini, baphila njani. Sive sisuke sakhiwe bantfu labanyenti labaphila kuso labafuna kulandzela inchubo yinye yekuphila kuleso sive. Kantsi emmangweni kunebantfu labahlala ngobe basive lesitsite, njengemaSwati nje. Compton (1992:6) ukubeka kanjena: A society is made up ofmanypeople andgroup. Ngalesikhatsi bantfu baya ngekwandza bababanyenti kuleso sive kulapho bacala khona kutsi babumbane bakhe intfo yinye lebatawubonakala ngayo kutsi bona babakuphi futsi bayini. Kungaleso sikhatsi lapho sive siba nenchubo yaso lesitayichuba uma senta tintfo taso letingemasiko. EmaSwati-ke nawo anemihambo yawo layichubako uma ateka. Kuteka ngesiSwati kuba yintfo yemalanga lamatsatfu. Kumekeza kwenteka ngelilanga lesitsatfu ngembulukusa. Kulisiko vele kutsi lomsikati longumlobokati angamekezi ngaletinye tikhatsi ngaphandle kwasekuseni. 188
Sigaba lesilandzelako nasacedzile kumekeza umlobokati kuhlambisa bonkhe lekumele bahlanjiswe. Kuye kube matinyana kusebentisa Iigama lelitsi " umfati uma umuntfu angakangeni esibayeni, wamekeza ngesiSwati. Kantsi ngasikhatsi kuye kungacondzisiseki kulabanye labangacondzisisi tigaba talabasikati uma basakhula. Kulesehluko Iigama lelitsi umloboka i litawuchubeka n90be suke asesengumlobokati angakabi ngumfati. Kuhlambisa kulisiko lelentekako nangabe umlobokati acedzile kugidza umtsimba wabuye wangena esibayeni wamekeza. Kuhlambisa kuyindlela lapha ngayo bemndeni wakhe tipho nakangena emtini lomusha latinikela kuwo. Kufika kwebayeni ekhabo mlobokatuti kusuke sekugcwaliswa umtsetfo wekulobolelana. Kulobola nako ngulokunye lokwenta kutsi lijaha Iitigcabhe ngobe lati kutsi latishaya tonkhe tinkhomo lalobola. Kutawubukwa kushiswa kwetinyongo ngalokuphelele. Tinyongo tishiswa ekugcineni umfati asahleti ekhakhakhe. Kulisiko lesiSwati kutsi tinyongo kumele tishiswe ngumake wamalukatana lamtalako. Khumalo (1995:570) uyavumelana nalombono uma atsi : Izjnyongo zonke zezi/wane ezisuke zih/atshiswe umtwana zishiswa ngunina omza/a nh. Nakungenteka malukatane abebete unina wakhe langamshisela letinyongo kukhetfwa munye umuntfu welusendvo nobe babekati kutsi kube nguye lamshisela letinyongo. 189
- Page 159 and 160: 3. Ludziwo Iwemjoni. Loludziwo kuni
- Page 161 and 162: ngobe losandza kufika kumele ambite
- Page 163 and 164: usuke ungakapheleli uma ute sibaya.
- Page 165 and 166: 3.7.7 LITlE LEKUSILA Likhaya kumele
- Page 167 and 168: 4.0 UMTSIMBA 4.1 SINGENISO SEHLUKO
- Page 169 and 170: tjwala kodvwa banganatseli kudzakwa
- Page 171 and 172: itente ngembi kwekutsi ifike kuleti
- Page 173 and 174: ahlale bangakhulumi bantfu basemend
- Page 175 and 176: Uninatala wave kumele imentele konk
- Page 178 and 179: yentfombi, ayifihlwa, kumele kutsi
- Page 182 and 183: Umholi Likhorasi Umholi Likhorasi U
- Page 185 and 186: ngekuyivalelisa, emavi akhe atawuhl
- Page 187 and 188: Make lophetse umtsimba ubuka kahle
- Page 190: Umholi Likhorasi Sengikhalela babe,
- Page 193 and 194: loko. Bagidza bobabili khona bantfu
- Page 195 and 196: The practice among the traditional
- Page 197 and 198: Ukhorasi Umholi Likhorasi Umholi Li
- Page 199 and 200: Indlela lekavunule ngayo umlobokati
- Page 201 and 202: Nakusagidvwa bemndeni nebendzawo ba
- Page 203 and 204: The groom, who is also traditionall
- Page 205 and 206: 4.12 INHLABISAMTSIMBA KUHLATJWA KWE
- Page 207 and 208: sakhe. Labadzala batawutsatsa umlob
- Page 209: ninobabili kepha uma lengoma. Lutsa
- Page 213 and 214: kubonakale kutsi umlobokati ungenil
- Page 217 and 218: Insulamnyembeti iyakhishwa nobe nga
- Page 221 and 222: mbamba Iwawo langeke acitfwe naseku
- Page 223 and 224: Khumalo (1997:527) ubeka kanjena ma
- Page 225 and 226: akulingani naloku kwematibuko. Emat
- Page 229 and 230: Lengoma ihlatjelwa nje ikhombisa ku
- Page 231 and 232: ekutseni kusibopho kubo bobabili kw
- Page 233: Emva kwaloko kutawuta bafanyana nem
- Page 236 and 237: Inkomo kanina yaziwa ngokuthi yinko
- Page 238 and 239: Kutawutsi ngakusasa ekuseni inyongo
- Page 240 and 241: kodvwa kumele kutsi ngekuhamba kwes
- Page 242 and 243: atsandza indlela lakhulilseke ngayo
- Page 244: Lisikela utawusika ngalo tjani beku
- Page 247 and 248: aphakela kusale ngobe kunebantfwana
- Page 249: ngisho nobe ngabe bacabene nemyeni
- Page 252 and 253: Labaculako Uyaphi kamntfwanami lonj
- Page 254 and 255: kwaloko batabahlabisa inkhomo bajat
- Page 256 and 257: Kulolucwaningo ikakhulukati kulesih
- Page 258 and 259: neNgwenyama lekhona nyalo Mswati Il
5.0 KUTEKWA<br />
5.1 SINGENISO<br />
SEHLUKO SESIHLANU<br />
Kulisiko lekumele lindluliselwe kulabanye kutsi balisebentise balati.<br />
Sanderson (1993:31) utsi:<br />
Culture refers to the total pattern of learned human<br />
behavior passed on from generation to generation.<br />
Lisiko Iibalulekile futsi ngilo lelenta kutsi bantfu batati kutsi bayini, baphila<br />
njani. Sive sisuke sakhiwe bantfu labanyenti labaphila kuso labafuna<br />
kulandzela inchubo yinye yekuphila kuleso sive. Kantsi emmangweni<br />
kunebantfu labahlala ngobe basive lesitsite, njengemaSwati nje. Compton<br />
(1992:6) ukubeka kanjena:<br />
A society is made up ofmanypeople andgroup.<br />
Ngalesikhatsi bantfu baya ngekwandza bababanyenti kuleso sive kulapho<br />
bacala khona kutsi babumbane bakhe intfo yinye lebatawubonakala ngayo<br />
kutsi bona babakuphi futsi bayini. Kungaleso sikhatsi lapho sive siba<br />
nenchubo yaso lesitayichuba uma senta tintfo taso letingemasiko.<br />
EmaSwati-ke nawo anemihambo yawo layichubako uma ateka. Kuteka<br />
ngesiSwati kuba yintfo yemalanga lamatsatfu. Kumekeza kwenteka<br />
ngelilanga lesitsatfu ngembulukusa. Kulisiko vele kutsi lomsikati<br />
longumlobokati angamekezi ngaletinye tikhatsi ngaphandle kwasekuseni.<br />
188