LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...
LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ... LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...
ateka. Akahlali phasi, nawo abuka netintfombi langahle atisome ngobe ngiso sikhatsi sekubuka tintfombi. Uma umtsimba ungena endlini lapho ubekwa khona kutsi ulale, utfola kutsi indlu imnyama ayikakhanyiswa. Kungaleso sikhatsi lapho kutawuhlatjelwa ingoma lecela kutsi bakhanyiselwe. Lengoma itsi: SIFUNA LILAMBU Umtsimba: Mkhwenyane sifuna /i/ambu Lokuvutse/a kumnyama, /apha end/ini. Lengoma bayhlabela bonkhe labadvuna nalabasikati. Bayihlabela nje ngobe bafuna kukhanyiselwa lapho batawulala khona. Bemndeni batawubanika timbaca. Phela kudzala bekukhanyiswa ngato, kulesikhatsi sanyalo kusetjentiswa emakhandlela kanye nagezi. Nanobe gezi akhona endlini akumelanga kutsi akhanyiswe. Sizatfu kwekutsi kuyatila kukwenta loko. Kumele kukhanye uma sekusho belikhaya. Lombango Maluleka (2002) ukubeka kanjena: Uma kungenteka kutsi ku/aba bemtsimba ukhona /anako kwekukhanyisa, ngeke aze akhanyise bemuti bangakasho, ngobe kukhanyisa kwabo kungah/e kusho /enye intro letawuveta, kutsi /omuntru /otako kukhona /apho angah/oniphi khona. Utakutsi ungakhanyisa umtsimba tihushuke tindzaba, emva kwaloko bese uyalala, ulindzela Iilanga lakusasa. 4.9 KUNGENA KWEMLOBOKATI EMTINI Umtsimba indlela yesintfu yekuteka umfati. Ngalesikhatsi intfombi isagidza, ibitwa ngekutsi ngumlobokati itinikela ejaheni lava nalo lijaha selikulungele
loko. Bagidza bobabili khona bantfu batewuba bofakazi bakusasa kutsi bagidza umtsimba bobabili. Kugidza umtsimba indvodza ingakwenta kanyenti kuya ngebafati lebafunako. Uma umlobokati atewugidza umtsimba usuke atsatse sincumo ngalowo muntfu lamgidzelako kutsi ufuna kuhlala naye imphilo yakhe yonkhe bakhe umuti bakhulise kahle nebantfwababo. Umtsimba kusuke kungumcimbi lowentiwako longahlanganisa bantfu lababili, lomdvuna nalomsikati. Dlamini (1995:167) ubeka kanjena: Umtsimba is a Swazi traditional wedding at the bride commits herself to the family she is joining for the rest ofher life. This ceremony is important to each and every young person who is still growing up. Kantsi Compton, (1992:7) uphawula kanjena: The wedding is a cross over time. Two people give up being single and cross over to become married. This means that there is a change of status. A woman becomes a wife, a man becomes a husband. Kuliciniso lokushiwo nguCampton kutsi kutjintjela kulesinye sigaba lapho lomsikati aba ngumfati kantsi lomdvuna uba yindvodza. Sanderson kuKunene na Mulder (1999:88) batsi: The animal term used for males and females are also revealing terms as males are compared to strong aggressive active animal while females are usually compared to young, helpless animals. In siSwati this active-passive distinction has become part of the grammar ofthe language. The verb "tsatsa" (to marry) can only be used in the active form when referring to a man. Thus we can say indvodza itsatsa umfati (The man marries a wife) but we cannot say" Umfati utsatsa indvodza (the women marries a husband). Conversely the passive form umfati utsatsa indvodza (the women is taken in marriage by the man) can only be used to or refer to women. The implication is that Swati men are 170
- Page 141 and 142: iye ifune tihlati tekwenta kutsi si
- Page 143 and 144: alungiselela umndeni kudla. Uma kum
- Page 145 and 146: sekungene tembatfo talabamhlophe ke
- Page 147 and 148: Ubuye Ubhayibheli likusho ngalokuso
- Page 150 and 151: A man treats his wifes father with
- Page 152 and 153: sekwendlulele ngobe vena sewusedvut
- Page 155 and 156: UNGAPHANDLE LEMUTI WESISWATI Uma um
- Page 157 and 158: itewuhlatiywa sive netindvuna khona
- Page 159 and 160: 3. Ludziwo Iwemjoni. Loludziwo kuni
- Page 161 and 162: ngobe losandza kufika kumele ambite
- Page 163 and 164: usuke ungakapheleli uma ute sibaya.
- Page 165 and 166: 3.7.7 LITlE LEKUSILA Likhaya kumele
- Page 167 and 168: 4.0 UMTSIMBA 4.1 SINGENISO SEHLUKO
- Page 169 and 170: tjwala kodvwa banganatseli kudzakwa
- Page 171 and 172: itente ngembi kwekutsi ifike kuleti
- Page 173 and 174: ahlale bangakhulumi bantfu basemend
- Page 175 and 176: Uninatala wave kumele imentele konk
- Page 178 and 179: yentfombi, ayifihlwa, kumele kutsi
- Page 182 and 183: Umholi Likhorasi Umholi Likhorasi U
- Page 185 and 186: ngekuyivalelisa, emavi akhe atawuhl
- Page 187 and 188: Make lophetse umtsimba ubuka kahle
- Page 190: Umholi Likhorasi Sengikhalela babe,
- Page 195 and 196: The practice among the traditional
- Page 197 and 198: Ukhorasi Umholi Likhorasi Umholi Li
- Page 199 and 200: Indlela lekavunule ngayo umlobokati
- Page 201 and 202: Nakusagidvwa bemndeni nebendzawo ba
- Page 203 and 204: The groom, who is also traditionall
- Page 205 and 206: 4.12 INHLABISAMTSIMBA KUHLATJWA KWE
- Page 207 and 208: sakhe. Labadzala batawutsatsa umlob
- Page 209 and 210: ninobabili kepha uma lengoma. Lutsa
- Page 211 and 212: Sigaba lesilandzelako nasacedzile k
- Page 213 and 214: kubonakale kutsi umlobokati ungenil
- Page 217 and 218: Insulamnyembeti iyakhishwa nobe nga
- Page 221 and 222: mbamba Iwawo langeke acitfwe naseku
- Page 223 and 224: Khumalo (1997:527) ubeka kanjena ma
- Page 225 and 226: akulingani naloku kwematibuko. Emat
- Page 229 and 230: Lengoma ihlatjelwa nje ikhombisa ku
- Page 231 and 232: ekutseni kusibopho kubo bobabili kw
- Page 233: Emva kwaloko kutawuta bafanyana nem
- Page 236 and 237: Inkomo kanina yaziwa ngokuthi yinko
- Page 238 and 239: Kutawutsi ngakusasa ekuseni inyongo
- Page 240 and 241: kodvwa kumele kutsi ngekuhamba kwes
ateka. Akahlali phasi, nawo abuka netintfombi langahle atisome ngobe<br />
ngiso sikhatsi sekubuka tintfombi.<br />
Uma umtsimba ungena endlini lapho ubekwa khona kutsi ulale, utfola kutsi<br />
indlu imnyama ayikakhanyiswa. Kungaleso sikhatsi lapho kutawuhlatjelwa<br />
ingoma lecela kutsi bakhanyiselwe. Lengoma itsi:<br />
SIFUNA LILAMBU<br />
Umtsimba: Mkhwenyane sifuna /i/ambu<br />
Lokuvutse/a kumnyama, /apha end/ini.<br />
Lengoma bayhlabela bonkhe labadvuna nalabasikati. Bayihlabela nje ngobe<br />
bafuna kukhanyiselwa lapho batawulala khona. Bemndeni batawubanika<br />
timbaca. Phela kudzala bekukhanyiswa ngato, kulesikhatsi sanyalo<br />
kusetjentiswa emakhandlela kanye nagezi. Nanobe gezi akhona endlini<br />
akumelanga kutsi akhanyiswe. Sizatfu kwekutsi kuyatila kukwenta loko.<br />
Kumele kukhanye uma sekusho belikhaya. Lombango Maluleka (2002)<br />
ukubeka kanjena:<br />
Uma kungenteka kutsi ku/aba bemtsimba ukhona /anako<br />
kwekukhanyisa, ngeke aze akhanyise bemuti<br />
bangakasho, ngobe kukhanyisa kwabo kungah/e kusho<br />
/enye intro letawuveta, kutsi /omuntru /otako kukhona<br />
/apho angah/oniphi khona.<br />
Utakutsi ungakhanyisa umtsimba tihushuke tindzaba, emva kwaloko bese<br />
uyalala, ulindzela Iilanga lakusasa.<br />
4.9 KUNGENA KWEMLOBOKATI EMTINI<br />
Umtsimba indlela yesintfu yekuteka umfati. Ngalesikhatsi intfombi isagidza,<br />
ibitwa ngekutsi ngumlobokati itinikela ejaheni lava nalo lijaha selikulungele