LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...

LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ... LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...

uzspace.uzulu.ac.za
from uzspace.uzulu.ac.za More from this publisher
06.05.2013 Views

ateka. Akahlali phasi, nawo abuka netintfombi langahle atisome ngobe ngiso sikhatsi sekubuka tintfombi. Uma umtsimba ungena endlini lapho ubekwa khona kutsi ulale, utfola kutsi indlu imnyama ayikakhanyiswa. Kungaleso sikhatsi lapho kutawuhlatjelwa ingoma lecela kutsi bakhanyiselwe. Lengoma itsi: SIFUNA LILAMBU Umtsimba: Mkhwenyane sifuna /i/ambu Lokuvutse/a kumnyama, /apha end/ini. Lengoma bayhlabela bonkhe labadvuna nalabasikati. Bayihlabela nje ngobe bafuna kukhanyiselwa lapho batawulala khona. Bemndeni batawubanika timbaca. Phela kudzala bekukhanyiswa ngato, kulesikhatsi sanyalo kusetjentiswa emakhandlela kanye nagezi. Nanobe gezi akhona endlini akumelanga kutsi akhanyiswe. Sizatfu kwekutsi kuyatila kukwenta loko. Kumele kukhanye uma sekusho belikhaya. Lombango Maluleka (2002) ukubeka kanjena: Uma kungenteka kutsi ku/aba bemtsimba ukhona /anako kwekukhanyisa, ngeke aze akhanyise bemuti bangakasho, ngobe kukhanyisa kwabo kungah/e kusho /enye intro letawuveta, kutsi /omuntru /otako kukhona /apho angah/oniphi khona. Utakutsi ungakhanyisa umtsimba tihushuke tindzaba, emva kwaloko bese uyalala, ulindzela Iilanga lakusasa. 4.9 KUNGENA KWEMLOBOKATI EMTINI Umtsimba indlela yesintfu yekuteka umfati. Ngalesikhatsi intfombi isagidza, ibitwa ngekutsi ngumlobokati itinikela ejaheni lava nalo lijaha selikulungele

loko. Bagidza bobabili khona bantfu batewuba bofakazi bakusasa kutsi bagidza umtsimba bobabili. Kugidza umtsimba indvodza ingakwenta kanyenti kuya ngebafati lebafunako. Uma umlobokati atewugidza umtsimba usuke atsatse sincumo ngalowo muntfu lamgidzelako kutsi ufuna kuhlala naye imphilo yakhe yonkhe bakhe umuti bakhulise kahle nebantfwababo. Umtsimba kusuke kungumcimbi lowentiwako longahlanganisa bantfu lababili, lomdvuna nalomsikati. Dlamini (1995:167) ubeka kanjena: Umtsimba is a Swazi traditional wedding at the bride commits herself to the family she is joining for the rest ofher life. This ceremony is important to each and every young person who is still growing up. Kantsi Compton, (1992:7) uphawula kanjena: The wedding is a cross over time. Two people give up being single and cross over to become married. This means that there is a change of status. A woman becomes a wife, a man becomes a husband. Kuliciniso lokushiwo nguCampton kutsi kutjintjela kulesinye sigaba lapho lomsikati aba ngumfati kantsi lomdvuna uba yindvodza. Sanderson kuKunene na Mulder (1999:88) batsi: The animal term used for males and females are also revealing terms as males are compared to strong aggressive active animal while females are usually compared to young, helpless animals. In siSwati this active-passive distinction has become part of the grammar ofthe language. The verb "tsatsa" (to marry) can only be used in the active form when referring to a man. Thus we can say indvodza itsatsa umfati (The man marries a wife) but we cannot say" Umfati utsatsa indvodza (the women marries a husband). Conversely the passive form umfati utsatsa indvodza (the women is taken in marriage by the man) can only be used to or refer to women. The implication is that Swati men are 170

ateka. Akahlali phasi, nawo abuka netintfombi langahle atisome ngobe<br />

ngiso sikhatsi sekubuka tintfombi.<br />

Uma umtsimba ungena endlini lapho ubekwa khona kutsi ulale, utfola kutsi<br />

indlu imnyama ayikakhanyiswa. Kungaleso sikhatsi lapho kutawuhlatjelwa<br />

ingoma lecela kutsi bakhanyiselwe. Lengoma itsi:<br />

SIFUNA LILAMBU<br />

Umtsimba: Mkhwenyane sifuna /i/ambu<br />

Lokuvutse/a kumnyama, /apha end/ini.<br />

Lengoma bayhlabela bonkhe labadvuna nalabasikati. Bayihlabela nje ngobe<br />

bafuna kukhanyiselwa lapho batawulala khona. Bemndeni batawubanika<br />

timbaca. Phela kudzala bekukhanyiswa ngato, kulesikhatsi sanyalo<br />

kusetjentiswa emakhandlela kanye nagezi. Nanobe gezi akhona endlini<br />

akumelanga kutsi akhanyiswe. Sizatfu kwekutsi kuyatila kukwenta loko.<br />

Kumele kukhanye uma sekusho belikhaya. Lombango Maluleka (2002)<br />

ukubeka kanjena:<br />

Uma kungenteka kutsi ku/aba bemtsimba ukhona /anako<br />

kwekukhanyisa, ngeke aze akhanyise bemuti<br />

bangakasho, ngobe kukhanyisa kwabo kungah/e kusho<br />

/enye intro letawuveta, kutsi /omuntru /otako kukhona<br />

/apho angah/oniphi khona.<br />

Utakutsi ungakhanyisa umtsimba tihushuke tindzaba, emva kwaloko bese<br />

uyalala, ulindzela Iilanga lakusasa.<br />

4.9 KUNGENA KWEMLOBOKATI EMTINI<br />

Umtsimba indlela yesintfu yekuteka umfati. Ngalesikhatsi intfombi isagidza,<br />

ibitwa ngekutsi ngumlobokati itinikela ejaheni lava nalo lijaha selikulungele

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!