LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...
LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ... LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...
Nangahlonipha indvodza yayo itabe itiphembela inhlalo lehle emndenini wayo nakumyeni wayo, kumele ikuvisise futsi kutsi uma umyeni wayo akhombisa kuyitsandza, ngeke yona itsandzwe bemuti ngobe kutawutsiwa uyidlisile. Nanobe tonkhe letinkhulumo tikhona kumele ibindze ngobe yati kutsi yenta lokuhle ngaso sonkhe sikhatsi. Talukati tiyakhuluma phela, nasekufika ekuhlonipheni umyeni wave bamdvonsa kakhulu ngendlebe. Nayiyalwa lentfombi kUbuhlungu kakhulu ngobe nabo labangayi kuyawukwendza bagcina sebakhala. Intfombi yona kuyo kuba buhlungu kakhulu ngobe kusuke kutjelwa yona. Nalabanye labakhona endlini baye bakhale nabo ngobe basuke bakhumbula lokwabavelela ngetikhatsi taboo Simo ngekhatsi endlini lapho intfombi iyalwa khona siba munyu, asibi mnandzi nakancane. Talukati tiyala intfombi titsi ibohlonipha uninatala. Kuhlala kwayo kulowomuti kusetandleni teninatala. Uma ingahlala ingamhloniphi uninatala, kuhamba kwayo kusetinyaweni tayo ngobe bantfwana bebafana batsandza kakhulu bonina. Lombono ufakazelwa boRaddcliffe-Brown naForde (1975:95) lapho batsi: If your mother and your wife were drowning which would you save first? ''and the correct answer is, "my mother, I can get another wife, but not another mother. Sintfu sivamilekubeka make embili kunemfati, akufani nasesilungwini. Intfombi kumele kutsi imiyalo ngeninatala ingayitsatseli phasi, ihlale iyihle njalo kuninatala wave khona itewukhuluma kahle ngaye kumntfwanayo. Phela kuhlala kahle emaSwatini uma wendzile uyatentela ngekutsi uhloniphe futsi ulandzele lemiyalo lowanikwa yona talukati mhla uphuma. 153
Uninatala wave kumele imentele konkhe lokufunekako njengekumwashela, kumphekela, kutfota nekuya emasimini. Uma bacabana nemyeni uninatala ngumuntfu wekucala lokutakuva bese ayalamula. Intfombi kumele imtsandze unina ibuye imhloniphe ngobe nguye umuntfu letawuhlala anaye edladleni lakakhe. Kuhlala kwayo lentfombi kulomuti kuphatsa kahle kuninatala. Uninatala nguye umuntfu lotawenta kutsi lusendvo lumtsandze lonkhe ngobe nguye lotamkhuluma kahle kulaba labanye belusendvo labakhona ngekhatsi emndenini. Konkhe latokusho uninatala angakuphikisi ngobe utawube ati kutsi ukusho lani. Indlela lekuphilwa ngayo kulomuti laya kuwo yatiwa nguninatala kungako kudzingeka kutsi amhloniphe khona atemfundzisa konkhe lokudzingekile nalokufanele. Talukati tiyiyala kakhulu intfombi ngekutsi ibohlonipha uyisetala. Angabodla embi kwakhe. Loku kufakazela boRadcliffe-Brown naForde (1975:93) nabatsi : She is prohibitedfrom using the names, or words similar to the principalsyllable... Ingacali nangeliphutsa ibite intfo lesondzelene nelibito lakhe. Kumele ihloniphe yonkhe intfo lengenta kutsi itfolakale ibita yisetala. Ingambuki uyisetala emehlweni, kuyatila. Ingabommela futsi ngetinyawo. Intfombi nayitabahlonipha bonkhe bemuti batayimela etinkingeni. Kumele kutsi yente lokuhle ngaso sonkhe sikhatsi. Ntfombitodvwa Dlamini (2002) ukubeka kanjena: Akutsi lapho bayinyundzela yona ibindze ingasho lutfo. Balamu bayo batawutsi iyatati, ibobindza ingaze ilwe nabo. Kulwa ekhakhayo kuyatila kantsi futsi akusiyo intfo lenhle. Talukati tibuye tiyitjele intfombi kutsi nanobe sekushiwo konkhe nalokungakashiwo ayinakujika 154
- Page 123 and 124: makoti lomdzala lomendlalelako phas
- Page 125 and 126: kutsi kwenteke. Gogo njengobe bekus
- Page 127 and 128: 3.4 TIGABA TALABADVUNA 3.4.1 UMFANA
- Page 129: Kulesinye sikhatsi kungaze kubukeke
- Page 132: Kuba lijaha kutsatsa iminyaka lemin
- Page 135 and 136: 3.4.4 UMKHWENYANE I UMKHWENYEWETFU
- Page 137 and 138: Nasekakhulelwe uyamteka nave amgidz
- Page 139 and 140: lridvodza kushiwo umuntfu lomdvuna
- Page 141 and 142: iye ifune tihlati tekwenta kutsi si
- Page 143 and 144: alungiselela umndeni kudla. Uma kum
- Page 145 and 146: sekungene tembatfo talabamhlophe ke
- Page 147 and 148: Ubuye Ubhayibheli likusho ngalokuso
- Page 150 and 151: A man treats his wifes father with
- Page 152 and 153: sekwendlulele ngobe vena sewusedvut
- Page 155 and 156: UNGAPHANDLE LEMUTI WESISWATI Uma um
- Page 157 and 158: itewuhlatiywa sive netindvuna khona
- Page 159 and 160: 3. Ludziwo Iwemjoni. Loludziwo kuni
- Page 161 and 162: ngobe losandza kufika kumele ambite
- Page 163 and 164: usuke ungakapheleli uma ute sibaya.
- Page 165 and 166: 3.7.7 LITlE LEKUSILA Likhaya kumele
- Page 167 and 168: 4.0 UMTSIMBA 4.1 SINGENISO SEHLUKO
- Page 169 and 170: tjwala kodvwa banganatseli kudzakwa
- Page 171 and 172: itente ngembi kwekutsi ifike kuleti
- Page 173: ahlale bangakhulumi bantfu basemend
- Page 178 and 179: yentfombi, ayifihlwa, kumele kutsi
- Page 182 and 183: Umholi Likhorasi Umholi Likhorasi U
- Page 185 and 186: ngekuyivalelisa, emavi akhe atawuhl
- Page 187 and 188: Make lophetse umtsimba ubuka kahle
- Page 190: Umholi Likhorasi Sengikhalela babe,
- Page 193 and 194: loko. Bagidza bobabili khona bantfu
- Page 195 and 196: The practice among the traditional
- Page 197 and 198: Ukhorasi Umholi Likhorasi Umholi Li
- Page 199 and 200: Indlela lekavunule ngayo umlobokati
- Page 201 and 202: Nakusagidvwa bemndeni nebendzawo ba
- Page 203 and 204: The groom, who is also traditionall
- Page 205 and 206: 4.12 INHLABISAMTSIMBA KUHLATJWA KWE
- Page 207 and 208: sakhe. Labadzala batawutsatsa umlob
- Page 209 and 210: ninobabili kepha uma lengoma. Lutsa
- Page 211 and 212: Sigaba lesilandzelako nasacedzile k
- Page 213 and 214: kubonakale kutsi umlobokati ungenil
- Page 217 and 218: Insulamnyembeti iyakhishwa nobe nga
- Page 221 and 222: mbamba Iwawo langeke acitfwe naseku
- Page 223 and 224: Khumalo (1997:527) ubeka kanjena ma
Uninatala wave kumele imentele konkhe lokufunekako njengekumwashela,<br />
kumphekela, kutfota nekuya emasimini. Uma bacabana nemyeni uninatala<br />
ngumuntfu wekucala lokutakuva bese ayalamula. Intfombi kumele<br />
imtsandze unina ibuye imhloniphe ngobe nguye umuntfu letawuhlala anaye<br />
edladleni lakakhe. Kuhlala kwayo lentfombi kulomuti kuphatsa kahle<br />
kuninatala. Uninatala nguye umuntfu lotawenta kutsi lusendvo lumtsandze<br />
lonkhe ngobe nguye lotamkhuluma kahle kulaba labanye belusendvo<br />
labakhona ngekhatsi emndenini. Konkhe latokusho uninatala angakuphikisi<br />
ngobe utawube ati kutsi ukusho lani. Indlela lekuphilwa ngayo kulomuti laya<br />
kuwo yatiwa nguninatala kungako kudzingeka kutsi amhloniphe khona<br />
atemfundzisa konkhe lokudzingekile nalokufanele.<br />
Talukati tiyiyala kakhulu intfombi ngekutsi ibohlonipha uyisetala. Angabodla<br />
embi kwakhe. Loku kufakazela boRadcliffe-Brown naForde (1975:93)<br />
nabatsi :<br />
She is prohibitedfrom using the names, or words similar<br />
to the principalsyllable...<br />
Ingacali nangeliphutsa ibite intfo lesondzelene nelibito lakhe. Kumele<br />
ihloniphe yonkhe intfo lengenta kutsi itfolakale ibita yisetala. Ingambuki<br />
uyisetala emehlweni, kuyatila. Ingabommela futsi ngetinyawo. Intfombi<br />
nayitabahlonipha bonkhe bemuti batayimela etinkingeni. Kumele kutsi yente<br />
lokuhle ngaso sonkhe sikhatsi. Ntfombitodvwa Dlamini (2002) ukubeka<br />
kanjena:<br />
Akutsi lapho bayinyundzela yona ibindze ingasho lutfo.<br />
Balamu bayo batawutsi iyatati, ibobindza ingaze ilwe nabo. Kulwa<br />
ekhakhayo kuyatila kantsi futsi akusiyo intfo lenhle. Talukati tibuye tiyitjele<br />
intfombi kutsi nanobe sekushiwo konkhe nalokungakashiwo ayinakujika<br />
154