LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...

LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ... LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...

uzspace.uzulu.ac.za
from uzspace.uzulu.ac.za More from this publisher
06.05.2013 Views

Nangahlonipha indvodza yayo itabe itiphembela inhlalo lehle emndenini wayo nakumyeni wayo, kumele ikuvisise futsi kutsi uma umyeni wayo akhombisa kuyitsandza, ngeke yona itsandzwe bemuti ngobe kutawutsiwa uyidlisile. Nanobe tonkhe letinkhulumo tikhona kumele ibindze ngobe yati kutsi yenta lokuhle ngaso sonkhe sikhatsi. Talukati tiyakhuluma phela, nasekufika ekuhlonipheni umyeni wave bamdvonsa kakhulu ngendlebe. Nayiyalwa lentfombi kUbuhlungu kakhulu ngobe nabo labangayi kuyawukwendza bagcina sebakhala. Intfombi yona kuyo kuba buhlungu kakhulu ngobe kusuke kutjelwa yona. Nalabanye labakhona endlini baye bakhale nabo ngobe basuke bakhumbula lokwabavelela ngetikhatsi taboo Simo ngekhatsi endlini lapho intfombi iyalwa khona siba munyu, asibi mnandzi nakancane. Talukati tiyala intfombi titsi ibohlonipha uninatala. Kuhlala kwayo kulowomuti kusetandleni teninatala. Uma ingahlala ingamhloniphi uninatala, kuhamba kwayo kusetinyaweni tayo ngobe bantfwana bebafana batsandza kakhulu bonina. Lombono ufakazelwa boRaddcliffe-Brown naForde (1975:95) lapho batsi: If your mother and your wife were drowning which would you save first? ''and the correct answer is, "my mother, I can get another wife, but not another mother. Sintfu sivamilekubeka make embili kunemfati, akufani nasesilungwini. Intfombi kumele kutsi imiyalo ngeninatala ingayitsatseli phasi, ihlale iyihle njalo kuninatala wave khona itewukhuluma kahle ngaye kumntfwanayo. Phela kuhlala kahle emaSwatini uma wendzile uyatentela ngekutsi uhloniphe futsi ulandzele lemiyalo lowanikwa yona talukati mhla uphuma. 153

Uninatala wave kumele imentele konkhe lokufunekako njengekumwashela, kumphekela, kutfota nekuya emasimini. Uma bacabana nemyeni uninatala ngumuntfu wekucala lokutakuva bese ayalamula. Intfombi kumele imtsandze unina ibuye imhloniphe ngobe nguye umuntfu letawuhlala anaye edladleni lakakhe. Kuhlala kwayo lentfombi kulomuti kuphatsa kahle kuninatala. Uninatala nguye umuntfu lotawenta kutsi lusendvo lumtsandze lonkhe ngobe nguye lotamkhuluma kahle kulaba labanye belusendvo labakhona ngekhatsi emndenini. Konkhe latokusho uninatala angakuphikisi ngobe utawube ati kutsi ukusho lani. Indlela lekuphilwa ngayo kulomuti laya kuwo yatiwa nguninatala kungako kudzingeka kutsi amhloniphe khona atemfundzisa konkhe lokudzingekile nalokufanele. Talukati tiyiyala kakhulu intfombi ngekutsi ibohlonipha uyisetala. Angabodla embi kwakhe. Loku kufakazela boRadcliffe-Brown naForde (1975:93) nabatsi : She is prohibitedfrom using the names, or words similar to the principalsyllable... Ingacali nangeliphutsa ibite intfo lesondzelene nelibito lakhe. Kumele ihloniphe yonkhe intfo lengenta kutsi itfolakale ibita yisetala. Ingambuki uyisetala emehlweni, kuyatila. Ingabommela futsi ngetinyawo. Intfombi nayitabahlonipha bonkhe bemuti batayimela etinkingeni. Kumele kutsi yente lokuhle ngaso sonkhe sikhatsi. Ntfombitodvwa Dlamini (2002) ukubeka kanjena: Akutsi lapho bayinyundzela yona ibindze ingasho lutfo. Balamu bayo batawutsi iyatati, ibobindza ingaze ilwe nabo. Kulwa ekhakhayo kuyatila kantsi futsi akusiyo intfo lenhle. Talukati tibuye tiyitjele intfombi kutsi nanobe sekushiwo konkhe nalokungakashiwo ayinakujika 154

Uninatala wave kumele imentele konkhe lokufunekako njengekumwashela,<br />

kumphekela, kutfota nekuya emasimini. Uma bacabana nemyeni uninatala<br />

ngumuntfu wekucala lokutakuva bese ayalamula. Intfombi kumele<br />

imtsandze unina ibuye imhloniphe ngobe nguye umuntfu letawuhlala anaye<br />

edladleni lakakhe. Kuhlala kwayo lentfombi kulomuti kuphatsa kahle<br />

kuninatala. Uninatala nguye umuntfu lotawenta kutsi lusendvo lumtsandze<br />

lonkhe ngobe nguye lotamkhuluma kahle kulaba labanye belusendvo<br />

labakhona ngekhatsi emndenini. Konkhe latokusho uninatala angakuphikisi<br />

ngobe utawube ati kutsi ukusho lani. Indlela lekuphilwa ngayo kulomuti laya<br />

kuwo yatiwa nguninatala kungako kudzingeka kutsi amhloniphe khona<br />

atemfundzisa konkhe lokudzingekile nalokufanele.<br />

Talukati tiyiyala kakhulu intfombi ngekutsi ibohlonipha uyisetala. Angabodla<br />

embi kwakhe. Loku kufakazela boRadcliffe-Brown naForde (1975:93)<br />

nabatsi :<br />

She is prohibitedfrom using the names, or words similar<br />

to the principalsyllable...<br />

Ingacali nangeliphutsa ibite intfo lesondzelene nelibito lakhe. Kumele<br />

ihloniphe yonkhe intfo lengenta kutsi itfolakale ibita yisetala. Ingambuki<br />

uyisetala emehlweni, kuyatila. Ingabommela futsi ngetinyawo. Intfombi<br />

nayitabahlonipha bonkhe bemuti batayimela etinkingeni. Kumele kutsi yente<br />

lokuhle ngaso sonkhe sikhatsi. Ntfombitodvwa Dlamini (2002) ukubeka<br />

kanjena:<br />

Akutsi lapho bayinyundzela yona ibindze ingasho lutfo.<br />

Balamu bayo batawutsi iyatati, ibobindza ingaze ilwe nabo. Kulwa<br />

ekhakhayo kuyatila kantsi futsi akusiyo intfo lenhle. Talukati tibuye tiyitjele<br />

intfombi kutsi nanobe sekushiwo konkhe nalokungakashiwo ayinakujika<br />

154

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!