LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...

LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ... LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...

uzspace.uzulu.ac.za
from uzspace.uzulu.ac.za More from this publisher
06.05.2013 Views

emndenini wakhabojaha. Utawutsi ngekutinikela bese wenta konkhe lokufanele kulowo mndeni. Uma umndeni umemukela utawugidza bese uyatekwa. Umtsimba esiSwatini akusiyo intfo yelijaha nentfombi kepha yintfo yemindeni lemibili seyihlangene nebantfu belusendvo. Kute umtsimba longentiwa likhaya linye kuphela, kepha kudzingeka imindeni lemibili kutsi ihlanganise tinhloko. Kulesinye sikhatsi lijaha Iiyamteka umfati lingamati, abe atiwa bodzadze walo. Lijaha Iisuke lisemsebentini, kutsi ngalesikhatsi Iifika libe lingatiboni tintfombi ngobe Iihlala sikhashana ekhaya. Intfombi nayo ngalokunjalo iye igidze ingalati. Kungumhambo wemaSwati nako loko ngobe kuyenteka. Kugidza kwemlobokati kuyintfo lemukelekako emaSwatini, kungiko kuteka lokuhle loko. Umlobokati ngalesikhatsi agidza ukhombisa Iikhono lakhe nekutsi vena ugidza kahle kanganani. Umlobokati longasilo lidliwa ugidzela lijaha lakhe kutsandze wonkhe umuntfu. Nalapho sekamlandza kulabanye labadvuna basina bobabili akhombisa kahle kutigcabha kwakhe ngobe vele abe ayati lentfo lasuke ayenta. Uma agidza kahle lijaha lakhe nebemndeni bajabula kakhulu ngobe ngiso sikhatsi lapho kumele akhombise khona bugabazi bakhe. Bemndeni ngaleso sikhatsi bamnika tipho batihlome enhloko yakhe ikakhulu imali. Kucela kwemlobokati inkhonto kusho intfo lenkhulu emtsimbeni wesiSwati. Kugana kwakhe ngenkhomo kukhombisa kona kutsi usuke ekhaya lelime kahle ngobe uma ete inkhomo umlobokati uyaye agane ngebulongo. Bulongo kulesigaba sekugidza kwemlobokati busho kungabi nayo inkhomo latayikhipha yalapho agane khona. Kuye kube kuhle ngobe kuliciniso kutsi umlobokati ugane ngenkhomo. Uma ugidza umtsimba usuke usachuba Iona Iisiko lekumele ulente lelikuchubekela khona ekumekezeni. EsiSwatini kunetintfo lekumele intfombi 149

itente ngembi kwekutsi ifike kuletinye. Tikhona tigaba longeke utengce ungakenti lokunye. 4.2 KUYALWA KWENGCUGCE (INTFOMBI) Ekukhuleni kwayo intfombi unina kanye nebemndeni batsatsa indzima lebalulekile kakhulu. Lemfundziso, intfombi inikwa yona isakhulu. Ngiyo letayilungiselela indlela lenhle uma seyikhulile iya emendvweni. Imiyalo yenina ngiyo lesebenta kakhulu, labadzala batawumane bengete uma sekufike sikhatsi sekutsi iphume. Unina wentfombi uyiyala onkh' emalanga intfombi yakhe ayitjele kutsi loku kwentiwa kanje. Leyo miya!o kumele ihlale ikhona engcondvweni yentfombi ngobe ngiyo lemiyalo letakwenta kutsi ikhone kumelana nesimo sasemendvweni. Intfombi uma unina ahleti nayo uyifundzisa kwenta lokuhle ngaso sonkhe sikhatsi ngobe ati kutsi ngalelinye Iilanga nayo itakuba ngumfati welikhaya layo. Unina ucala kuyiyala ingakahambi, isakhula ngobe ati kutsi umuntfu akagudluki kalula kumiyalo lakhule ayati. Khumalo (1995:175) utsi : Ukhalo lokuyalwa komntwana ngonina Iwenaba njalo ukuba kuze kube wusuku Jokuphuma kwakhe. Lesiceshana lesingenhla siveta kona kutsi unina wentfombi unesikhatsi lesidze kakhulu sekuyala umntfwanakhe ngaloku lokutawudzingeka kuye. Unina umyala ngetikhatsi tonkhe umntfwanakhe ngobe nguye futsi lamfundzisa kupheka nekwenta leminye imisetjentana lemlungiselela kuba ngumfatL Unina ekhaya uyinika imiyalo lemihle lekungiyo ngobe ati kutsi nakungonakala, itfolakale ingenti tintfo ngendlela lengiyo, kutawenta kutsi kubukeke kwangatsi bekangayifundzisi kahle. Intfombi nayo itsi nayitjelwa intfo iyente njengobe injalo ngobe ifuna kutsi unina angaphoceki ngekuhamba kwesikhatsi kutsiwe abengenti kahle. Uma intfombi itawuphuma iyekwendza bantfu belusendvo nabomakhelwane batsatsa 150

emndenini wakhabojaha. Utawutsi ngekutinikela bese wenta konkhe<br />

lokufanele kulowo mndeni. Uma umndeni umemukela utawugidza bese<br />

uyatekwa.<br />

Umtsimba esiSwatini akusiyo intfo yelijaha nentfombi kepha yintfo<br />

yemindeni lemibili seyihlangene nebantfu belusendvo. Kute umtsimba<br />

longentiwa likhaya linye kuphela, kepha kudzingeka imindeni lemibili kutsi<br />

ihlanganise tinhloko. Kulesinye sikhatsi lijaha Iiyamteka umfati lingamati,<br />

abe atiwa bodzadze walo. Lijaha Iisuke lisemsebentini, kutsi ngalesikhatsi<br />

Iifika libe lingatiboni tintfombi ngobe Iihlala sikhashana ekhaya. Intfombi<br />

nayo ngalokunjalo iye igidze ingalati. Kungumhambo wemaSwati nako loko<br />

ngobe kuyenteka. Kugidza kwemlobokati kuyintfo lemukelekako<br />

emaSwatini, kungiko kuteka lokuhle loko. Umlobokati ngalesikhatsi agidza<br />

ukhombisa Iikhono lakhe nekutsi vena ugidza kahle kanganani. Umlobokati<br />

longasilo lidliwa ugidzela lijaha lakhe kutsandze wonkhe umuntfu. Nalapho<br />

sekamlandza kulabanye labadvuna basina bobabili akhombisa kahle<br />

kutigcabha kwakhe ngobe vele abe ayati lentfo lasuke ayenta. Uma agidza<br />

kahle lijaha lakhe nebemndeni bajabula kakhulu ngobe ngiso sikhatsi lapho<br />

kumele akhombise khona bugabazi bakhe. Bemndeni ngaleso sikhatsi<br />

bamnika tipho batihlome enhloko yakhe ikakhulu imali.<br />

Kucela kwemlobokati inkhonto kusho intfo lenkhulu emtsimbeni wesiSwati.<br />

Kugana kwakhe ngenkhomo kukhombisa kona kutsi usuke ekhaya lelime<br />

kahle ngobe uma ete inkhomo umlobokati uyaye agane ngebulongo.<br />

Bulongo kulesigaba sekugidza kwemlobokati busho kungabi nayo inkhomo<br />

latayikhipha yalapho agane khona. Kuye kube kuhle ngobe kuliciniso kutsi<br />

umlobokati ugane ngenkhomo.<br />

Uma ugidza umtsimba usuke usachuba Iona Iisiko lekumele ulente<br />

lelikuchubekela khona ekumekezeni. EsiSwatini kunetintfo lekumele intfombi<br />

149

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!