LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...
LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ... LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...
3.6.13. INDLUNKHULU YABABE Indlunkhulu yababe Iba yinkhulu kakhudlwana ekhaya. Kungako iba netinsika ekhatsi tekutsi icine kahle. Iba neminyango lemibili. Lomunye umyango usitsele awubonakali, watiwa nje kuphela belikhaya. Kulowo mnyango kwentelwa kutsi ngetikhatsi tetimphi make akwati kungena khona kanye nebantfwana. Ngekusho kwaJulayi Mamba (2002) waseMatsamo Cultural Village utsi: Lomnyango lomunye kwentelwa kutsi make nebantfwana baphume kuwo uma babalekela timphi. " Kantsi Gogo Magongo (2001) vena utsi: Lomnyango awuphumeli ngaphandle ungena ngekhatsi kulendzawo leyakhiwe kutsi babhace khona ngetikhatsi tetimphi. Lendzawo iba yincane kodvwa make nebantfwana bangangena kuyo. Letimphi betikhona kudzala betenta kutsi labasikati bangatali kakhulu ngobe bekuba matima nakumele kubalekwe. Babe-ke vena yedvwa utawumelana nayo lemphi ngobe phela bekuliwa ngetikhali. Utabagwaza ngesikhali bangamboni ngobe bacabanga kutsi kute umuntfu endlini ngobe bantfwana batawube babhacile. Ngalesinye sikhatsi uyaye abahlule babe ayedvwa ekhaya. Uma kungenteka kutsi bamehlule, kutawufa vena yedwva kepha labanye bantfu batawube basindzile, ikakhulu bemndeni wakhe, bantfwana nenina wabo. Indlunkhulu yababe ekhaya yakhiwa ngalobukhulu buchwepheshe ngobe ngiyo indlu levamise kwetfwala babe, make kanye nebantfwana ekhaya. Ingani phela likhaya, likhaya ngebantfwana. Umuti wesiSwati nawakhiwe kahle tonkhe letindlu kanye nesibaya kumele kubekhona. Umuti wesiSwati 141
usuke ungakapheleli uma ute sibaya. Tinyenti kakhulu tintfo letibakhona uma umuti wakhiwe kahle. Kunetintfo likhaya lingeka liphelele ngaphandle kwato. 3.7 TINTFO LEKUMELE LIKHAYA LESINTFU LIBE NATO 3.7.1 LIGUMA Liguma ekhaya libaluleke kakhulu ngobe cishe tonkhe tindlu letibakhona emtini tiba nalo liguma ngaphandle kwendlu yalabadvuna. Umnyango weliguma kutsiwa kusemphundvwini. Egumeni labasikati baye batfolakale bahleti khona nabadla nobe uma bangenti lutfo. Labadvuna bona abahlali egumeni. Liguma lihle kakhulu ngobe livimba umoya kutsi ungangeni lapha endlini. Nakungenteka Iingabikhona, kungaba matima kupheka kudla ekhaya. 3.7.2 LmKO Likhaya nelikhaya lesiSwati Iiba nelitiko lapho kutawubaswa khona umlilo bese kuphekwa kudla. Akuphekwa kulo kuphela kodvwa nalabasikati bahlala khana nabafuna kotsa umlilo. Nagogo ekhaya nacocela batukulu bakhe tinganekwane, ubacocela nabahleti etiko badla imbutfuma. Ngaphandle kwekupheka kudla, etiko kuye kugayingwe imbasha. 3.7.3 UMSHANYELO Indlu nendlu ekhaya nayakhiwe Iba nemshanyelo wayo. Umshanyelo waleyondlu akumelanga kutsi uyoshanela kulenye indlu. Umshanyelo ekhaya ubaluleke kakhulu ngobe nakufunwa kwatiwa kabanti ngendlu lenye yalapha ekhaya nobe ngelikhaya lonkhe kutsatfwa umshanyelo 142
- Page 111: Makoti nave uyabahlonipha basemtini
- Page 114 and 115: letiyimfica kepha kungenteka tigcin
- Page 116 and 117: value than the activities monopoliz
- Page 118 and 119: yintfo lenkhulu futsi lehlonishwako
- Page 120: Should a wife be laZ'h neglect her
- Page 123 and 124: makoti lomdzala lomendlalelako phas
- Page 125 and 126: kutsi kwenteke. Gogo njengobe bekus
- Page 127 and 128: 3.4 TIGABA TALABADVUNA 3.4.1 UMFANA
- Page 129: Kulesinye sikhatsi kungaze kubukeke
- Page 132: Kuba lijaha kutsatsa iminyaka lemin
- Page 135 and 136: 3.4.4 UMKHWENYANE I UMKHWENYEWETFU
- Page 137 and 138: Nasekakhulelwe uyamteka nave amgidz
- Page 139 and 140: lridvodza kushiwo umuntfu lomdvuna
- Page 141 and 142: iye ifune tihlati tekwenta kutsi si
- Page 143 and 144: alungiselela umndeni kudla. Uma kum
- Page 145 and 146: sekungene tembatfo talabamhlophe ke
- Page 147 and 148: Ubuye Ubhayibheli likusho ngalokuso
- Page 150 and 151: A man treats his wifes father with
- Page 152 and 153: sekwendlulele ngobe vena sewusedvut
- Page 155 and 156: UNGAPHANDLE LEMUTI WESISWATI Uma um
- Page 157 and 158: itewuhlatiywa sive netindvuna khona
- Page 159 and 160: 3. Ludziwo Iwemjoni. Loludziwo kuni
- Page 161: ngobe losandza kufika kumele ambite
- Page 165 and 166: 3.7.7 LITlE LEKUSILA Likhaya kumele
- Page 167 and 168: 4.0 UMTSIMBA 4.1 SINGENISO SEHLUKO
- Page 169 and 170: tjwala kodvwa banganatseli kudzakwa
- Page 171 and 172: itente ngembi kwekutsi ifike kuleti
- Page 173 and 174: ahlale bangakhulumi bantfu basemend
- Page 175 and 176: Uninatala wave kumele imentele konk
- Page 178 and 179: yentfombi, ayifihlwa, kumele kutsi
- Page 182 and 183: Umholi Likhorasi Umholi Likhorasi U
- Page 185 and 186: ngekuyivalelisa, emavi akhe atawuhl
- Page 187 and 188: Make lophetse umtsimba ubuka kahle
- Page 190: Umholi Likhorasi Sengikhalela babe,
- Page 193 and 194: loko. Bagidza bobabili khona bantfu
- Page 195 and 196: The practice among the traditional
- Page 197 and 198: Ukhorasi Umholi Likhorasi Umholi Li
- Page 199 and 200: Indlela lekavunule ngayo umlobokati
- Page 201 and 202: Nakusagidvwa bemndeni nebendzawo ba
- Page 203 and 204: The groom, who is also traditionall
- Page 205 and 206: 4.12 INHLABISAMTSIMBA KUHLATJWA KWE
- Page 207 and 208: sakhe. Labadzala batawutsatsa umlob
- Page 209 and 210: ninobabili kepha uma lengoma. Lutsa
- Page 211 and 212: Sigaba lesilandzelako nasacedzile k
usuke ungakapheleli uma ute sibaya. Tinyenti kakhulu tintfo letibakhona<br />
uma umuti wakhiwe kahle. Kunetintfo likhaya lingeka liphelele ngaphandle<br />
kwato.<br />
3.7 TINTFO LEKUMELE LIKHAYA LESINTFU LIBE NATO<br />
3.7.1 LIGUMA<br />
Liguma ekhaya libaluleke kakhulu ngobe cishe tonkhe tindlu letibakhona<br />
emtini tiba nalo liguma ngaphandle kwendlu yalabadvuna. Umnyango<br />
weliguma kutsiwa kusemphundvwini. Egumeni labasikati baye batfolakale<br />
bahleti khona nabadla nobe uma bangenti lutfo. Labadvuna bona abahlali<br />
egumeni. Liguma lihle kakhulu ngobe livimba umoya kutsi ungangeni lapha<br />
endlini. Nakungenteka Iingabikhona, kungaba matima kupheka kudla<br />
ekhaya.<br />
3.7.2 LmKO<br />
Likhaya nelikhaya lesiSwati Iiba nelitiko lapho kutawubaswa khona umlilo<br />
bese kuphekwa kudla. Akuphekwa kulo kuphela kodvwa nalabasikati bahlala<br />
khana nabafuna kotsa umlilo. Nagogo ekhaya nacocela batukulu bakhe<br />
tinganekwane, ubacocela nabahleti etiko badla imbutfuma. Ngaphandle<br />
kwekupheka kudla, etiko kuye kugayingwe imbasha.<br />
3.7.3 UMSHANYELO<br />
Indlu nendlu ekhaya nayakhiwe Iba nemshanyelo wayo. Umshanyelo<br />
waleyondlu akumelanga kutsi uyoshanela kulenye indlu. Umshanyelo<br />
ekhaya ubaluleke kakhulu ngobe nakufunwa kwatiwa kabanti ngendlu lenye<br />
yalapha ekhaya nobe ngelikhaya lonkhe kutsatfwa umshanyelo<br />
142