LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...

LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ... LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...

uzspace.uzulu.ac.za
from uzspace.uzulu.ac.za More from this publisher
06.05.2013 Views

3.6.13. INDLUNKHULU YABABE Indlunkhulu yababe Iba yinkhulu kakhudlwana ekhaya. Kungako iba netinsika ekhatsi tekutsi icine kahle. Iba neminyango lemibili. Lomunye umyango usitsele awubonakali, watiwa nje kuphela belikhaya. Kulowo mnyango kwentelwa kutsi ngetikhatsi tetimphi make akwati kungena khona kanye nebantfwana. Ngekusho kwaJulayi Mamba (2002) waseMatsamo Cultural Village utsi: Lomnyango lomunye kwentelwa kutsi make nebantfwana baphume kuwo uma babalekela timphi. " Kantsi Gogo Magongo (2001) vena utsi: Lomnyango awuphumeli ngaphandle ungena ngekhatsi kulendzawo leyakhiwe kutsi babhace khona ngetikhatsi tetimphi. Lendzawo iba yincane kodvwa make nebantfwana bangangena kuyo. Letimphi betikhona kudzala betenta kutsi labasikati bangatali kakhulu ngobe bekuba matima nakumele kubalekwe. Babe-ke vena yedvwa utawumelana nayo lemphi ngobe phela bekuliwa ngetikhali. Utabagwaza ngesikhali bangamboni ngobe bacabanga kutsi kute umuntfu endlini ngobe bantfwana batawube babhacile. Ngalesinye sikhatsi uyaye abahlule babe ayedvwa ekhaya. Uma kungenteka kutsi bamehlule, kutawufa vena yedwva kepha labanye bantfu batawube basindzile, ikakhulu bemndeni wakhe, bantfwana nenina wabo. Indlunkhulu yababe ekhaya yakhiwa ngalobukhulu buchwepheshe ngobe ngiyo indlu levamise kwetfwala babe, make kanye nebantfwana ekhaya. Ingani phela likhaya, likhaya ngebantfwana. Umuti wesiSwati nawakhiwe kahle tonkhe letindlu kanye nesibaya kumele kubekhona. Umuti wesiSwati 141

usuke ungakapheleli uma ute sibaya. Tinyenti kakhulu tintfo letibakhona uma umuti wakhiwe kahle. Kunetintfo likhaya lingeka liphelele ngaphandle kwato. 3.7 TINTFO LEKUMELE LIKHAYA LESINTFU LIBE NATO 3.7.1 LIGUMA Liguma ekhaya libaluleke kakhulu ngobe cishe tonkhe tindlu letibakhona emtini tiba nalo liguma ngaphandle kwendlu yalabadvuna. Umnyango weliguma kutsiwa kusemphundvwini. Egumeni labasikati baye batfolakale bahleti khona nabadla nobe uma bangenti lutfo. Labadvuna bona abahlali egumeni. Liguma lihle kakhulu ngobe livimba umoya kutsi ungangeni lapha endlini. Nakungenteka Iingabikhona, kungaba matima kupheka kudla ekhaya. 3.7.2 LmKO Likhaya nelikhaya lesiSwati Iiba nelitiko lapho kutawubaswa khona umlilo bese kuphekwa kudla. Akuphekwa kulo kuphela kodvwa nalabasikati bahlala khana nabafuna kotsa umlilo. Nagogo ekhaya nacocela batukulu bakhe tinganekwane, ubacocela nabahleti etiko badla imbutfuma. Ngaphandle kwekupheka kudla, etiko kuye kugayingwe imbasha. 3.7.3 UMSHANYELO Indlu nendlu ekhaya nayakhiwe Iba nemshanyelo wayo. Umshanyelo waleyondlu akumelanga kutsi uyoshanela kulenye indlu. Umshanyelo ekhaya ubaluleke kakhulu ngobe nakufunwa kwatiwa kabanti ngendlu lenye yalapha ekhaya nobe ngelikhaya lonkhe kutsatfwa umshanyelo 142

usuke ungakapheleli uma ute sibaya. Tinyenti kakhulu tintfo letibakhona<br />

uma umuti wakhiwe kahle. Kunetintfo likhaya lingeka liphelele ngaphandle<br />

kwato.<br />

3.7 TINTFO LEKUMELE LIKHAYA LESINTFU LIBE NATO<br />

3.7.1 LIGUMA<br />

Liguma ekhaya libaluleke kakhulu ngobe cishe tonkhe tindlu letibakhona<br />

emtini tiba nalo liguma ngaphandle kwendlu yalabadvuna. Umnyango<br />

weliguma kutsiwa kusemphundvwini. Egumeni labasikati baye batfolakale<br />

bahleti khona nabadla nobe uma bangenti lutfo. Labadvuna bona abahlali<br />

egumeni. Liguma lihle kakhulu ngobe livimba umoya kutsi ungangeni lapha<br />

endlini. Nakungenteka Iingabikhona, kungaba matima kupheka kudla<br />

ekhaya.<br />

3.7.2 LmKO<br />

Likhaya nelikhaya lesiSwati Iiba nelitiko lapho kutawubaswa khona umlilo<br />

bese kuphekwa kudla. Akuphekwa kulo kuphela kodvwa nalabasikati bahlala<br />

khana nabafuna kotsa umlilo. Nagogo ekhaya nacocela batukulu bakhe<br />

tinganekwane, ubacocela nabahleti etiko badla imbutfuma. Ngaphandle<br />

kwekupheka kudla, etiko kuye kugayingwe imbasha.<br />

3.7.3 UMSHANYELO<br />

Indlu nendlu ekhaya nayakhiwe Iba nemshanyelo wayo. Umshanyelo<br />

waleyondlu akumelanga kutsi uyoshanela kulenye indlu. Umshanyelo<br />

ekhaya ubaluleke kakhulu ngobe nakufunwa kwatiwa kabanti ngendlu lenye<br />

yalapha ekhaya nobe ngelikhaya lonkhe kutsatfwa umshanyelo<br />

142

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!