LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...

LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ... LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...

uzspace.uzulu.ac.za
from uzspace.uzulu.ac.za More from this publisher
06.05.2013 Views

Uma umfati ete umtfwana wemfana ubona kwangatsi akatsandvwa, kungako agcine aye kubo kuyawucela inhlanti. Inhlanti uma icelwa kumele kutsi itfolakale ngobe isuke kuyawuvusa likhaya. BoRadcliffe-Brown na Forde (1975:103) bakubeka ngalendlela : If a woman has no child or if she has born only daughters, she may ask her brother to provide an inhlanti. Imvamisa bafati labalwela indvodza ngulabo labefika muva, ingani phela umfati uyati kutsi ayitali inkhosana, inkhosana italwa ngulabo labefika muva. Nabo labefika muva nakukhona labatekwa muva ngeke nabo bayitale inkhosana ngobe inkhosana italwa ngekusindza kwengati yemuntfu, sibo(1elo kuteka umntfwana wenkhosi, wendvuna nome sikhulu. Jim Gama (2002) ukufakazela kanje: Umnumzane ekhaya nebelusendvo babuka ngeliso lelikhaliphile nangabe Ilisokanchanti ligabisa inkhosana inyongo. Lokutruma lelisokanchanti kwentelwa kutsi lingayiphiki lenkhosana uma uyise angasekho /itsi aliyati. Nguletinye tintro leti letakha umuti kumaSwati ngobe kutsi umuntfu uyindvodza ubonakala ngako kuchuba tintro ngendlela lemukelekako esiSwatini. Nanobe kukhweleta kukhona esitsenjini lokuhle kwekutsi bafati babovana kantsi ngesiSwati indvodza akusiyo yakho wedvwa yenu nonkhe. BoRadcliffe-Brown na Forde (1975:94) babeka batsi: Co-wives are on friendly terms with each other. Uma indvodza iteke kahle emakhosikati aye kumele avane, ahlanganyele umsebenti wawo uma awenta, ikakhulu nakaya etinkhunini, kuyawulima nekuyakukha emanti, bapheka bonkhe, futsi abalwi ngobe basuke 120

alungiselela umndeni kudla. Uma kumele bentele umnumzane emahewu awenta bonkhe. Emaganu nawo bawabhobota bonkhe bahlangene bandzawonye. Phela indvodza ibona ngabo buganu kutsi itsandzwa ngakanani, ngobe nayo itawubita bomakhelwane kunatfwe kube njeya boRadcliffe-Brown na Forde (1975:94) bawusekela kanjena lombono longenhla: Co-wives participate in a number ofjoint aetivities in a daily routine, they each contribute to the main family meal and each in the yard of the great hut, if the head man wants beer, all his wives grind the grain, fetch the wood and water, contribute utensil, if he wants his field weed all the wives work in them. Kwenta kwabo tintfo ndzawonye kwenta kutsi kube khona kuhlangana nekuvisisana uma lamakhosikati ente lokutsite. Kuvana lokukhulu kumele kube khona emkhatsini wamaketala namakoti lomdzala. BoRadcliffe-Brown na Forde (1975:94) batsi: The keeping of peace in the family depends largely on the taet and wisdom of the mother of the headman and his first wife. Makoti lomkhulu namaketala ngabo labenta likhaya lihlale lite umsindvo. Uma bona bobabili bavana batakwati kwekhuta labanye labancane. Maketala akafuni kutsi umtfwanakhe angabi nemuti. Kungako enta konkhe lokuhle ngobe entela umntfwanakhe. Indvodza iyawugedla yona ngekwayo umvunulo. Umvunulo awugedlwa ngulomunye umuntfu. Kuwa kwemvunulo endvodzeni akusho lutfo. Ungawa nayigidza iyawuyekela ize icedze kugidza, kutawutsi emva kwaloko bese iyawutsatsa. Akusilo lihlazo kuwa kwemvunulo. EmaSwati ayakwati loko. Uma indvodza ingetsembi kutsi umntfwana lotsite utelwe ngiyo, icabange 121

Uma umfati ete umtfwana wemfana ubona kwangatsi akatsandvwa,<br />

kungako agcine aye kubo kuyawucela inhlanti. Inhlanti uma icelwa kumele<br />

kutsi itfolakale ngobe isuke kuyawuvusa likhaya. BoRadcliffe-Brown na<br />

Forde (1975:103) bakubeka ngalendlela :<br />

If a woman has no child or if she has born only<br />

daughters, she may ask her brother to provide an<br />

inhlanti.<br />

Imvamisa bafati labalwela indvodza ngulabo labefika muva, ingani phela<br />

umfati uyati kutsi ayitali inkhosana, inkhosana italwa ngulabo labefika<br />

muva. Nabo labefika muva nakukhona labatekwa muva ngeke nabo bayitale<br />

inkhosana ngobe inkhosana italwa ngekusindza kwengati yemuntfu,<br />

sibo(1elo kuteka umntfwana wenkhosi, wendvuna nome sikhulu. Jim Gama<br />

(2002) ukufakazela kanje:<br />

Umnumzane ekhaya nebelusendvo babuka ngeliso<br />

lelikhaliphile nangabe Ilisokanchanti ligabisa<br />

inkhosana inyongo. Lokutruma lelisokanchanti<br />

kwentelwa kutsi lingayiphiki lenkhosana uma<br />

uyise angasekho /itsi aliyati. Nguletinye tintro<br />

leti letakha umuti kumaSwati ngobe kutsi<br />

umuntfu uyindvodza ubonakala ngako kuchuba<br />

tintro ngendlela lemukelekako esiSwatini.<br />

Nanobe kukhweleta kukhona esitsenjini lokuhle kwekutsi bafati babovana<br />

kantsi ngesiSwati indvodza akusiyo yakho wedvwa yenu nonkhe.<br />

BoRadcliffe-Brown na Forde (1975:94) babeka batsi:<br />

Co-wives are on friendly terms with each other.<br />

Uma indvodza iteke kahle emakhosikati aye kumele avane, ahlanganyele<br />

umsebenti wawo uma awenta, ikakhulu nakaya etinkhunini, kuyawulima<br />

nekuyakukha emanti, bapheka bonkhe, futsi abalwi ngobe basuke<br />

120

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!