LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...
LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ... LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...
Uma umfati ete umtfwana wemfana ubona kwangatsi akatsandvwa, kungako agcine aye kubo kuyawucela inhlanti. Inhlanti uma icelwa kumele kutsi itfolakale ngobe isuke kuyawuvusa likhaya. BoRadcliffe-Brown na Forde (1975:103) bakubeka ngalendlela : If a woman has no child or if she has born only daughters, she may ask her brother to provide an inhlanti. Imvamisa bafati labalwela indvodza ngulabo labefika muva, ingani phela umfati uyati kutsi ayitali inkhosana, inkhosana italwa ngulabo labefika muva. Nabo labefika muva nakukhona labatekwa muva ngeke nabo bayitale inkhosana ngobe inkhosana italwa ngekusindza kwengati yemuntfu, sibo(1elo kuteka umntfwana wenkhosi, wendvuna nome sikhulu. Jim Gama (2002) ukufakazela kanje: Umnumzane ekhaya nebelusendvo babuka ngeliso lelikhaliphile nangabe Ilisokanchanti ligabisa inkhosana inyongo. Lokutruma lelisokanchanti kwentelwa kutsi lingayiphiki lenkhosana uma uyise angasekho /itsi aliyati. Nguletinye tintro leti letakha umuti kumaSwati ngobe kutsi umuntfu uyindvodza ubonakala ngako kuchuba tintro ngendlela lemukelekako esiSwatini. Nanobe kukhweleta kukhona esitsenjini lokuhle kwekutsi bafati babovana kantsi ngesiSwati indvodza akusiyo yakho wedvwa yenu nonkhe. BoRadcliffe-Brown na Forde (1975:94) babeka batsi: Co-wives are on friendly terms with each other. Uma indvodza iteke kahle emakhosikati aye kumele avane, ahlanganyele umsebenti wawo uma awenta, ikakhulu nakaya etinkhunini, kuyawulima nekuyakukha emanti, bapheka bonkhe, futsi abalwi ngobe basuke 120
alungiselela umndeni kudla. Uma kumele bentele umnumzane emahewu awenta bonkhe. Emaganu nawo bawabhobota bonkhe bahlangene bandzawonye. Phela indvodza ibona ngabo buganu kutsi itsandzwa ngakanani, ngobe nayo itawubita bomakhelwane kunatfwe kube njeya boRadcliffe-Brown na Forde (1975:94) bawusekela kanjena lombono longenhla: Co-wives participate in a number ofjoint aetivities in a daily routine, they each contribute to the main family meal and each in the yard of the great hut, if the head man wants beer, all his wives grind the grain, fetch the wood and water, contribute utensil, if he wants his field weed all the wives work in them. Kwenta kwabo tintfo ndzawonye kwenta kutsi kube khona kuhlangana nekuvisisana uma lamakhosikati ente lokutsite. Kuvana lokukhulu kumele kube khona emkhatsini wamaketala namakoti lomdzala. BoRadcliffe-Brown na Forde (1975:94) batsi: The keeping of peace in the family depends largely on the taet and wisdom of the mother of the headman and his first wife. Makoti lomkhulu namaketala ngabo labenta likhaya lihlale lite umsindvo. Uma bona bobabili bavana batakwati kwekhuta labanye labancane. Maketala akafuni kutsi umtfwanakhe angabi nemuti. Kungako enta konkhe lokuhle ngobe entela umntfwanakhe. Indvodza iyawugedla yona ngekwayo umvunulo. Umvunulo awugedlwa ngulomunye umuntfu. Kuwa kwemvunulo endvodzeni akusho lutfo. Ungawa nayigidza iyawuyekela ize icedze kugidza, kutawutsi emva kwaloko bese iyawutsatsa. Akusilo lihlazo kuwa kwemvunulo. EmaSwati ayakwati loko. Uma indvodza ingetsembi kutsi umntfwana lotsite utelwe ngiyo, icabange 121
- Page 92 and 93: sikhatsi lingasonywa emitsimbeni, e
- Page 94: 3.3.3 LICHIKlZA Lichikiza kushiwo i
- Page 97 and 98: tekucala titawuhlangana elukhalweni
- Page 99 and 100: etintfombini ngobe kulapho kubonaka
- Page 101 and 102: ayatati tinanatelo tesiSwati ngobe
- Page 103 and 104: Labadzala batawubese bayabitana bat
- Page 105 and 106: NgesiSwati intfombi ayihlolwa ngula
- Page 107 and 108: asuke asentiwe. Kuphuma kwayo lapha
- Page 109 and 110: lokwentekako kulesigaba kodvwa loku
- Page 111: Makoti nave uyabahlonipha basemtini
- Page 114 and 115: letiyimfica kepha kungenteka tigcin
- Page 116 and 117: value than the activities monopoliz
- Page 118 and 119: yintfo lenkhulu futsi lehlonishwako
- Page 120: Should a wife be laZ'h neglect her
- Page 123 and 124: makoti lomdzala lomendlalelako phas
- Page 125 and 126: kutsi kwenteke. Gogo njengobe bekus
- Page 127 and 128: 3.4 TIGABA TALABADVUNA 3.4.1 UMFANA
- Page 129: Kulesinye sikhatsi kungaze kubukeke
- Page 132: Kuba lijaha kutsatsa iminyaka lemin
- Page 135 and 136: 3.4.4 UMKHWENYANE I UMKHWENYEWETFU
- Page 137 and 138: Nasekakhulelwe uyamteka nave amgidz
- Page 139 and 140: lridvodza kushiwo umuntfu lomdvuna
- Page 141: iye ifune tihlati tekwenta kutsi si
- Page 145 and 146: sekungene tembatfo talabamhlophe ke
- Page 147 and 148: Ubuye Ubhayibheli likusho ngalokuso
- Page 150 and 151: A man treats his wifes father with
- Page 152 and 153: sekwendlulele ngobe vena sewusedvut
- Page 155 and 156: UNGAPHANDLE LEMUTI WESISWATI Uma um
- Page 157 and 158: itewuhlatiywa sive netindvuna khona
- Page 159 and 160: 3. Ludziwo Iwemjoni. Loludziwo kuni
- Page 161 and 162: ngobe losandza kufika kumele ambite
- Page 163 and 164: usuke ungakapheleli uma ute sibaya.
- Page 165 and 166: 3.7.7 LITlE LEKUSILA Likhaya kumele
- Page 167 and 168: 4.0 UMTSIMBA 4.1 SINGENISO SEHLUKO
- Page 169 and 170: tjwala kodvwa banganatseli kudzakwa
- Page 171 and 172: itente ngembi kwekutsi ifike kuleti
- Page 173 and 174: ahlale bangakhulumi bantfu basemend
- Page 175 and 176: Uninatala wave kumele imentele konk
- Page 178 and 179: yentfombi, ayifihlwa, kumele kutsi
- Page 182 and 183: Umholi Likhorasi Umholi Likhorasi U
- Page 185 and 186: ngekuyivalelisa, emavi akhe atawuhl
- Page 187 and 188: Make lophetse umtsimba ubuka kahle
- Page 190: Umholi Likhorasi Sengikhalela babe,
Uma umfati ete umtfwana wemfana ubona kwangatsi akatsandvwa,<br />
kungako agcine aye kubo kuyawucela inhlanti. Inhlanti uma icelwa kumele<br />
kutsi itfolakale ngobe isuke kuyawuvusa likhaya. BoRadcliffe-Brown na<br />
Forde (1975:103) bakubeka ngalendlela :<br />
If a woman has no child or if she has born only<br />
daughters, she may ask her brother to provide an<br />
inhlanti.<br />
Imvamisa bafati labalwela indvodza ngulabo labefika muva, ingani phela<br />
umfati uyati kutsi ayitali inkhosana, inkhosana italwa ngulabo labefika<br />
muva. Nabo labefika muva nakukhona labatekwa muva ngeke nabo bayitale<br />
inkhosana ngobe inkhosana italwa ngekusindza kwengati yemuntfu,<br />
sibo(1elo kuteka umntfwana wenkhosi, wendvuna nome sikhulu. Jim Gama<br />
(2002) ukufakazela kanje:<br />
Umnumzane ekhaya nebelusendvo babuka ngeliso<br />
lelikhaliphile nangabe Ilisokanchanti ligabisa<br />
inkhosana inyongo. Lokutruma lelisokanchanti<br />
kwentelwa kutsi lingayiphiki lenkhosana uma<br />
uyise angasekho /itsi aliyati. Nguletinye tintro<br />
leti letakha umuti kumaSwati ngobe kutsi<br />
umuntfu uyindvodza ubonakala ngako kuchuba<br />
tintro ngendlela lemukelekako esiSwatini.<br />
Nanobe kukhweleta kukhona esitsenjini lokuhle kwekutsi bafati babovana<br />
kantsi ngesiSwati indvodza akusiyo yakho wedvwa yenu nonkhe.<br />
BoRadcliffe-Brown na Forde (1975:94) babeka batsi:<br />
Co-wives are on friendly terms with each other.<br />
Uma indvodza iteke kahle emakhosikati aye kumele avane, ahlanganyele<br />
umsebenti wawo uma awenta, ikakhulu nakaya etinkhunini, kuyawulima<br />
nekuyakukha emanti, bapheka bonkhe, futsi abalwi ngobe basuke<br />
120