LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...

LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ... LUCWANINGO LOLUNZULU LOLUMAYELANA NEKUBALULEKA ...

uzspace.uzulu.ac.za
from uzspace.uzulu.ac.za More from this publisher
06.05.2013 Views

itekile ngobe kusuke kungumakoti lambita ngekutsi ngumaketala. BoRadcliffe-Brown na Forde (1997:95) batsi ngamakoti: A Swazi woman reaches fullest social stature as "mother" in the home of a married son, where takes charge ofhis domestic affairs, and lives in the great hut Maketala ufundzisa makoti wakhe inhlonipho, kutsi aboyihlonipha nJanl indvodza yakhe. Lihlazo lamakoti wakhe akalikhipheli ngaphandle, tibi tasendlini. Nakungenteka abone intfo lengakhombisi inhlonipho nobe letawuhlaza Iigama lakhe, uyilungisa masinyane ngobe lihlazo lamakoti wakhe Iitawuwela kuye. NgesiSwati nangabe makoti onile licala Iiba lendvodza yakhe nalokunjalo nangabe kukhona lokungalungi lokwentiwa ngumakoti wakhe, Iihlazo laloko liwela kumaketala. Maketala uyawuhlala angumkhwekati kumkhwenyane wakhe. BoRadcliffe-Brown na Forde (1975:108) batsi: The mother-in- law is the great umkhwekati Maketala uyati kutsi indvodzana yakhe nayite umfati ayisilo lutfo, nebantfu bangayikhuluma kabi. Naloko kungenta kutsi maketala aletfwale lihlazo lekutsi uyati kutsi kungani indvodzane yakhe ingateki. Uma kungenteka kutsi maketala ahambe emhlabeni, Iicansi lachamuka nalo kubo ngalesikhatsi atekwendza kuba ngilo lelimendlalelako nasangcwatjwa. Uma basaphuma ekhaya baya lapho atawubekwa khona makoti utfwala Iicansi. Maketala ubekwa etaleni khona lapha ekhaya. Akayi emathuneni njengobe sekungcwatjwa nyalo. SiSwati sitsi make lomdzala ekhaya ubekwa edvute nemuti wakhe khona atewubuka futsi awuvikele. Nanobe asabekiwe etaleni, uyalandvwa ete ekhaya atebengamela. Uma ayawuobekwa lena etaleni maketala, ngumakoti wakhe lomkhulu lotfwala lomtfwalo layawubekwa nawo lena ethuneni. Nangalesikhatsi asehla kuba nguye 100

makoti lomdzala lomendlalelako phasi lapho atawulala khona. Nangabe maketala abesakhulile kutsi abesadvondvolotela, makoti utawubuyela nalo emuva lelidvondvolo. Loko kwentelwa kutsi makoti sekunguye umuntfu lotawusala nalelikhaya esikhundleni samaketala wakhe. Kungako konkhe kumele kutsi kwentiwe nguye makoti esikhundleni samaketala wakhe. Kusukela ngalelo langa lapho atsatsa sikhundla kumaketala wakhe sewutalimela likhaya njengobe maketala wakhe bekalimele. Umkhwekati umhlonipha kakhulu umkhwenyane wakhe. Ingani phela usuke alungiselela intfombi yakakhe lena emendvweni. Kulesinye sikhatsi kubukeka batsandza bantfwana bemantfombatane kantsi akunjalo, bakhwekati basuke basabela kutsi labantfwana akusibo babo, bebantfu, nakungenteka Iiphutsa kubo batawubutwa kuye. Gogo Magongo (2001) ufakaza kanje ngebakhwekati : Phela akusibo babo labantfwana bebantfu. Bomaketala batsandza bakhwenyane nebatukulu babo kwendlula babo bantfwana nebatukulu. Kuye kube neliphutsa lebalenta bangaboni ngekutsi nakuvakashe umkhwenyane lapha ekhaya bamhlalise netidzandzane bakhohlwe kutsi phela lomuntfu mdvuna futsi uyaphila angahle amshise. Phela kukhuleliswa ngumlamu wakho akusilo lihlazo ngelisiko lesiSwati, akufani nalesikhatsi sanyalo lapho umuntfu angatsi umdlwengulile. Kudlwengula bekungekho kumnakabomkakho ngobe vele kumlamu uyalamuta. Bekute emalungelo ngaleto tikhatsi kodvwa bekutsatfwa kwekutsi kufanele kwenteke khona atewuhlantela dzadzewabo. 101

itekile ngobe kusuke kungumakoti lambita ngekutsi ngumaketala.<br />

BoRadcliffe-Brown na Forde (1997:95) batsi ngamakoti:<br />

A Swazi woman reaches fullest social stature as<br />

"mother" in the home of a married son, where takes<br />

charge ofhis domestic affairs, and lives in the great hut<br />

Maketala ufundzisa makoti wakhe inhlonipho, kutsi aboyihlonipha nJanl<br />

indvodza yakhe. Lihlazo lamakoti wakhe akalikhipheli ngaphandle, tibi<br />

tasendlini. Nakungenteka abone intfo lengakhombisi inhlonipho nobe<br />

letawuhlaza Iigama lakhe, uyilungisa masinyane ngobe lihlazo lamakoti<br />

wakhe Iitawuwela kuye. NgesiSwati nangabe makoti onile licala Iiba<br />

lendvodza yakhe nalokunjalo nangabe kukhona lokungalungi lokwentiwa<br />

ngumakoti wakhe, Iihlazo laloko liwela kumaketala. Maketala uyawuhlala<br />

angumkhwekati kumkhwenyane wakhe. BoRadcliffe-Brown na Forde<br />

(1975:108) batsi:<br />

The mother-in- law is the great umkhwekati<br />

Maketala uyati kutsi indvodzana yakhe nayite umfati ayisilo lutfo, nebantfu<br />

bangayikhuluma kabi. Naloko kungenta kutsi maketala aletfwale lihlazo<br />

lekutsi uyati kutsi kungani indvodzane yakhe ingateki.<br />

Uma kungenteka kutsi maketala ahambe emhlabeni, Iicansi lachamuka nalo<br />

kubo ngalesikhatsi atekwendza kuba ngilo lelimendlalelako nasangcwatjwa.<br />

Uma basaphuma ekhaya baya lapho atawubekwa khona makoti utfwala<br />

Iicansi. Maketala ubekwa etaleni khona lapha ekhaya. Akayi emathuneni<br />

njengobe sekungcwatjwa nyalo. SiSwati sitsi make lomdzala ekhaya ubekwa<br />

edvute nemuti wakhe khona atewubuka futsi awuvikele. Nanobe asabekiwe<br />

etaleni, uyalandvwa ete ekhaya atebengamela. Uma ayawuobekwa lena<br />

etaleni maketala, ngumakoti wakhe lomkhulu lotfwala lomtfwalo<br />

layawubekwa nawo lena ethuneni. Nangalesikhatsi asehla kuba nguye<br />

100

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!