View/Open - University of Zululand Institutional Repository
View/Open - University of Zululand Institutional Repository View/Open - University of Zululand Institutional Repository
Kuhlonipha akunalibala, Indvodza lesandza kuteka aymawo emagunya ekubusa umfati nebantfwana nangabe uyise asaphila. Bantfwabakhe utsi ngebantfwababe nelikhaya lakhe utsi ngumuti wababe. Nangabe lijaha Iifimdziseke kahle; nasemihIanganweni yesive alihlaIi emkhatsaniseni webantfu labadzala Liyabahlonipha. Etibhimbini tesive nasemihlanganweni kulapho inhlonipho igcama khona. 3.7.4. KUBALULEKA KWEMUNTFU WMDZALA lmindeni yemaSwati ihleleke ngendlela yekutsi ngulowo nalowo unendzima layidlalako. Labadzala batsatfwa njengalabahlakaniphile, labanelikhono futsi nelwati macondzana nemphilo. Brookryk (2002:98) uyichaza kanje: Job status is not as important as the age of a person and younger people who occupy a senior position is expected to honour the elderly. Umuntfu lomsikati losakhulile ubitwa ngagogo, lomdvuna kutsiwe ngumkhulu. Bobabili kuba netindzima labatidlalako emndenini. Gogo naMkhulu bantfu labatsandzeka kakhulu ekhaya. Kuba nabo kuba sibusiso kakhulu, ngobe kutsiwa ngemadloti ekhaya. Likhaya lelinebantfu labadzala Iiba nesitfunti futsi lihlonishwa nangabo bonkhe bantfu emmangweni. Ngekwesintfu bantfu Iabadzala batsatfwa njengabeluleki. Ngekusho kwaFakudze (Iocashuniwe) utsi kadreni bekuba nendlu yagogo lapho bantfwana bafundziswa khona buntfu, emasiko nemihambo yesintfu. Gogo bekabuye anike nemiyalo kubantfu labadzala labanetinkinga. Onkhe -- 78
emahmga lakhona emndenini abebahIonipha Jabadzala. Brookryk (2002:96) uyakufakazela loku utsi: Elders have always remained highly respected members ofthe family andin African context and old age home is an unknown phenomenon. Bantfu labadzala bebangalahlwa kumbe bayewuhlaliswa emakhaya alabadzala. Bebatsandvwa ekhaya ngelwati Jabanalo ngemphilo. Ngibo labakhulisa batukulu. Kasenene (1993:36) uyakwesekela loku nakatsi: Old man and old woman have a wealth ofknowledge about traditional matters and they are also very important source for Swazi religion, however should be approached with an extreme care. NgesiSwati kuye kube netindlu letinyenti ekhaya. Kagogo yindzawo lebaluleke kakhulu; kulapho labalele naJabaphilako bahIangana khona nakukhulunywa tindzaba letibalulekiJe temndeni. Nangabe kukhulunywa nemadloti ekhaya, kuye kube ngugogo kumbe mkhulu lonika emadloti kudla kwawo. Ngako -ke babaluleke kakhulu bantfu labadzala emindenini nasemmangweni wonkhana. -- 19
- Page 39 and 40: Emagalandela Sihlahla semagalandela
- Page 41 and 42: Ietingakavutfwa tibaluhlata, Letits
- Page 43 and 44: Emaphushane Sihlahla semaphushane s
- Page 45 and 46: Inhlangushiyane Lesihlahla srvame k
- Page 47 and 48: Kuphuma kwendvodzana umuti akusho k
- Page 49 and 50: 2.2.2. KUFA KWEMNUMZANE Kadzeni bek
- Page 51 and 52: telutindzi, batitfunge bente sakuti
- Page 53 and 54: ayewungena ekhaya, afike angene end
- Page 55 and 56: 2.3. LUHLELO LWEMISEBENTI 2.3.1. IM
- Page 57 and 58: 2.3.3. IMISEBENTI YETINTFOMBI Tintf
- Page 59 and 60: Uehubeka achaze kutsi tibaya teting
- Page 61 and 62: Kupbuma kwelusekwane Ngelusuku lwek
- Page 63 and 64: kuvalwe hkbala enblambelweni. Bawah
- Page 65 and 66: dzirnate tisu tibe bovu, Lihle likh
- Page 67 and 68: Indlovukati Indlovukati yona iye ye
- Page 69 and 70: Emakhosatana nebantfwabenkhosi , uy
- Page 72 and 73: Nakuphuma butimba, emajaha nemadvod
- Page 74: Empeleni imvunulo nemigidvo yesintf
- Page 78 and 79: Uchuheka achaze futsi atsi indlamu
- Page 81 and 82: Ekbaya nakunagogo losakhulile longa
- Page 83 and 84: The teenager's body is not yet read
- Page 85 and 86: Mahlalela (1992:21) utsi, bekatsi a
- Page 87 and 88: Umfati nendzile ngesintfu uyadla em
- Page 89: 3.7.3. KUHWNIPHA KWALABADVUNA Nalab
- Page 93 and 94: Iibovu, akaluphindzi kabili nobe ku
- Page 95 and 96: Na- ngembi kwekuba esuke kubo uyise
- Page 97: SEHLUK04 4.0. TINKHOLELO TEMASWATI
- Page 100 and 101: ngobe kutsiwa labalele ngabo labaso
- Page 102 and 103: 4.3. EMADLOTI Inkholo yemadIoti yak
- Page 104 and 105: 4.4.1. IMINDENI LEMIKHULU Nome ngab
- Page 106 and 107: tekucala, tesibili netekugcina. Nas
- Page 109 and 110: Uchubeka achaze atsi: The same prin
- Page 111 and 112: sons should not eat umbhidvo like t
- Page 113 and 114: etitukulwaneni ngekucoca tinganekwa
- Page 115 and 116: Sifanisongco Siphicaphicwano: Ngini
- Page 117 and 118: asati sinanatelo sakhe. Inhlonipho
- Page 119 and 120: Loku kusho kutsi nangabe uyisetala
- Page 121 and 122: Imindeni leminyenti yacala lapho ku
- Page 123 and 124: Inkholo yesilnmbi yintfo lensha esi
- Page 125 and 126: 5.2.2. INHLONIPHO NETEMBANGAVE EmaS
- Page 127 and 128: Kuletinsuku umuntfu sekwesatjwa yen
- Page 129 and 130: abenelihmgelo lekuveta imivo yakhe,
- Page 131 and 132: The child has the right to express
- Page 133 and 134: ngetento letihIe abe sibonelo nasen
- Page 135 and 136: 5.4. KUHLANGANA KWETIVE LETEBLUKENE
- Page 137 and 138: 5.4.2. LULWIMI LWABOTSOTSI Lulwimi
- Page 139: lisatiwa ngobe kwentiwa emasiko eti
emahmga lakhona emndenini abebahIonipha Jabadzala. Brookryk (2002:96)<br />
uyakufakazela loku utsi:<br />
Elders have always remained highly respected members <strong>of</strong>the family<br />
andin African context and old age home is an unknown phenomenon.<br />
Bantfu labadzala bebangalahlwa kumbe bayewuhlaliswa emakhaya<br />
alabadzala. Bebatsandvwa ekhaya ngelwati Jabanalo ngemphilo. Ngibo<br />
labakhulisa batukulu. Kasenene (1993:36) uyakwesekela loku nakatsi:<br />
Old man and old woman have a wealth <strong>of</strong>knowledge about traditional<br />
matters and they are also very important source for Swazi religion,<br />
however should be approached with an extreme care.<br />
NgesiSwati kuye kube netindlu letinyenti ekhaya. Kagogo yindzawo<br />
lebaluleke kakhulu; kulapho labalele naJabaphilako bahIangana khona<br />
nakukhulunywa tindzaba letibalulekiJe temndeni. Nangabe kukhulunywa<br />
nemadloti ekhaya, kuye kube ngugogo kumbe mkhulu lonika emadloti kudla<br />
kwawo. Ngako -ke babaluleke kakhulu bantfu labadzala emindenini<br />
nasemmangweni wonkhana.<br />
-- 19