View/Open - University of Zululand Institutional Repository
View/Open - University of Zululand Institutional Repository View/Open - University of Zululand Institutional Repository
2.2.3. KUFIHLWA KWEMNUMZANE Baye batsi bangacedza kumba bese babuyela ekhaya bafike bamtsatse umufi, barnkbiphe emhlubulweni wendlu macondzaaa nesikhetfo nobe khona esikhetfweni. Umuntfu nashonile bekalahlwa netimphahla takhe kepha tindvuku netikhali takhe akahambi nato ngobe bakholelwa ekutseni angaIwa nato nasalidloti, angabagwaza. Ngekusho kwa ZiervogeI(1957:38) utsi nangabe lolofile awaka Nkhosi , nabaya entsabeni bayakumIahla, kuye kuhanjwe netjwala, kumbiwe lendlu ngaphasi kweIitje IeIikhulu IeIingumtsandza , bangene ngekhatsi, nalofile nalotjwala, befike bambeke, batsatse lotjwaIa banatse, kantsi kukhona munye wabo Iomlibatisako IotawusaIa lapha emtsandzeni asale nalon:u:rtfwanenkhosi ngobe kitsiwa akasali yedvwa Bahle baphuma ngamunye bahle babuye kantsi ukhona labamlibatisako labafuna kutsi asale, nemtfwanenkosi Batsi bangaphuma, bavale ngeIitje IelikhuIu lapha emnyango walendlu. Kutsiwa utawutsi esuka aya emnyango kuyawubuka kutsi baphi laba bekanabo, atfole kutsi kwavaIwa, abetse yinga yinga angasakhoni kuphuma aze afele lapho abulawe yindlala nekuvimbeteleka angakhoni kuphefumula 2.2.4. KWETFWALATINTSAMBO Kwetfwaia tintsambo nobe kuzila kuIisiko IeIidzala esiveni semaSwati. Bekusento Iesikhomba kuIilela nekuhIonipha Iona Iosahambile. Bekutsi naknshone umnumzane, nasafihlwe, ngakusasa kutsatfwe emakhosikati akhe ayewusingwa, batsi bawasinga labanye babe beluka tintsambo -- 38
telutindzi, batitfunge bente sakutihlanganisa, kubuye kutfungwe nesincwati. Sincwati sigcoko lesifakwa ngumfelokati enhloko ngekusho kwa Ziervoegel (1957:40) utsi kungatfimgwa lesincwati bese basifaka enhloko labafelokati, tintsambo lebativunulako kntsiwa tiba ngemuva. Bafinyete "tidvwaba tikhawule ngetulu kwemadvolo, ngemva kwaloko sebabuyela endlini lapho bafukeme khona kntsiwa knsechibeni. 2.2.5.KULUMA Kulunywa kuye kwentiwe nangabe umfati afelwe yindvodza, nakulunywa kuye kuhlatjwe inkhomo ngelilanga lekuluka tintsambo bese kwentiwa umbenge. Lomhenge ubekwa elangeni kntsi mane ufuseke, kepha ungavutfwa. Ubese uyatsatfwa lombenga behla nawo bashona entasi ngasesangweni, sekubakhona labenta netinsiti nemutsi wekuluma , kntsiwa kuvame kulunywa ngamaluleka, Baka Nkhosi bona baluma ngamdzabane . Nakwentekile badla maluleka, baphendvuka emahhemani kumbe tinhlanya, Lomutsi wentela kutsi bangetuknmbhudza lJJnufi ebusnku nabalele. Nakulunywa baye babite nebantfwana . Kepha kuye kubitwe lomdzala unmtfwana kucala, bese batsi akalume akhafule abhekise emphumalanga angacedza, bese beta ngeknlandzelana kwabo labantfwana. Kuye kucale bebafana bese knlandzela bemantfombatane kanye naboyise labasikati. Nasebacedzile kuluma beyenyuka babuyele endlini. Sekuyawuphekwa leyonyama yalenkhomo idliwe ntsambama. • " 39
- Page 1 and 2: LUCWANINGO NGEKULAHLEKA KWEMASIKO N
- Page 4 and 5: Emavi eknbonga Kwekucala ngibonga b
- Page 6 and 7: Sehluko 5, Siveta sikhatsi semphucu
- Page 8 and 9: 2.2. Umnumzane 2.2.1. Umuti 2.2.2.
- Page 11: 5.3.2. Kusibekela emaphutsa 5.3.3.
- Page 14 and 15: Sive semaSwati besatiwa kakhulu nge
- Page 16: 1.3.TINDLELA TELUCWANINGO Lolucwani
- Page 19 and 20: ebantfwini labadzala labangemaSwati
- Page 21 and 22: 1.7.4 IMIHAMBO • NgeSiswati nange
- Page 23 and 24: 1.7.6 INKHOLO Inkholo isisekelo sem
- Page 25 and 26: Wonkhe umuntfu longum-Afrika akabe
- Page 27 and 28: angasakwati kwehlukanisa lokuhle na
- Page 29 and 30: SEHLUK02 2.0 IMPHILO YEMAMASWATI NG
- Page 31 and 32: Ngekusho kwaMatsebula (1952:6) utsi
- Page 33 and 34: 2.1.2. SIMONHLALO Kadzeni emaSwati
- Page 35 and 36: 2.1.4. KUDLA LOKUPHEKWA NGEMASWATI
- Page 37 and 38: Mgomeni ucala akhantingwe bese utse
- Page 39 and 40: Emagalandela Sihlahla semagalandela
- Page 41 and 42: Ietingakavutfwa tibaluhlata, Letits
- Page 43 and 44: Emaphushane Sihlahla semaphushane s
- Page 45 and 46: Inhlangushiyane Lesihlahla srvame k
- Page 47 and 48: Kuphuma kwendvodzana umuti akusho k
- Page 49: 2.2.2. KUFA KWEMNUMZANE Kadzeni bek
- Page 53 and 54: ayewungena ekhaya, afike angene end
- Page 55 and 56: 2.3. LUHLELO LWEMISEBENTI 2.3.1. IM
- Page 57 and 58: 2.3.3. IMISEBENTI YETINTFOMBI Tintf
- Page 59 and 60: Uehubeka achaze kutsi tibaya teting
- Page 61 and 62: Kupbuma kwelusekwane Ngelusuku lwek
- Page 63 and 64: kuvalwe hkbala enblambelweni. Bawah
- Page 65 and 66: dzirnate tisu tibe bovu, Lihle likh
- Page 67 and 68: Indlovukati Indlovukati yona iye ye
- Page 69 and 70: Emakhosatana nebantfwabenkhosi , uy
- Page 72 and 73: Nakuphuma butimba, emajaha nemadvod
- Page 74: Empeleni imvunulo nemigidvo yesintf
- Page 78 and 79: Uchuheka achaze futsi atsi indlamu
- Page 81 and 82: Ekbaya nakunagogo losakhulile longa
- Page 83 and 84: The teenager's body is not yet read
- Page 85 and 86: Mahlalela (1992:21) utsi, bekatsi a
- Page 87 and 88: Umfati nendzile ngesintfu uyadla em
- Page 89 and 90: 3.7.3. KUHWNIPHA KWALABADVUNA Nalab
- Page 91 and 92: emahmga lakhona emndenini abebahIon
- Page 93 and 94: Iibovu, akaluphindzi kabili nobe ku
- Page 95 and 96: Na- ngembi kwekuba esuke kubo uyise
- Page 97: SEHLUK04 4.0. TINKHOLELO TEMASWATI
telutindzi, batitfunge bente sakutihlanganisa, kubuye kutfungwe nesincwati.<br />
Sincwati sigcoko lesifakwa ngumfelokati enhloko ngekusho kwa Ziervoegel<br />
(1957:40) utsi kungatfimgwa lesincwati bese basifaka enhloko labafelokati,<br />
tintsambo lebativunulako kntsiwa tiba ngemuva. Bafinyete "tidvwaba<br />
tikhawule ngetulu kwemadvolo, ngemva kwaloko sebabuyela endlini lapho<br />
bafukeme khona kntsiwa knsechibeni.<br />
2.2.5.KULUMA<br />
Kulunywa kuye kwentiwe nangabe umfati afelwe yindvodza, nakulunywa<br />
kuye kuhlatjwe inkhomo ngelilanga lekuluka tintsambo bese kwentiwa<br />
umbenge. Lomhenge ubekwa elangeni kntsi mane ufuseke, kepha<br />
ungavutfwa. Ubese uyatsatfwa lombenga behla nawo bashona entasi<br />
ngasesangweni, sekubakhona labenta netinsiti nemutsi wekuluma , kntsiwa<br />
kuvame kulunywa ngamaluleka, Baka Nkhosi bona baluma ngamdzabane .<br />
Nakwentekile badla maluleka, baphendvuka emahhemani kumbe tinhlanya,<br />
Lomutsi wentela kutsi bangetuknmbhudza lJJnufi ebusnku nabalele.<br />
Nakulunywa baye babite nebantfwana . Kepha kuye kubitwe lomdzala<br />
unmtfwana kucala, bese batsi akalume akhafule abhekise emphumalanga<br />
angacedza, bese beta ngeknlandzelana kwabo labantfwana. Kuye kucale<br />
bebafana bese knlandzela bemantfombatane kanye naboyise labasikati.<br />
Nasebacedzile kuluma beyenyuka babuyele endlini. Sekuyawuphekwa<br />
leyonyama yalenkhomo idliwe ntsambama.<br />
• " 39