View/Open - University of Zululand Institutional Repository
View/Open - University of Zululand Institutional Repository View/Open - University of Zululand Institutional Repository
Fakudze (2005) utsi wonkhe umuntfu unelilungelo kungoba yindvodza nome umfati. Kuphela badlala tindzima letehlukene, Indvodza njengeMnnrnzane welikhaya kunetintfo letitsite lekubhekeke kutsi itifeze. Kanjalo nalomsikati kunemsebenti lotsite lobhekene naye.. Bobabili bayalingana kuphela kweWuke umsebenti wahoo Fakudze (locashuniwe) uveta kutsi nakuWatjwe inkhomo ekhaya kumbe kulotjolwa intfombi, akubi sincumo sababe yedvwa, narnake uba nelivi. Loku kusho kutsi namake .unawo emalungelo. Kuphindze kubonakale nanakukhishwa emabheka, make unikwa insulamnyembeti. Ngelisiko lesintfu bonkhe bantfu bayalingana ngangekutsi lonjingile nalophuyile bebaWanganyela ndzawonye bangabandlululani. Umkhuba wekubandlululana ufika nalahamhlophe njengobe sebatsi lomdvuna nalomsikati bana 50% ngamunye. Lokumangalisako -ke kutsiwa umuntfu lomdvuna kubhekeke kutsi asite ngemsebenti yekhaya. Loku kusho kutsi babe ufanele awashe timphahla, apheke, agadze bantfwana ahlante nendlu. Empeleni loko yintfo lengatiwa esintfwini futsi lehlisa nesitfunti sendvodza. Keyter (1991-1992:28) uveta ebaleni umsebenti walomsikati nakatsi : The importance of female activities such as preparation of food and tilling ofthe fields is clearly visible in the layout ofthe kraal Ndzinisa (locashuniwe) utsi emalungelo, bantfu basuke bawakhe etulu ngobe ahamha netintfo Ietinhle Iekubhekeke kutsi batente, bantfu -ke bente Ioko Iokubi kutsiwe ngemalungelo. Empeleni bantfu ahakawavisisi emalungelo kutsi ashoni. •. 122
5.4. KUHLANGANA KWETIVE LETEBLUKENE NETELWIMI LETINSBA. Tonkhe tive te -Afrika tinetilwimi tato letehlukene. Kufaka ekhatsi beNguni, beSutfu, emaShangane -Tsonga nemaVenda. Lulwimi lusikhali saleso naleso sive. Nakukhuhmywa ngebeNguni, kushiwo emaSwati, emaZulu nemaXhosa. Lulwimi lwesive semaSwati ngulolunye lolubalulekile. Kuhlangana kwetive letimhlophe nebemdzabu betive letehlukene kwaba nemtselela elulwimini lweSiswati. Imphucuko yenshonalanga, khubate imphilo yesintfu nemasiko. Esikhatsini lesinyenti , bantfu bavame kusebentisa emagama labolekwe kuletinye tilwimi. Sibonelo: Litafula Situlo Lifasitelo Lokusho kutsi Siswati sesahlangana naletinye tilwimi. Keyter (1991-92:25) ufakaza utsi: Many English and Afrikaans words have been therefore incorporated into the various African languages. -- 123
- Page 83 and 84: The teenager's body is not yet read
- Page 85 and 86: Mahlalela (1992:21) utsi, bekatsi a
- Page 87 and 88: Umfati nendzile ngesintfu uyadla em
- Page 89 and 90: 3.7.3. KUHWNIPHA KWALABADVUNA Nalab
- Page 91 and 92: emahmga lakhona emndenini abebahIon
- Page 93 and 94: Iibovu, akaluphindzi kabili nobe ku
- Page 95 and 96: Na- ngembi kwekuba esuke kubo uyise
- Page 97: SEHLUK04 4.0. TINKHOLELO TEMASWATI
- Page 100 and 101: ngobe kutsiwa labalele ngabo labaso
- Page 102 and 103: 4.3. EMADLOTI Inkholo yemadIoti yak
- Page 104 and 105: 4.4.1. IMINDENI LEMIKHULU Nome ngab
- Page 106 and 107: tekucala, tesibili netekugcina. Nas
- Page 109 and 110: Uchubeka achaze atsi: The same prin
- Page 111 and 112: sons should not eat umbhidvo like t
- Page 113 and 114: etitukulwaneni ngekucoca tinganekwa
- Page 115 and 116: Sifanisongco Siphicaphicwano: Ngini
- Page 117 and 118: asati sinanatelo sakhe. Inhlonipho
- Page 119 and 120: Loku kusho kutsi nangabe uyisetala
- Page 121 and 122: Imindeni leminyenti yacala lapho ku
- Page 123 and 124: Inkholo yesilnmbi yintfo lensha esi
- Page 125 and 126: 5.2.2. INHLONIPHO NETEMBANGAVE EmaS
- Page 127 and 128: Kuletinsuku umuntfu sekwesatjwa yen
- Page 129 and 130: abenelihmgelo lekuveta imivo yakhe,
- Page 131 and 132: The child has the right to express
- Page 133: ngetento letihIe abe sibonelo nasen
- Page 137 and 138: 5.4.2. LULWIMI LWABOTSOTSI Lulwimi
- Page 139: lisatiwa ngobe kwentiwa emasiko eti
- Page 142 and 143: Phela ngesintfu mmmtfu lomsikati ab
- Page 144 and 145: nemantfombatane abefundziswa kutsi
- Page 146 and 147: Umbhodze awufakwa nobe nguyiphi ind
- Page 148 and 149: Nangabe batali bemntfwana bafa emal
- Page 150 and 151: Nakukhona loshonile, emalunga emnde
- Page 152 and 153: 5.7. INKHOLO YEBUKRISTU EmaSwati Ia
- Page 154 and 155: Lamanye -ke emabandla kuIenkholo ye
- Page 156 and 157: When the ambilica1 cord eventually
- Page 158 and 159: You may have sexual intercourse aga
- Page 160 and 161: umuntfu angakafi Knye kutsiwe umgod
- Page 162 and 163: tihlonishwe ngobe kulapho kuvela kh
- Page 164 and 165: Kornad, J. 1993: You Don't Have to
- Page 166: Ndvwandvwe Sibongile (65 years) Mho
Fakudze (2005) utsi wonkhe umuntfu unelilungelo kungoba yindvodza<br />
nome umfati. Kuphela badlala tindzima letehlukene, Indvodza<br />
njengeMnnrnzane welikhaya kunetintfo letitsite lekubhekeke kutsi itifeze.<br />
Kanjalo nalomsikati kunemsebenti lotsite lobhekene naye.. Bobabili<br />
bayalingana kuphela kweWuke umsebenti wahoo Fakudze (locashuniwe)<br />
uveta kutsi nakuWatjwe inkhomo ekhaya kumbe kulotjolwa intfombi, akubi<br />
sincumo sababe yedvwa, narnake uba nelivi. Loku kusho kutsi namake<br />
.unawo emalungelo. Kuphindze kubonakale nanakukhishwa emabheka, make<br />
unikwa insulamnyembeti.<br />
Ngelisiko lesintfu bonkhe bantfu bayalingana ngangekutsi lonjingile<br />
nalophuyile bebaWanganyela ndzawonye bangabandlululani. Umkhuba<br />
wekubandlululana ufika nalahamhlophe njengobe sebatsi lomdvuna<br />
nalomsikati bana 50% ngamunye. Lokumangalisako -ke kutsiwa umuntfu<br />
lomdvuna kubhekeke kutsi asite ngemsebenti yekhaya. Loku kusho kutsi<br />
babe ufanele awashe timphahla, apheke, agadze bantfwana ahlante nendlu.<br />
Empeleni loko yintfo lengatiwa esintfwini futsi lehlisa nesitfunti sendvodza.<br />
Keyter (1991-1992:28) uveta ebaleni umsebenti walomsikati nakatsi :<br />
The importance <strong>of</strong> female activities such as preparation <strong>of</strong> food and<br />
tilling <strong>of</strong>the fields is clearly visible in the layout <strong>of</strong>the kraal<br />
Ndzinisa (locashuniwe) utsi emalungelo, bantfu basuke bawakhe etulu<br />
ngobe ahamha netintfo Ietinhle Iekubhekeke kutsi batente, bantfu -ke bente<br />
Ioko Iokubi kutsiwe ngemalungelo. Empeleni bantfu ahakawavisisi<br />
emalungelo kutsi ashoni.<br />
•. 122