View/Open - University of Zululand Institutional Repository

View/Open - University of Zululand Institutional Repository View/Open - University of Zululand Institutional Repository

uzspace.uzulu.ac.za
from uzspace.uzulu.ac.za More from this publisher
05.05.2013 Views

Fakudze (2005) utsi wonkhe umuntfu unelilungelo kungoba yindvodza nome umfati. Kuphela badlala tindzima letehlukene, Indvodza njengeMnnrnzane welikhaya kunetintfo letitsite lekubhekeke kutsi itifeze. Kanjalo nalomsikati kunemsebenti lotsite lobhekene naye.. Bobabili bayalingana kuphela kweWuke umsebenti wahoo Fakudze (locashuniwe) uveta kutsi nakuWatjwe inkhomo ekhaya kumbe kulotjolwa intfombi, akubi sincumo sababe yedvwa, narnake uba nelivi. Loku kusho kutsi namake .unawo emalungelo. Kuphindze kubonakale nanakukhishwa emabheka, make unikwa insulamnyembeti. Ngelisiko lesintfu bonkhe bantfu bayalingana ngangekutsi lonjingile nalophuyile bebaWanganyela ndzawonye bangabandlululani. Umkhuba wekubandlululana ufika nalahamhlophe njengobe sebatsi lomdvuna nalomsikati bana 50% ngamunye. Lokumangalisako -ke kutsiwa umuntfu lomdvuna kubhekeke kutsi asite ngemsebenti yekhaya. Loku kusho kutsi babe ufanele awashe timphahla, apheke, agadze bantfwana ahlante nendlu. Empeleni loko yintfo lengatiwa esintfwini futsi lehlisa nesitfunti sendvodza. Keyter (1991-1992:28) uveta ebaleni umsebenti walomsikati nakatsi : The importance of female activities such as preparation of food and tilling ofthe fields is clearly visible in the layout ofthe kraal Ndzinisa (locashuniwe) utsi emalungelo, bantfu basuke bawakhe etulu ngobe ahamha netintfo Ietinhle Iekubhekeke kutsi batente, bantfu -ke bente Ioko Iokubi kutsiwe ngemalungelo. Empeleni bantfu ahakawavisisi emalungelo kutsi ashoni. •. 122

5.4. KUHLANGANA KWETIVE LETEBLUKENE NETELWIMI LETINSBA. Tonkhe tive te -Afrika tinetilwimi tato letehlukene. Kufaka ekhatsi beNguni, beSutfu, emaShangane -Tsonga nemaVenda. Lulwimi lusikhali saleso naleso sive. Nakukhuhmywa ngebeNguni, kushiwo emaSwati, emaZulu nemaXhosa. Lulwimi lwesive semaSwati ngulolunye lolubalulekile. Kuhlangana kwetive letimhlophe nebemdzabu betive letehlukene kwaba nemtselela elulwimini lweSiswati. Imphucuko yenshonalanga, khubate imphilo yesintfu nemasiko. Esikhatsini lesinyenti , bantfu bavame kusebentisa emagama labolekwe kuletinye tilwimi. Sibonelo: Litafula Situlo Lifasitelo Lokusho kutsi Siswati sesahlangana naletinye tilwimi. Keyter (1991-92:25) ufakaza utsi: Many English and Afrikaans words have been therefore incorporated into the various African languages. -- 123

Fakudze (2005) utsi wonkhe umuntfu unelilungelo kungoba yindvodza<br />

nome umfati. Kuphela badlala tindzima letehlukene, Indvodza<br />

njengeMnnrnzane welikhaya kunetintfo letitsite lekubhekeke kutsi itifeze.<br />

Kanjalo nalomsikati kunemsebenti lotsite lobhekene naye.. Bobabili<br />

bayalingana kuphela kweWuke umsebenti wahoo Fakudze (locashuniwe)<br />

uveta kutsi nakuWatjwe inkhomo ekhaya kumbe kulotjolwa intfombi, akubi<br />

sincumo sababe yedvwa, narnake uba nelivi. Loku kusho kutsi namake<br />

.unawo emalungelo. Kuphindze kubonakale nanakukhishwa emabheka, make<br />

unikwa insulamnyembeti.<br />

Ngelisiko lesintfu bonkhe bantfu bayalingana ngangekutsi lonjingile<br />

nalophuyile bebaWanganyela ndzawonye bangabandlululani. Umkhuba<br />

wekubandlululana ufika nalahamhlophe njengobe sebatsi lomdvuna<br />

nalomsikati bana 50% ngamunye. Lokumangalisako -ke kutsiwa umuntfu<br />

lomdvuna kubhekeke kutsi asite ngemsebenti yekhaya. Loku kusho kutsi<br />

babe ufanele awashe timphahla, apheke, agadze bantfwana ahlante nendlu.<br />

Empeleni loko yintfo lengatiwa esintfwini futsi lehlisa nesitfunti sendvodza.<br />

Keyter (1991-1992:28) uveta ebaleni umsebenti walomsikati nakatsi :<br />

The importance <strong>of</strong> female activities such as preparation <strong>of</strong> food and<br />

tilling <strong>of</strong>the fields is clearly visible in the layout <strong>of</strong>the kraal<br />

Ndzinisa (locashuniwe) utsi emalungelo, bantfu basuke bawakhe etulu<br />

ngobe ahamha netintfo Ietinhle Iekubhekeke kutsi batente, bantfu -ke bente<br />

Ioko Iokubi kutsiwe ngemalungelo. Empeleni bantfu ahakawavisisi<br />

emalungelo kutsi ashoni.<br />

•. 122

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!