View/Open - University of Zululand Institutional Repository

View/Open - University of Zululand Institutional Repository View/Open - University of Zululand Institutional Repository

uzspace.uzulu.ac.za
from uzspace.uzulu.ac.za More from this publisher
05.05.2013 Views

The thousands ofblack labourers who streamed to the diggings and towns lost their tribal orientation in their new urbanized life. This had a disastrous effect on tribal morals and customs. EmaSwati -ke nawo njengaletinye tive letimnyama acala lapho kucuba emasiko, ngenca yendilinga ngobe abesebenta etimayini nasemadolobheni, belumbi bafima tisebenti tebantfu labanmyama. Davel nalabanye (1986:169) uphindze afakaze atsi: Many of these migrant workers did not return to the reserves, but settle on the outskirt ofthenewtowns. Their mode oflife changed and this led to the distruption oftheir tribal organizations and traditions. Theyaccepted Western customs, habits, dress, food and liquor. Ngako -ke lruncintisana ngemisebenti nangemali emkhatsini wetive letehIukene kuholela ekuhIanganeni kwemasiko langafani. Loku kwenta nalamanye emaSwati agcine aIahIe emasikompilo awo. Lenkinga ichubeke kwaza kwaba ngulomuhIa njengobe sibona lrunebantfu labangemaSwati, kepha bangawati futsi bangawati emasiko abo. 5.3. UMBUSO WENTSANDVO YELINYENTI Umbuso wentsandvo yelinyenti awucali namuh1a sukela kadzeni bewuvele ukhona. Beknnelibandla lelibhekene netindzaba tesive. Belivame kuhIanganela esibayeni kumbe enkhundleni. Kulapho tonkhe tindzaha betikhulunywa kbona. Nangabe umuntfu onile abemangalelwa ebandleni. Sikbulu besimbita loyo muntfu, bese kutjelwa indvuna nelibandla sekuyiwa enkhundleni bayekuva lelicaIa, wonkhe umuntfu lokbona kulomhIangano -- 116

abenelihmgelo lekuveta imivo yakhe, asho lokumgongonyako kutsatfWe tincumo ndzawonye. Broodryk(2002:69) ufakaza utsi: Democracy the African way, however is a more contentious issue and can be seen as the situations where people sit under a tree and talk until everybody agrees. This implies intense debate to arrive at a valid and acceptable decision. Bantfu labakha libandla -ke bekuba ngemadvodza nemajaha aleyo ndzawo, ngaphandle kwebantfwana. Lokusimanga kwekutsi emalungelo ebantfu labawanikwe ngumbuso wentsandvo yelinyenti kuletinsuku, awufani newakadzeni. Lawa acedze inhlonipho ebantfwaneni nasebantfwini labadzala Umtfwana unelilungelo lekwenta nobe ngabe yini layitsandzako, umntfwana futsi unelilungelo lekungashaywa nome ngabe wone nganani. Umntfwana uphindze abe nelilungelo lekukhuliswa, anakekelwe ngendlela lefanele, atsandvwe, avikelwe etintfweni letingaba yingoti kuye futsi angasetjentiswa matima. 5.3.1. EMALUNGELO EBANTFWANA Esiveni semaSwati , emalungelo ebantfwana yintfo lebe ivele ikhona. Umtfwana unelilungelo Iekufundziswa inhlonipho asemncane. Ufundziswa kuhlonipha bonkhe Iabadzala ekhaya, endlule ahloniphe bonkhe Iabadzala emmangweni wonkhana. Nakwentekile umntfwana watiphatsa kabi emangweni ushaywa nanobe ngmnuphi umuntfu lomdzala, Kwetfulwa kwemalungelo ebanLfwana ngesilumbi kuphatamise lokunyenti - - 117

abenelihmgelo lekuveta imivo yakhe, asho lokumgongonyako kutsatfWe<br />

tincumo ndzawonye. Broodryk(2002:69) ufakaza utsi:<br />

Democracy the African way, however is a more contentious issue and<br />

can be seen as the situations where people sit under a tree and talk<br />

until everybody agrees. This implies intense debate to arrive at a valid<br />

and acceptable decision.<br />

Bantfu labakha libandla -ke bekuba ngemadvodza nemajaha aleyo ndzawo,<br />

ngaphandle kwebantfwana. Lokusimanga kwekutsi emalungelo ebantfu<br />

labawanikwe ngumbuso wentsandvo yelinyenti kuletinsuku, awufani<br />

newakadzeni. Lawa acedze inhlonipho ebantfwaneni nasebantfwini<br />

labadzala Umtfwana unelilungelo lekwenta nobe ngabe yini layitsandzako,<br />

umntfwana futsi unelilungelo lekungashaywa nome ngabe wone nganani.<br />

Umntfwana uphindze abe nelilungelo lekukhuliswa, anakekelwe ngendlela<br />

lefanele, atsandvwe, avikelwe etintfweni letingaba yingoti kuye futsi<br />

angasetjentiswa matima.<br />

5.3.1. EMALUNGELO EBANTFWANA<br />

Esiveni semaSwati , emalungelo ebantfwana yintfo lebe ivele ikhona.<br />

Umtfwana unelilungelo Iekufundziswa inhlonipho asemncane. Ufundziswa<br />

kuhlonipha bonkhe Iabadzala ekhaya, endlule ahloniphe bonkhe Iabadzala<br />

emmangweni wonkhana. Nakwentekile umntfwana watiphatsa kabi<br />

emangweni ushaywa nanobe ngmnuphi umuntfu lomdzala, Kwetfulwa<br />

kwemalungelo ebanLfwana ngesilumbi kuphatamise lokunyenti<br />

- - 117

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!