View/Open - University of Zululand Institutional Repository

View/Open - University of Zululand Institutional Repository View/Open - University of Zululand Institutional Repository

uzspace.uzulu.ac.za
from uzspace.uzulu.ac.za More from this publisher
05.05.2013 Views

Empeleni lokwenta lrutsi tibongo netinanatelo tinakisiswe kangaka lrutsi kunemlandvo lofanako ekudzabukeni kwaletive, njengobe lruvakala emIandvweni lrutsi tatikanye. Kwatsi lapho behlukana labanye kwabakhona nekwehlnkana kwetibongo letifanako njengebaka Dlamini, Ngelrusho kwa Simelane na Thwala (1991:31) utsi : Sinanatelo sibaluleke kakhulu emphilweni yemaSwati, ngobe sikhombisa kuchumana kwetibongo letehlukene, tivete kutsi bantfu batiphi tibongo labangatsatsani. Letinye tibongo netinanatelo tiye tifime lrukhombisa lrutsi kunebudlelwane lobukhona kuto. Baka Tsabetse, Mavimbela, Mabizela, Matsebula nabananatela batsi Mkholo lonsundvu. Thwala ( 1999:73) uchaza atsi : Sibongo libito lelrucala , sinanatelo sikhombisa lusendvo. Uchuba atsi loko lruvela kahle uma kunanatelwa. Nati orondo ngekusho kwa Thwala ( 1999:73) Zwane! Mangweni, Nsele Wena waka Nselendvwana, Ntjosho Tibongo netinanatelo tinemsebenti lomkhulu esiveni lesilandzela emasiko. EtnaSwati nangabe abonga asebentisa sinanatelo kumbe abingelele ngesinanatelo, Lona lobongwako utiva amkhulu futsi ahloniphekile. Sinanatelo sehlisa lulaka emntfwini lotfukutsele. Onkhe emaSwati -ke avame kunanatela, Kulihlazo lelikhulu nangahe umuntfu loliSwati angasati sinanatelo sakhe. Loko lrukhombisa kungatigcabhi ngemvelaphi nangesibongo sakho. Empeleni kuye kube kuhle kutsi umuntfu loliSwati -- 104

asati sinanatelo sakhe. Inhlonipho ernkhatsini webantfu ibonakala kahle ngetinanatelo. Umuntfu nakananatelwa uyajabula. Uma, nje umfati Iowendzile abonga ngesinanatelo endvodzeni yakhe atsi : ngiyabonga Kunene ! Madonsela, Mtimandze, Bhambolunye . Lowo Mnumzane utiva amkhulu, atsandvwa futsi ahlonishwa. Ginindza (1992:7) ufakaza utsi: When sitting down to a meal in a homestead or drinking beer from the common pot, the sibongo is recited before and after eating or drinking to express gratitude. Nangabe 1enyeindvodza ikhulekela ekhaya Iemnumzane, Isebentisa sibongo salelo khaya isengakangeni ngisho nesangweni kukhombisa inhlonipho. Ngesintfu -ke nangabe kuphahlwa, kukhulunywa nemadloti , sibongo yintfo lebalulekile Iesetjentiswa ngumnumzane walelo khaya, Ekubongeni 1abaphansi . Kantsi futsi nakute1we umntfwana lomncane ekhaya kungumsebenti wenina kutsi ambongelele ngesibongo seyise nakakhala. Nakwentekile angathuli Iabadzala baye batsi akaphumele naye ngapbandle ayemthulisela khona. Ginindza(I992:8) utsi: This practice served as a check on adultery and on breach of clan exogamy because breach of clan exogamy is taboo and persons who grow up under a clan name which is not that oftheir natural father , legally assume theirnatural father's clan name later in life. - - 105

Empeleni lokwenta lrutsi tibongo netinanatelo tinakisiswe kangaka lrutsi<br />

kunemlandvo l<strong>of</strong>anako ekudzabukeni kwaletive, njengobe lruvakala<br />

emIandvweni lrutsi tatikanye. Kwatsi lapho behlukana labanye kwabakhona<br />

nekwehlnkana kwetibongo letifanako njengebaka Dlamini, Ngelrusho kwa<br />

Simelane na Thwala (1991:31) utsi :<br />

Sinanatelo sibaluleke kakhulu emphilweni yemaSwati,<br />

ngobe sikhombisa kuchumana kwetibongo letehlukene,<br />

tivete kutsi bantfu batiphi tibongo labangatsatsani.<br />

Letinye tibongo netinanatelo tiye tifime lrukhombisa lrutsi kunebudlelwane<br />

lobukhona kuto. Baka Tsabetse, Mavimbela, Mabizela, Matsebula<br />

nabananatela batsi Mkholo lonsundvu. Thwala ( 1999:73) uchaza atsi :<br />

Sibongo libito lelrucala , sinanatelo sikhombisa lusendvo.<br />

Uchuba atsi loko lruvela kahle uma kunanatelwa. Nati<br />

orondo ngekusho kwa Thwala ( 1999:73)<br />

Zwane!<br />

Mangweni, Nsele<br />

Wena waka Nselendvwana,<br />

Ntjosho<br />

Tibongo netinanatelo tinemsebenti lomkhulu esiveni lesilandzela emasiko.<br />

EtnaSwati nangabe abonga asebentisa sinanatelo kumbe abingelele<br />

ngesinanatelo, Lona lobongwako utiva amkhulu futsi ahloniphekile.<br />

Sinanatelo sehlisa lulaka emntfwini lotfukutsele. Onkhe emaSwati -ke<br />

avame kunanatela, Kulihlazo lelikhulu nangahe umuntfu loliSwati angasati<br />

sinanatelo sakhe. Loko lrukhombisa kungatigcabhi ngemvelaphi<br />

nangesibongo sakho. Empeleni kuye kube kuhle kutsi umuntfu loliSwati<br />

-- 104

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!