View/Open - University of Zululand Institutional Repository
View/Open - University of Zululand Institutional Repository View/Open - University of Zululand Institutional Repository
Empeleni lokwenta lrutsi tibongo netinanatelo tinakisiswe kangaka lrutsi kunemlandvo lofanako ekudzabukeni kwaletive, njengobe lruvakala emIandvweni lrutsi tatikanye. Kwatsi lapho behlukana labanye kwabakhona nekwehlnkana kwetibongo letifanako njengebaka Dlamini, Ngelrusho kwa Simelane na Thwala (1991:31) utsi : Sinanatelo sibaluleke kakhulu emphilweni yemaSwati, ngobe sikhombisa kuchumana kwetibongo letehlukene, tivete kutsi bantfu batiphi tibongo labangatsatsani. Letinye tibongo netinanatelo tiye tifime lrukhombisa lrutsi kunebudlelwane lobukhona kuto. Baka Tsabetse, Mavimbela, Mabizela, Matsebula nabananatela batsi Mkholo lonsundvu. Thwala ( 1999:73) uchaza atsi : Sibongo libito lelrucala , sinanatelo sikhombisa lusendvo. Uchuba atsi loko lruvela kahle uma kunanatelwa. Nati orondo ngekusho kwa Thwala ( 1999:73) Zwane! Mangweni, Nsele Wena waka Nselendvwana, Ntjosho Tibongo netinanatelo tinemsebenti lomkhulu esiveni lesilandzela emasiko. EtnaSwati nangabe abonga asebentisa sinanatelo kumbe abingelele ngesinanatelo, Lona lobongwako utiva amkhulu futsi ahloniphekile. Sinanatelo sehlisa lulaka emntfwini lotfukutsele. Onkhe emaSwati -ke avame kunanatela, Kulihlazo lelikhulu nangahe umuntfu loliSwati angasati sinanatelo sakhe. Loko lrukhombisa kungatigcabhi ngemvelaphi nangesibongo sakho. Empeleni kuye kube kuhle kutsi umuntfu loliSwati -- 104
asati sinanatelo sakhe. Inhlonipho ernkhatsini webantfu ibonakala kahle ngetinanatelo. Umuntfu nakananatelwa uyajabula. Uma, nje umfati Iowendzile abonga ngesinanatelo endvodzeni yakhe atsi : ngiyabonga Kunene ! Madonsela, Mtimandze, Bhambolunye . Lowo Mnumzane utiva amkhulu, atsandvwa futsi ahlonishwa. Ginindza (1992:7) ufakaza utsi: When sitting down to a meal in a homestead or drinking beer from the common pot, the sibongo is recited before and after eating or drinking to express gratitude. Nangabe 1enyeindvodza ikhulekela ekhaya Iemnumzane, Isebentisa sibongo salelo khaya isengakangeni ngisho nesangweni kukhombisa inhlonipho. Ngesintfu -ke nangabe kuphahlwa, kukhulunywa nemadloti , sibongo yintfo lebalulekile Iesetjentiswa ngumnumzane walelo khaya, Ekubongeni 1abaphansi . Kantsi futsi nakute1we umntfwana lomncane ekhaya kungumsebenti wenina kutsi ambongelele ngesibongo seyise nakakhala. Nakwentekile angathuli Iabadzala baye batsi akaphumele naye ngapbandle ayemthulisela khona. Ginindza(I992:8) utsi: This practice served as a check on adultery and on breach of clan exogamy because breach of clan exogamy is taboo and persons who grow up under a clan name which is not that oftheir natural father , legally assume theirnatural father's clan name later in life. - - 105
- Page 65 and 66: dzirnate tisu tibe bovu, Lihle likh
- Page 67 and 68: Indlovukati Indlovukati yona iye ye
- Page 69 and 70: Emakhosatana nebantfwabenkhosi , uy
- Page 72 and 73: Nakuphuma butimba, emajaha nemadvod
- Page 74: Empeleni imvunulo nemigidvo yesintf
- Page 78 and 79: Uchuheka achaze futsi atsi indlamu
- Page 81 and 82: Ekbaya nakunagogo losakhulile longa
- Page 83 and 84: The teenager's body is not yet read
- Page 85 and 86: Mahlalela (1992:21) utsi, bekatsi a
- Page 87 and 88: Umfati nendzile ngesintfu uyadla em
- Page 89 and 90: 3.7.3. KUHWNIPHA KWALABADVUNA Nalab
- Page 91 and 92: emahmga lakhona emndenini abebahIon
- Page 93 and 94: Iibovu, akaluphindzi kabili nobe ku
- Page 95 and 96: Na- ngembi kwekuba esuke kubo uyise
- Page 97: SEHLUK04 4.0. TINKHOLELO TEMASWATI
- Page 100 and 101: ngobe kutsiwa labalele ngabo labaso
- Page 102 and 103: 4.3. EMADLOTI Inkholo yemadIoti yak
- Page 104 and 105: 4.4.1. IMINDENI LEMIKHULU Nome ngab
- Page 106 and 107: tekucala, tesibili netekugcina. Nas
- Page 109 and 110: Uchubeka achaze atsi: The same prin
- Page 111 and 112: sons should not eat umbhidvo like t
- Page 113 and 114: etitukulwaneni ngekucoca tinganekwa
- Page 115: Sifanisongco Siphicaphicwano: Ngini
- Page 119 and 120: Loku kusho kutsi nangabe uyisetala
- Page 121 and 122: Imindeni leminyenti yacala lapho ku
- Page 123 and 124: Inkholo yesilnmbi yintfo lensha esi
- Page 125 and 126: 5.2.2. INHLONIPHO NETEMBANGAVE EmaS
- Page 127 and 128: Kuletinsuku umuntfu sekwesatjwa yen
- Page 129 and 130: abenelihmgelo lekuveta imivo yakhe,
- Page 131 and 132: The child has the right to express
- Page 133 and 134: ngetento letihIe abe sibonelo nasen
- Page 135 and 136: 5.4. KUHLANGANA KWETIVE LETEBLUKENE
- Page 137 and 138: 5.4.2. LULWIMI LWABOTSOTSI Lulwimi
- Page 139: lisatiwa ngobe kwentiwa emasiko eti
- Page 142 and 143: Phela ngesintfu mmmtfu lomsikati ab
- Page 144 and 145: nemantfombatane abefundziswa kutsi
- Page 146 and 147: Umbhodze awufakwa nobe nguyiphi ind
- Page 148 and 149: Nangabe batali bemntfwana bafa emal
- Page 150 and 151: Nakukhona loshonile, emalunga emnde
- Page 152 and 153: 5.7. INKHOLO YEBUKRISTU EmaSwati Ia
- Page 154 and 155: Lamanye -ke emabandla kuIenkholo ye
- Page 156 and 157: When the ambilica1 cord eventually
- Page 158 and 159: You may have sexual intercourse aga
- Page 160 and 161: umuntfu angakafi Knye kutsiwe umgod
- Page 162 and 163: tihlonishwe ngobe kulapho kuvela kh
- Page 164 and 165: Kornad, J. 1993: You Don't Have to
Empeleni lokwenta lrutsi tibongo netinanatelo tinakisiswe kangaka lrutsi<br />
kunemlandvo l<strong>of</strong>anako ekudzabukeni kwaletive, njengobe lruvakala<br />
emIandvweni lrutsi tatikanye. Kwatsi lapho behlukana labanye kwabakhona<br />
nekwehlnkana kwetibongo letifanako njengebaka Dlamini, Ngelrusho kwa<br />
Simelane na Thwala (1991:31) utsi :<br />
Sinanatelo sibaluleke kakhulu emphilweni yemaSwati,<br />
ngobe sikhombisa kuchumana kwetibongo letehlukene,<br />
tivete kutsi bantfu batiphi tibongo labangatsatsani.<br />
Letinye tibongo netinanatelo tiye tifime lrukhombisa lrutsi kunebudlelwane<br />
lobukhona kuto. Baka Tsabetse, Mavimbela, Mabizela, Matsebula<br />
nabananatela batsi Mkholo lonsundvu. Thwala ( 1999:73) uchaza atsi :<br />
Sibongo libito lelrucala , sinanatelo sikhombisa lusendvo.<br />
Uchuba atsi loko lruvela kahle uma kunanatelwa. Nati<br />
orondo ngekusho kwa Thwala ( 1999:73)<br />
Zwane!<br />
Mangweni, Nsele<br />
Wena waka Nselendvwana,<br />
Ntjosho<br />
Tibongo netinanatelo tinemsebenti lomkhulu esiveni lesilandzela emasiko.<br />
EtnaSwati nangabe abonga asebentisa sinanatelo kumbe abingelele<br />
ngesinanatelo, Lona lobongwako utiva amkhulu futsi ahloniphekile.<br />
Sinanatelo sehlisa lulaka emntfwini lotfukutsele. Onkhe emaSwati -ke<br />
avame kunanatela, Kulihlazo lelikhulu nangahe umuntfu loliSwati angasati<br />
sinanatelo sakhe. Loko lrukhombisa kungatigcabhi ngemvelaphi<br />
nangesibongo sakho. Empeleni kuye kube kuhle kutsi umuntfu loliSwati<br />
-- 104