Pobierz program studiów na kierunku Analityka Medyczna

UNIWERSYTET MEDYCZNY W BIAŁYMSTOKU 

WYDZIAŁ FARMACEUTYCZNY Z ODDZIAŁEM 

MEDYCYNY LABORATORYJNEJ 

PROGRAM STUDIÓW 

NA KIERUNKU ANALITYKA MEDYCZNA

I. Treści programowe 

SPIS TREŚCI 

1 

Rok I 

Anatomia 4 

Biofizyka 7 

Chemia analityczna 9 

Chemia fizyczna 11 

Chemia ogólna i nieorganiczna 14 

Chemia organiczna 16 

Historia medycyny i farmacji 18 

Język angielski 20 

Kwalifikowana pierwsza pomoc 21 

Psychologia 23 

Socjologia 24 

Statystyka 25 

Wychowanie fizyczne 27 

Rok II 

Analiza instrumentalna 28 

Analiza środków spożywczych 30 

Biochemia 32 

Biologia z genetyką 34 

Etyka zawodowa 36 

Fizjologia 37 

Histologia 39 

Język angielski 41 

Technologia informacyjna 43 

Rok III 

Analityka ogólna i technika pobierania materiału 45 

Biochemia kliniczna 47 

Biologia molekularna 49 

Chemia kliniczna 50 

Cytologia kliniczna 52

Diagnostyka parazytologiczna 54 

Farmakologia 56 

Immunologia 60 

Immunopatologia 62 

Mikrobiologia 64 

Patofizjologia 65 

Patomorfologia 68 

Praktyczna nauka zawodu 

Analityka ogólna 70 


Immunopatologia 72 

2 

Rok IV 

Biochemia kliniczna 76 


Genetyka kliniczna 81 

Hematologia laboratoryjna 83 

Laboratoryjna diagnostyka pediatryczna 86 


Praktyczna nauka zawodu 


Hematologia laboratoryjna 90 


Serologia grup krwi 93 

Serologia grup krwi i transfuzjologia 94 

Toksykologia 95 

Rok V 

Diagnostyka izotopowa 97 

Diagnostyka laboratoryjna 99 

Higiena z epidemiologią 101 

Organizacja laboratoriów diagnostycznych 103 

Prawo medyczne 104 

Propedeutyka chirurgii 105 

Propedeutyka chorób wewnętrznych 106 

Propedeutyka onkologii 107

Propedeutyka pediatrii 108 

Propedeutyka położnictwa 109 

Systemy jakości i akredytacji laboratoriów 113 

II. Zajęcia fakultatywne 114 

3

ROK I 

ANATOMIA 

1. Jednostka uczelniana odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu: 

Zakład Anatomii Prawidłowej Człowieka UMB 

2. Kierownik Zakładu: 

Prof. dr hab. Janusz Bogdan Dzięcioł 

3. Osoba odpowiedzialna za przeprowadzenie danego przedmiotu: 

Prof. dr hab. Janusz Bogdan Dzięcioł 

4. Wymiar godzinowy zajęć: 

Semestr - II 

Wykłady - 15 

Ćwiczenia - 45 

Ogółem - 60 ECTS - 6 

5. Forma zakończenia zajęć (forma zaliczenia): egzamin pisemny 

6. Cel nauczania: 

Celem nauczania jest zapoznanie studentów z podstawowymi wiadomościami 

dotyczącymi budowy człowieka oraz funkcji poszczególnych układów i narządów. 

7. Formy nauczania: 

Wykłady i ćwiczenia 

8. Program nauczania: 

WYKŁADY : 

Układ kostny: podział kości, ogólna budowa, rodzaje kości u człowieka. Główne 

elementy budowy kości kręgosłupa, czaszki, kończyny górnej i dolnej, klatki piersiowej. 

Rodzaje połączeń kości (nieruchome i ruchome). Budowa stawu (stałe i niestałe elementy 

stawu). Połączenia kości czaszki, kręgosłupa, klatki piersiowej, kończyny górnej i dolnej. 

Układ mięśniowy: ogólne wiadomości o rodzajach i budowie mięśni. Mięśnie głowy i 

szyi, klatki piersiowej, brzucha, kończyny górnej i dolnej. Układ nerwowy: ośrodkowy 

układ nerwowy (podział, budowa, czynność). Opony mózgowia, przestrzenie. Krążenie 

płynu mózgowo-rdzeniowego. Koło tętnicze mózgu. Obwodowy układ nerwowy (nerwy 

czaszkowe, sploty). Układ nerwowy autonomiczny. Narządy zmysłów. Układ krążenia: 

budowa serca. Krew (elementy upostaciowane krwi, osocze). Układ naczyniowy: 

naczynia tętnicze (początek, przebieg, główne naczynia). Naczynia żylne (początek, 

przebieg, główne dopływy). Układ żył głębokich oraz powierzchownych. Układ 

limfatyczny (ogólna budowa i funkcja). Układ oddechowy: ogólna budowa jamy 

nosowej, gardła – części, krtani, tchawicy, płuc. Układ pokarmowy: części przewodu 

pokarmowego (jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka) ich budowa, czynność i położenie. 

Jelito cienkie i grube – części, położenie, czynność. Otrzewna, jama otrzewnej. Stosunek 

narządów do otrzewnej. Trawienie i wchłanianie wrotne. Podstawowe zagadnienia 

budowy wątroby i trzustki. Pęcherzyk żółciowy i drogi żółciowe. Śledziona. Układ 

wewnątrzwydzielniczy: budowa, położenie i czynność gruczołów wydzielania 

wewnętrznego. Układ moczowy: budowa i czynność nerek, moczowodu, pęcherza 

moczowego. Cewka moczowa żeńska i męska. Układ płciowy: budowa i czynność 

narządów płciowych żeńskich. Budowa i czynność narządów płciowych męskich. 

ĆWICZENIA : 

Kręgosłup – ogólna budowa kręgów i różnice pomiędzy poszczególnymi odcinkami 

kręgosłupa. Kości składające się na budowę klatki piersiowej – mostek i żebra (ogólna 

budowa). Kości kończyny górnej i dolnej – główne elementy budowy (dotyczące 

powierzchni stawowych). Kości mózgoczaszki i twarzoczaszki. Kości pneumatyczne 

4

(wymienić i uwzględnić zatoki). Połączenia kości - połączenia ścisłe (więzozrosty, 

chrząstkozrosty, kościozrosty), połączenia wolne (stałe i niestałe składniki stawu), 

połączenia kręgosłupa (ścisłe – uwzględnić budowę krążka międzykręgowego oraz 

wolne, krzywizny kręgosłupa (pojęcie lordozy, kyfozy i skoliozy), połączenia kręgosłupa 

z czaszką (wymienić nazwy stawów), połączenia między kośćmi czaszki (ścisłe – 

uwzględnić ciemiączka i wolne – nazwa stawu i przez co jest utworzony). Klatka 

piersiowa – budowa (połączenia stawowe żeber z mostkiem i kręgosłupem – nazwy 

stawów). Stawy kończyny górnej i jej obręczy (staw ramienny, łokciowy, promieniowonadgarstkowy 

– budowa i mechanika). Połączenia kończyny dolnej. Budowa i połączenie 

miednicy. Staw biodrowy, kolanowy, skokowo-goleniowy – budowa i mechanika (staw 

skokowy dolny – nazwy kości go budujące i ruchy w nim zachodzące). Układ mięśniowy 

- mięśnie głowy - mimiczne – cechy charakterystyczne tych mięśni, m. żwaczowe – (m. 

skroniowy i żwacz), m.warstwy powierzchownej – (m. mostkowo-obojczykowosutkowy), 

m.warstwy środkowej, m.warstwy głębokiej. Mięśnie grzbietu - 

powierzchowne – (m. czworoboczny i najszerszy grzbietu), głębokie – (m. prostownik 

grzbietu). Mięśnie klatki piersiowej - powierzchowne – (m. piersiowy większy i zębaty 

przedni), głębokie – (mięśnie międzyżebrowe), przepona – budowa, otwory, czynność. 

Mięśnie kończyny górnej - mięśnie obręczy – (m. naramienny), mięśnie ramienia – 

(grupa przednia – m. dwugłowy ramienia, grupa tylna – m. trójgłowy ramienia), mięśnie 

przedramienia – (grupa przednia – m. zginacz palców powierzchowny i głęboki, grupa 

tylna – m. prostownik palców, grupa boczna – m. ramienno-promieniowy), mięśnie ręki. 

Mięśnie brzucha. Miejsca zmniejszonego oporu ścian brzucha. Mięśnie kończyny dolnej 

- mięśnie obręczy – (m. biodrowo-lędżwiowy i pośladkowy wielki), mięśnie uda (grupa 

przednia – m. czworogłowy uda, grupa przyśrodkowa – m. przywodziciel wielki, 

grupa tylna – m. dwugłowy uda), mięśnie podudzia – (grupa przednia, grupa boczna, 

grupa tylna warstwa powierzchowna – m. trójgłowy łydki i warstwa głęboka), mięśnie 

stopy. Ośrodkowy układ nerwowy. Mózgowie – ogólna budowa i podział. 

Kresomózgowie - płaty i ośrodki w nich się znajdujące, bruzdy – środkowa, boczna, 

ciemieniowo-potyliczna. Międzymózgowie - podział – wzgórze i podwzgórze, ośrodki 

podkorowe międzymózgowia, czynność podwzgórza. Śródmózgowie - podział – konary 

mózgu, blaszka czworacza (wzgórki i ośrodki). Tyłomózgowie wtórne - podział – most i 

móżdżek, podział móżdżku (półkule i robak) oraz czynność móżdżku. Rdzeniomózgowie 

- rdzeń przedłużony – powierzchnia grzbietowa i brzuszna (piramidy). Pień mózgu - 

przez co jest utworzony oraz budowa wewnętrzna (jądra nerwów czaszkowych, ośrodek 

krążenia i oddychania, drogi ruchowe i czuciowe). Rdzeń kręgowy - budowa 

zewnętrzna, budowa wewnętrzna – istota biała i szara. Budowa nerwu rdzeniowego. 

Komory mózgu - boczna, trzecia, czwarta (dno – dół równoległoboczny, strop – 

móżdżek). Opony mózgowia i rdzenia kręgowego (opona twarda –wypustki i co 

oddzielają), przestrzenie zawarte między nimi. Płyn mózgowo-rdzeniowy - krążenie 

płynu, czynność płynu mózgowo-rdzeniowego oraz drogi odpływu. Unaczynienie 

mózgowia - koło tętnicze mózgu, tętnica mózgu przednia, środkowa i tylna. Nerwy 

czaszkowe – I – XII. Sploty nerwowe - splot szyjny – jego gałęzie długie (nerw 

przeponowy – zakres unerwienia), splot ramienny – nerwy długie odchodzące od części 

podobojczykowej, nerwy międzyżebrowe – zakres ich unerwienia, splot lędźwiowy – 

nerwy długie (nerw udowy i zasłonowy –zakres unerwienia), splot krzyżowy – nerwy 

długie (nerw kulszowy jego podział – nerw piszczelowy i strzałkowy wspólny – jego 

podział na nerw strzałkowy powierzchowny i głęboki). Układ nerwowy autonomiczny - 

podział, ośrodki układu współczulnego – budowa pnia współczulnego, ośrodki układu 

przywspółczulnego, czynność. Narząd wzroku - budowa ścian gałki ocznej, zawartość 

gałki ocznej, narządy dodatkowe oka, proces widzenia. Narząd przedsionkowo- 

5

ślimakowy - ucho zewnętrzne, ucho środkowe, ucho wewnętrzne, lokalizacja ośrodka 

słuchu i równowagi, proces słyszenia. Układ krążenia - położenie i budowa serca 

(przedsionki, komory, przegroda serca), zastawki serca (żylne i tętnicze), budowa ścian 

serca – nasierdzie, śródsierdzie (elementy), wsierdzie, osierdzie – włókniste, surowicze, 

jama osierdzia. Krążenie duże i małe. Krew – osocze, składniki morfotyczne. Układ 

naczyniowy i limfatyczny. Krążenie małe i krążenie duże. Aorta – podział, położenie, 

gałęzie. Naczynia tętnicze kończyny górnej – tętnica pachowa, ramienna, łokciowa i 

promieniowa (ogólnie ich zakres unaczynienia). Naczynia tętnicze głowy i szyi – tętnica 

szyjna zewnętrzna i wewnętrzna. Naczynia tętnicze klatki piersiowej, naczynia tętnicze 

jamy brzusznej – ścienne i trzewne oraz tętnica biodrowa wewnętrzna. Naczynia tętnicze 

kończyny dolnej – tętnica biodrowa zewnętrzna, udowa, podkolanowa, piszczelowa 

przednia i tylna. Żyła główna górna i dolna, żyły głębokie i powierzchowne (główne). 

Układ oddechowy. Jama nosowa – podział, ogólna budowa. Zatoki przynosowe, gardło. 

Krtań-położenie, chrząstki krtani i ich połączenia, podział jamy krtani, elementy tworzące 

głośnię i szparę głośni. Tchawica – części, budowa, położenie. Oskrzele główne – 

budowa, położenie. Płuca – budowa ogólna płuc (płaty, szczeliny) i korzeń płuca. Podział 

drzewa oskrzelowego. Opłucna, jama opłucnej i jej zachyłki. Droga powietrza 

oddechowego. Układ pokarmowy. Jama ustna – podział, ograniczenie. Język – budowa, 

brodawki, mięśnie wewnętrzne i zewnętrzne – czynność tych mięśni. Zęby - ogólna 

budowa, rodzaje zębów. Gruczoły jamy ustnej (ślinianki) – położenie, czynność. Gardło 

– położenie, podział, mięśnie gardła (zwieracze i dźwigacze) – czynność tych mięśni. 

Pierścień gardłowy limfatyczny - wymienić migdałki, podać gdzie leżą, czynność. 

Przełyk – położenie, czynność, zwężenia. Żołądek – położenie, budowa, czynność. Jelito 

cienkie – części, położenie, czynność. Jelito grube – części, położenie, czynność, cechy 

charakterystyczne okrężnicy. Otrzewna i jama otrzewnej. Stosunek narządów do 

otrzewnej. Gruczoły jamy brzusznej. Wątroba – położenie, budowa, czynność. 

Unaczynienie wątroby – odżywcze i czynnościowe (żyła wrotna). Żyła wrotna. 

Pęcherzyk żółciowy – budowa, położenie, czynność. Droga żółci. Trzustka – położenie, 

budowa, czynność. Śledziona – położenie, budowa, czynność. Gruczoły dokrewne. 

Przysadka mózgowa – budowa, położenie, czynność (płata tylnego i przedniego). 

Szyszynka – położenie i czynność. Gruczoł tarczowy – położenie, budowa i czynność. 

Gruczoły przytarczyczne – położenie, czynność. Grasica – budowa, położenie, czynność. 

Trzustka – budowa, położenie i czynność dokrewna. Nadnercza – położenie, budowa i 

czynność (kora nadnerczy i rdzeń nadnerczy). Jajniki – położenie, budowa (kora, rdzeń) i 

czynność dokrewna. Jądra – położenie, budowa wewnętrzna, czynność dokrewna. Układ 

moczowy. Nerki – położenie, budowa zewnętrzna i wewnętrzna, czynność. Moczowód – 

części, przewężenia. Pęcherz moczowy – położenie, budowa (trójkąt pęcherzowy), 

czynność. Cewka moczowa żeńska – części. Cewka moczowa męska – części, 

krzywizny, zwężenia i rozszerzenia. Droga moczu. Układ płciowy żeński i męski. Jajniki, 

jajowód, macica, pochwa. Droga komórki jajowej. Jądro, najądrze, nasieniowód, 

pęcherzyki nasienne, gruczoł krokowy, droga plemnika. 

9. Literatura : 

1. Anatomia człowieka (podręcznik i atlas dla studentów licencjatów medycznych) – 

pod red. E. Suder,Brużewicz 

2. Anatomia człowieka – pod red. J. Sokołowskiej- 

Pituchowej 

3. Anatomia człowieka-pod red. W. Sylwanowicza 

4. Zarys anatomii człowieka- A.Krechowiecki 

5. Anatomia człowieka (podręcznik dla studentów) pod red. A. Woźniaka 

6

BIOFIZYKA 


Zakład Biofizyki UMB 


Prof. dr hab. Anna Maria Kostrzewska 

3. Osoba odpowiedzialna za przeprowadzenie danego przedmiotu : 

Prof. dr hab. Anna Maria Kostrzewska 

4. Wymiar godzinowy zajęć : 

Semestr - I 

Wykłady - 15 



5. Forma zakończenia zajęć (forma zaliczenia): 

Przedmiot kończy się sprawdzianem wiadomości w formie egzaminu testowego 

obejmującego wszystkie treści programu nauczania i wpisaniem oceny z egzaminu do 

indeksu. Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest wykonanie ćwiczeń laboratoryjnych 

i zaliczenie trzech kolokwiów. 


Celem nauczania biofizyki jest przekazanie wiedzy o podstawach fizycznych procesów 

biologicznych, mechanizmach działania czynników fizycznych na organizm człowieka 

oraz teoretycznych podstawach metod fizycznych wykorzystywanych w diagnostyce. 




WYKŁADY : 

Zastosowanie podstaw termodynamiki do opisu układów żywych: zasady 

termodynamiki, potencjały termodynamiczne i ich praktyczne znaczenie. Elementy 

termodynamiki nierównowagowej, układy biologiczne jako układy otwarte. Rola 

oddziaływań molekularnych w kształtowaniu struktur biologicznych. Fizyczne 

właściwości białek i lipidów a struktura błon biologicznych. Rola lipidów i białek w 

przenoszeniu informacji pomiędzy komórką i jej otoczeniem: transport przez błony, 

podstawy fizyczne powstawania zjawisk bioelektrycznych w błonach. Mechanizm 

działania mięśni. Biofizyka skurczu mięśni: właściwości lepko-sprężyste, równanie Hilla. 

Działanie promieniowania nie jonizującego na organizm. Biofizyczne podstawy procesu 

widzenia. Wykorzystanie promieniowania ultrafioletowego i podczerwonego w 

diagnostyce. Lasery: zasada działania, rodzaje laserów. Zastosowanie promieniowania 

laserowego do analizy chemicznej. Magnetyczny rezonans jądrowy – fizyczne podstawy 

zjawiska i jego zastosowanie w diagnostyce. Spektroskopia NMR i jej zastosowania. 

Procesy fizyczne uczestniczące w wymianie ciepła między organizmem i otoczeniem. 

ĆWICZENIA : 

Prawo rozpadu promieniotwórczego, promieniotwórczość naturalna i sztuczna: pomiary 

aktywności próbek z wykorzystaniem wzorca, analiza błędów. Metody detekcji 

promieniowania jonizującego (scyntylacyjna, jonizacyjna, półprzewodnikowa, śladowa): 

wyznaczanie widma spektrometrycznego Cs-137. Oddziaływanie promieniowania 

jonizującego z materią: doświadczalne wyznaczanie krzywej osłabienia i 

współczynników osłabienia promieniowania gamma, wyznaczanie masowego 

współczynnika absorpcji promieniowania beta. Statystyka pomiarów promieniowania: 

wyznaczanie rozkładu częstości występowania impulsów. Nieinwazyjne metody pomiaru 

7

ciśnienia tętniczego krwi, czynniki wpływające na wartość ciśnienia tętniczego: 

porównanie różnych metod pomiaru ciśnienia tętniczego krwi, ocena wpływu grawitacji. 

Oscyloskop jako przyrząd obserwacyjno pomiarowy: wykorzystanie oscyloskopu do 

pomiaru parametrów obserwowanych przebiegów. Ultradźwięki, otrzymywanie, 

właściwości i zastosowanie w medycynie: wykorzystanie zjawiska Dopplera do 

wyznaczania prędkości przepływu krwi. Wyznaczanie stężeń roztworów za pomocą 

spektrofotometru absorpcyjnego. Wyznaczanie stężeń roztworów za pomocą 

refraktometru i polarymetru. Tworzenie obrazów w układach optycznych. Pomiar 

ogniskowej i zdolności skupiającej soczewek. 


1. Biofizyka. Podręcznik dla studentów. pod redakcją F. Jaroszyka, Wydawnictwo 

Lekarskie PZWL, 2001 

2. Wybrane zagadnienia z biofizyki – pod redakcją S. Miękisza, Volumed, 1998 

3. Materiały do ćwiczeń z biofizyki. pod redakcją A. Kostrzewskiej, 2008 

4. Molekularne mechanizmy przekazywania sygnałów w komórce” pod redakcją L. 

Konarskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995 

5. Elementy fizyki, biofizyki i agrofizyki, St. Przestalski, Uniwersytet Wrocławski, 

2001 

8

CHEMIA ANALITYCZNA 


Zakład Chemii Nieorganicznej i Analitycznej UMB 

2. Kierownik Zakładu : 

Prof. dr hab. Elżbieta Skrzydlewska 




Semestr – II 

Wykłady – 15 

Ćwiczenia – 45 

Ogółem – 60 ECTS – 8 


Przedmiot kończy się sprawdzeniem wiadomości w formie pisemnego egzaminu 

końcowego obejmującego wszystkie treści programu nauczania i wpisaniem oceny z 

egzaminu do indeksu. 


Celem nauczania chemii analitycznej jest przekazanie studentom wiedzy dotyczącej 

współczesnej analizy chemicznej oraz szczegółowe omówienie klasycznej analizy 

ilościowej stanowiących podstawę do dalszych studiów. Ponadto ćwiczenia z chemii 

analitycznej mają na celu opanowanie przez studentów podstaw analizy chemicznej i 

opanowanie klasycznych metod analitycznych niezbędnych dla ilościowej oceny 

związków nieorganicznych 

7. Formy nauczania: Wykłady i ćwiczenia. 


WYKŁADY : 

Analiza ilościowa - analiza wagowa: osad w analizie wagowej - rozpuszczalność i iloczyn 

rozpuszczalności, czynniki wpływające na rozpuszczalność osadów, otrzymywanie 

czystego osadu, postać osadu, odsączanie i przemywanie osadu, suszenie i prażenie 

osadów, - analiza miareczkowa: zasady analizy miareczkowej, klasyfikacja metod 

miareczkowych - podział wg typu reakcji zachodzącej podczas miareczkowania, wg 

sposobu indykacji punktu równoważnikowego i wg sposobu przeprowadzenia 

miareczkowania, podstawy teoretyczne alkacymetrii – krzywe miareczkowania, 

wskaźniki; podstawy teoretyczne kompleksometrii - kompleksonometria: kompleksony i 

ich kompleksy, krzywe miareczkowania, wskaźniki, typy miareczkowań; podstawy 

teoretyczne miareczkowań strąceniowych - argentometria - krzywe miareczkowania, 

wskaźniki; podstawy teoretyczne miareczkowań oksydoredukcyjnych - zmiany potencjału 

utleniającego w czasie miareczkowania, wskaźniki, szybkość reakcji utleniania-redukcji 

(manganometria, jodometria, chromianometria, bromianometria, cerometria). 

Nowoczesna chemia analityczna – analityka składu, procesowa, rozmieszczenia i 

strukturalna; charakterystyka procesu analitycznego. Walidacja metod analitycznych. 

ĆWICZENIA : 

Ćwiczenia obejmują analizę ilościową związków nieorganicznych. Analiza ilościowa - 

analiza wagowa. Wstępne zagadnienia z analizy wagowej; przyrządy i naczynia oraz 

podstawowe czynności w analizie wagowej: a/ wagi analityczne i techniczne; wielkości 

9

charakteryzujące wagę, zasady prawidłowego ważenia; b/ naczynia miarowe, eksykatory, 

tygle, naczynka wagowe; c/ rozpuszczalność osadów i iloczyn rozpuszczalności; rodzaje 

osadów w analizie ilościowej, zasady prawidłowego strącania osadów, sączenie i 

przemywanie osadów, suszenie i prażenie osadu (przygotowanie tygla, spalanie sączka). 

Oznaczanie wody krystalizacyjnej w hydracie chlorku wapnia (wykonanie oznaczenia, 

obliczenie zawartości wody krystalizacyjnej, pojęcie błędu względnego i bezwzględnego); 

Oznaczanie wapnia w postaci tlenku wapnia (zasady strącania grubokrystalicznego osadu 

szczawianu wapnia i przeprowadzenie szczawianu w tlenek wapnia podczas prażenia); 

Bezpośrednie oznaczanie ołowiu w postaci chromianu (VI) ołowiu (II); Oznaczanie 

żelaza w postaci tlenku żelaza (III) (zasada oznaczania tlenku żelaza (III) o ściśle 

określonym składzie chemicznym). 

Analiza miareczkowa. Zagadnienia podstawowe z analizy miareczkowej, pojęcia: 

roztwór mianowany, substancja podstawowa, punkt równoważnikowy i końcowy 

miareczkowania, typy miareczkowań (bezpośrednie, pośrednie, odwrotne), zapoznanie się 

ze szkłem miarowym; Acydymetryczne oznaczanie węglanu sodu i węglanu sodu obok 

wodorotlenku sodu metodą Wardera; Alkalimetryczne oznaczanie kwasu solnego i 

octowego oraz mieszaniny tych kwasów; Redoksymetria: manganometryczne oznaczanie 

żelaza, wody utlenionej oraz wapnia metodą pośrednią, chromianometryczne oznaczanie 

żelaza i miedzi (I), bromianometryczne oznaczanie antymonu; jodometria (rodzaje 

oznaczeń jodometrycznych), oznaczanie nadtlenku wodoru, dichromianów, siarczków i 

miedzi metodą jodometryczną; Metody strąceniowe (argentometria); oznaczanie chlorków 

metodą Mohra (metoda bezpośrednia) i Volharda (metoda pośrednia). Kompleksometria 

(zasada oznaczeń kompleksometrycznych, wskaźniki stosowane w kompleksometrii), 

oznaczanie cynku i wapnia metodą kompleksometryczną; oznaczanie twardości wody - 

acydymetryczne oznaczanie twardości węglanowej i kompleksometryczne oznaczanie 

twardości całkowitej wody. Obliczenia chemiczne: związane ze stechiometrią reakcji, 

stężenia roztworów, pH roztworów mocnych i słabych kwasów i zasad, obliczenia oparte 

o iloczyn rozpuszczalności. Obliczenia chemiczne z zakresu pH roztworów i analizy 

wagowej oraz obliczenia oparte o iloczyn rozpuszczalności. 


1. Skrypt do ćwiczeń z chemii ogólnej, nieorganicznej i analitycznej, Białystok 2006, 

pod redakcją E. Skrzydlewskiej. 

2 .Hulanicki, Współczesna chemia analityczna. Wybrane zagadnienia, PWN, Warszawa 

2001. 

3. Cygański A.: Chemiczne metody analizy ilościowej. Wyd. 3. WNT, Warszawa 1994. 

4. Minczewski J., Marczenko Z.: Chemia analityczna. T.2. Chemiczne metody analizy 

ilościowej. Wyd. 7. PWN, Warszawa 1997. 

5. Wesołowski M., Szefer K., Zimna D.: Zbiór zadań z analizy chemicznej. WNT, 

Warszawa 2002. 

10

CHEMIA FIZYCZNA 


Zakład Chemii Fizycznej UMB 


Prof. dr hab. Marian Tomasiak 

3. Osoba odpowiedzialna za przeprowadzenie danego przedmiotu : 

Prof. dr hab. Marian Tomasiak 


Semestr - II 

Wykłady - 15 


Ogółem - 60, ECTS - 5 

5. Forma zakończenia zajęć: 

Przedmiot kończy się sprawdzianem wiadomości w formie pisemnego egzaminu 


egzaminu do indeksu. Do egzaminu dopuszczani są studenci na podstawie aktywnego 

uczestnictwa w 8 ćwiczeniach, które wykonali i zaliczyli. 

6. Cel nauczania : 

Celem nauczania chemii fizycznej jest przekazanie studentom wiadomości stanowiących 

teoretyczne podstawy przemian chemicznych, zapoznanie z możliwościami, 

wykorzystania chemii fizycznej w analizie chemicznej. Zajęcia praktyczne mają na celu 

nauczenie studentów praktycznego wykonywania różnorodnych pomiarów 

fizykochemicznych (doświadczenia), opisywania wyników tych pomiarów oraz ich 

interpretacji. Ćwiczenia rachunkowe wykonywane w ramach zajęć praktycznych mają na 

celu wykształcenie logicznego rozumowania, dogłębnego zrozumienia materiału 

teoretycznego i umiejętności przeliczania różnego rodzaju jednostek. 


Wykłady, ćwiczenia 

8. Program nauczania 

WYKŁADY : 

Elementy termodynamiki chemicznej. Energia wewnętrzna, ciepło, praca, molowa 

pojemność cieplna, I zasada termodynamiki, entalpia, elementy termochemii, liczba 

postępu reakcji, ciepło reakcji, prawo Hessa, prawo Kirchhoffa, II zasada 

termodynamiki, procesy odwracalne i nieodwracalne, entropia, pojęcie energii swobodnej 

i entalpii swobodnej, powinowactwo chemiczne, potencjał chemiczny, prawo działania 

mas. Reakcje odwracalne i stan równowagi, zależność stałych równowagi od 

temperatury, Związek entalpii swobodnej i stałej równowagi chemicznej, izoterma van„t 

Hoffa, III zasada termodynamiki. Układy jednofazowe jednoskładnikowe. Rozkład 

Boltzmanna, przemiany fizyczne układów jednoskładnikowych, temperatura krytyczna, 

temperatura topnienia, punkt krytyczny i punkt potrójny, stany skupienia. Gazy, 

właściwości gazów, gaz doskonały, równanie stanu gazu doskonałego, ciśnienie 

cząstkowe kinetyczno-molekularna teoria gazów, gazy rzeczywiste, równanie van der 

Waalsa. Ciecze i ich właściwości. Napięcie powierzchniowe, lepkość cieczy, ciecze 

niutonowskie i nieniutonowskie, płyn w stanie nadkrytycznym. Równowagi fazowe. 

Reguła faz Gibbsa, Równowagi fazowe w układach jednoskładnikowych, ciepło 

przemiany fazowej, równanie Clausiusa – Clapeyrona, parowanie, skraplanie, 

sublimacja, resublimacja, krystalizacja, topnienie. Diagramy fazowe w układach 

11

jednoskładnikowych, roztwory nieelektrolitów, klasyfikacja roztworów i ich właściwości. 

Mieszaniny gazów, prawo Daltona. Prężność pary nad roztworem doskonałym i 

rzeczywistym. Prawo Raoulta i prawo Henryego. Właściwości koligatywne roztworów, 

obniżenie prężności pary, podwyższenie temperatury wrzenia, obniżenie temperatury 

krzepnięcia, ciśnienie osmotyczne. Roztwory gazów w cieczach. Rozpuszczalność ciała 

stałego. Układy dwuskładnikowe. Ciecze mieszające się nieograniczenie i ograniczenie, 

ciecze niemiesząjące się. Diagramy fazowe ciecz-ciało stałe. Równowagi fazowe w 

układach trójskładnikowych, Trójkąt Gibsa, Prawo podziału Nernsta. Dyfuzja. 

Fizykochemia układów rozproszonych.. Rodzaje układów dyspersyjnych, układy 

koloidalne i ich właściwości, emulsje, żele, mikrocząstki i liposomy. Fizykochemia 

zjawisk powierzchniowych. Oddziaływania międzycząsteczkowe, adsorpcja, efekt 

hydrofobowy, zjawiska międzyfazowe, adhezja i kohezja. chromatografia (TLC, HPLC, 

GC). Kinetyka chemiczna. Pojęcie szybkości reakcji, cząsteczkowości i rzędowości, 

reakcje I, II, III i zerowego rzędu, reakcje złożone, wpływ temperatury na szybkość 

reakcji (równanie Arrheniusa), kataliza, kinetyka reakcji enzymatycznych, mechanizmy 

reakcji chemicznych. Elektrochemia. Potencjał elektrody, rodzaje elektrod, ogniwa 

galwaniczne, siła elektromotoryczna ogniwa, potencjometria i jej zastosowania, 

konduktometria, ruchliwość i liczby przenoszenia jonów. Elementy mechaniki 

kwantowej. Promieniowanie ciała doskonale czarnego, kwantowanie energii, prawo 

rozkładu Plancka, pojemności cieplne, efekt fotoelektryczny, fale jako cząstki-cząstki 

jako fale, dyfrakcja promieniowania, widma atomowe i cząsteczkowe, dualizm falowokorpuskularny, 

równanie Schrődingera, zasada nieoznaczoności Heisenberga, orbitale 

atomowe i cząsteczkowe. Fizyczne metody badania struktury cząsteczek. Zasady 

spektroskopii molekularnej, absorpcja promieniowania elektromagnetycznego, 

polaryzowalność i refrakcja, widma podczerwieni, widma Ramana, widma elektronowe 

widma absorpcyjne w nadfiolecie i w świetle widzialnym. Widma emisyjne, diagram 

Jabłońskiego, luminescencja, fluorescencja i fosforescencja, atomowe widma emisyjne, 

lasery. Promieniotwórczość. Prawo rozpadu promieniotwórczego, metody pomiaru 

promieniowania, praktyczne wykorzystanie izotopów w analityce medycznej. 

ĆWICZENIA : 

Wyznaczanie molowego ciepła reakcji zobojętniania. Wyznaczanie entalpii tworzenia 

naftalenu poprzez pomiar ciepła spalania. Różnicowa kalorymetria skaningowa, 

interpretacja diagramów. Wyznaczanie SEM ogniwa złożonego z jonoselektywnej 

elektrody srebrowej i elektrody odniesienia. Pomiar SEM ogniw: redoks, stężeniowego, 

Daniela i Volty. Oznaczanie jonów chlorkowych przy pomocy elektrody 

jonoselektywnej. Wyznaczanie refrakcji molowej i badanie jej właściwości 

addytywnych. Wybrane aspekty modelowania molekularnego za pomocą programu 

komputerowego HyperChem (badanie parametrów geometrycznych określonego 

związku, analiza wybranych wielkości termodynamicznych, widmo oscylacyjne). 

Interakcja światła z materią. Oznaczanie zawartości chininy w toniku metodą 

fluorymetryczną. (wyznaczanie widma wzbudzenia i widma emisyjnego chininy, 

krzywej wzorcowej chininy). Wyznaczanie molowego współczynnika absorpcji. 

Ilościowe oznaczanie p – nitrofenolu. Zależność molowego współczynnika absorpcji od 

pH. Wyznaczanie widma absorpcji fluoresceiny, wyznaczanie molowego współczynnika 

absorpcji p –nitrofenolu w środowisku zasadowym, wpływu alkoholu na pKa p – 

nitrofenolu. Wyznaczanie ładunku cząstek koloidalnych metodą elektroforezy 

swobodnej. Eelektroforeza swobodna hydrozolu jodku srebrowego lub wodorotlenku 

żelaza. Koagulacja, pomiar szybkości dializy metodą konduktometryczną. Kinetyka 

chemiczna. Kinetyka reakcji I rzędu i zerowego rzędu, wpływ temperatury i 

12

katalizatora. Wyznaczanie punktu izoelektrycznego żelatyny. Badanie lepkości przy 

użyciu wiskozymetru Ostwalda, mierzenie pH badanych roztworów. Badanie wpływu 

temperatury na lepkość dynamiczną i właściwą roztworów. Pomiar lepkości przy użyciu 

wiskozymetru Hőpplera. Zjawiska powierzchniowe. Izoterma Freundlicha dla adsorpcji 

kwasu octowego na węglu aktywnym. Badanie selektywności adsorpcji. Chromatografia 

jonowymienna. Rozdział jonów Ba +2 i Fe +3 na kolumnie z Dowex 50 W x 8. 


1. Chemia fizyczna z zadaniami- T. Drapała PWN – Warszawa 

2. Ćwiczenia laboratoryjne z chemii fizycznej – Podręcznik dla studentów farmacji – D. 

Kocot- Bończak PZWL – Warszawa 

3. Zadania z chemii fizycznej – A. W. Adamson PWN – Warszawa 

4. Podstawy chemii fizycznej – P. W. Atkins PWN – Warszawa 

5. Farmacja Fizyczna – podręcznik dla studentów farmacji i analityki medycznej - T.W. 

Herman PZWL Warszawa 2008 

13

CHEMIA OGÓLNA I NIEORGANICZNA 


Zakład Chemii Nieorganicznej i Analitycznej UMB 






Semestr – I 



Ogółem – 60 ECTS – 8 


Przedmiot kończy się sprawdzeniem wiadomości w formie pisemnego egzaminu 




Celem nauczania jest wyposażenie studentów w wiedzę dotyczącą występowania, 

właściwości fizyko-chemicznych i zastosowania pierwiastków chemicznych i ich 

związków, a także powiązanie właściwości fizykochemicznych pierwiastków i związków 

chemicznych z ich budową wewnętrzną oraz wiązaniami występującymi w cząsteczkach. 

Ćwiczenia z chemii nieorganicznej mają na celu opanowanie przez studenta podstaw 

pracy laboratoryjnej niezbędnych dla jakościowej oceny związków nieorganicznych. 


Wykłady i ćwiczenia. 


WYKŁADY : 

Podstawowe pojęcia i prawa chemiczne. Budowa jądra atomowego. Chemia jądrowa. 

Mechaniczno-kwantowa teoria budowy atomu. Układ okresowy a budowa atomu. 

Wiązania chemiczne w ujęciu klasycznym i kwantowym. Oddziaływania 

międzycząsteczkowe. Związki kompleksowe: rodzaje ligandów i kompleksów, typy 

związków kompleksowych nieorganicznych, kompleksy labilne i bierne, nomenklatura 

związków kompleksowych, barwność związków kompleksowych. Elementy kinetyki 

chemicznej, katalizatory. Równowaga chemiczna. Stany skupienia. Podstawowe 

wiadomości o roztworach wodnych: rodzaje roztworów, rozpuszczalność, dysocjacja 

elektrolityczna, stopień dysocjacji, elektrolity słabe, elektrolity mocne - współczesne 

poglądy na kwasy i zasady, iloczyn jonowy wody, pH, stałe dysocjacji, hydroliza, 

roztwory buforowe, wskaźniki, pH, związki amfoteryczne. Podstawowe wiadomości o 

procesach redoks: reakcje redukcji i utleniania, potencjał redukcyjno-oksydacyjny, 

procesy elektrolizy i działanie ogniw galwanicznych. Układ okresowy pierwiastków a 

okresowość właściwości chemicznych pierwiastków. Przegląd pierwiastków bloków s, p, 

d i f [występowanie, otrzymywanie, właściwości fizykochemiczne i zastosowanie, ze 

zwróceniem uwagi na biosferę]. Elementy chemii bionieorganicznej; rola metali w 

metaloproteinach; komunikacyjne role metali w biologii; transport i magazynowanie 

jonów metali; zastosowanie metali w medycynie. 

14

ĆWICZENIA : 

Ćwiczenia obejmują klasyczną analizę jakościową kationów i anionów. Analiza 

jakościowa kationów: I grupa (srebro, ołów, rtęć (I) ) - próby wstępne polegające na 

kontrolowanym przerobieniu reakcji poszczególnych jonów oraz na identyfikacji jonów 

danej grupy, analiza mieszaniny kationów I grupy; grupa IIA (rtęć, ołów, miedź, bizmut, 

kadm) – próby wstępne, grupa IIB (arsen, antymon, cyna) – próby wstępne, analiza 

mieszaniny kationów grupy II A i II B; III grupa (glin, chrom, żelazo (II) i (III), nikiel, 

kobalt, mangan, cynk) – próby wstępne, analiza mieszaniny kationów grupy III, analiza 

mieszaniny kationów grupy I – III; IV i V grupa (wapń, magnez, sód, potas, jon 

amonowy) próby wstępne, analiza mieszaniny kationów IV grupy, analiza mieszaniny 

kationów grupy IV i V, analiza mieszaniny kationów grup I-V. Analiza jakościowa 

anionów: I grupa (Cl – , Br – , J - , SCN - , Fe(CN)6 4- , Fe(CN)6 3- ) - próby wstępne polegające na 

kontrolowanym przerobieniu reakcji poszczególnych jonów oraz na identyfikacji jonów 

danej grupy, analiza mieszaniny anionów I grupy; II grupa (S 2- , NO2 - , CH3COO - ) - próby 

wstępne, analiza mieszaniny anionów II grupy; III grupa anionów (CO3 2- , SO3 2- , C2O4 2- , 

BO2 - , C4H4O6 2- ) – próby wstępne, analiza mieszaniny anionów III grupy; IV grupa 

(PO4 3- , S2O3 2- , CrO4 2- ) - próby wstępne; analiza mieszaniny anionów IV grupy; V i VI 

grupa anionów (NO3 - , MnO4 - , SO4 -2 ) - próby wstępne, mieszanina anionów grup V – VI - 

próby wstępne mieszaniny anionów grupy I – VI, analiza mieszaniny anionów grup I-VI. 

Analiza związków nieorganicznych; identyfikacji pojedynczych związków. Obliczenia 

chemiczne dotyczące składu i pH roztworów. 


1. Bielański A. Chemia ogólna i nieorganiczna, PWN Warszawa 1994 

2. Lee J.D. Zwięzła chemia nieorganiczna. PWN, Warszawa 1998 

3. Cotton F.A., Wilkinson G., Gaus P.L. Chemia nieorganiczna PWN, Warszawa 2002 

4. Minczewski J., Marczenko Z.: Chemia analityczna. T.1. Podstawy teoretyczne i 

analiza jakościowa. Wyd. 6. PWN, Warszawa 1997. 

5. Lippard S.J., Berg J.M. Podstawy Chemii Bionieorganicznej , PWN, Warszawa 1998. 

15

CHEMIA ORGANICZNA 


Zakład Chemii Organicznej UMB 


Dr hab. n. farm. Krystyna Midura-Nowaczek 


Dr hab. n. farm. Krystyna Midura-Nowaczek 


Semestr – II 



Ogółem – 60 ECTS - 7 



końcowego obejmującego wszystkie treści programu nauczania z wpisaniem oceny do 

indeksu. 


Celem nauczania chemii organicznej jest wykształcenie podstaw wiedzy o strukturze i 

właściwościach związków organicznych w takim zakresie, aby móc ze zrozumieniem 

studiować strukturę, reakcje zachodzące w żywych organizmach oraz specyficzne reakcje 

związków organicznych in vitro. Nauczanie ma również na celu zapoznanie studentów z 

pracą z odczynnikami chemicznymi oraz z podstawowymi technikami preparatyki i 

analizy związków organicznych. Obejmuje też poszerzenie wiedzy w zakresie 

nomenklatury chemicznej, izomerii i mechanizmów reakcji. 




WYKŁADY : 

Wiązania chemiczne w związkach organicznych. Alkany i cykloalkany. Izomeria 

konstytucyjna. Konformacja n-butanu i cykloheksanu. Podstawienie rodnikowe. Izomeria 

optyczna. Chiralność. Centrum stereogeniczne. Enancjomery, diastereoizomery i związki 

mezo. Konfiguracja L i D oraz R i S. Alkeny i alkiny. Izomeria cis trans oraz E i Z. 

Reakcje addycji. Polimeryzacja. Fluorowcopochodne węglowodorów. Reakcje 

podstawienia nukleofilowego i eliminacji. Węglowodory aromatyczne. Budowa benzenu 

i pojęcie aromatyczności. Podstawienie elektrofilowe. Alkohole, fenole i etery. Aldehydy 

i ketony. Przyłączenie nukleofilowe do grupy karbonylowej. Kondensacja aldolowa. 

Kwasy karboksylowe i ich pochodne: halogenki kwasowe, bezwodniki kwasowe, estry i 

amidy. Reakcja estryfikacji. Aminy. Rzędowość amin. Reakcje diazowania i sprzęgania. 

ĆWICZENIA : 

Pokaz szkła laboratoryjnego. Montaż podstawowych zestawów laboratoryjnych. 

Nomenklatura związków organicznych (zasady nazewnictwa związków organicznych w 

oparciu o zalecenia IUPAC). Izomeria związków organicznych (rodzaje izomerów, 

budowanie cząsteczek związków z wykorzystaniem modeli). Podstawowe mechanizmy 

reakcji w chemii organicznej (reakcje substytucji, addycji, eliminacji i kondensacji). 

Podstawowe techniki laboratoryjne stosowane w chemii organicznej: chromatografia 

16

cienkowarstwowa i sączenie molekularne (rozdział aminokwasów, izomerów, barwników 

roślinnych). Destylacja: prosta i frakcyjna (porównanie rozdziałów mieszanin 

rozpuszczalników organicznych, krzywe destylacji). Ekstrakcja prosta i ciągła. 

Krystalizacja i sublimacja (oczyszczanie substancji stałych, metody ogrzewania, 

oziębiania, sączenia, suszenia). Analiza związków organicznych: oznaczanie składu 

pierwiastkowego – reakcje charakterystyczne. Identyfikacja grup funkcyjnych: 

węglowodory, alkohole, glikole, fenole, aldehydy, ketony, kwasy karboksylowe, estry, 

amidy, aminy, aminokwasy, białka, węglowodany i tłuszcze. 


1. Przemysław Mastalerz „Chemia organiczna” (Wydawnictwo Chemiczne, Wrocław, 

2002) 

2. Ewa Białecka-Florjańczyk, Joanna Włostowska „Chemia organiczna” (WNT, 2007) 

17

HISTORIA MEDYCYNY I FARMACJI 

1. Jednostka odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu: 

Samodzielna Pracownia Historii Medycyny i Farmacji UMB 


p.o. Dr n. med. Magdalena Grassmann 


Dr n. med. Magdalena Grassmann 

4. Wymiar godzinowy przedmiotu: 

Semestr - II 

Wykłady - 15 


5. Forma zakończenia przedmiotu: 

Przedmiot zalicza się w formie wpisu stopnia do indeksu na podstawie obecności i 

aktywnego udziału w zajęciach. 


Celem nauczania jest przybliżenie studentom historii medycyny i farmacji w ogólnym 

zarysie ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju chemii klinicznej oraz odkryć w 

dziedzinie medycznych nauk podstawowych. 


Wykłady 


WYKŁADY : 

Medycyna Starożytnego Wschodu. Pojęcie leku w czasach prehistorycznych i 

najstarszych cywilizacjach starożytnych. Ziołolecznictwo. Rodzaje leków. Antyczna 

medycyna grecka. Leki hipokratejskie. Medycyna hellenistyczna. Medycyna rzymska: 

Celsus, Pliniusz młodszy, Dioskurides, Galen. Apteka galenowska. Medycyna arabska 

wieków średnich. Aptekarstwo, recepta i lekospisy. Medycyna chrześcijańska 

średniowiecza. Medycyna Odrodzenia.. Paracelsus i koncepcje terapii jatrochemików. 

Medycyna czasów nowożytnych. Teoria flogistonu- Ernst Stahl. Antoni Lavoisier - ojciec 

chemii nowożytnej. William Hewson i początki badań nad układem krzepniecia. 

Wiedeńska szkoła kliniczna XVIII wieku. Edward Jenner i szczepienie ospy. Vis vitalis a 

powstawanie związków organicznych (Marie François Xavier Bichat, Johannes Müller, 

Justus, Baron von Liebig). Witalizm kontra mechanistyczna teoria funkcjonowania istot 

żywych (Leonardo da Vinci, René Descartes, Karol Darwin). Początek chemii 

organicznej - otrzymanie mocznika przez Friedricha Wöhlera. Askanio Sobrero i 

produkcja nitrogliceryny. Adolf Wilhelm Hermann Kolbe i jego metoda syntezy 

węglowodorów nasyconych. Chemia analityczna związków tłuszczowych według 

Chevreul‟a Michel‟a. Synteza Wurtza a Rudolf Fittig. Rozwój chemii organicznej: 

Marcellin Pierre Eugene Berthelot, Aleksandr M. Butlerow, Władimir Markownikow, 

Aleksandr Zajcew i Jegor Wagner. Reakcja hydrogenacji alkenów, alkinów i 

węglowodorów aromatycznych Sabatiera – Senderensa. „Reguła przekory”Louis‟a Le 

Chatelier‟a i Karl‟a Ferdinand‟a Braun‟a. Reakcja Friedela- Craftsa. Ludwik Pasteur i 

mikrobiologia lekarska. Uczniowie Pasteura: Albert Calmette – szczepionka BCG. 

Niemieccy bakteriolodzy: Otto Obermeier i Robert Koch. Uczniowie Kocha: Klemens 

Pirquet – odczyn tuberkulinowy. Alkaloidy i fitochemia. Pierwsze leki syntetyczne. 

Początki chemioterapii - Paul Erlich. Terapia sulfonamidowa. Era antybiotykowa. 

Kazimierz Funk. Odczyn Biernackiego - Edmund Biernacki. Rudolf Weigl i jego 

szczepionka przeciw durowi plamistemu. Christian Bohr –odkrycie związku miedzy pH 

18

a zawartością tlenu w hemoglobinie (efekt Bohra). Rozwój spektrofotometrii. Kai Manne 

Börje Siegbahn i odkrycie spektroskopii promieni rentgenowskich. Spektrofotometria 

masowa Astona. Sir Alan Walsh - ojciec atomowej spektrofotometrii absorpcyjnej. 

Immunoelektroforeza - Miroslav Dave Poulik. Stephen Kuby i jego metoda oznaczania 

fosfokinazy kreatynowej w surowicy. Metoda Cherry‟ego i Crandall‟a - detekcja 

aktywności lipazy surowiczej. pH meter Beckmana. Metody Somogyi –testy na amylazę 

w surowicy i moczu. Odkrycie i synteza hormonów kory nadnerczy - Tadeusz Reichstein. 

Osiągnięcia w dziedzinie immunologii. Baruch Samuel Blumberg - początki badań 

serologicznych w przebiegu wirusowego zapalenia wątroby. Oznaczanie dehydrogenazy 

glutaminianowej - Metoda Siegelmana. Arne Tiselius i elektroforeza białek. Oznaczenie 

masy hemoglobiny przez Theodora Svedberg‟a. System Papanicolaou oraz system 

Bethesda a wykrywanie raka w rozmazach szyjkowych. Rozwój chromatografii- A.J.P. 

Martin i R.L.M. Synge. William Sunderman i refraktometria białek. Pomiar czasu 

krzepnięcia przez Borgstrom‟a. Francis Crick i James Watson i odkrycie struktury DNA. 

Hilary Koprowski i konstrukcja szczepionki przeciw wirusowi polio. Produkcja masowa 

przeciwciał dzięki fuzji komórki produkującej przeciwciała z komórką zdeterminowaną 

do ciągłych podziałów - Georges Köhler i Cesar Miltstein. Feliks Wróblewski i jego 

metoda oznaczania dehydrogenazy mleczanowej oraz aminotransferazy alaninowej. 

Severo Ochoa i jego synteza RNA. Oznaczanie triglicerydów we krwi - Emile Van 

Handel i Donald Zilversmit. Chemia Lekarska w Polsce: Jan Jaśkiewicz, Leon 

Marchlewski, Bolesław Skarżyński. Jakub Parnas i cykl Embdena – Meyerhoffa - 

Parnasa. Stanisław Przyłęcki - ojciec polskiej enzymologii. 


1. W. Szumowski, Historia medycyny, Warszawa 1994 

2. R. Rembieliński, B. Kuźnicka. Historia farmacji 1987 

3. B. Seyda, Dzieje medycyny w zarysie, Warszawa 1977 

4. Historia medycyny, pod red. T. Brzezińskiego 

19

JĘZYK ANGIELSKI 


Studium Języków Obcych UMB 


Mgr Ewa Szczepaniak 


Mgr Eunika Supińska 


Semestr - I, II 

Ćwiczenia - 30, 30 


5. Forma zakończenia zajęć: zaliczenie bez oceny 


Celem lektoratu jest nauka języka specjalistycznego, czyli kształcenie sprawności 

językowych pozwalających na: rozumieniu tekstów o tematyce zawodowej, w tym 

druków informacyjnych, własne wypowiedzi o tematyce zawodowej, rozumienie ze 

słuchu nagrań audio, video, wykładów i prezentacji, komunikacja w środowisku 

zawodowym, 


Ćwiczenia 


ĆWICZENIA : 

Dane osobowe. Wypełnianie kwestionariuszy i formularzy. CV i list motywacyjny. 

Analiza przykładowych tekstów. Wybór przyszłego zawodu. Uniwersytet Medyczny w 

Białymstoku - historia i teraźniejszość. Struktura uczelni; nazwy przedmiotów; tytuły 

naukowe na wyższej uczelni. Analityka Medyczna w Polsce i wybranych krajach 

anglojęzycznych. Zasady BHP w laboratorium chemicznym i mikrobiologicznym. 

Podstawowe szkło i sprzęt laboratoryjny. Język instrukcji. Wprowadzenie terminologii 

specjalistycznej w zakresie chemii ogólnej, nieorganicznej i organicznej, biologii oraz 

medycyny. Mieszaniny i substancje proste. Werbalizacja oznaczeń matematycznych i 

chemicznych. Tablica Mendelejewa. Atom, cząsteczka, wartościowość. Pierwiastki 

chemiczne w organizmie człowieka. Właściwości chemiczne i fizyczne. Roztwory 

chemiczne. Kwasy, zasady i sole. Węglowodany, tłuszcze i białka. Budowa ciała 

ludzkiego (cechy charakterystyczne; narządy i jamy ciała). Witaminy i hormony. 

Komorka – podstawowe wiadomości. Język struktury, opisu i pomiaru. Wybrane 

zagadnienia z gramatyki: przegląd form czasownikowych, pytania zależne i niezależne, 

strona bierna, słowotwórstwo. 


1. A. W. Kierczak,: „English for Pharmacists‟. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 


2. E. Donesch-Jeżo,: „English for Students of Pharmacy and Pharmacists‟ Wydawnictwo 

Lekarskie PZWL, Warszawa 2007. 

3. B. Darzycka, Anna W. Kierczak, G. Mijas,: „English Texts for Students of Medical 

Analytics.‟ Śląska Akademia Medyczna, Katowice 2001. 

4. E. Donesch-Jeżo,: ‟English for Nurses‟. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 

2002. 

5. J.Ciecierska, B. Jenike,: „English for Pharmacy.‟ Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 

Warszawa1987. 

20

KWALIFIKOWANA PIERWSZA POMOC 


Zakład Medycyny Ratunkowej i Katastrof UMB 


Prof. dr hab. n. med. Jerzy Robert Ładny 


Dr n. med. Marzena Wojewódzka-Żelezniakowicz 


Semestr - I 

Wykłady - 15 



5. Forma zakończenia zajęć : 

Zaliczenie praktyczne i teoretyczne (test) 


Udzielanie pierwszej pomocy przedmedycznej w stanie nagłego zagrożenia zdrowia lub 

życia 




WYKŁADY: 

Akty prawne dotyczące obowiązku udzielania pierwszej pomocy. Zasady zapewniania 

bezpieczeństwa własnego w kontakcie z poszkodowanym. Psychologia i etyka działań 

ratunkowych. Omówienie Ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym, Kodeksu 

Karnego, zasada dobrego samarytanina. Konsekwencje powikłań występujących w 

trakcie udzielania pierwszej pomocy. Narażenie i możliwe drogi zarażenia podczas 

udzielania pierwszej pomocy. Sposoby zabezpieczania się przed zarażeniem od 

poszkodowanego. Definicja, przyczyny, mechanizmy i rozpoznanie nagłego zatrzymania 

krążenia u dorosłych i dzieci. Pojęcie łańcucha przeżycia, nadawanie sygnału „na 

ratunek”, wzywania ambulansu. Podstawy epidemiologii chorób układu krążenia, 

najczęstsze zachorowania wśród dorosłych, najczęstsze przyczyny zatrzymania krążenia 

u dzieci, czynniki zewnętrzne prowadzące do zatrzymania krążenia. Rozpoznanie i 

postępowanie w stanach zagrożenia życia pochodzenia środowiskowego, związanych ze 

skażeniami i zatruciami. Łańcuch przeżycia, rola poszczególnych ogniw, rola świadków 

zdarzenia w nagłych zagrożeniach życia i zdrowia, zasady wzywania ambulansu 

ratunkowego, opanowanie stresu, instruktaż dyspozytora, wskazania do resuscytacji 

poprzedzającej wezwanie ambulansu. Postępowanie niemedyczne w stanach zagrożenia 

życia związanych z obrażeniami ciała. Rodzaje śmierci w wyniku doznanych obrażeń 

ciała, zasady zabezpieczania kręgosłupa przed dalszymi obrażeniami, ewakuacja chorych 

z miejsc niebezpiecznych. Podstawowe czynności resuscytacyjne u dorosłych i dzieci. 

Wykorzystanie automatycznej defibrylacji zewnętrznej (AED), ocena poszkodowanego 

według ABC, zasada wołania i wzywania pomocy, zapewnienie drożności dróg 

oddechowych, ocena zachowanych czynności życiowych, podstawowe czynności 

resuscytacyjne, postępowanie z poszkodowanym nieprzytomnym z zachowanym 

oddechem własnym – pozycja bezpieczna, metody zabezpieczania kręgosłupa szyjnego – 

wskazania i sposoby, AED- wskazania, schemat postępowania. Ciało obce w drogach 

oddechowych u dorosłych i dzieci. Objawy zadławienia u przytomnego dorosłego i 

21

dziecka, objawy zadławienia u nieprzytomnego dorosłego i dziecka, postępowanie z 

osobą zadławioną. Omdlenia – rozpoznanie i postępowanie, wskazania do wezwania 

ambulansu ratunkowego. Napad drgawek – rozpoznanie i postępowanie przedmedyczne. 

Oparzenia termiczne i chemiczne - rozpoznanie i postępowanie przedmedyczne. Zasady 

udzielania pierwszej pomocy w zatruciach przypadkowych i celowych różnymi 

substancjami. Udar cieplny – rozpoznanie i pomoc przedszpitalna. Tamowanie 

krwotoków – metody tamowania krwotoku tętniczego i żylnego. Odrębności w 

postępowaniu ratunkowym u dziecka i niemowlęcia. Zasady prowadzenia resuscytacji u 

niemowląt i małych dzieci. 

ĆWICZENIA : 

Akty prawne dotyczące obowiązku udzielania pierwszej pomocy. Zasady zapewniania 

bezpieczeństwa własnego w kontakcie z poszkodowanym. Psychologia i etyka działań 

ratunkowych omówienie Ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym, Kodeksu 

Karnego, zasada dobrego samarytanina. Konsekwencje powikłań występujących w 

trakcie udzielania pierwszej pomocy, narażenie i możliwe drogi zarażenia podczas 

udzielania pierwszej pomocy. Sposoby zabezpieczania się przed zarażeniem od 

poszkodowanego. Pojęcie łańcucha przeżycia, nadawanie sygnału „na ratunek”, 

wzywanie ambulansu. Definicja, przyczyny, mechanizmy i rozpoznanie nagłego 

zatrzymania krążenia u dorosłych i dzieci. Podstawy epidemiologii chorób układu 

krążenia, najczęstsze zachorowania wśród dorosłych, najczęstsze przyczyny zatrzymania 

krążenia u dzieci, czynniki zewnętrzne prowadzące do zatrzymania krążenia. 

Opanowanie stresu, instruktaż dyspozytora, wskazania do resuscytacji poprzedzającej 

wezwanie ambulansu. Rozpoznanie i postępowanie w stanach zagrożenia życia 

pochodzenia środowiskowego, związanych ze skażeniami i zatruciami. Wskazania do 

resuscytacji poprzedzającej wezwanie ambulansu, Rodzaje zagrożeń środowiskowych. 

Postępowanie niemedyczne w stanach zagrożenia życia związanych z obrażeniami ciała. 

Rodzaje śmierci w wyniku doznanych obrażeń ciała, zasady zabezpieczania kręgosłupa 

przed dalszymi obrażeniami, ewakuacja chorych z miejsc niebezpiecznych. Podstawowe 

czynności resuscytacyjne u dorosłych i dzieci. Wykorzystanie automatycznej defibrylacji 

zewnętrznej (AED). Ocena poszkodowanego według ABC, zasada wołania i wzywania 

pomocy, zapewnienie drożności dróg oddechowych, ocena zachowanych czynności 

życiowych, podstawowe czynności resuscytacyjne, postępowanie z poszkodowanym 

nieprzytomnym z zachowanym oddechem własnym – pozycja bezpieczna, metody 

zabezpieczania kręgosłupa szyjnego – wskazania i sposoby, AED- wskazania, schemat 

postępowania . Ciało obce w drogach oddechowych u dorosłych i dzieci. Objawy 

zadławienia u przytomnego dorosłego i dziecka, objawy zadławienia u nieprzytomnego 

dorosłego i dziecka, postępowanie z osobą zadławioną. Omdlenia – rozpoznanie i 

postępowanie, wskazania do wezwania ambulansu ratunkowego. Napad drgawek, 

oparzenia termiczne i chemiczne – rozpoznanie i postępowanie przedmedycznej. Zasady 

udzielania pierwszej pomocy w zatruciach przypadkowych i celowych różnymi 

substancjami. Udar cieplny – rozpoznanie i pomoc przedszpitalna. Tamowanie 

krwotoków – metody tamowania krwotoku tętniczego i żylnego. 

9. Literatura: 

1. Jakubaszko J.: ABC postępowania w urazach. Górnicki WM, Wrocław 2003. 

2. Jakubaszko J.: Ratownik medyczny. Górnicki WM, Wrocław 2003. 

3. Jakubaszko J.: Ratunkowe leczenie urazów. Biblioteka PTMR, Wrocław 2004. 

4. Wytyczne 2005 resuscytacji krążeniowo-oddechowej. ERC-PRR Kraków, 2005. 

22

PSYCHOLOGIA 

1. Jednostka uczelniania odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu: 

Studium Filozofii i Psychologii Człowieka UMB 


Dr n. hum. Grzegorz Zalewski 


Dr n. med. Cezary Godlewski 


Semestr - I 

Wykłady - 15 



Zaliczenie na podstawie frekwencji na wykładach. 


Zapoznanie słuchaczy z wybranymi zagadnieniami psychologii, a także zainspirowanie 

do mniej redukcjonistycznego widzenia osoby człowieka. 


Wykłady 


WYKŁADY : 

Wpływ choroby na stan psychiczny pacjenta - przyczyny zmian stanu psychicznego 

osoby chorej, oddziaływanie choroby na stan psychiczny, typy reakcji człowieka na 

chorobę, znaczenie i koszty związane z przeżywaniem choroby. Elementy 

psychopatologii – depresja i zaburzenia nerwicowe - pojęcie zaburzenia psychicznego i 

normy, cechy charakteryzujące normalność i patologię, modele i symptomy depresji, 

osiowe objawy nerwic. Osobowość dojrzała i wybrane koncepcje rozwoju osobowości - 

model J. Saula, G. Allporta, C. Rogersa, A. Maslowa, cechy dojrzałej osobowości i 

sumienia. Umiejętności interpersonalne - relacje i więzi z innymi jako warunek zdrowia 

psychicznego, trudności więzi w zaburzeniach psychicznych (depresje, psychozy), 

terapia interpersonalna jako szansa rozwoju więzi i relacji. Komunikowanie 

interpersonalne - teorie i rola komunikacji, cechy prawidłowej komunikacji, 

komunikowanie zaburzone jako źródło konfliktów interpersonalnych. Funkcjonowanie 

grup - pojęcie grupy zamkniętej – otwartej oraz małych grup, komunikacja w grupach, 

style zarządzania grupami i ich wpływ na osiąganie celów grupy. Zarządzanie w ochronie 

zdrowia.- relacje w ochronie zdrowia wewnątrz zespołu, wpływ nieprawidłowych relacji 

na pacjenta, relacje pracownik ochrony zdrowia – pacjent. 


1. Aleksandrowicz J., Psychoterapia medyczna. PZWL, Warszawa 1996 

2. Formański J., Psychologia. PZWL, Warszawa 1997 

3. Jarosz M., Psychologia lekarska. PZWL, Warszawa 1987 

4. Salmon P., Psychologia w medycynie. GWP, Gdańsk 2002 

5. Wardzaszko – Łyskowska (red.)., Terapia grupowa w psychiatrii. PWN 

23

SOCJOLOGIA 

1. Jednostka odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu : 

Zakład Zdrowia Publicznego UMB 


Dr hab. Andrzej Szpak 

3. Osoba odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu: 

Mgr Agnieszka K. Choińska 


Semestr – I 




Obecność na zajęciach oraz zaliczenie kolokwium pisemnego 


Celem kształcenia jest przygotowanie do korzystania z dorobku nauk społecznych 

(behawioralnych), zapoznanie z metodologią badań socjomedycznych, zaznajomienie z 

metodami i technikami oraz procedurami badawczymi, zapoznanie z tendencjami z 

socjologii medycyny. 


Wykłady 


WYKŁADY : 

Socjologia jako dyscyplina naukowa. Powstanie nauki, teorie socjologiczne i ich 

przedstawiciele. Teorie jednostki i społeczeństwa. Tworzenie się osobowości i 

tożsamości społecznej. Proces socjalizacji. Socjologiczne pojęcie zdrowia i choroby. 

Funkcjonalizm i Interakcjonizm. Kultura: wartości i normy społeczne. Wielokulturowość 

i etnocentryzm. Przenikanie kultur i problemy zdrowia. Struktura społeczna. Rodzaje 

struktur. Interakcja społeczna. Interakcja podczas wykonywania ról społecznych. 

Poznanie społeczne. Komunikacja społeczna i komunikacja z pacjentem. Pojęcie 

dewiacji społecznej. Rodzaje dewiacji. Choroba jako dewiacja. Kulturowe problemy 

starości i opieki społecznej. 


1. Giddens A., Socjologia, Warszawa 2003, PWN 

2. Tobiasz-Adamczyk B., Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby, 

Wydawnictwo UJ, Kraków 2000 

3. Barański J., Piątkowski W., Zdrowie i choroba. Wybrane problemy socjologii 

medycyny, ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław 2002 

24

STATYSTYKA 


Zakład Statystyki i Informatyki Medycznej UMB 


Prof. dr hab. Stanisław Zenon Mnich 


Mgr Dorota Citko 


Semestr - I 

Wykłady - 5 




Zaliczenie na podstawie pisemnego sprawdzianu wiadomości 


Zapoznanie studentów ze sposobami i metodami analizy materiału empirycznego – 

statystyka opisowa oraz matematycznymi metodami wyciągania wniosków z materiału 

empirycznego – statystyka matematyczna; przygotowanie studentów do umiejętnego 

wykorzystywania metod statystycznych w pracy badawczej (wykonywania analiz 

statystycznych). 




WYKŁADY : 

Podstawowe pojęcia rachunku prawdopodobieństwa – definicje i właściwości. 

Zdefiniowanie podstawowych rozkładów zmiennych losowych mających zastosowanie w 

medycynie. Pojęcie statystyki opisowej – definicje i odpowiedniki w przestrzeni 

prawdopodobieństwa. Definicja i objaśnienie sensu przedziałów ufności, hipotez 

statystycznych. Matematyczne metody weryfikacji hipotez statystycznych. Zmienna 

losowa i cecha statystyczna wielowymiarowa. Zdefiniowanie podstawowych metod i 

miar koniecznych przy badaniu zależności (korelacji). Podstawowe metody doboru 

zbiorowości statystycznej. Pojęcie najmniejszej liczebności próby. 

ĆWICZENIA : 

Podstawowe pojęcia rachunku prawdopodobieństwa: przestrzeń prawdopodobieństwa, 

zdarzenie losowe, prawdopodobieństwa zdarzeń, zmienna losowa skokowa i ciągła, 

rozkłady zmiennych losowych, dystrybuanta zmiennej losowej, parametry 

charakteryzujące zmienne losowe. Podstawowe pojęcia ze statystyki: populacja 

generalna, zbiorowość, próba losowa, cecha statystyczna. Tworzenie i prezentacja 

graficzna szeregów statystycznych. Parametry charakteryzujące próbę: średnie, mediana, 

modalna, kwantyle, centyle, rozstęp, odchylenie standardowe, odchylenie przeciętne, 

współczynnik zmienności, skośności, asymetrii, kurtoza; rozkłady empiryczne. 

Estymacja przedziałowa - tworzenie przedziałów ufności dla wartości średniej, 

wskaźnika struktury. Hipotezy statystyczne: metody konstrukcji hipotez, ich rodzaje. 

Metody weryfikacji hipotez statystycznych. Test zgodności 2 Pearsona. Parametryczne 

testy istotności: test dla dwóch częstości, test t-studenta dla dwóch średnich, test tstudenta 

dla par. Nieparametryczne testy istotności: test U Manna Whitneya, test 

mediany, test rangowanych znaków, test sumy rang Kruskala-Wallisa. Badanie 

zależności między cechami jakościowymi - test niezależności 2 , miary zależności oparte 

25

2 

na . Współczynnik korelacji rang Spearmana. Analiza korelacji: współczynnik 

korelacji liniowej Pearsona, test dla współczynnika korelacji. Liniowa funkcja regresji. 


1. Milewska A., Citko D., Milewski R., Ruczaj J.: Statystyka. Materiały do ćwiczeń. 

Wydawnictwo AMB, Białystok 2007 

2. Greń J.: Statystyka matematyczna. Modele i zadania. PWN, Warszawa 1975. 

3. Moczko J.A., Bręborowicz G.H., Tadeusiewicz R.: Statystyka w badaniach 

medycznych. PWN, Warszawa 1998. 

4. Ostasiewicz S., Rusnak Z., Siedlecka U.: Statystyka. Elementy teorii i zadania. Wyd. 

Akademii Ekonomicznej, Wrocław 2001. 

5. Zbiór zadań ze statystyki medycznej. Pod red. C. Barana. Wyd. Akademia Medyczna 

w Gdańsku, Gdańsk 1989. 

26

WYCHOWANIE FIZYCZNE 


Studium Wychowania Fizycznego i Sportu UMB 

2. Kierownik Studium : 

Mgr Karol Szafranek 

3. Osoba odpowiedzialna przeprowadzenie danego przedmiotu: 

Mgr Karol Szafranek 


Semestr - I, II 


Ogółem - 60 


Zaliczenie 


Cel rekreacyjno-sportowy – podwyższenie sprawności fizycznej i kształtowanie 

świadomości o potrzebie ruchu w przyszłości, wyrabianie cech psychomotorycznych 

7. Forma nauczania: 

Ćwiczenia 


ĆWICZENIA : 

Nauczania elementów techniczno-taktycznych w grach zespołowych- siatkówka, 

koszykówka, piłka nożna oraz stosowanie ich w grze właściwej. Ćwiczenia wydolności 

organizmu poprzez treningi siłowe oraz ćwiczenie cech motorycznych w takich 

dyscyplinach sportowych jak gimnastyka, lekkoatletyka, biegi terenowe, wycieczki 

rowerowe i aerobik. 

27

ROK II 

ANALIZA INSTRUMENTALNA 


Zakład Analizy Instrumentalnej UMB 


Dr hab. Wiesława Roszkowska-Jakimiec 


Dr hab. Wiesława Roszkowska-Jakimiec 


Semestr - IV 

Wykłady - 15 




Przedmiot kończy się egzaminem obejmującym wiadomości przekazywane na wykładach 

i ćwiczeniach oraz wpisaniem oceny do indeksu 

6. Cel nauczania 

Zapoznanie studentów z podstawami teoretycznymi i praktycznymi instrumentalnych 

technik analitycznych. W szczególności zapoznanie ze zjawiskami fizycznymi i 

fizykochemicznymi będącymi podstawą instrumentalnych metod analitycznych; budową, 

zasadą funkcjonowania, kalibracji, użytkowania i konserwacji aparatów; zasadami 

doboru instrumentalnych metod analitycznych, przygotowania próbek do pomiaru i 

oceny uzyskanego wyniku. 




WYKŁADY : 

Podział i charakterystyka instrumentalnych metod analitycznych. Kryteria wyboru 

metody analitycznej. Podstawowe cechy i zakresy promieniowania 

elektromagnetycznego. Prawa absorpcji. Widma absorpcyjne i emisyjne. Metody 

optyczne: refraktometria - załamanie światła; polarymetria - skręcenie płaszczyzny 

polaryzacji światła; spektrofotometria UV-VIS – prawa absorpcji, budowa i zasada 

działania spektrofotometru, zastosowanie; spektrofotometria IR - widma oscylacyjnorotacyjne, 

budowa aparatu, techniki wykonywania pomiaru, interpretacja widm; 

absorpcyjna spektrofotometria atomowa – podstawy absorpcji atomowej, budowa 

aparatu, zastosowanie; nefelometria i turbidymetria - rozproszenie promieniowania, 

metody wyznaczania stosunków molowych, stałe trwałości kompleksów; emisyjna 

spektrometria atomowa (fotometria płomieniowa, fluorymetria) – źródła promieniowania, 

atomizery, fluorescencja i fosforescencja, stężeniowe wygaszanie fluorescencji. 

Oddziaływanie pola magnetycznego z jonami, elektronami i jądrami molekuł – 

spektrometria masowa, spektrometria paramagnetycznego rezonansu elektronowego, 

spektrometria magnetycznego rezonansu jądrowego. Metody elektrochemiczne: 

potencjometria – potencjał elektrody pomiarowej, elektrody wskaźnikowe, odniesienia i 

elektrody jonoselektywne, miareczkowanie potencjometryczne; konduktometria – 

przewodnictwo właściwe, pomiar bezpośredni i miareczkowanie konduktometryczne; 

polarografia – aparatura, fala polarograficzna, potencjał półfali. Metody rozdzielcze: 

klasyfikacja i charakterystyka metod chromatograficznych i elektroforeza. 

28

ĆWICZENIA : 

Refraktometria i polarymetria – identyfikacja i ilościowe oznaczanie wybranych 

związków chemicznych. Spektrofotometria UV-VIS - dobór analitycznej długości fali, 

wykres kalibracyjny, współczynnik kalibracji, spektrofotometryczne oznaczanie stężenia 

białka o różnym składzie aminokwasowym, wyznaczanie współczynników absorpcji. 

Spektrofotometria IR – identyfikacja grup funkcyjnych w widmie IR substancji stałej 

metodą zawiesiny i metodą pastylkowania, interpretacja widm. Atomowa Spektrometria 

Absorpcyjna – analiza ilościowa wzorcowych roztworów miedzi, wpływ interferencji na 

oznaczanie ilościowe. Turbidymetria i nefelometria – dobór analitycznej długości fali, 

wyznaczenie stosunku molowego reagentów metodą Joba i Yoe-Jonesa. 

Spektrofluorymetria – analiza ilościowa na przykładzie fluoresceiny, badanie 

zafałszowań środków spożywczych. Pehametria i potencjometria - wyznaczenie 

charakterystyki elektrody pomiarowej i punktu końcowego miareczkowania metodą 

potencjometryczną. Konduktometria - ilościowe oznaczanie elektrolitów przez pomiar 

przewodnictwa elektrycznego metodą bezpośrednią i metodą miareczkowania 

konduktometrycznego. Chromatografia gazowa – jakościowa i ilościowa analiza 

związków organicznych, oznaczanie halogenoalkanów w próbkach wody techniką GC- 

ECD. 


1.Szczepaniak W.: Metody instrumentalne w analizie chemicznej. Wydawnictwo 

Naukowe PWN, Warszawa 2005. 

2.Skoog D.A., West D.M., Holler F.J., Crouch S.R.: Podstawy chemii analitycznej 2 

(przekład zbiorowy po redakcją A. Hulanickiego), Wydawnictwo Naukowe PWN, 


3.Cygański A.: Metody spektroskopowe w chemii analitycznej (wydanie trzecie 

zmienione). Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa, 2002. 

4.Roszkowska-Jakimiec W. (red.); Stoiskowe ćwiczenia laboratoryjne z analizy 

instrumentalnej, Białystok, 2002 

29

ANALIZA ŚRODKÓW SPOŻYWCZYCH 


Zakład Bromatologii UMB 


Prof. dr hab. n. farm. Maria H. Borawska 


Prof. dr hab. n. farm. Maria H. Borawska 


Semestr – IV 




5. Forma zakończenia przedmiotu : 

Przedmiot zalicza się na podstawie obecności i aktywnego uczestnictwa w zajęciach, 

pisemnego zaliczenia 3 kolokwiów (z wykładów i ćwiczeń) i wpisu „zaliczono” do 

indeksu, kiedy student uzyska wystarczającą ilość punktów (min. 60% określonej 

maksymalnej punktacji). 


Zapoznanie studentów z problemami oceny jakości zdrowotnej żywności oraz wpływem 

składników pożywienia na zdrowie człowieka. W wyniku przeprowadzonych badań 

student analityki medycznej powinien umieć stwierdzić dobrą, względnie nieprawidłową 

jakość artykułu żywnościowego. W ostatnim przypadku konsekwencją i obowiązkiem 

absolwenta będzie wskazanie rodzaju nieprawidłowości oraz odpowiednich przepisów 

prawnych kwalifikujących rodzaj wykroczenia. 




WYKŁADY : 

Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia (2006r,). Podstawowe definicje – środka 

spożywczego, środka dietetycznego, suplementu diety, dotyczące znakowania żywności; 

Białka - rola, występowanie i rodzaje białek w żywności. Metody oznaczeń białek w 

żywności. Oznaczenia niedożywienia białkowego u ludzi chorych. Węglowodany: rola 

żywieniowa, rodzaje sacharydów, znaczenie błonnika pokarmowego w żywieniu i 

profilaktyce chorób na tle wadliwego żywienia. Tłuszcze – rodzaje i występowanie w 

żywności, rola żywieniowa tłuszczy oraz wielo- i jednonienasyconych kwasów 

tłuszczowych, metody oznaczania. Makro- i mikroelementy: występowanie w 

pokarmach, rola, regulacja metabolizmu, zapotrzebowanie, metody oznaczeń. Witaminy - 

rola, występowanie w żywności, skutki niedoboru i nadmiaru, metody oznaczania. 

Bezpieczeństwo żywności: naturalne toksykanty w żywności, żywność genetycznie 

modyfikowana (GMO), zanieczyszczenia w żywności (chemiczne, biologiczne) – 

wybrane metody identyfikacji i oznaczeń. 

ĆWICZENIA : 

Przygotowanie próbek żywności do analizy. Oznaczanie wilgotności i suchej masy w 

żywności: a) metodą suszarkową w temp. 105 o C; b) metodą suszarkową w temp. 130 o C; 

30

c) metodą destylacji mieszaniny azeotropowej. Oznaczanie zawartości błonnika 

pokarmowego. Oznaczanie zawartości białek i związków azotowych w żywności. 

Oznaczanie zawartości cukrów w żywności. Oznaczanie ilościowe tłuszczów w 

żywności. Wybrane metody analizy jakościowej tłuszczów. Oznaczanie zawartości 

kwasu askorbinowego i dehydroaskorbinowego w przetworach owocowych i 

warzywnych. Oznaczanie zawartości chlorku sodu w żywności. Oznaczanie 

pierwiastków w żywności: metody przygotowania prób i metody oznaczeń – wady i 

zalety. Oznaczanie substancji antyodżywczych (kwas szczawiowy) w żywności. 

Oznaczanie zawartości azotanów (V) i (III) w żywności. Wykrywanie zafałszowań w 

żywności: miodzie; śmietanie; mące; mleku; maśle; identyfikacja grzybów jadalnych i 

trujących. Właściwości fizyko-chemiczne wody do picia. Ocena składu racji 

pokarmowych i odżywiania za pomocą programów komputerowych „Dieta 2.0”. 


1. J.Gawęcki i L.Hryniewiecki „Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu.” PWN 

2. Z.Sikorski „Chemiczne i funkcjonalne właściwości składników żywności” WNT 

3. Ś.Ziemlański „Normy żywienia człowieka. Fizjologiczne podstawy.” PZWL 

4. H.Gertig „Żywność a zdrowie i prawo.” PZWL 

5. F.Świderski „Żywność wygodna i żywność funkcjonalna” WNT 

31

BIOCHEMIA 


Zakład Biochemii Farmaceutycznej UMB 


Dr n. med. Marzanna Cechowska- Pasko 


Dr n. med. Marzanna Cechowska- Pasko 


Semestr - IV 

Wykłady - 30 








Zajęcia z biochemii mają na celu przekazanie studentom podstawowej wiedzy w zakresie 

posługiwania się wiedzą z zakresu przemian biochemicznych zachodzących w żywym 

organizmie w warunkach fizjologicznych i patologicznych; posługiwania się 

diagnostycznymi technikami laboratoryjnymi w pracowni biochemicznej oraz poznanie i 

zrozumienie biochemicznych podstaw procesów fizjologicznych i patologicznych w 

stopniu pozwalającym na ocenę stanu zdrowia pacjenta oraz skuteczności terapii na 

podstawie wyników badań laboratoryjnych. 



8. Program nauczania : 

WYKŁADY : 

Struktura i funkcje biologiczne aminokwasów, peptydów i białek. Enzymologia. 

Utlenianie biologiczne. Budowa, funkcje, metabolizm węglowodanów: 

monosacharydów, disacharydów, skrobi i glikogenu. Budowa, funkcje, metabolizm 

kwasów tłuszczowych i acylogliceroli. Budowa, funkcje, metabolizm fosfolipidów, 

sfingomielin i steroidów. Katabolizm białek i aminokwasów, aminy biogenne. 

Metabolizm nukleotydów purynowych i pirymidynowych. Molekularne mechanizmy 

biosyntezy: DNA, RNA i białek. Mutageneza i systemy naprawy DNA. Hormony i 

witaminy. Struktura i funkcje błon biologicznych. Mechanizmy transportu błonowego. 

Biochemiczne mechanizmy zaburzeń metabolicznych. Integracja i regulacja procesów 

metabolicznych. Swoistość metaboliczna tkanek. Biochemia krwi. Budowa i metabolizm 

hemoglobiny. 

32

ĆWICZENIA : 

Zastosowanie wirowania różnicowego do rozdziału i identyfikacji frakcji 

podkomórkowych. Metody oznaczania aktywności enzymów lizosomalnych. Wpływ pH 

na aktywność enzymów lizosomalnych. Wpływ stężenie białka i czasu inkubacji na 

aktywność specyficzną enzymów lizosomalnych. Wyznaczanie stałej Michaelisa i 

szybkości maksymalnej reakcji enzymatycznej jako wartości opisujących kinetykę 

reakcji enzymatycznych. Metody izolacji i oznaczania kwasów nukleinowych. 

Izoenzymy. Oznaczenia aktywności izoenzymów N-acetylo-b-D-heksozoaminidazy w 

diagnostyce chorób Sandhoffa i Tay- Sachsa. Badanie wpływu inhibitorów na aktywność 

enzymów. Inhibitory kompetycyjne i niekompetycyjne dehydrogenazy kwasu 

bursztynowego. Rozdział białek komórkowych i osoczowych metodami strąceniowymi, 

chromatograficznymi i elektroforetycznymi. Śledzenie oksydacyjnej dekarboksylacji 

-ketoglutarowego. Modelowanie budowy i ocena właściwości błon 

komórkowych. Oznaczanie aktywności aminotransferazy alaninowej. Właściwości grup 

funkcyjnych związków organicznych: aminowych, kwasowych, hydroksylowych, 

karbonylowych, sulfhydrylowych. Wzory aminokwasów. Właściwości aminokwasów i 

krzywe miareczkowania aminokwasów. Budowa i właściwości peptydów i białek. 

Metody izolacji i oczyszczania białek. Znaczenie pojęć: osmoza, dializa, koagulacja, 

denaturacja. Kryteria jednorodności białek: elektroforeza, elektroogniskowanie, 

chromatografia (sączenie molekularne, jonowymienna, powinowactwa). 

Termodynamika: energia wewnętrzna, entalpia, entropia, energia swobodna, entalpia 

swobodna. Kinetyka: szybkość reakcji, stała szybkości reakcji, stan i stała równowagi. 

Enzym jako katalizator: mechanizm reakcji enzymatycznej, centrum aktywne, stała 

Michaelisa, jednostki aktywności enzymatycznej, klasyfikacja enzymów, swoistość 

reakcji enzymatycznej, izoenzymy. Trawienie pokarmu w przewodzie pokarmowym. 

Cytoplazmatyczny metabolizm pośredni. Fosforoliza i glikogenoliza. Glikoliza (od 

skrobii do kwasu pirogronowego i mlekowego) i przemiany heksoz. Oksydacyjna 

dekarboksylacja kwasu pirogronowego. Cykl Krebsa (wzory, reakcje, enzymy, 

energetyka). Rozkład tłuszczów (rola karnityny, β-oksydacja kwasów tłuszczowych, 

energetyka). Rozkład aminokwasów (transaminacja, biosynteza mocznika, transport grup 

aminowych z mięśni do wątroby, energetyka i znaczenie cyklu mocznikowego). Rozkład 

łańcuchów węglowych aminokwasów (prolina, arginina, leucyna, fenyloalanina). 

Łańcuch oddechowy i oksydacyjna fosforylacja. Glikoneogeneza. Powstawanie i rozkład 

ciał ketonowych. Budowa i rozkład nukleotydów i kwasów nukleinowych (DNA i RNA). 

Cykl pentozowy. Biosynteza tłuszczów, prostaglandyn, cholesterolu, kwasów żółciowych 

i hormonów sterydowych. Biosynteza nukleotydów, DNA, RNA oraz białka. 

Posttranslacyjne modyfikacje białek (biosynteza oligosacharydów N- i O- wiązanych, 

biosynteza hemoprotein). Rozpad hemu – barwniki żółciowe. Regulacje metaboliczne. 

Powtórzenie całości materiału. 


1. Bańkowski Edward. Biochemia. 

2. Murray Robert K., Granner Daryl K. Biochemia Harpera. 

3. Berg Jeremy M., Tymoczko John L., Stryer Lubert. Biochemia 

33

BIOLOGIA Z GENETYKĄ 


Zakład Biologii UMB 


Dr hab. Halina Ostrowska 


Dr hab. Halina Ostrowska 


Semestr - III 

Wykłady - 15 




Przedmiot kończy się sprawdzeniem wiadomości w formie pisemnego egzaminu, 

obejmującego wszystkie treści nauczania przedmiotu z wpisaniem oceny do indeksu. 


Wyposażenie studenta w ogólną wiedzę z zakresu: biologii komórki jako podstawowej 

jednostki życia, genetyki ogólnej i molekularnej ze szczególnym uwzględnieniem 

genomu człowieka, czynnej ochrony środowiska naturalnego z uwzględnieniem 

zagadnień sozologicznych, czynników abiotycznych i biotycznych, wpływu antropopresji 

na środowisko. Wykształcenie u studenta zdolności posługiwania się mikroskopem 

optycznym, umiejętności samodzielnego wykonywania preparatów mikroskopowych z 

materiału biologicznego z uwzględnieniem różnych technik mikroskopowania. 




WYKŁADY: 

Genomy (budowa genomu eukariotycznego ze szczególnym uwzględnieniem genomu 

człowieka; organizacja DNA w komórce). Genom bakterii. Genom wirusów i cykle 

rozwojowe na wybranych przykładach. Replikacja genomów (kontrola replikacji genomu 

eukariotycznego; punkty kontrolne cyklu komórkowego, apoptoza). Ekspresja genu 

(struktura genu, transkrypcja, translacja; regulacja ekspresji genu i jej znaczenie). Źródła 

zmienności genetycznej (mutacje, rekombinacja homologiczna). Sposoby przenoszenia 

genów u Prokariota (koniugacja, transdukcja, transformacja, transpozony). Źródła 

zmienności genetycznej u Eukariota (retrotranspozony, transpozony, wirusy, duplikacje 

genomu, crossing-over, segregacja genów). Genetyczne podstawy rozwoju. Genetyczne 

podstawy zegara biologicznego. Genetyczne podstawy odporności (różnorodność 

immunoglobulin i receptorów T, geny głównego układu zgodności tkankowej MHC). 

Geny a nowotwory (protoonkogeny, geny supresorowe, geny mutatorowe). Onkowirusy. 

Praktyczne wykorzystanie genetyki (klonowanie DNA w wektorach, biblioteki DNA i 

cDNA, amplifikacja DNA metodą PCR); zastosowanie w diagnostyce i terapii chorób 

genetycznych. Organizmy transgeniczne. 

ĆWICZENIA: 

Komórka pod mikroskopem - zasady posługiwania się mikroskopem: pomiary komórki 

pod mikroskopem, zdolność rozdzielcza mikroskopu i imersja, jedność i różnorodność 

komórek, różnice i podobieństwa komórek prokariotycznych i eukariotycznych. 

Organelle komórkowe. Struktury komórkowe. Podział komórki: fazy cyklu 

komórkowego, mitoza i cytokineza, mejoza (spermatogeneza i oogeneza). Od DNA do 

34

iałka; kod genetyczny; mutacje genowe (punktowe) na poziomie DNA i na poziomie 

translacyjnym (mutacje zmiany sensu, nonsensowne i zmiany fazy odczytu); wybrane 

przykłady mutacji punktowych; czynniki mutagenne. Prawidłowy kariotyp i kariogram 

człowieka. Patologie kariotypu człowieka: aberracje strukturalne (delecje, inwersje, 

duplikacje, translokacje, fuzje centryczne, wybrane przykłady takich mutacji) i liczbowe 

(genomowe). Genetyczny polimorfizm populacji ludzkiej. Dziedziczenie monogenowe i 

poligenowe cech człowieka. Dziedziczenie autosomalne dominujące i recesywne. 

Dziedziczenie sprzężone z chromosomem X i Y, mateczne (mitochondrialne). Analiza 

rodowodów. Genetyka populacji (genetyczna struktura populacji, pula genowa i prawo 

Hardy‟ego-Weinberga, czynniki zmieniające genetyczną strukturę populacji: selekcje, 

migracje, dryf genetyczny, polimorfizmy utrzymujące zmienność genetyczną populacji, 

modele specjacji). Populacja jako jednostka ekologiczna (cechy i właściwości populacji 

ludzkiej: rozrodczość, śmiertelność, piramidy rozkładu wieku, modele wzrostu, czynniki 

biotyczne i abiotyczne wpływające na żywe ustroje, interakcje wewnątrz- i 

międzygatunkowe, tolerancja ekologiczna). Chronobiologia - koncepcja zegara 

biologicznego. Podstawy sozologii – wpływ antropopresji na środowisko; efekt 

cieplarniany, kwaśne deszcze, dziura ozonowa, choroby cywilizacyjne, społeczne i 

zawodowe. Podstawowe problemy zanieczyszczenia środowiska: zanieczyszczenie i 

ochrona wód powierzchniowych, powietrza, gleb. 


1. Alberts B. i inni. Podstawy biologii komórki. PWN, Warszawa 2007. 

2. Boczkowski K. Zarys genetyki medycznej. PZWL, Warszawa 1990. 

3. Connor J.M., Ferguson- Smith M.A. Podstawy genetyki medycznej. PZWL, Warszawa 

1998. 

4. Kurnatowska A. Ekologia: jej związki z różnymi dziedzinami wiedzy: wybrane 

zagadnienia. PWN, Warszawa 2002. 

5. Malinowski A. Wstęp do antropologii i ekologii człowieka. WUŁ, Łódź 1999. 

35

ETYKA ZAWODOWA 


Studium Filozofii i Psychologii Człowieka UMB 


Dr n. hum. Grzegorz Zalewski 


Dr n. hum. Marek Dolata 


Semestr - III 

Wykłady - 15 



Zaliczenie na podstawie frekwencji na wykładach 


Zapoznanie się z zasadami powinności medycznej w określonych sytuacjach klinicznych, 

zwrócenie uwagi na relację: analityk – pacjent oraz przyswojenie Kodeksu etyki 

medycznej. 


Wykłady 


WYKŁADY : 

Pojęcie moralności, etyki normatywnej, opisowej i metaetyki. Główne systemy etyczne. 

Etyczne określenie postępowania. Dylematy etyczne. Problemy etyczno – moralne 

analityka medycznego. Kodeks etyki jako podstawa do rozstrzygania dylematów 

moralnych. Problem tajemnicy zawodowej i relacji z pacjentem. 


1.Kodeks Etyki Lekarskiej 

2.Kodeks Etyki Diagnosty Laboratoryjnego 

3.Chyrowicz B., O sytuacjach bez wyjścia w etyce. Kraków 2008 

4.Hołówka J., Etyka w działaniu. Warszawa 2001 

36

FIZJOLOGIA 


Zakład Fizjologii Doświadczalnej UMB 


Prof. dr hab. Barbara Malinowska 




Semestr - III 

Wykłady - 15 








Celem nauczania fizjologii człowieka studentów Analityki Medycznej jest przekazanie 

im wiedzy w zakresie prawidłowej czynności całego organizmu człowieka, wzajemnych 

związków pomiędzy układami i narządami oraz powstawania, roli i składu płynów 

ustrojowych, wydzielin i wydalin. 




WYKŁADY: 

Pobudliwość i przewodnictwo. Jonowe podstawy powstawania potencjału 

spoczynkowego i czynnościowego w neuronie, włóknie mięśniowym poprzecznie 

prążkowanym. Przekaźnictwo synaptyczne pomiędzy komórkami tkanek pobudliwych. 

Zmiany pobudliwości podczas występowania potencjału czynnościowego w neuronach, 

miocytach i komórkach mięśnia sercowego. Mięśnie szkieletowe, gładkie i mięsień 

sercowy. Fizjologia czucia i podział receptorów. Odruch i łuk odruchowy. Autonomiczny 

układ nerwowy. Układ krążenia - hemodynamika, zjawiska elektryczne i mechaniczne 

zachodzące podczas pracy serca, czynnościowy podział naczyń krwionośnych. 

Mechanizmy regulacyjne w układzie krążenia. Mechanika oddychania. Wymiana 

gazowa. Regulacja oddychania. Fizjologia układu moczowego. Równowaga wodnoelektrolitowa. 

Kontrola hormonalna pracy nerek. Gospodarka kwasowo-zasadowa. Układ 

hormonalny - związki pomiędzy układem hormonalnym a układem nerwowym. Systemy 

kontroli hormonalnej. Fizjologia przewodu pokarmowego. 

ĆWICZENIA : 

Przestrzenie płynów ustrojowych. Stężenie jonów w przestrzeniach płynów ustrojowych. 

Błona komórkowa: kanały, nośniki, pompy, receptory. Mechanizmy transportu przez 

błonę komórkową. Drugi przekaźnik wewnątrzkomórkowy. Fizjologia komórki 

nerwowej - potencjał spoczynkowy czynnościowy. Budowa i rodzaje synaps. Jonowe 

podstawy EPSP i IPSP. Fizjologia mięśni poprzecznie prążkowanych i gładkich. 

Przewodzenie informacji czuciowej, receptory i narządy zmysłów. Odruch i łuk 

37

odruchowy. Regulacja postawy i ruchów ciała. Autonomiczny układ nerwowy. Budowa, 

transmitery, receptory i efekty pobudzenia AUN. Krew, hemoglobina, krzywa dysocjacji 

oksyhemoglobiny. Transport tlenu i dwutlenku węgla. Hemostaza. Elektrofizjologia 

serca: potencjał spoczynkowy i czynnościowy. Budowa i funkcja układu bodźcoprzewodzącego. 

Krążenie duże i małe. Regulacja funkcji krążenia. Mikrokrążenie: 

budowa i funkcje. Fizjologia układu oddechowego. Fizjologia układu moczowego. 

Równowaga wodna i kwasowo-zasadowa organizmu oraz zaangażowane w ich regulację. 

Fizjologia gruczołów wydzielania wewnętrznego. Wzajemne powiązanie pomiędzy 

układem nerwowym i wydzielania wewnętrznego w utrzymaniu homeostazy. 

Klasyfikacja i mechanizm działania hormonów. Kontrola wydzielania dokrewnego. 

Hormony podwzgórzowe, przysadki mózgowej, gruczołu tarczowego i trzustki, 

regulujące gospodarkę wapniowo – fosforanową. Męskie i żeńskie hormony płciowe. 

Hormonalna regulacja ciąży i porodu. Fizjologia procesów starzenia się i śmierci. 

Fizjologia przewodu pokarmowego. Badanie ostrości wzroku u człowieka (tablice 

Snellena). Stwierdzenie plamki ślepej Mariotte‟a w oku ludzkim. Badanie krzywizny 

rogówki przy pomocy keratoskopu Placida. Testy odróżniające głuchotę odbiorczą od 

głuchoty przewodowej przy użyciu widełek stroikowych (próby: Webera, Rinnego, 

Schwabacha). Badanie niektórych odruchów fizjologicznych u człowieka. Badanie EKG 

u człowieka. Mierzenie ciśnienia tętniczego u człowieka. Badanie pojemności życiowej 

płuc przy użyciu spirometru. Komputerowa symulacja procesów fizjologicznych z 

zakresu: mięśni, układu nerwowego, układu sercowo-naczyniowego, oddechowego, 

przewodu pokarmowego, nerki, gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej, 

hormonów. Pokazy filmów z najważniejszych doświadczeń fizjologicznych np. badanie 

odruchu zginania i oznaczanie pobudliwości odruchowej metodą Türka u żaby 

rdzeniowej, badanie układu bodźco-przewodzącego serca żaby (przewiązki Stanniusa). 


1. Fizjologia. Bullock J., Boyle J., Wang M.B. Wyd.Med., Wrocław, 2004 

2. Fizjologia. Ganong W.G. PZWL, Warszawa, 2007. 

3. Fizjologiczne podstawy wysiłku fizycznego. Górski J. PZWL, Warszawa, 2007. 

4. Fizjologia człowieka. Konturek S.T. Elsevier Urban & Partner, Wrocław, 2007. 

5. Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. Traczyk W.Z., 

Trzebski A. PZWL, Warszawa, 2001. 

38

HISTOLOGIA 


Zakład Histologii i Cytofizjologii UMB 


Prof. dr hab. Irena Kasacka 


Prof. dr hab. Irena Kasacka 


Semestr - III 

Wykłady - 15 



5. Forma zakończenia zajęć (forma zaliczenia) : 

Egzamin pisemny 


Posługiwanie się wiedzą z zakresu budowy histologicznej tkanek i narządów; 

rozpoznawanie tkanek i narządów w preparatach mikroskopowych; posługiwanie się 

technikami histologicznymi. Umiejętność opisu budowy i funkcji narządów i komórek 

układu immunologicznego; rozumienie zasad regulacji odpowiedzi odpornościowej; 

rozpoznawanie typów reakcji immunologicznych; rozumienie zasad diagnostyki 

immunologicznej. 




WYKŁADY: 

Cytologia. Ogólna budowa błon. Budowa i funkcja organelli komórkowych. Tkanka 

nabłonkowa. Klasyfikacja i funkcje nabłonków. Charakterystyka gruczołów i sposoby 

wydzielania.Tkanka łączna. Podział tkanki łącznej. Budowa i funkcje komórek tkanki 

łącznej. Istota międzykomórkowa. Krew. Budowa i funkcje elementów morfologicznych. 

Hemopoeza – okresy.Tkanka mięśniowa gładka. Tkanka mięśniowa szkieletowa. Mięsień 

serca. Układ krążenia. Serce. Budowa ściany naczyń krwionośnych. Rodzaje i funkcje 

naczyń tętniczych i żylnych. Rodzaje połączeń naczyniowych. Naczynia limfatyczne. 

Narządy limfopoetyczne. Podstawowe pojęcie immunologii. Budowa i funkcje narządów 

limfatycznych. Gruczoły dokrewne. Budowa i funkcje gruczołów dokrewnych. System 

rozsianych komórek dokrewnych. Układ pokarmowy. Charakterystyka odcinków cewy 

pokarmowej. Budowa i funkcje dużych gruczołów układu pokarmowego. Układ płciowy 

męski. Budowa histologiczna jąder, najądrza, nasieniowodu oraz gruczołów 

dodatkowych. Funkcja dokrewna jądra. Układ płciowy żeński. Budowa histologiczna 

jajnika, jajowodu, macicy i pochwy. Funkcja dokrewna jajnika. Układ moczowy. Nefron 

– budowa i funkcja. Aparat przykłębuszkowy, cewki zbiorcze, tkanka śródmiąższowa 

nerki. Moczowód i pęcherz. Układ oddechowy. Nos. Drzewo oskrzelowe, pęcherzyki 

płucne. Nabłonek dróg oddechowych i nabłonek oddechowy. Budowa, występowanie i 

funkcja. Układ nerwowy ośrodkowy i obwodowy. Cytoarchitektura kory mózgu i kory 

móżdżku, zwój nerwowy. Pień nerwowy. 

ĆWICZENIA: 

Technika histologiczna –zajęcia praktyczne. Cytologia. Ultrastruktura komórki: błona 

komórkowa, cytoplazma i organella komórkowe, transport przez błony komórkowe, 

39

eceptory błonowe, cykl komórkowy, podział komórek. Jądro komórkowe – budowa 

otoczki jądra, struktura chromatyny, chromosomy, DNA, geny. Tkanka nabłonkowa. 

Gruczoły zewnątrzwydzielnicze: rozwój; kryteria podziału tkanek; kryteria na podstawie 

których wyróżniamy tkankę nabłonkową; kryteria podziału nabłonków; budowa 

(włącznie z ultrastrukturalną) i funkcja poszczególnych rodzajów nabłonków; odnowa i 

regeneracja nabłonków. Tkanka łączna (właściwa, chrzęstna i kostna): rozwój; kryteria 

podziałów; szczegółowa budowa i funkcja poszczególnych rodzajów tkanki łącznej; typy 

komórek występujących w tkance łącznej właściwej, ze szczególnym wyróżnieniem 

komórek tucznych, plazmatycznych, tłuszczu brunatnego i układu komórek 

mononuklearnych; struktura histologiczna chrząstek kości. Krew: rozwój krwi, 

hematopoeza, skład krwi – w tym szczególną uwagę poświęca się elementom 

morfotycznym krwi, ich ultrastrukturze i funkcji. Tkanka mięśniowa: kryteria jej 

wyróżnienia i podziału, szczegółowa budowa histologiczna i ultrastrukturalna oraz 

funkcja. Układ krążenia. Układ immunologiczny: budowa histologiczna serca, tętnic, żył, 

naczyń włosowatych, naczyń limfatycznych. Budowa histologiczna narządów 

limfatycznych. Typy limfocytów. Podstawy reakcji immunologicznych. Gruczoły 

dokrewne: budowa histologiczna i funkcja podwzgórza, przysadki mózgowej, szyszynki, 

tarczycy, przytarczyc, nadnerczy. Funkcja dokrewna grasicy, gonad, wysp Langerhansa. 

Rozproszony układ komórek dokrewnych.Układ pokarmowy: budowa histologiczna jamy 

ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelit. Gruczoły układu pokarmowego: budowa 

histologiczna wątroby, trzustki, ślinianek. Układ płciowy męski: budowa histologiczna 

jądra, najądrza, pęcherzyków nasiennych, gruczołu krokowego. Spermatogeneza. Układ 

płciowy żeński: budowa histologiczna jajnika, jajowodu, macicy, pochwy. Oogeneza. 

Układ moczowy: budowa histologiczna nerki, moczowodu, pęcherza moczowego, cewki 

moczowej. Układ oddechowy: budowa histologiczna jamy nosowej wraz z błoną 

węchową, krtani, tchawicy, oskrzeli, pęcherzyków płucnych. Układ nerwowy: budowa i 

funkcja komórek w centralnym i obwodowym układzie nerwowym wraz ze strukturą 

komórek nerwowych. 


1. M. Zabel „Histologia dla studentów medycyny i stomatologii” 

2. T.Cichocki, J.Litwin, J.Marecka „Kompendium histologii” 

40

JĘZYK ANGIELSKI 


Studium Języków Obcych UMB 


Mgr Ewa Szczepaniak 


Mgr Eunika Supińska 


Semestr - III, IV 




Egzamin 


Celem lektoratu jest nauka języka specjalistycznego, czyli kształcenie sprawności 

językowych pozwalających na: rozumieniu tekstów o tematyce zawodowej, w tym 

druków informacyjnych, tłumaczenie z języka angielskiego na polski i z języka polskiego 

na angielski tekstów specjalistycznych, w tym opisu metody analitycznej, własne 

wypowiedzi o tematyce zawodowej, rozumienie ze słuchu nagrań audio, video, 

wykładów i prezentacji, komunikacja w środowisku zawodowym, prezentacje plakatowe 

i multimedialne (pisemne i ustne) na tematy zawodowe. 


Ćwiczenia 


ĆWICZENIA : 

Wprowadzenie terminologii specjalistycznej w zakresie anatomii i fizjologii, chemii 

analitycznej i analityki medycznej. Podstawowe wiadomości o układach, organach i ich 

funkcjach ze szczególnym uwzględnieniem układów: oddechowego, krążenia, 

pokarmowego, wydalniczego i nerwowego oraz typowe objawy i choroby. Krew i jej 

skład. Badania analityczne krwi. Spektrofotometria. Wybrane zagadnienia. Analizy 

laboratoryjne i ich charakterystyka. Hemoglobina i hematokryt. Pobieranie próbek i 

metody pomiaru. Elektrolity- wybrane zagadnienia. Sód i potas – stężenie i pomiar. 

Podstawowe badania laboratoryjne. Pobieranie próbek. Zanieczyszczenie środowiska. 

Zanieczyszczenie powietrza. Substancje zanieczyszczające wodę. Język struktury funkcji 

i procesu. Opis metody analitycznej. Ćwiczenia translacyjne. Prezentacja metody 

analitycznej. (Badanie biochemiczne ELISA). Wprowadzenie do prezentacji. Język 

prezentacji. Zajęcia prowadzone są w systemie autorskim z wykorzystaniem 

podręczników oraz materiałów własnych opracowanych na podstawie podręczników 

specjalistycznych, artykułów z czasopism specjalistycznych i bieżącej prasy, materiałów 

reklamowych oraz źródeł internetowych. 


1. A. W. Kierczak,: „English for Pharmacists‟. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 


2. E. Donesch-Jeżo,: „English for Students of Pharmacy and Pharmacists‟ Wydawnictwo 

Lekarskie PZWL, Warszawa 2007. 

3. B. Darzycka, Anna W. Kierczak, G. Mijas,: „English Texts for Students of Medical 

Analytics.‟ Śląska Akademia Medyczna, Katowice 2001. 

41

4. E. Donesch-Jeżo,: ‟English for Nurses‟. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 

2002. 

5. J.Ciecierska, B. Jenike,: „English for Pharmacy.‟ Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 

Warszawa1987. 

42

TECHNOLOGIA INFORMACYJNA 


Zakład Statystyki i Informatyki Medycznej UMB 


Prof. dr hab. Stanisław Zenon Mnich 


Dr Robert Milewski 


Semestr - IV 

Wykłady - 10 




Sprawdzian praktyczno-teoretyczny. 

6. Cele nauczania : 

Zapoznanie studentów z podstawami teorii informacji, metodami ich pozyskiwania oraz 

przetwarzania. Zapoznanie studentów z systemem operacyjnym Windows oraz 

podstawowymi aplikacjami pakietu Office. Zdobycie przez studentów podstawowych 

umiejętności w zakresie pracy z edytorem tekstu, arkuszem kalkulacyjnym, bazą danych 

oraz tworzenia grafik prezentacyjnych. Opanowanie przez studentów praktycznej 

umiejętności wyszukiwania informacji na stronach WWW, oraz tworzenia prostych stron 

internetowych. Zapoznanie studentów z infrastrukturą sieci komputerowych oraz 

usługami w nich dostępnymi. 




WYKŁADY : 

Podstawy technologii informacyjnych. Podstawy architektury komputerów. Budowa 

systemów operacyjnych. Teoria baz danych. Budowa sieci komputerowych. 

ĆWICZENIA : 

Podstawy pracy z komputerem i systemem operacyjnym. Tworzenie, usuwanie i edycja 

plików i katalogów, struktura danych na dysku, poruszanie się w systemie operacyjnym 

Windows, podstawowe aplikacje dostarczone z systemem operacyjnym. Praca z 

Internetem. Przeglądanie danych, korzystanie z wyszukiwarek internetowych, edytor 

tekstu Microsoft Word. Tworzenie i edycja tekstów, praca z listami, tworzenie i edycja 

tabel, tworzenie i edycja obiektów graficznych, rycin, tworzenie struktury dokumentu (na 

przykładzie prac naukowych, publikacji). Arkusz kalkulacyjny Microsoft Excel. 

Wprowadzanie i edycja danych, formatowanie obszarów danych, tworzenie złożonych 

formuł (funkcji), adresowanie względne i bezwzględne, tworzenie i edycja wykresów. 

Baza danych Microsoft Access. Istota pracy z relacyjnymi bazami danych, tworzenie i 

edycja tabel, tworzenie i edycja formularzy, tworzenie i edycja kwerend, tworzenie stron 

dostępu do danych, tworzenie raportów. Program do tworzenia prezentacji Microsoft 

PowerPoint. Rodzaje prezentacji multimedialnych, efekty tworzenia prezentacji, 

uruchamianie prezentacji, tworzenie prezentacji przenośnej. Podstawowe techniki 

tworzenia witryn internetowych oraz umieszczania ich na serwerze WWW, zakładanie 

kont mailowych oraz kont WWW na popularnych serwisach internetowych. 

43


1. R. Milewski, P. Ziniewicz, J. Jamiołkowski „Technologie Informacyjne. Materiały do 

ćwiczeń”, Wydawnictwo UMB, Białystok 2008. 

2. G. Kowalczyk „MS Word 2002/XP. Ćwiczenie praktyczne”, Helion, 2001, 

3. B. Danowski „MS Excel 2002/XP. Ćwiczenia praktyczne”, Helion, 2001, 

4. J. Graf „MS Access 2002/XP. Ćwiczenia praktyczne”, Helion, 2002, 

5. R. Bridges Altman „Po prostu PowerPoint 2002/XP PL”, Helion, 2002, 

44

ROK III 

ANALITYKA OGÓLNA I TECHNIKA POBIERANIA MATERIAŁU 

1. Jednostka uczelniana odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu 

Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki Klinicznej UMB 


Prof. dr hab. med. Halina Kemona 




Semestr - VI 

Wykłady - 15 


Seminaria - 11 



Egzamin pisemny składający się z części praktycznej (interpretacja wyniku) i 

teoretycznej 


Nauczanie ma na celu: opanowanie przez studenta wiedzy na temat mechanizmów 

fizjologii i patologii układu moczowego, płynu mózgowo-rdzeniowego, płynów z jam 

ciała, opanowanie zasad pobierania i przygotowania materiału do badań diagnostycznych 

oraz znajomość czynników wpływających na wiarygodność wyników. Opanowanie 

umiejętności samodzielnego wykonania badań, interpretacji uzyskanych wyników. 

Opanowanie zasad wykonywania badań specjalistycznych z zakresu cytodiagnostyki 

moczu, płynu mózgowo-rdzeniowego, płynów z jam ciała. Wykształcenie umiejętności 

stosowania logistyki w postępowaniu diagnostycznym i opracowywaniu strategii 

diagnostycznej. 


Wykłady, ćwiczenia, seminaria 


WYKŁADY: 

Rodzaje materiałów biologicznych, zasady ich pobierania, transportu oraz przestrzeganie 

zasad bezpieczeństwa przy ich uzyskiwaniu i wykonywaniu badań. Czynnik wpływające 

na wiarygodność wyników: błąd przedlaboratoryjny i laboratoryjny. Mechanizmy 

powstawania moczu. Badanie cech fizycznych i składników biochemicznych moczu oraz 

wartość diagnostyczna ocenianych parametrów. Badanie składników nieupostaciowanych 

osadu moczu. Interpretacja badań laboratoryjnych moczu w chorobach układu 

moczowego. Interpretacja wyników badania moczu w przebiegu chorób układu 

moczowego oraz w przypadkach uszkodzenia nerek w przebiegu chorób układowych. 

Automatyzacja badania moczu, rodzaje analizatorów, metody pomiarowe. Badanie płynu 

mózgowo-rdzeniowego i interpretacja wyników. Badanie płynu opłucnowego i płynów 

otrzewnowych oraz interpretacja wyników badań. Badanie płynu stawowego. Badanie 

kału i interpretacja wyników. Badanie nasienia. Kontrola jakości wyników badań i 

prawidłowe prowadzenie dokumentacji. 

ĆWICZENIA: 

45

Zapoznanie się z zasadami BHP obowiązującymi w Zakładzie Laboratoryjnej 

Diagnostyki Klinicznej. Wyposażenie i zakres czynności w pracowniach analityki 

klinicznej. Określenie właściwości fizycznych i badanie biochemiczne moczu: barwa, 

przejrzystość, odczyn, ciężar właściwy, wykrywanie glukozy w moczu, wykrywanie 

innych cukrów, wykrywanie związków ketonowych w moczu, określenie stężenia 

glukozy. Badanie biochemiczne moczu: wykrywanie i określanie stężenia białka w 

moczu, wykrywanie krwi, wykrywanie hemoglobiny, wykrywanie bilirubiny, 

wykrywanie urobilinogenu, wykrywanie urobiliny, wykrywanie indykanu, wykrywanie 

kwasów żółciowych w moczu. Badanie osadu moczu: elementów nieupostaciowanych, 

elementów upostaciowanych, próby mikrochemiczne. Próba Addisa. Praktyczne 

zastosowanie badania właściwości fizycznych i badania biochemicznego moczu. Badania 

kamieni moczowych. Badanie żółci: badanie makroskopowe i mikroskopowe, badanie 

biochemiczne (bilirubina), badanie kamieni żółciowych. Badanie kału: badanie 

makroskopowe i mikroskopowe, badanie na obecność krwi utajonej, wykrywanie 

barwników żółciowych, wykrywanie jaj pasożytów. Badanie wysięków i przesięków – 

różnicowanie: badanie właściwości fizycznych, oznaczanie stężenia białka, wykonanie 

próby Rivalty i Sochańskiego, badanie makroskopowe. Badanie płynu mózgowordzeniowego: 

badanie makroskopowe i mikroskopowe (pleocytoza, preparaty barwione, 

cytogram), odczyny białkowe, oznaczanie stężenia glukozy. Badanie wydzieliny 

pochwowej: ocena stopnia czystości pochwy, barwienie preparatów, wykrywanie 

Trichomonas vaginalis. Badania nasienia: ocena właściwości fizycznych nasienia, 

badanie mikroskopowe: obecność plemników, żywotność plemników, badanie 

morfologiczne plemników. 

SEMINARIA : 

Zasady pobierania krwi i innych materiałów biologicznych. Organizacja stanowiska 

pracy do pobierania krwi żylnej. Zasady postępowania z pacjentem podczas pobierania 

krwi. Omówienie różnych systemów do pobierania krwi żylnej. Zasady prawidłowego 

pobrania krwi z żyły łokciowej. BHP. Mocz i jego badanie. Standaryzacja badania 

ogólnego moczu. Ocena cech fizykochemicznych i składników biochemicznych. 

Mikroskopowa ocena składników osadu moczu. Dobowa zbiórka moczu i interpretacja 

wyników badania moczu. Badanie ilościowe składników moczu. Białkomocz i jego 

rodzaje. Glukozuria. Ilościowe oznaczanie składników upostaciowanych. Erytrocyturia. 

Interpretacja wyników badań. Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego i płynów z jam 

ciała. Badanie cech fizycznych i biochemicznych PMR. Pleocytoza i cytodiagnostyka 

PMR. Interpretacja wyników badania PMR. Pobieranie płynów z jam ciała do badań 

laboratoryjnych. Błąd przedlaboratoryjny i laboratoryjny. Badanie ogólne płynów z jam 

ciała i interpretacja wyników. 


1. Althof S., Kindler J.: Atlas osadu moczu. Techniki badawcze i interpretacja wyników. 

Wyd. I polskie pod red. M. Mantur. Wyd. Sapota 2005 

2. Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W.: Diagnostyka laboratoryjna z elementami 

biochemii klinicznej. Urban & Partner, 2005 

3. Kadłubowski R.: Zarys parazytologii lekarskiej. PZWL 1999 

4. Lewczuk P., Mantur M.: Płyn mózgowo-rdzeniowy. Badanie i interpretacja wyników. 

Wyd. Ekonomia i Środowisko 2002 r. 

5. Luft S.: Metody diagnostyki serologicznej w reumatologii. PWN 1996 

46

BIOCHEMIA KLINICZNA 

1. Jednostka uczelniana odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu : 

Zakład Diagnostyki Biochemicznej UMB 


Prof. dr hab. Maciej Szmitkowski 

3.Osoba odpowiedzialna za prowadzenie przedmiotu: 


4. Wymiar godzinowy przedmiotu : 

Semestr - VI 

Wykłady - 15 



5. Forma zaliczenia przedmiotu: 

Sprawdzian wiadomości w formie zaliczenia praktycznego i teoretycznego 


Rozumienie związku między zaburzeniami metabolizmu a jednostką chorobową i 

wynikiem badania laboratoryjnego; przygotowanie fachowego pracownika medycyny 

laboratoryjnej, który będzie partnerem lekarza w zakresie wykorzystania badań 

laboratoryjnych oraz interpretacji wyników tych badań w diagnozowaniu i 

prognozowaniu chorób oraz monitorowaniu terapii; przygotowanie do pracy naukowej. 


Wykłady, ćwiczenia, 


WYKŁADY : 

Rola i miejsce biochemii klinicznej we współczesnej diagnostyce laboratoryjnej, terapii i 

profilaktyce. Zaburzenia metabolizmu jako przyczyny i następstwa stanów 

patologicznych. Wpływ zaburzeń metabolizmu w poszczególnych narządach na 

funkcjonowanie innych narządów i całego organizmu. Biochemiczne parametry 

diagnostyczne stosowane w rutynowej diagnostyce i monitorowaniu przebiegu chorób 

oraz prognozowaniu i ocenie efektywności terapii. Gospodarka wodno-elektrolitowa 

organizmu ludzkiego. Przestrzenie wodne. Elektrolity, pierwiastki śladowe, ich stężenie i 

znaczenie diagnostyczne. Diagnostyka zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej. 

Ciśnienie osmotyczne i mechanizm jego powstawania. Znaczenie diagnostyczne badania 

osmolalności surowicy i moczu. Równowaga kwasowo-zasadowa. Bufory krwi. Rola 

nerek, płuc i innych narządów w regulacji równowagi kwasowo-zasadowej. Parametry 

oceniające stan równowagi kwasowo-zasadowej, zaburzenia rkz i ich diagnostyka. 

Wskaźniki gazometryczne w diagnostyce zaburzeń oddechowych i krążeniowych. 

Metabolizm białek, skład białek osocza, podział i znaczenie diagnostyczne. Białka ostrej 

fazy. Białka patologiczne. Białka specyficzne. Białka w diagnostyce chorób serca. 

Enzymy i metabolity wykorzystywane do oceny zaburzeń najważniejszych szlaków 

metabolicznych i procesów patologicznych. Lokalizacja enzymów w komórce. 

Izoenzymy i izoformy. Podział diagnostyczny enzymów i profile narządowe enzymów. 

Metabolizm lipidów (wchłanianie, lipoliza wewnątrznaczyniowa i wewnatrzkomórkowa. 

Składniki lipidowe osocza. Lipoproteiny i apoproteiny. Podział zaburzeń gospodarki 

lipidowej i ich diagnostyka. Miażdżyca. Metabolizm węglowodanów. Zaburzenia 

trawienia i wchłaniania węglowodanów. Cukrzyca. Diagnostyka zaburzeń gospodarki 

węglowodanowej. Gospodarka azotowa. Związki azotu w ocenie funkcji nerek. 

Metabolizm hemu i bilirubiny. Diagnostyka zaburzeń funkcji wątroby. Biochemiczne 

mechanizmy detoksykacji – rola wątroby. Układ hormonalny. Zaburzenia funkcji 

gruczołów dokrewnych. Diagnostyka czynnościowa i biochemiczna układu 

47

hormonalnego. Diagnostyka prenatalna. Metabolizm kostny. Markery metabolizmu 

kostnego. Cechy metabolizmu komórki nowotworowej. Markery choroby nowotworowej. 

Monitorowanie terapii. Podstawy biologii molekularnej 

ĆWICZENIA : 

Przydatność diagnostyczna oznaczania stężeń elektrolitów (sód, potas, wapń całkowity, 

wapń zjonizowany, chlorki, fosfor), pierwiastków śladowych (miedź, cynk, selen, żelazo 

oraz całkowita i utajona zdolność wiązania żelaza. Przydatność diagnostyczna 

parametrów równowagi kwasowo-zasadowej i gazometrii krwi. Ocena przydatności 

diagnostycznej stężenia białka całkowitego, albumin, białek specyficznych – 

immunoglobulin (A, G, M, E), składników dopełniacza (C3, C4), ceruloplazminy, 

transferyny, ferrytyny, inhibitorów proteaz (α2m, α1PI, ACT, AT III), β2mikroglobuliny, 

markerów nowotworowych (CEA, AFP, PSA, CA-19.9, CA-125, SCC). Interpretacja 

proteinogramów. Immunofiksacja – określenie charakteru białka monoklinalnego. 

Przydatnośc diagnostyczna markerów metabolizmu kostnego. Przydatność diagnostyczna 

oznaczania aktywności enzymów: aminotransferazy alaninowej i asparaginianowej, 

kinazy kreatynowej dehydrogenazy mleczanowej, gamma glutamylotranspeptydazy, 

amylazy, lipazy, fosfatazy alkalicznej, fosfatazy kwaśnej, cholinoesterazy. Przydatność 

diagnostyczna rozdziału oraz oznaczania aktywności izoenzymów kinazy kreatynowej 

(izoenzym sercowy MB), dehydrogenazy mleczanowej (izoenzym sercowy LDH1 i 

wątrobowy LDH5), fosfatazy alkalicznej (izoenzym kostny, wątrobowy i jelitowy), 

fosfatazy kwaśnej (izoenzym sterczowi), amylazy i lipazy trzustkowej. Przydatność 

diagnostyczna oznaczania stężenia cholesterolu całkowitego, HDL-cholesterolu, LDLcholesterolu, 

triglicerydów, lipoprotein i apoprotein. Interpretacja lipidogramów. 

Przydatność diagnostyczna oznaczania stężenia adrenaliny i noradrenaliny, kwasu 

wanilino-migdałowego, serotoniny, hormonów tarczycy (fT3, fT4), hormonów przysadki 

(TSH, FSH, LH, prolaktyna), przeciwciał przeciwjądrowych (antyTPO, antyTG) i 

hormonów płciowych (testosteron, progesteron, estradiol). Zasady prowadzenia 

diagnostyki prenatalnej. Przydatność diagnostyczna oznaczania stężenia glukozy, 

fruktozaminy i hemoglobiny glikowanej. Testy tolerancji glukozy – interpretacja. 

Przydatność diagnostyczna oznaczania stężenia azotu pozabiałkowego, amoniaku, 

mocznika, kwasu moczowego, kreatyniny, kreatyny. Wykonanie i ocena klirensu 

kreatyniny. Przydatność diagnostyczna oznaczania stężenia bilirubiny całkowitej i 

zestryfikowanej oraz porfiryn. Przydatność diagnostyczna oznaczania stężenia etanolu, 

narkotyków, barbituranów, salicylanów, benzodiazepiny, etanolu, cyklosporyny i innych 

leków (np. digoksyny), methemoglobiny, karboksyhemoglobiny i sulfhemoglobiny. 

Przedstawienie definicji stanów zagrożenia życia i procesów chorobowych prowadzących 

do ich powstania. Omówienie zaburzeń metabolicznych w poszczególnych stanach 

chorobowych jako procesów prowadzących do ich powstania Omówienie diagnostyki 

biochemicznej oraz parametrów służących do rozpoznawania i monitorowania przebiegu 

poszczególnych jednostek chorobowych. Metabolizm w stanach zagrożenia życia: ostrej 

niewydolności oddechowej, zawale serca, niestabilnej chorobie wieńcowej, zaburzeniach 

rytmu serca, obrzęku płuc, ostrej niewydolności nerek, ostrej niewydolności wątroby, 

encefalopatii wątrobowej, ostrym zapaleniu trzustki, zaburzeniach gospodarki wodnoelektrolitowej 

i kwasowo-zasadowej. Metabolizm w przebiegu chorób: serca, wątroby, 

nerek, trzustki, układu endokrynnego. 


1. A. Dembińska-Kieć, J. Naskalski. Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii 

klinicznej. VOLUMED 2002 

2. S, Angielski, Z. Jakubowski, M. Dominiczak. Biochemia kliniczna. PZWL 1996 

48

BIOLOGIA MOLEKULARNA 


Zakład Biologii Molekularnej UMB 


Prof. dr hab. Jacek Nikliński 

3. Osoba odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu : 

Dr n. biol. Oksana Kowalczuk 


Semestr - V 

Wykłady - 15 



5. Forma zaliczenia zajęć dydaktycznych : 

Sposób zaliczania poszczególnych ćwiczeń – test pisemny, sposób i forma zaliczenia 

całości zajęć dydaktycznych w danej jednostce – zaliczenie ustne 


Wyposażenie studentów w wiedzę w zakresie molekularnych aspektów cyklu 

komórkowego i apoptozy z uwzględnieniem mechanizmów transformacji nowotworowej 

komórki oraz podstawowych procesów genetycznych (replikacji DNA, ekspresji genów, 

rekombinacji genetycznej mutagenezy oraz komórkowej naprawy DNA). Ponadto, 

zapoznanie studentów z podstawowymi technikami analizy genów oraz zaprezentowanie 

praktycznych zastosowań biologii molekularnej we współczesnej diagnostyce 

laboratoryjnej, terapii genowej i technologii rekombinowanych białek. 

7. Formy nauczania : 



WYKŁADY : 

Budowa genomów komórek prokariotycznych i eukariotycznych. Molekularne podstawy 

mechanizmów genetycznych – replikacja DNA i ekspresja genów. Zmienność 

genetyczna i jej źródła. Podstawowe techniki biologii molekularnej. Technologia 

rekombinowanych białek. Diagnostyka molekularna. Inżynieria genetyczna. Znaczenie 

zmian epigenetycznych w funkcjonowaniu genomu. Farmakogenetyka. Regulacja 

ekspresji genów. Biologia molekularna w medycynie i farmacji. 

ĆWICZENIA : 

Izolacja kwasów nukleinowych z materiału biologicznego. Elektroforeza kwasów 

nukleinowych. Hybrydyzacja kwasów nukleinowych. Reakcja PCR. Projektowanie 

starterów i sond do reakcji PCR. Ocena ekspresji genów techniką PCR w czasie 

rzeczywistym. Metody przesiewowe detekcji mutacji. Sekwencjonowanie DNA. 

Technika mikromacierzy DNA. Wykrywanie patogenów w materiale biologicznym 

technikami biologii molekularnej. 


1.Krótkie wykłady z biologii molekularnej, PWN 2005 

2.Podstawy genetyki dla studentów i lekarzy. Pod red. G.Drewy i T. Ferenca. Urban & 

Partner Wrocław 2007 

3.T. Brown „Genomy” PWN 2009 

4.Biologia molekularna w medycynie. Pod red. J. Bala PWN 2006 

49

CHEMIA KLINICZNA 





3. Osoba odpowiedzialna za prowadzenie przedmiotu: 



Semestr - VI 

Wykłady - 15 




Zaliczenie 


Celem kształcenia Chemii Klinicznej jest przygotowanie fachowego pracownika 

medycyny laboratoryjnej, który wykaże się znajomością zasad prawidłowej pracy w 

laboratorium medycznym i w efekcie wyda prawidłowy wynik badania laboratoryjnego. 

Kształcenie ma umożliwić nabycie umiejętności korzystania z nowych możliwości 

analitycznych i technologicznych a także umiejętności właściwego zorganizowania i 

nadzorowania pracy w laboratorium diagnostycznym. Przygotowuje także do pracy 

naukowej. 




WYKŁADY: 

Rola i miejsce chemii klinicznej we współczesnej diagnostyce laboratoryjnej, terapii i 

profilaktyce. Metody oznaczanie elektrolitów i pierwiastków śladowych. Metody 

pomiaru osmolalności. Metody oznaczania parametrów równowagi kwasowo-zasadowej. 

Metody oznaczania stężenia aminokwasów, białka całkowitego surowicy i innych 

płynach ustrojowych. Metody rozdziału białek osocza i płynu mózgowo-rdzeniowego. 

Metody immunochemiczne badania białek specyficznych, hormonów oraz markerów 

nowotworowych. Metody oznaczania aktywności enzymów. Oznaczanie aktywności 

aminotransferazy alaninowej i asparaginianowej, kinazy kreatynowej i jej izoenzymów, 

dehydrogenazy mleczanowej, gamma glutamylotranspeptydazy, amylazy, lipazy, 

fosfatazy alkalicznej i jej izoenzymów, fosfatazy kwaśnej i jej izoenzymów, 

cholinoesterazy. Metody oznaczania cholesterolu całkowitego, cholesterolu-HDL, 

cholesterolu-LDL, triglicerydów i fosfolipidów. Metody oznaczania lipoprotein i 

apolipoprotein. surowicy. Oznaczanie produktów przemiany węglowodanowej (glukozy, 

fruktozy, kwasu mlekowego, ciał ketonowych) oraz białek glikowanych (hemoglobiny 

glikowanej, fruktozaminy). 

Oznaczanie azotu pozabiałkowego, mocznika, amoniaku, kwasu moczowego, kreatyniny, 

cystatyny C. Próby czynnościowe nerek. Metody oznaczania bilirubiny całkowitej i 

zestryfikowanej. Metody stosowane w diagnostyce toksykologicznej – oznaczanie 

salicylanów, barbituranów, benzodiazepiny, etanolu, methemoglobiny, sulfhemoglobiny, 

karboksyhemoglobiny, narkotykow. Oznaczanie leków – cyklosporyny, digoksyny, 

takrolimusa. Metody diagnostyczne oceny zaburzeń układu hormonalnego. Oznaczanie 

50

hormonów i produktów ich przemiany. Biometria. Czułość i swoistość analityczna 

metody. Kontrola jakości wyników badań w chemii klinicznej. Dokładność, precyzja. 

Błąd laboratoryjny. Ocena wiarygodności badań laboratoryjnych (czułość i swoistość 

diagnostyczna, dodatnia i ujemna wartość predykcyjna, krzywa ROC). 

ĆWICZENIA : 

Oznaczanie stężenia elektrolitów (sód, potas, wapń całkowity, wapń zjonizowany, 

chlorki, fosfor) oraz żelaza i całkowitej zdolności wiązania żelaza na analizatorach 

biochemicznych. Oznaczanie stężenia pierwiastków śladowych oraz metali ciężkich 

(miedź, cynk, selen, ołów, kadm) metodą atomowej absorbcji. Oznaczania osmolalności. 

Oznaczanie oraz obliczanie parametrów równowagi kwasowo-zasadowej, gazometrii 

krwi na analizatorach RKZ. Oznaczanie stężenia białka całkowitego, albumin, białek 

specyficznych – immunoglobulin (A, G, M, E), łańcuchów lekkich κ i λ, składników 

dopełniacza (C3, C4), ceruloplazminy, transferyny, ferrytyny, inhibitorów proteaz (α2m, 

α1PI, ACT, AT III), β2mikroglobuliny, markerów nowotworowych (CEA, AFP, PSA, 

CA-19.9, CA-125, SCC) na analizatorach immunochemicznych do oznaczania białek 

specyficznych. Wykonanie i interpretacja proteinogramów. Oznaczanie stężenia białka i 

immunoglobulin w płynie mózgowo-rdzeniowym. Immunofiksacja – określenie 

charakteru białka monoklonalnego. Oznaczanie aktywności enzymów: aminotransferazy 

alaninowej i asparaginianowej, kinazy kreatynowej dehydrogenazy mleczanowej, gamma 

glutamylotranspeptydazy, amylazy, lipazy, fosfatazy alkalicznej metodą manualną oraz 

na analizatorach biochemicznych. Oznaczania stężenia cholesterolu całkowitego, HDLcholesterolu, 

LDL-cholesterolu, triglicerydów, apolipoprotein metodą manualną oraz na 

analizatorach biochemicznych. Wykonanie i interpretacja lipidogramów. Oznaczanie 

stężenia azotu pozabiałkowego, amoniaku, mocznika, kwasu moczowego, kreatyniny 

metodą manualną oraz na analizatorach biochemicznych. Wykonanie i ocena klirensu 

kreatyniny. Oznaczanie stężenia glukozy, fruktozaminy i hemoglobiny glikowanej. Testy 

tolerancji glukozy – wykonanie i interpretacja. Oznaczanie stężenia bilirubiny całkowitej 

i zestryfikowanej na analizatorach biochemicznych. Oznaczanie stężenia hormonów 

tarczycy (TSH, fT3, fT4), przeciwciał przeciwtarczycowych (anty TPO, antyTG) i 

hormonów płciowych (LH, FSH, prolaktyny, estradiolu) na analizatorach 

immunochemicznych. Oznaczanie stężenia barbituranów, salicylanów, benzodiazepiny, 

etanolu, cyklosporyny i innych leków (np. digoksyny) oraz narkotyków na analizatorach 

immunochemicznych. Oznaczanie parametrów diagnostyki prenatalnej. Interpretacja 

wyników i ocena stopnia ryzyka wystąpienia wad genetycznych. Ocena czułości i 

swoistości diagnostycznej. Ocena kontroli precyzji (powtarzalność, odtwarzalność, 

porównywalność) i dokładności metod laboratoryjnych, ocena statystyczna wyników 

badań laboratoryjnych. 


1. A. Dembińska-Kieć, J. Naskalski/ Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii 



51

CYTOLOGIA KLINICZNA 

1. Jednostka odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu : 

Zakład Patomorfologii Ogólnej UMB 


Prof. dr hab. Andrzej Kemona 




Semestr – VI 





Zaliczenie 


Zapoznanie studentów z badaniami cytologicznymi wykorzystywanymi do diagnostyki 

wielu jednostek chorobowych 




WYKŁADY : 

Cytofizjologia – komórka. Podstawy onkopatologii. Podstawy terapii w onkologii. 

Techniki w badaniach cytologicznych. Cytodiagnostyka szyjki macicy. Cytodiagnostyka 

układu oddechowego. Cytodiagnostyka przewodu pokarmowego. Cytodiagnostyka 

płynów z jam ciała. Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa. Badanie cytologiczne moczu. 

ĆWICZENIA : 

Cykl komórkowy, różnicowanie i regulacja procesów wewnątrzkomórkowych. Podstawy 

cytofizjologii – przypomnienie. Podstawy onkopatologii. Definicje, terminologia zmian 

nowotworowych. Zmiany przednowotworowe. Kliniczne cechy nowotworu. 

Morfologiczne cechy nowotworów łagodnych i złośliwych. Mikroskopowe cytologiczne 

cechy nowotworów. Tradycyjne metody diagnostyki cytologicznej – techniki 

przygotowania i barwienia preparatów (barwienie H+E), zasady oceny mikroskopowej. 

Kryteria cytodiagnostyczne w rozpoznawaniu chorób. Barwienie Papanicolaou i System 

Bethesda. Pobieranie wymazów. Przygotowanie rozmazów i skryning. Terminologia i 

formułowanie wyników. Techniki specjalne w diagnostyce cytologicznej. Diagnostyka 

immunocytologiczną. Barwienia histochemiczne. Laserowa cytometria skaningowa. 

Cytometria przepływowa. Mikroskopia elektronowa. Metody biologii molekularnej w 

cytologii klinicznej. Hybrydyzacja in situ. PCR. Cytologia szyjki macicy cz1. Układ 

rozrodczy żeński. Anatomia, fizjologia i histologia szyjki macicy. Rak szyjki macicy, 

epidemiologia, etiopatogeneza i główne typy histologiczne. HIV a rak szyjki macicy. 

Sposoby pobierania materiału do badania cytologicznego. Cytologia rutynowa (rozmaz 

szczoteczkowy, cytologia płynowa, test Pap). Cytologia szyjki macicy cz2. System 

Bethesda. Cytopatologia zmian zapalnych szyjki macicy. Cytopatologia infekcji HIV. 

Cytopatologia łagodnych zmian rozrostowych. Cytopatologia szyjkowej neoplazji 

wewnątrzbłonkowej (CIN). Cytopatologia inwazyjnego raka płaskonabłonkowego szyjki 

macicy. Gruczolakorak szyjki macicy. Gruczolakorak trzonu macicy. Cytologia układu 

oddechowego. Cytologia plwociny. Cytologia wymazów oskrzelowych. Cytologia 

popłuczyn (BAL) z zastosowaniem technik specjalnych (immunohistochemia, 

52

cytometria). Diagnostyka aspiratów cienkoigłowych. Łagodne zmiany komórkowe. 

Infekcje układu oddechowego. Zmiany łagodne. Zmiany przedrukowe w nabłonku 

oddechowym. Rak płuca i inne nowotwory złośliwe. Cytologia głowy i szyi. Wskazania 

do cytologii głowy i szyi. Pobieranie materiału i metody jego opracowania. Zmiany 

torbielowate. Zmiany nowotworowopodobne ślinianek. Nowotwory łagodne i złośliwe 

ślinianek. Cytologia tarczycy. Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC). Ocena rozmazu. 

Guzki tarczycy. Klasyfikacja nowotworów tarczycy. Cytologia węzłów chłonnych. 

Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa. Pierwotne nowotwory węzłów chłonnych. 

Przerzutowe nowotwory węzłów chłonnych. Cytologia sutka. Biopsja aspiracyjna 

cienkoigłowa. Cytologia zmian guzowatych piersi. Cytologia płynów z jam ciała. 

Cytologia przesiękowych płynów z surowiczych jam ciała (otrzewnej, opłucnowej i 

osierdzia). Cytologia wysiękowych płynów z surowiczych jam ciała. Metody pobierania i 

przygotowywania materiału. Zmiany nie nowotworowe. Cytologia raków w płynach z 

surowiczych jam ciała. Cytologia międzybłoniaka. Cytologia chłoniaków złośliwych. 

Cytologia układu pokarmowego - zmiany zapalne układu pokarmowego, zmiany łagodne 

układu pokarmowego, nowotwory złośliwe układu pokarmowego. Cytologia trzustki i 

dróg żółciowych - zmiany zapalne trzustki, zmiany nowotworowe, cytologia dróg 

żółciowych. Cytologia układu moczowego- zbieranie materiału i metody jego 

opracowania, prawidłowy mocz, zmiany łagodne, nowotwory. Organizacja badań 

przesiewowych i współpracy z oddziałami klinicznymi. Charakterystyka metod 

stosowanych w skryningu (czułość, swoistość). Skryning raka szyjki macicy. Skryning 

raka piersi. Pracownia cytodiagnostyczna. Kompetencje osób zatrudnionych w pracowni. 

Obieg dokumentacji związanej z wykonywanymi badaniami wewnątrz pracowni i poza 

nią. 


1. J. Stachura, W. Domagała: Patologia znaczy słowo o chorobie. 

2. Robbinâ s Patologia wydanie polskie Urban & Partners 

3. J. Szymborski: Diagnostyka szyjki macicy 

4. Patologia - Crash Course Wydanie polski Urban& Partner 

5. www.eurocytology.eu 

53

DIAGNOSTYKA PARAZYTOLOGICZNA 


Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki Pediatrycznej UMB 


Prof. dr hab. n. med. Jolanta Wysocka 










końcowego (test) obejmującego wszystkie treści programu nauczania i wpisaniem oceny 

z egzaminu do indeksu. 


Nauczanie ma na celu poznania najczęstszych gatunków pasożytów bytujących wewnątrz 

różnych układów i narządów człowieka. Poznanie elementów morfologii i biologii 

różnych stadiów rozwojowych pasożytów, warunkujących ich chorobotwórczy wpływ na 

organizm człowieka. Zapoznanie się z mianownictwem chorób pasożytniczych, którego 

ujednolicenie zalecane jest przez Światową Federację Parazytologów. Opanowanie przez 

studenta zasad doboru materiału oraz metod stosowanych w diagnostyce 

parazytologicznej, a także umiejętności samodzielnego wykonywania i interpretacji 

wyników badań laboratoryjnych w tym zakresie w powiązaniu z obrazem klinicznym 

parazytoz, zarówno występujących w Polsce, jak i charakterystycznych dla krajów 

tropikalnych. 




WYKŁADY : 

Pobieranie materiału do badań parazytologicznych. Metody badania kału stosowane w 

diagnostyce parazytoz. Diagnostyka zarażeń tasiemcami. Diagnostyka zarażeń 

przywrami. Diagnostyka pełzakowic. Diagnostyka zarażeń robakami obłymi. 

Diagnostyka filarioz i inwazji wiciowców. Diagnostyka zimnicy. Badanie różnych 

materiałów w diagnostyce parazytoz. Diagnostyka toksoplazmozy. 

ĆWICZENIA: 

Zasady BHP w pracowni parazytologicznej. Badania laboratoryjne stosowane w celu 

wykrycie stadiów rozwojowych pierwotniaków i helmitów. Metody bezpośrednie 

(rozmaz w soli fizjologicznej) i pośrednie (zagęszczeniowe) badania kału w diagnostyce 

parazytoz przewodu pokarmowego. Diagnostyka tasiemców bytujących w jelicie: Taenia 

solium, Taenia saginata, Diphyllobothrium latum, Dipylidium caninum, Hymenolepis 

nana, Hymenolepis diminuta. Diagnostyka zarażenia przywrami: Fasciola hepatica, 

Fasciolopsis buski, Dicrocoelium dendriticum, Opistorchis felineus, Clonorchis sinensis, 

Heterophyes heterophyes. Badania kału w diagnostyce pełzakowic i różnicowanie 

pełzaków: Entamoeba histolytica, Entamoeba coli, Entamoeba hartmanni, Entamoeba 

polecki, Iodamoeba butchlii, Dientamoeba fragilis, Chilomastix mesnili, Endolimax 

54

nana, Balantidium coli, Endolimax nana, Enteromonas hominis. Badanie kału w 

diagnostyce zarażenia obleńcami: Ascaris lumbricoides, Enterobius vermicularis, 

Trichuris trichiura. Metody hodowlane w diagnostyce zarażenia: Ancylostoma 

duodenale, Necator americanus i Strongyloides stercoralis. Diagnostyka filarioz i 

zarażeń wiciowcami: Wuchereria bancrofti, Brugia malayi, Loa loa, Mansonella 

perstans, Mansonella ozzardi, Onchocerca volvulus, Trypanosoma gambiense, 

Trypanosoma rhodesiense. Badanie krwi w diagnostyce zarażeń Plasmodium i 

różnicowanie zarodźców zimnicy. Badanie żółci w diagnostyce zarażenia: Giardia 

intestinalis i plwociny jako materiału służącego do wykrywania Paragonimus 

westermani i Pneumocystis carini. Diagnostyka parazytoz układu moczowo-płciowego: 

Trichomonas vaginalis, Schistosoma haematobium. Materiały biopsyjne w diagnostyce 

parazytoz: Trichinella spiralis, Trypanosoma cruzi, Trypanosoma brasiliensis, 

Leishmania brasiliensis, Leishmania tropica, Echinococcus granulosus. Badanie płynu 

mózgowo-rdzeniowego w kierunku: Naegleria i Acanthamoeba. Toxoplasma gondii. 


1. Alicja Buczko.: Atlas pasożytów człowieka. Lublin 2005. 

2. Alicja Buczko.: Choroby pasożytnicze - epidemiologia, diagnostyka, objawy. Lublin 

2005. 

3. Rościsław Kadłubowski.: Zarys parazytologii lekarskiej. Warszawa. 

4. Katarzyna Niewiadomska, Teresa Pojmańska, Barbara Machnicka, Andrzej Czubaj.: 

Zarys parazytologii ogólnej. Warszawa 2001. 

55

FARMAKOLOGIA 


Samodzielna Pracownia Farmakoterapii Monitorowanej UMB 

2. Kierownik Pracowni: 

Prof. dr hab. Dariusz Pawlak 


Prof. dr hab. Dariusz Pawlak 


Semestr - V 

Wykłady - 15 



5. Forma zakończenia zajęć (forma zaliczeniowa): 

Egzamin w formie pisemnej (test wyboru oraz uzupełnień) 


Podstawowym celem nauczania farmakologii jest przyswojenie przez studentów 

informacji dotyczących losu leków w ustroju, mechanizmu ich działania, efektów 

niepożądanych, toksycznych, a także ewentualnych interakcji, które mogą pojawić się w 

trakcie politerapii. Szczególna uwaga poświęcona jest modulacji parametrów 

biochemicznych oraz hematologicznych przez określone grupy farmaceutyków. 

Omawiane są również zasady monitorowania stężenia leku w płynach ustrojowych i 

interpretacja uzyskanych wyników w odniesieniu do leków o niskim współczynniku 

terapeutycznym. 




Nauczanie przedmiotu rozpoczyna się wprowadzeniem terminologii z zakresu 

farmakologii, omówieniem postaci farmaceutycznych preparatów leczniczych, sposobów 

podawania leków, elementów farmakokinetyki. Fundamentem farmakologii jest 

zrozumienie mechanizmów działania leków, a zatem w programie nauczania szczególny 

nacisk został położony na oddziaływanie substancji leczniczej z organizmem na poziomie 

komórkowym oraz molekularnym. W dalszym etapie wyjaśniane są zasady stosowania 

leków w określonych procesach patologicznych, wskazania do ich stosowania, objawy 

niepożądane, przeciwwskazania i interakcje. Każda grupa farmaceutyków jest 

charakteryzowana pod względem przydatności w terapii określonych schorzeń, z 

krytyczną oceną ich wartości terapeutycznej. Szczególną uwagą zwraca się na 

wyjaśnienie wpływu farmakoterapii na wyniki badań laboratoryjnych. W następnej 

kolejności omawiane jest bezpieczeństwo farmakoterapii, a także wprowadzane są 

elementy toksykomanii. 

WYKŁADY: 

Podstawowe pojęcia stosowane w farmakologii, mechanizmy działania leków, elementy 

farmakokinetyki, czynniki modyfikujące działanie leków, bezpieczeństwo 

farmakoterapii. Farmakologia układu cholinergicznego i adrenergicznego. Leki 

wpływające na ośrodkowy układ nerwowy. Współczesna farmakoterapia bólu. 

Farmakologia układu krążenia. Leki krwi i układu krwiotwórczego. Farmakoterapia 

zaburzeń funkcji układu oddechowego i pokarmowego. Farmakologia układów 

56

hormonalnych. Farmakoterapia zakażeń bakteryjnych, grzybiczych, wirusowych i inwazji 

pasożytniczych. Wpływ farmakoterapii na wyniki badań laboratoryjnych. 

ĆWICZENIA : 

Elementy farmakologii ogólnej - przedmiot i zadania farmakologii, mechanizmy 

działania leków, receptory i wtórne przekaźniki, leki a kanały jonowe, przekaźnictwo 

wewnątrzkomórkowe, interakcje leków, farmakokinetyczne, farmakodynamiczne 

czynniki modulujące działanie leków, zaburzenia w zakresie wchłaniania, dystrybucji, 

biotransformacji i wydalaniu leków, podstawy chronofarmakologii, czynniki genetyczne 

(elementy farmakogenetyki i farmakogenomiki), działania niepożądane farmakoterapii. 

Farmakokinetyka- drogi podawania leków, transport i dystrybucja leku, procesy 

biotransformacji substancji leczniczych, eliminacja leków i ich metabolitów z organizmu, 

matematyczny opis procesów kinetycznych, pojęcie kompartymentu, stężenie leku jako 

wypadkowa procesów wchłaniania i eliminacji, wielokrotne podanie leku, stan 

stacjonarny stężenia leku we krwi, terapeutyczne monitorowanie leków. Farmakologia 

autonomicznego układu nerwowego - leki układu adrenergicznego, receptory 

adrenergiczne i endogenne aminy katecholowe, agoniści i antagoniści receptorów - i - 

adrenergicznych (selektywna i nieselektywna aktywność), leki modulujące aktywność 

układu adrenergicznego w sposób pośredni, leki układu cholinergicznego, mechanizmy 

receptorowe (muskarynowe, nikotynowe) i pozareceptorowe, działania leków, leki 

cholinomimetyczne i cholinolityczne. Farmakologia ośrodkowego układu nerwowegopodstawy 

neuropsychofarmakologii, narkotyczne leki przeciwbólowe, leki uspokajające i 

nasenne, premedykacja i znieczulenie ogólne, farmakologia układu pozapiramidowego, 

leki neuroleptyczne, leki anksjolityczne, leki przeciwdepresyjne, leki 

przeciwpadaczkowe, podstawy farmakoterapii chorób neurodegeneracyjnych (leki 

nootropowe i prokognitywnie). Współczesna farmakoterapia bólu-ból nonyceptywny 

(somatyczny, trzewny) oraz niereceptorowy (neuropatyczny, psychogenny), drabina 

analgetyczna w leczeniu bólu przewlekłego, niesteroidowe leki przeciwbólowe, opioidy 

w praktyce klinicznej, zwalczanie bólu przedoperacyjnego, śródoperacyjnego i 

pooperacyjnego. Leki wpływające na zakończenia czuciowe i ruchowe, środki 

znieczulające miejscowo (rodzaj znieczulenia, mechanizm działania, zastosowanie, 

działania niepożądane), farmakologia mięśni gładkich, leki spazmolityczne, leki 

porażające zakończenia ruchowe (preparaty niedepolaryzujące i depolaryzujące, złącze 

nerwowo-mięśniowe). Leki stosowane w schorzeniach układu krążenia-zasady 

farmakoterapii nadciśnienia tętniczego krwi, leki moczopędne, -adrenolityki, inhibitory 

konwertazy angiotensyny, antagoniści receptorów angiotensynowych, antagoniści 

kanałów wapniowych, leki hipotensyjne działające ośrodkowo, -adrenolityki, 

farmakologia stanów skurczowych naczyń krwionośnych (alkaloidy sporyszu, pochodne 

metyloksantyn, analogi kwasu nikotynowego), farmakoterapia chorób naczyń 

mózgowych, podstawy farmakologicznego leczenia choroby niedokrwiennej serca, leki 

przeciwmiażdżycowe, farmakoterapia niewydolności mięśnia sercowego, standardy 

postępowania w terapii zaburzeń rytmu serca, leki o działaniu inotropowym (glikozydy 

nasercowe, inhibitory fosfodiesterazy). Farmakologia krwi i układu krwiotwórczego-leki 

krwiozastępcze, środki modulujące hematopoezę, farmakoterapia chorób układu 

czerwonokrwinkowego, leki stosowane w chorobach układu biało krwinkowego, leki 

wpływające na mechanizmy krzepnięcia i hemostazy, terapia skaz krwotocznych, leki 

hamujące fibrynolizę, antykoagulanty, leki defibrylujące, preparaty hamujące czynność 

płytek krwi, leki trombolityczne i nasilające fibrynolizę. Farmakologia układu 

oddechowego-leki przeciwkaszlowe, wykrztuśne, sekretolityczne i mukolityczne, 

farmakoterapia astmy oskrzelowej i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, leki 

57

ozkurczające mięśnie gładkie oskrzeli ( -adrenomimetyki, cholinolityki, 

metyloksantyny), leki zapobiegające reakcji alergicznej i hamujące alergiczny stan 

zapalny (kromony, glikokortykosteroidy), leki przeciwhistaminowe, preparaty 

przeciwleukotrienowe. 

Leki modulujące czynność przewodu pokarmowego-farmakoterapia choroby wrzodowej 

żołądka, leki stosowane w chorobach wątroby, leki przeczyszczające i zapierające, leki 

wpływające na czynność zewnątrzwydzielniczą trzustki, leki wymiotne, 

przeciwwymiotne i pro kinetyczne. Antybiotykoterapia-flora fizjologiczna człowieka i 

konsekwencje jej eliminacji w czasie antybiotykoterapii, ogólne zasady 

antybiotykoterapii, przyczyny niepowodzeń antybiotykoterapii, toksyczność narządowa 

antybiotyków, farmakokinetyka antybiotyków, formy farmaceutyczne antybiotyków, 

terapia sekwencyjna antybiotykami, efekt poantybiotykowy, penetracja antybiotyków do 

poszczególnych kompartmentów ustrojowych, uczulenie na antybiotyki β-laktamowe, 

jako model odczynu na lek (anafilaksja, niedokrwistość hemolityczna, choroba 

posurowicza, pokrzywka), antybiotyki -laktamowe (penicyliny, cefalosporyny, 

cefamycyny, karbapenemy, monobaktamy), makrolity, linkozamidy, antybiotyki amino 

glikozydowe, tetracykliny, oksazolidynony, streptograminy, sulfonamidy. 

Farmakoterapia zakażeń grzybiczych, wirusowych i inwazji pasożytniczych,leki 

przeciwgrzybiczne, leki przeciwwirusowe, środki stosowane w zakażeniach 

pierwotniakami, farmakoterapia zakażeń płazińcami i robakami obłymi, środki 

odkażające i antyseptyczne. Farmakologia układów hormonalnych i witaminfarmakologia 

hormonów przysadki i nadnerczy, leki stosowane w chorobach gruczołu 

tarczowego (hormony tarczycy, leki przeciwtarczycowe, jod i jego związki), hormony 

płciowe, środki antykoncepcyjne, leki stosowane w zaburzeniach gospodarki 

węglowodanowej – leczenie cukrzycy, witaminy rozpuszczalne w wodzie (C,B1, B2, 

kwas pantotenowy, B6, PP, biotyna), rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K). 

Bezpieczeństwo farmakoterapii-wpływ uregulowań prawnych Unii Europejskiej na 

badania kliniczne oraz monitorowanie niepożądanych działań produktów leczniczych 

występowanie i kwalifikacja niepożądanego działania leków, źródła raportów o 

niepożądanych działaniach leków, kryteria, jakie są brane pod uwagę przy rozpatrywaniu 

związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy lekiem, a reakcją upośledzenia odporności 

organizmu jako wynik niepożądanego działania leków, polekowe odczyny alergiczne, 

kancerogeneza polekowa (metody i kryteria identyfikacji kancerogenów, ilościowe 

wyznaczniki działania kancerogennego, charakterystyka poszczególnych grup leków pod 

kątem potencjalnego działania kancerogennego). Wpływ farmakoterapii na wyniki badań 

laboratoryjnych. Leki modulujące procesy metaboliczne białek, lipidów, węglowodanów. 

Wpływ farmakoterapii na gospodarkę wodno-elektrolitową. Leki wpływające na układy 

enzymatyczne. Interpretacja wyników badań laboratoryjnych krwi i moczu u chorych 

poddanych farmakoterapii. 

Student po zakończeniu nauczania przedmiotu powinien: opanować podstawową wiedzę 

w zakresie farmakokinetyki oraz farmakodynamiki leków, dysponować wiedzą z zakresu 

możliwych do wystąpienia interakcji zachodzących zarówno pomiędzy jednocześnie 

stosowanymi preparatami farmaceutycznymi, posiadać podstawową wiedzę w zakresie 

farmakologii narządowej, nabyć umiejętność interpretacji wyników badań 

laboratoryjnych u chorych poddanych farmakoterapii, swobodnie korzystać z dostępnych 

baz danych dotyczących farmakologii (internet, czasopisma naukowe, podręczniki). 


1.Danysz A., Buczko W.: Kompendium farmakologii i farmakoterapii. Podręcznik dla 

studentów medycyny. Wydanie V, Elsevier Urban & Partner Wrocław 2008 

58

2.Mutschler E.: Farmakologia i toksykologia – podręcznik. Wydanie polskie pod 

redakcją A. Danysza, Wyd. Urban & Partner, Wrocław 2004 

3.Pharmindex 2007 

Internetowe bazy danych z zakresu farmakologii: 

- http://www.pharmacology2000.com/learning2.htm, 

- http://www.merck.com/mmpe/sec20.html 

59

IMMUNOLOGIA 


Zakład Immunologii UMB 


Prof. dr hab. Ewa Jabłońska 

3. Osoba odpowiadająca za nauczanie przedmiotu : 



Semestr - V 

Wykłady - 10 




Przedmiot kończy się sprawdzianem wiadomości w formie ustnego egzaminu końcowego 

obejmującego wszystkie treści programu nauczania i wpisaniem oceny z egzaminu do 

indeksu. 


Zapoznanie studentów z budową i funkcjonowaniem systemu immunologicznego, a także 

podstawowymi mechanizmami regulacji odpowiedzi immunologicznej. Ponadto, celem 

nauczania jest poznanie podstawowych metod stosowanych w immunodiagnostyce 

laboratoryjnej. 




WYKŁADY: 

Budowa i funkcje centralnych i obwodowych narządów układu immunologicznego. 

Rozwój systemu odpornościowego. Mechanizmy odpowiedzi nieswoistej i swoistej. 

Charakterystyka i funkcje komórek odpowiedzi nieswoistej. Układ dopełniacza, 

interferony. Charakterystyka i funkcje komórek odpowiedzi swoistej. Przeciwciała i 

reakcje antygen-przeciwciało. Główny układ zgodności tkankowej, indukcja odpowiedzi 

immunologicznej. Mechanizmy regulacji odpowiedzi immunologicznej – cytokiny, 

adhezyny. Tolerancja immunologiczna, autotolerancja. 

ĆWICZENIA: 

Rodzaje materiału biologicznego i metody jego uzyskiwania do badań 

immunologicznych. Techniki izolacji komórek do testów immunologicznych, oznaczanie 

liczby i żywotności komórek, ocena morfologiczna. Typowanie komórek systemu 

odpornościowego - zasada cytometrii przepływowej. Podstawowe testy czynnościowe 

komórek odpowiedzi nieswoistej (migracja, fagocytoza, metabolizm tlenowy) i swoistej 

(rozetki, transformacja blastyczna). Badanie układu dopełniacza – test czynnościowy. 

Reakcje antygen-przeciwciało – kompleksy immunologiczne. Metody jakościowej i 

ilościowej oceny przeciwciał – elektroforeza, dyfuzja. 


1. Gołąb J., Jakóbisiak M., Lasek W., Stokłosa T.: Immunologia. Wydawnictwo 

Naukowe PWN. Warszawa 2007. 

2. Kowalski M.: Immunologia kliniczna. Mediton, Łódź 2000. 

3. Playfair J.H.L., Chain B.M.: Immunologia w zarysie. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 


60

4.Zembala M., Górski A.: Zarys immunologii klinicznej. Wydawnictwo Lekarskie 

PZWL, Warszawa 2001. 

5.Lasek W.: Immunologia. Podstawowe zagadnienia i aktualności. Wydawnictwo 

Naukowe PWN, Warszawa 2005 

61

IMMUNOPATOLOGIA 





3. Osoba odpowiadająca za nauczanie przedmiotu : 



Semestr - VI 

Wykłady - 15 




Przedmiot kończy się egzaminem praktycznym i sprawdzianem wiadomości w formie 

ustnego egzaminu końcowego obejmującego wszystkie treści programu nauczania i 

wpisaniem oceny do indeksu. 


Zapoznanie studentów z podstawowymi typami reakcji immunologicznych i ich rolą w 

różnych stanach patologii. Omówienie zaburzeń odporności związanych z 

nadwrażliwością, autoimmunizacją i procesem nowotworowym. Poznanie niedoborów 

odporności. Wykształcenie umiejętności praktycznego doboru testów do diagnostyki 

zaburzeń systemu odpornościowego i ich właściwej interpretacji. 




WYKŁADY: 

Zapalenie. Reakcje nadwrażliwości. Choroby alergiczne i ich diagnostyka. 

Autoimmunizacja. Choroby o podłożu autoimmunologicznym narządowo-swoiste i 

narządowo-nieswoiste – diagnostyka. Podstawy immunologii transplantacyjnej – 

przeszczepy narządowe, przeszczepy komórek hematopoetycznych, dobór dawca/biorca. 

Immunologia nowotworów – antygeny związane z nowotworem, mechanizmy 

odpowiedzi przeciwnowotworowej. Pierwotne i wtórne niedobory immunologiczne. 

Hodowle tkankowe. Odporność przeciwzakaźna - immunoprofilaktyka. Współczesne 

metody immunoterapii. 

ĆWICZENIA : 

Wybór i wykonanie testów do diagnostyki zaburzeń odpowiedzi nieswoistej (testy 

chemotaksji, adhezji, fagocytozy, NBT, CH50), interpretacja wyników. Wybór i 

wykonanie testów do diagnostyki zaburzeń odpowiedzi swoistej (typowanie metodą 

cytometrii przepływowej, test transformacji blastycznej, test hamowania migracji, 

poziom przeciwciał), interpretacja wyników. Wykrywanie przeciwciał i antygenów - 

immunoelektroforeza, blotting, immunohistochemia, ich znaczenie w diagnostyce 

zaburzeń odporności. Izolacja kwasów nukleinowych z komórek systemu 

odpornościowego do technik biologii molekularnej. Ocena stężenia i składu krążących 

kompleksów immunologicznych. Metody typowania antygenów HLA w transplantologii. 

Test cytotoksyczności. Ocena apoptozy – immunofluorescencja. Techniki 

immunoenzymatyczne - wykrywanie markerów w diagnostyce, prognozowaniu i 

monitorowaniu chorób nowotworowych. 

62


1. Gołąb J., Jakóbisiak M., Lasek W., Stokłosa T.: Immunologia. Wydawnictwo 

Naukowe PWN. Warszawa 2007. 

2. Kowalski M.: Immunologia kliniczna. Mediton, Łódź 2000. 

3. Lasek W.: Immunologia. Podstawowe zagadnienia i aktualności. Wydawnictwo 

naukowe PWN, Warszawa 2005 

4. Playfair J.H.L., Chain B.M.: Immunologia w zarysie. Wydawnictwo lekarskie PZWL, 


5. Zembala M., Górski A.: Zarys immunologii klinicznej. Wydawnictwo Lekarskie 


63

MIKROBIOLOGIA 


Zakład Diagnostyki Mikrobiologicznej UMB 

2. Kierownik (p.o.): 

Prof. dr hab. Elżbieta Tryniszewska 


Prof. dr hab. Elżbieta Tryniszewska. 


Semestr - VI 

Wykłady - 30 




Zaliczenie 


Wyposażenie studenta w wiedzę z zakresu - biologii drobnoustrojów chorobotwórczych 

dla człowieka (bakterie, grzyby, wirusy, priony); stosowanych w leczeniu antybiotyków i 

chemioterapeutyków przeciwbakteryjnych, przeciwwirusowych, przeciwgrzybiczych; 

podstawowych sposobów diagnostyki i chemioterapii zakażeń; zasad dezynfekcji i 

sterylizacji oraz stosowanych metod kontroli jałowości. 




WYKŁADY : 

Budowa, fizjologia i klasyfikacja drobnoustrojów (bakterie, grzyby, wirusy, priony). 

Podstawy genetyki bakterii oraz metody genetyczne stosowane w diagnostyce 

mikrobiologicznej. Mikroflora człowieka. Charakterystyka najczęstszych patogenów 

człowieka. Dezynfekcja. Sterylizacja. Podstawy i strategia chemioterapii. Podstawy 

immunologii infekcyjnej. Mikrobiologia żywności. Mikrobiologia wody, ścieków i gleby. 

Profilaktyka zakażeń i chorób zakaźnych. 

ĆWICZENIA : 

Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy w laboratorium mikrobiologicznym. Techniki 

mikroskopowe badania drobnoustrojów i metody ich barwienia . Przegląd 

drobnoustrojów chorobotwórczych dla człowieka. Hodowla bakterii i grzybów na 

podłożach sztucznych. Zasady hodowli wirusów. Sterylizacja – metody i kontrola. 

Dezynfekcja – środki i kontrola. Badanie jałowości leków, materiałów medycznych, 

powietrza i powierzchni. Biochemiczne, serologiczne, genetyczne i biologiczne metody 

identyfikacji drobnoustrojów. Metody oznaczania wrażliwości bakterii na antybiotyki – 

standaryzacja i interpretacja badań. Biologiczne metody oznaczania poziomu 

antybiotyków i chemioterapeutyków w płynach ustrojowych. Mechanizmy oporności 

bakterii na antybiotyki, metody ich wykrywania i interpretacja wyników. 


1. A. Przondo-Mordarska. Podstawowe procedury laboratoryjne w bakteriologii 

klinicznej. 

2. M.L. Zaremba, J. Borowski. Mikrobiologia lekarska. 

3. Virella Gabriel. Mikrobiologia i choroby zakaźne. 

4. W. Hryniewicz , J. Meszaros. Antybiotyki w profilaktyce i leczeniu zakażeń. 

64

PATOFIZJOLOGIA 

1. Jednostka odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu 

Zakład Fizjologii Doświadczalnej UMB 






Semestr – V 









Celem nauczania patofizjologii jest wyjaśnienie zmian czynnościowych ustroju 

w chorobie, mechanizmów rozwoju choroby i następstw ogólnoustrojowych 

wynikających 

z choroby. 


Wykłady i seminaria 


WYKŁADY : 

Zdrowie i choroba. Homeostaza i adaptacja. Homeostaza a problem zdrowia i choroby. 

Choroba jako zaburzenie regulacji funkcji ustroju. Etiologia ogólna. Czynniki 

chorobotwórcze zewnętrzne i wewnętrzne. Nozologia ogólna. Choroba organiczna i 

choroba czynnościowa. Kryteria zjawisk chorobowych. Przebieg i zejście choroby. 

Patogeneza ogólna. Metodyka badania chorób: metody doświadczalne, kliniczne, 

epidemiologiczne. Chorobotwórcze działanie czynników środowiskowych. Wpływ 

hałasu na narząd słuchu i reakcje poza-słuchowe. Działanie ultradźwięków na organizm. 

Choroba ultradźwiękowa. Wpływ wibracji miejscowej i ogólnej na organizm. Wpływ 

porażenia prądem elektrycznym na układ krążenia, oddychania i układ nerwowy. 

Szkodliwe oddziaływanie na organizm promieniowania jonizującego i niejonizującego 

(mikrofalowego, laserowego, podczerwonego i nadfioletowego). Starzenie się organizmu. 

Teorie starzenia się organizmu: teoria katastrofy błędów, wolnorodnikowa teoria 

starzenia, mitochondrialna teoria starzenia, teoria skracania telomerów, teoria Cultera. 

Geny starości. Zmiany występujące w procesie starzenia się organizmu w wybranych 

układach: nerwowym, krwiotwórczym, odpornościowym, wydalniczym. Osteoporoza 

pomenopauzalna i starcza. Patogeneza zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej i 

wodno-elektrolitowej. Charakterystyka zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej. 

Zaburzenia przemiany wodno-elektrolitowej. Choroby związane z żywieniem. 

Zaburzenia procesów przemiany materii w chorobach uwarunkowanych genetycznie 

(pentozuria, fruktozuria, galaktozuria, zaburzenia spichrzania glikogenu, zaburzenia 

metabolizmu fenyloalaniany, leucyny, izoleucyny, tryptofanu oraz puryn i pirymidyn). 

Zaburzenia termoregulacji: hipertermia, gorączka, hipotermia. Etiopatogeneza 

nowotworów. Charakterystyka transformacji nowotworowej. Podstawowe zaburzenia 

65

struktury i funkcji komórki nowotworowej. Genetyczne podstawy zaburzeń kontroli 

wzrostu w nowotworach. Kinetyka proliferacji komórek nowotworowych. 

Patomechanizm rozwoju nowotworów człowieka: karcynogeneza chemiczna, znaczenie 

promieniowania jonizującego i świetlnego, rola wirusów onkogennych w 

karcynogenezie. Markery nowotworowe. Molekularne podstawy odczynu zapalnego. 

Znaczenie elementów morfotycznych krwi, komórek tkanki łącznej i śródbłonka naczyń 

w procesie zapalnym. Rola białek adhezyjnych w promowaniu procesu zapalnego. 

Pochodne kwasu arachidonowego w rozwoju procesu zapalnego. Znaczenie kinin, 

cytokin, i układu dopełniacza w procesie zapalnym. Patomechanizm reakcji bólowej. 

Drogi przewodzenia odczuć bólowych i objawy ich uszkodzenia na różnych poziomach. 

Mechanizmy biorące udział w powstawaniu odczuć bólowych: sensytyzacja obwodowa, 

sensytyzacja ośrodkowa. Podstawowa wrażliwość na ból. Patomechanizm 

nadwrażliwości bólowej. Teoria bramkowania sygnałów bólowych. Pojęcie macierzy 

neuronalnej i “neuro-podpisu”. Znaczenie stresu w reakcjach bólowych. Jakościowa 

ocena wrażliwości bólowej. Zaburzenia najważniejszych funkcji układu nerwowego. 

Patomechanizm zaburzeń układu ruchu. Przyczyny i objawy uszkodzenia obwodowego 

neuronu ruchowego. Patomechanizm uszkodzenia układu piramidowego oraz 

podstawowe objawy uszkodzenia dróg piramidowych na różnych poziomach. 

Patomechanizm i objawy zaburzeń wyższych czynności korowych. Charakterystyka 

najważniejszych stanów patologicznych ośrodkowego układu nerwowego: choroby 

Alzheimera, padaczki, choroby Parkinsona, depresji, schizofrenii. 

ĆWICZENIA : 

Zaburzenia regulacji hormonalnej. Zaburzenia czynnościowe gruczołów wewnętrznego 

wydzielania (nadmierna synteza lub niedobór hormonów, zmiany struktury molekularnej 

hormonów; zaburzenia: magazynowania, uwalniania, transportu i działania hormonów). 

Nadczynność i niedoczynność tarczycy. Patogeneza następstw ogólnoustrojowych 

nadczynności i niedoczynności przytarczyc. Patogeneza, następstwa ogólnoustrojowe 

nadmiaru i niedoboru hormonów nadnerczy. Regulacja endokrynna przemiany 

węglowodanowej. Zaburzenia czynności wewnątrzwydzielniczej trzustki (cukrzyca: 

zaburzenia metaboliczne w cukrzycy; hipoglikemia). Patofizjologia układu 

oddechowego. Przyczyny, rodzaje, objawy niewydolności oddechowej. 

Drogi oddechowe: mechanizmy obronne i ochronne. Zaburzenia funkcji nabłonka dróg 

oddechowych. Przyczyny i następstwa zaburzeń wzorca oddechowego: oddychanie typu 

Cheyne‟a – Stokesa, oddychanie typu Biota, oddech typu Kussmaula, klątwa Ondyny, 

zespoły snu z bezdechami. Patofizjologia układu wydalniczego. Patomechanizm 

następstw zaburzonej czynności nerek: zmian diurezy, białkomoczu, nadciśnienia 

tętniczego krwi, obrzęków, niedokrwistości. Patofizjologia układu pokarmowego. 

Patomechanizm zaburzonej czynności motorycznej, wydzielniczej i resorpcyjnej 

przewodu pokarmowego. Patomechanizm choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. 

Konsekwencje ogólnoustrojowe zaburzonej czynności wątroby. Następstwa zaburzonej 

czynności zewnątrzwydzielniczej trzustki. Czynniki genetyczne w etiopatogenezie 

chorób. Patogeneza chorób genetycznych – możliwości diagnostyczne. Patofizjologia 

hemostazy. Zburzenia hemostazy naczyniowej (skazy naczyniowe). Zaburzenia 

hemostazy płytkowej; przyczyny skazy krwotocznej pochodzenia płytkowego. 

Zaburzenia osoczowych czynników krzepnięcia (zaburzenia układu krzepnięcia, 

fibrynolizy, kininogenezy). Osoczowe skazy krwotoczne i trombofilie. Patofizjologia 

układu krążenia. Zaburzenia wytwarzania i przewodzenia bodźców. Patomechanizm 

zaburzeń rytmu serca: zaburzenia czynności węzła zatokowego, pobudzenia 

pozazatokowe, czynne rytmy pozazatokowe, zaburzenia przewodzenia przedsionkowokomorowego 

i śródkomorowego. Patogeneza choroby niedokrwiennej serca; zawał serca. 

66

Patogeneza ostrych i przewlekłych niewydolności krążenia: podział niewydolności serca, 

przyczyny niewydolności krążenia, patomechanizm objawów niewydolności serca, 

niewydolność krążenia pochodzenia obwodowego. Zaburzenia regulacji ciśnienia 

tętniczego krwi: patogeneza choroby nadciśnieniowej, podział nadciśnienia tętniczego, 

powikłania narządowe w chorobie nadciśnieniowej. Patofizjologia krwi i układu 

krwiotwórczego. Niedokrwistości – podział, patomechanizm: pokrwotoczne, aplastyczne, 

dyserytropoetyczne, niedoborowe, zespoły wieloniedoborowe, hemolityczne, wtórne. 

Nadkrwistość – patogeneza, konsekwencje ogólnoustrojowe. Patofizjologia układu 

białokrwinkowego: etiopatogeneza leukocytozy, leukopenii, agranulocytozy, eozynofilii, 

eozynopenii, limfocytopenia, etiopatogeneza i podział białaczek. Zespoły 

mielodysplastyczne. Patogeneza chłoniaków. Zaburzenia syntezy immunoglobulin 

(szpiczak mnogi, makroglobulinemia). Patofizjologia tkanki łącznej. Podstawowe 

wiadomości z fizjologii tkanki łącznej. Zaburzenia w rozwoju i odkładaniu elementów 

tkanki łącznej: gojenie się ran, zespół Marfana, procesy zwłóknienia płuc, marskość 

wątroby, sklerodermia, reumatoidalne zapalenie stawów. Tkanka łączna w miażdżycy. 

Tkanka łączna w sercu. Rola tkanki łącznej w kościach i chrząstce. 


1.Thor P.: Podstawy patofizjologii człowieka. Wydawnictwo UJ. – wydanie najnowsze 

2.Maśliński S., Ryżewski J. : Patofizjologia dla studentów medycyny. PZWL – wydanie 

najnowsze. 

3.Cotran R.S, Robbins. S.L,: Patologia Robbinsa - wyd. Urban & Partner - 2005 

67

PATOMORFOLOGIA 


Zakład Patomorfologii Ogólnej UMB 






Semestr - V 

Wykłady - 15 





Egzamin 


Celem jest rozumienie związku między nieprawidłowościami morfologicznymi a funkcją 

zmienionych narządów i układów oraz objawami klinicznymi; posługiwania się 

podstawowymi technikami laboratoryjnymi stosowanymi w diagnostyce patomorfologicznej; 

mikroskopowej oceny wykładników morfologicznych wybranych zjawisk chorobowych w 

preparatach komórek i tkanek pobranych za życia pacjenta lub pośmiertnie. 


Wykłady, seminaria i ćwiczenia 


WYKŁADY: 

Zmiany wsteczne. Zaburzenia w krążeniu. Patomorfologia ogólna zapaleń (zapalenia 

nieswoiste). Zapalenia swoiste. Nieprawidłowości w różnicowaniu i dojrzewaniu tkanek. 

Patomorfologia ogólna nowotworów. Nowotwory nabłonkowe. Nowotwory 

nienabłonkowe. 

SEMINARIA : 

Patomorfologia układu oddechowego i układu krążenia. Patomorfologia układu 

pokarmowego. Patomorfologia układu moczowego i gruczołu krokowego. 

Patomorfologia kobiecego narządu rodnego i gruczołu piersiowego. Patomorfologia 

układu krwiotwórczego i chłonnego. Patomorfologia gruczołów dokrewnych. 

Patomorfologia tkanek miękkich i skóry. 

ĆWICZENIA : 

Wybrane barwienia różnicujące w diagnostyce histopatologicznej - sposoby 

zabezpieczania materiału do badań specjalnych. Rodzaje barwień. Podział barwników. 

Podział barwień i ich zastosowanie (barwienia na polisacharydy, lipidy, kwasy 

nukleinowe, białka, aminokwasy, enzymy, żelazo, wapń). Ćwiczenie praktyczne: 

Wykonywanie barwienia preparatów metodą Azan, Masona-Goldnera, Gomoriego i ich 

ocena mikroskopowa. Wybrane barwienia w diagnostyce cytologicznej. Pobieranie i 

utrwalanie materiału do badania cytologicznego. Wykonanie rozmazów stosowanych w 

cytodiagnostyce. Cytodiagnostyka szyjki macicy. Cytodiagnostyka układu oddechowego. 

Cytodiagnostyka układu pokarmowego. Cytodiagnostyka płynów z jam ciała. Biopsja 

aspiracyjna cienkoigłowa. Ćwiczenie praktyczne: Prezentacja wykonania i analizy 

mikroskopowej rozmazów komórkowych pochodzących z biopsji aspiracyjnej 

cienkoigłowej. Demonstracja mikroskopowa wybranych preparatów cytologicznych. 

Mikroskopia elektronowa - metody pobierania i zabezpieczania materiału tkankowego do 

68

adań. Zastosowanie mikroskopii elektronowej. Ćwiczenie praktyczne: Demonstracja 

etapów przeprowadzania materiału tkankowego do badań w mikroskopii elektronowej. 

Demonstracja obrazów ultrastrukturalnych w mikroskopie elektronowym. Technika 

pobierania materiału i sporządzanie preparatów histopatologicznych. Barwienie rutynowe 

HE. Sposoby pobierania materiału do badań histopatologicznych. Metody utrwalania 

tkanek. Analiza poszczególnych etapów sporządzania preparatów histologicznych. 

Barwienie rutynowe hematoksylina-eozyna (HE). Przechowywanie materiału 

histopatologicznego. Zasady opisu materiału i wypełniania załączników do badań 

patomorfologicznych. Ćwiczenie praktyczne: Prezentacja wykrawania utrwalonego 

materiału biopsyjnego i sekcyjnego. Zapoznanie praktyczne z etapami sporządzania 

preparatów histologicznych (utrwalanie materiału, płukanie, odwadnianie, zatapianie w 

parafinie, krojenie na mikrotomie, barwienie rutynowe HE). Demonstracja 

mikroskopowa preparatów barwionych metodą HE. Immunohistochemia - przygotowanie 

materiału do badania immunohistochemicznego, etapy barwienia 

immunohistochemicznego, typy barwień immunohistochemicznych. Najczęściej 

stosowane przeciwciała w badaniu immunohistochemicznym. Zastosowanie barwień 

immunohistochemicznych. Ćwiczenie praktyczne: Pokaz poszczególnych etapów 

barwienia immunohistochemicznego. Prezentacja i omówienie preparatów barwionych 

metodą immunohistochemiczną. Badanie autopsyjne (sekcja anatomopatologiczna). 

Zasady formułowania protokołu badania sekcyjnego. Zagadnienia prawne dotyczące 

sekcji zwłok (rodzaje sekcji zwłok). Cele sekcji zwłok. Technika sekcji zwłok. Ćwiczenie 

praktyczne: Demonstracja badania autopsyjnego anatomopatologicznego (sekcja zwłok) 

i/lub wykorzystanie prezentacji multimedialnej. 

ĆWICZENIA MIKROSKOPOWE : 

Patomorfologia układu oddechowego i układu krążenia. Patomorfologia układu 

pokarmowego. Patomorfologia układu moczowego i gruczołu krokowego. 

Patomorfologia kobiecego narządu rodnego i gruczołu piersiowego. Patomorfologia 

układu krwiotwórczego i chłonnego. Patomorfologia gruczołów dokrewnych. 

Patomorfologia tkanek miękkich i skóry. 


1.Kruś S., Groniowski J.: Podstawy Patomorfologii. 

2.Kruś S.: Patomorfologia Kliniczna. 

3.Stevens A., Lowe J.: Patologia. 

69

PRAKTYCZNA NAUKA ZAWODU - ANALITYKA OGÓLNA 



2. Kierownik Zakładu 









Zaliczenie 


Zapoznanie się z codzienną pracą laboratorium, nie tylko z wykonywaniem badań 

laboratoryjnych, ale również z czynnościami pomocniczymi, które są niezbędne do 

uzyskania efektu końcowego jakim jest wynik badania laboratoryjnego. 


Ćwiczenia 


ĆWICZENIA: 

Zapoznanie się z dokumentacją w Punkcie pobierania materiału do badań (zlecenia, 

wyniki). Pobieranie krwi żylnej i włośniczkowej z zachowaniem przyjętych procedur. 

Zasady przyjmowania materiału do badań (skierowania, sprawdzanie jakości materiału). 

Poznanie zasad dystrybucji do badań (wirowanie krwi i odciąganie surowicy/osocze). 

Postępowanie z materiałem na badania „cito”. Wydawanie wyników. Praktyczne 

przygotowanie i odczytanie OB. Zapoznanie się z obsługą sprzętu laboratoryjnego i 

analizatorów. Zapoznanie się z zasadami postępowania w przypadku awarii na 

stanowiskach pracy. Standaryzacja badania ogólnego moczu. Przygotowywanie 

zamówień na sprzęt i odczynniki do laboratorium. 


1. Althof S., Kindler J.: Atlas osadu moczu. Techniki badawcze i interpretacja wyników. 

Wyd. I polskie pod red. M. Mantur. Wyd. Sapota 2005 



70

PRAKTYCZNA NAUKA ZAWODU - CHEMIA KLINICZNA 








Semestr - VI 




Sprawdzian praktycznej umiejętności obsługi aparatury diagnostycznej i wpis zaliczenia 

do indeksu 


Podstawowa obsługa biochemicznej aparatury diagnostycznej. 


Ćwiczenia 


ĆWICZENIA: 

Zapoznanie się z procedurami pobierania i transportu materiału do badań. Zapoznanie się 

z zasadami przyjmowania i rejestracji zleceń oraz prowadzeniem dokumentacji. 

Dystrybucja materiału na poszczególne pracownie w zależności od zleconych badań. 

Wirowanie materiału do badań. Przygotowanie odczynników i materiałów kontrolnych. 

Poznanie systemów informatycznych obsługujących poszczególne analizatory i całość 

laboratorium. Obsługa nowoczesnej aparatury wykorzystywanej w chemii klinicznej do 

oznaczeń parametrów służących do diagnostyki procesów chorobowych: analizatory 

biochemiczne, analizatory immunochemiczne, analizatory RKZ, automatyczny analizator 

ELISA, system ELISA z możliwością odczytu chemiluminescencyjnego i 

fluoroscencyjnego, zestawy do elektroforezy, osmometr, spektrofotometr Atomowej 

Absorbcji, spektrofluorymetr. Zapoznanie się z zasadami postępowania w przypadku 

awarii analizatora. Zapoznanie się z zasadami prowadzenia kontroli jakości wewnątrz i 

zewnątrzlaboratoryjnej (wojewódzkiej, ogólnopolskiej i międzynarodowej). Zapoznanie 

się z zasadami postępowania w przypadku niezadowalających wyników kontroli. 

Zapoznanie się z zasadami współpracy laboratorium – oddziały szpitalne. 




71

PRAKTYCZNA NAUKA ZAWODU - IMMUNOPATOLOGIA 





3. Osoba odpowiadająca za nauczanie przedmiotu: 



Semestr - VI 




Przedmiot kończy się zaliczeniem i wpisaniem do indeksu. 


Zapoznanie studentów z podstawowymi typami reakcji immunologicznych i ich rolą w 

różnych stanach patologii. Omówienie zaburzeń odporności związanych z 

nadwrażliwością, autoimmunizacją i procesem nowotworowym. Poznanie niedoborów 

odporności. Wykształcenie umiejętności praktycznego doboru testów do diagnostyki 

zaburzeń systemu odpornościowego i ich właściwej interpretacji. 


Ćwiczenia 


ĆWICZENIA : 

Podstawowe grupy testów immunodiagnostycznych stosowane w praktyce klinicznej . 

Zasady doboru testów immunodiagnostycznych. Zasady zlecania testów 

immunodiagnostycznych – rejestracja zleceń, dokumentacja. Zasady pobierania i 

dystrybucji materiału do badań immunodiagnostycznych w zakresie odpowiedzi 

komórkowej i humoralnej. Podstawowe zasady pracy laboratorium immunologicznego – 

zgodne z Dobrą Praktyką Laboratoryjną. Zasady posługiwania się aparaturą stosowaną w 

immunodiagnostyce, postępowanie w przypadku awarii. Obsługa systemów 

informatycznych działających w laboratorium immunologicznym. Przygotowanie próbki 

do badań immunodiagnostycznych, sporządzanie odczynników, zamówień. 


1.Gołąb J., Jakóbisiak M., Lasek W., Stokłosa T.: Immunologia. Wydawnictwo Naukowe 

PWN. Warszawa 2007. 

2.Lasek W.: Immunologia. Podstawowe zagadnienia i aktualności. Wydawnictwo 

naukowe PWN, Warszawa 2005 

3.Playfair J.H.L., Chain B.M.: Immunologia w zarysie. Wydawnictwo lekarskie PZWL, 


4.Zembala M., Górski A.: Zarys immunologii klinicznej. Wydawnictwo Lekarskie 


72








Semestr - VII, VIII 

Wykłady - 15 




Sprawdzian wiadomości w formie egzaminu praktycznego i teoretycznego pisemnego 

egzaminu końcowego obejmującego wszystkie treści programu nauczania i wpisaniem 

oceny z egzaminu do indeksu 










WYKŁADY : 


























73





ĆWICZENIA : 







































encefalopatii wątrobowej, ostrym zapaleniu trzustki, zaburzeniach gospodarki wodnoelektrolitowej 

i kwasowo-zasadowej. Metabolizm w przebiegu chorób: serca, wątroby, 



74




75

ROK IV 

BIOCHEMIA KLINICZNA 









Wykłady - 15 
















WYKŁADY : 





















76










ĆWICZENIA : 







































encefalopatii wątrobowej, ostrym zapaleniu trzustki, zaburzeniach gospodarki wodno- 

77

elektrolitowej i kwasowo-zasadowej. Metabolizm w przebiegu chorób: serca, wątroby, 






78

CHEMIA KLINICZNA 








Semestr - VI, VIII 

Wykłady - 15, 15 


Seminaria - 9, 9 







Przygotowanie fachowego pracownika medycyny laboratoryjnej, który wykaże się 

znajomością zasad prawidłowej pracy w laboratorium medycznym i w efekcie wyda 

prawidłowy wynik badania laboratoryjnego; kształcenie umiejętności korzystania z 

aktualnych oraz nowych możliwości analitycznych i technologicznych, a także 

umiejętności właściwego zorganizowania i nadzorowania pracy w laboratorium 

diagnostycznym; przygotowanie do pracy naukowej. 


Wykłady, ćwiczenia, seminaria. 


WYKŁADY : 

Rola i miejsce chemii klinicznej we współczesnej diagnostyce laboratoryjnej, terapii i 

profilaktyce. Metody oznaczanie elektrolitów i pierwiastków śladowych. Metody 

pomiaru osmolalności. Metody oznaczania parametrów równowagi kwasowo-zasadowej. 

Metody oznaczania stężenia aminokwasów, białka całkowitego surowicy i innych 

płynach ustrojowych. Metody rozdziału białek osocza i płynu mózgowo-rdzeniowego. 

Metody immunochemiczne badania białek specyficznych, hormonów oraz markerów 

nowotworowych. Metody oznaczania aktywności enzymów. Oznaczanie aktywności 

aminotransferazy alaninowej i asparaginianowej, kinazy kreatynowej i jej izoenzymów, 

dehydrogenazy mleczanowej, gamma glutamylotranspeptydazy, amylazy, lipazy, 

fosfatazy alkalicznej i jej izoenzymów, fosfatazy kwaśnej i jej izoenzymów, 

cholinoesterazy. Metody oznaczania cholesterolu całkowitego, cholesterolu-HDL, 

cholesterolu-LDL, triglicerydów i fosfolipidów. Metody oznaczania lipoprotein i 

apolipoprotein. surowicy. Oznaczanie produktów przemiany węglowodanowej (glukozy, 

fruktozy, kwasu mlekowego, ciał ketonowych) oraz białek glikowanych (hemoglobiny 

glikowanej, fruktozaminy). Oznaczanie azotu pozabiałkowego, mocznika, amoniaku, 

kwasu moczowego, kreatyniny, cystatyny C. Próby czynnościowe nerek. Metody 

oznaczania bilirubiny całkowitej i zestryfikowanej. Metody stosowane w diagnostyce 

toksykologicznej – oznaczanie salicylanów, barbituranów, benzodiazepiny, etanolu, 

methemoglobiny, sulfhemoglobiny, karboksyhemoglobiny, narkotykow. Oznaczanie 

leków – cyklosporyny, digoksyny, takrolimusa. Metody diagnostyczne oceny zaburzeń 

79

układu hormonalnego. Oznaczanie hormonów i produktów ich przemiany. Biometria. 

Czułość i swoistość analityczna metody. Kontrola jakości wyników badań w chemii 

klinicznej. Dokładność, precyzja. Błąd laboratoryjny. Ocena wiarygodności badań 

laboratoryjnych (czułość i swoistość diagnostyczna, dodatnia i ujemna wartość 

predykcyjna, krzywa ROC). 

ĆWICZENIA : 

Oznaczanie stężenia elektrolitów (sód, potas, wapń całkowity, wapń zjonizowany, 

chlorki, fosfor) oraz żelaza i całkowitej zdolności wiązania żelaza na analizatorach 

biochemicznych. Oznaczanie stężenia pierwiastków śladowych oraz metali ciężkich 

(miedź, cynk, selen, ołów, kadm) metodą atomowej absorbcji. Oznaczania osmolalności. 

Oznaczanie oraz obliczanie parametrów równowagi kwasowo-zasadowej, gazometrii 

krwi na analizatorach RKZ. Oznaczanie stężenia białka całkowitego, albumin, białek 

specyficznych – immunoglobulin (A, G, M, E), łańcuchów lekkich κ i λ, składników 

dopełniacza (C3, C4), ceruloplazminy, transferyny, ferrytyny, inhibitorów proteaz (α2m, 

α1PI, ACT, AT III), β2mikroglobuliny, markerów nowotworowych (CEA, AFP, PSA, 

CA-19.9, CA-125, SCC) na analizatorach immunochemicznych do oznaczania białek 

specyficznych. Wykonanie i interpretacja proteinogramów. Oznaczanie stężenia białka i 

immunoglobulin w płynie mózgowo-rdzeniowym. Immunofiksacja – określenie 

charakteru białka monoklonalnego. Oznaczanie aktywności enzymów: aminotransferazy 

alaninowej i asparaginianowej, kinazy kreatynowej dehydrogenazy mleczanowej, gamma 

glutamylotranspeptydazy, amylazy, lipazy, fosfatazy alkalicznej metodą manualną oraz 

na analizatorach biochemicznych. Oznaczania stężenia cholesterolu całkowitego, HDLcholesterolu, 

LDL-cholesterolu, triglicerydów, apolipoprotein metodą manualną oraz na 

analizatorach biochemicznych. Wykonanie i interpretacja lipidogramów. Oznaczanie 

stężenia azotu pozabiałkowego, amoniaku, mocznika, kwasu moczowego, kreatyniny 

metodą manualną oraz na analizatorach biochemicznych. Wykonanie i ocena klirensu 

kreatyniny. Oznaczanie stężenia glukozy, fruktozaminy i hemoglobiny glikowanej. Testy 

tolerancji glukozy – wykonanie i interpretacja. Oznaczanie stężenia bilirubiny całkowitej 

i zestryfikowanej na analizatorach biochemicznych. Oznaczanie stężenia hormonów 

tarczycy (TSH, fT3, fT4), przeciwciał przeciwtarczycowych (anty TPO, antyTG) i 

hormonów płciowych (LH, FSH, prolaktyny, estradiolu) na analizatorach 

immunochemicznych. Oznaczanie stężenia barbituranów, salicylanów, benzodiazepiny, 

etanolu, cyklosporyny i innych leków (np. digoksyny) oraz narkotyków na analizatorach 

immunochemicznych. Oznaczanie parametrów diagnostyki prenatalnej. Interpretacja 

wyników i ocena stopnia ryzyka wystąpienia wad genetycznych. Ocena czułości i 

swoistości diagnostycznej. Ocena kontroli precyzji (powtarzalność, odtwarzalność, 

porównywalność) i dokładności metod laboratoryjnych, ocena statystyczna wyników 

badań laboratoryjnych. 

SEMINARIA : 

Zasady przygotowania i wdrażania nowych metod laboratoryjnych. Poznanie 

nowoczesnych metod oznaczania parametrów biochemicznej diagnostyki narządowej. 


1. A. Dembińska-Kieć, J. Naskalski/ Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii 



80

GENETYKA KLINICZNA 


Zakład Genetyki Klinicznej UMB 


Prof. dr hab. Alina T. Midro 


Dr n med. Barbara Panasiuk 


Semestr - VII 

Wykłady - 10 




Przedmiot zalicza się na podstawie pisemnego, końcowego zaliczenia i wpisu „zaliczono” 

do indeksu. 


Celem nauczania genetyki klinicznej studentów Oddziału Analityki Medycznej jest: 

przekazanie wiedzy w zakresie podstaw genetyki klinicznej i elementów poradnictwa 

genetycznego, opanowanie przez studenta umiejętności wykonania podstawowych testów 

genetycznych, umiejętność interpretacji podstawowych wyników testów genetycznych 

i ich wykorzystanie w praktyce klinicznej. 




WYKŁADY : 

Genetyczne podłoże schorzeń człowieka. Elementy porady genetycznej. Diagnoza 

fenotypowa (morfologiczna i behawioralna). Analiza rodowodowa. Prognoza genetyczna. 

Określenie podstawowych grup chorych i rodzin wysokiego ryzyka wymagających 

rutynowej diagnostyki genetycznej. Noworodek z patologią chromosomową. 

Diagnostyka kliniczna, cytogenetyczna, poradnictwo genetyczne. Omówienie cech 

klinicznych, niektórych zespołów uwarunkowanych genetycznie i ich diagnostyki (z. 

Downa, z. Retta, z. Wolfa-Hirschhorna, z. Krzyku kociego, z. Kruchego chromosomu X, 

z. Turnera). Znaczenie modyfikacji chromatyny w ujawnieniu się schorzeń genetycznych. 

Translokacje chromosomowe jako czynnik ryzyka bezdzietności. Znaczenie kliniczne i 

prognostyczne nosicielstwa translokacji chromosomowych wzajemnych. Mejoza, 

przeżywalność in utero, ryzyko empiryczne nosicieli indywidualnych translokacji. 

Zaburzenia różnicowania i determinacji płci. Możliwość wspierania rozwoju dzieci z 

zespołami genetycznymi. 

ĆWICZENIA : 

Podział schorzeń uwarunkowanych genetycznie. Analiza rodowodu do celów 

poradnictwa genetycznego. Ocena ryzyka genetycznego. Wstęp do cytogenetyki 

klinicznej człowieka: cykl komórkowy, budowa chromosomu w stadium metafazy, 

prawidłowy kariotyp człowieka. Badanie cytogenetyczne: etapy badania 

cytogenetycznego. Zasady prowadzenia hodowli komórkowych z różnych tkanek. 

Wskazania do badania kariotypu. Ocena chromatyny płciowej. Aberracje chromosomowe 

autosomów i chromosomów płci: mechanizmy powstawania, zapisy, skutki kliniczne. 

Zasady zapisu kariotypu i interpretacja wyników badań cytogenetycznych. Klasyczne 

81

techniki barwienia chromosomów i ich zastosowanie w praktyce klinicznej. Metody 

cytogenetyki molekularnej: technika fluorescencyjnej hybrydyzacji in situ (FISH), 

technika porównawczej hybrydyzacji genomowej (CGH), technika porównawczej 

hybrydyzacji genomowej do mikromacierzy (array CGH), czułość i rozdzielczość metod 

cytogenetyki molekularnej. Zastosowanie metod cytogenetyki molekularnej w praktyce 

klinicznej. Diagnostyka cytogenetyczna zespołów chromosomowych na przykładzie z 

Downa i z. Wolfa-Hirschhorna. Diagnostyka cytogenetyczna zespołów niestabilności 

chromosomowej. Testy cytogenetyczne oceny mutagennego wpływu genotoksyn na 

człowieka. 


1. J. Bal: Biologia molekularna w medycynie, elementy genetyki klinicznej PWN 2006 

2. M. I. Srebrniak, A. Tomaszewska. Badania cytogenetyczne w praktyce klinicznej 

Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2008 

3. L. B. Jorde, J.C. Carey, M. J. Bamshad, R.L. White. Genetyka medyczna. 

Wydawnictwo Czelej 2000 

4. Connor M. A. Ferguson-Smith. Podstawy genetyki klinicznej PZWL 1998 

82

HEMATOLOGIA LABORATORYJNA 


Zakład Diagnostyki Hematologicznej UMB 


Prof. dr hab. Milena Dąbrowska 

3. Osoba odpowiedzialna za przeprowadzenie przedmiotu: 




Wykłady - 40 

Seminaria - 16, 17 




Egzamin praktyczny i testowy. Warunki zaliczenia przedmiotu : zaliczenie ćwiczeń, 

seminariów i kolokwiów. Zaliczenie egzaminu praktycznego, polegającego na: 

samodzielnej ocenie preparatu mikroskopowego, wylosowanego z puli preparatów, 

przedstawiających obraz krwi obwodowej w różnych patologiach układu 

krwiotwórczego, lub interpretacji wyników badań hematologicznych w różnych stanach 

klinicznych, związanych z zaburzeniami układu czerwonokrwinkowego, 

białokrwinkowego, płytkotwórczego i w zaburzeniach hemostazy. Zaliczenie egzaminu 

praktycznego jest warunkiem przystąpienia do egzaminu teoretycznego.Zaliczenie 

egzaminu testowego. 


Zapoznanie studentów z aktualnym stanem wiedzy w poszczególnych działach 

hematologii. Opanowanie wiedzy dotyczącej mechanizmów fizjologii i patologii 

krwiotworzenia w kontekście znaczenia badań hematologicznych, cytologicznych i 

koagulologicznych. Opanowanie zasad pobierania i przygotowania materiału do badań 

diagnostycznych, stosowanych we współczesnej hematologii laboratoryjnej. Opanowanie 

umiejętności samodzielnego wykonania badań, interpretacji uzyskanych wyników oraz 

oceny wiarygodności badań hematologicznych. Zapoznanie studentów z metodami 

specjalistycznymi stosowanymi w diagnostyce i monitorowaniu leczenia chorób krwi. 

Kształcenie umiejętności określania celu i doboru właściwych badań laboratoryjnych. 


Wykłady, seminaria, ćwiczenia 


WYKŁADY : 

Regulacja erytropoezy, szereg rozwojowy erytrocytów. Badania ogólne krwi. Morfologia 

erytrocytów normoblastycznych. Zaburzenia w obrębie morfologii erytrocytów - stany 

towarzyszące. Przyczyny i laboratoryjna diagnostyka niedokrwistości pokrwotocznej 

ostrej, aplastycznej, niedokrwistości niedoborowych (syderopenicznych, 

megaloblastycznych) i hemolitycznych. Monitorowanie leczenia substytucyjnego. 

Automatyzacja badań hematologicznych. Rodzaje analizatorów, metody pomiarowe, 

zalety i wady automatyzacji badań hematologicznych. Laboratoryjna diagnostyka 

niedokrwistości-algorytm postępowania. 

Granulopoeza i diagnostyka laboratoryjna układu białokrwinkowego w stanie zdrowia. 

Diagnostyka wrodzonych i nabytych zaburzeń układu granulocytarnego. Agranulocytoza 

i pancytopenia, znaczenia kliniczne i diagnostyka. Diagnostyka i różnicowanie zespołów 

83

mielodysplastycznych. Zespoły mieloproliferacyjne - problemy diagnostyczne. 

Hematologiczna diagnostyka chorób rozrostowych z układu chłonnego. Morfologiczna i 

cytochemiczna klasyfikacja białaczek ostrych. Schemat postępowania diagnostycznego w 

białaczkach ostrych w odniesieniu do postępów w terapii chorób rozrostowych. Podstawy 

cytometrii przepływowej w diagnostyce hematologicznej. Układ krzepnięcia i fibrynolizy 

w aspekcie badań diagnostycznych. Postępy w diagnostyce zaburzeń hemostazy. 

Strategia oceny sprawności hemostatycznej płytek, układu krzepnięcia i fibrynolizy. 

Diagnostyka wrodzonych i nabytych skaz krwotocznych. Monitorowanie terapii 

antykoagulacyjnej. Wartość diagnostyczna badań laboratoryjnych w trombofiliach. 

ĆWICZENIA : 

Zapoznanie z zasadami BHP obowiązującymi w ZDH. Wyposażenie i funkcje pracowni 

hematologicznej. Zasady pobierania krwi do badań morfologicznych. Wykonanie, normy 

i wartość diagnostyczna odczynu Biernackiego. Opanowanie manualnych i 

automatycznych badań morfologii, leukocytozy, leukogramu, liczby płytek, wskaźników 

czerwonokrwinkowych, retikulocytów. Poznanie wartości informacyjnej wyników 

uzyskanych za pomocą analizatorów hematologicznych. Interpretacja wyników badań z 

zakresu hematologii laboratoryjnej (zakresy normy, odchylenia, kontrola jakości badań). 

Diagnostyka różnicowa w niedokrwistościach na przykładzie wyników badań. Eozynofile 

- rola, określanie liczby, wartości prawidłowe i odchylenia od normy. BHP i organizacja 

pracowni cytologii (aparaty, sprzęt, odczynniki). Zasady pobierania materiału (krew, 

szpik) do badań cytomorfologicznych. Sporządzanie i barwienie rozmazów krwi 

obwodowej (MGG). Mikroskopowa ocena prawidłowych preparatów krwi obwodowej 

człowieka dorosłego, dziecka, noworodka i wcześniaka. Mikroskopowa ocena rozmazów 

krwi obwodowej w patologiach dotyczących układu granulocytów. Mikroskopowa ocena 

zaburzeń morfotycznych układu czerwonokrwinkowego (zmiany wielkości, kształtu, 

stężenia hemoglobiny w krwince czerwonej, nieprawidłowe rozmieszczenie 

hemoglobiny, twory patologiczne). Określenie liczby retikulocytów metodą manualną. 

Mikroskopowa ocena mielogramu - rozpoznawanie elementów morfotycznych 

poszczególnych układów oraz szeregów rozwojowych. Ocena obrazów 

cytomorfologicznych szpiku kostnego i krwi obwodowej w niedokrwistościach z 

niedoboru żelaza, niedokrwistościach hemolitycznych. Demonstracja, interpretacja 

wyniku i ocena wartości diagnostycznej testu oporności osmotycznej erytrocytów. Ocena 

obrazów cytomorfologicznych szpiku kostnego i krwi obwodowej w niedokrwistościach 

megaloblastycznych. Ocena preparatów krwi obwodowej i szpiku w nadkrwistościach. 

Obraz krwi obwodowej i szpiku w chorobach wirusowych i bakteryjnych. Ocena 

obrazów cytomorfologicznych szpiku kostnego i krwi obwodowej w przewlekłej 

białaczce szpikowej, w przewlekłej białaczce limfatycznej i w szpiczaku 

plazmocytowym. Ocena obrazów cytomorfologicznych szpiku kostnego i krwi 

obwodowej w białaczce ostrej. Demonstracja badań cytochemicznych 

(mieloperoksydaza, glikogen, esteraza nieswoista, fosfataza kwaśna, fosfataza alkaliczna, 

lipidy) i badań cytometrii przepływowej. Zasady pobierania, przygotowania i 

przechowywania materiału do badań hemostazy. Ocena hemostatycznej czynności płytek 

krwi: Zasada badania standaryzowanego czasu krwawienia, oceny adhezja i agregacji 

płytek. Wykonanie badania retrakcji skrzepu. Metody oznaczania fibrynogenu. Ocena 

układu krzepnięcia za pomocą badań czasu krzepnięcia, czasu rekalcynacji, czasu APTT, 

PT - parametry opisujące czas protrombinowy (wskaźnik protrombinowy, współczynnik 

protrombinowy, aktywność protrombiny, ISI, INR). Testy układu fibrynolizy: czas 

fibrynolizy frakcji euglobulin, czas trombinowy, test etanolowy, test z siarczanem 

protaminy, oznaczanie stężenia D-dimerów. Zapoznanie z pracą na analizatorach 

84

koagulologicznych. Dobór badań monitorujących terapię heparyną i doustnymi 

antykoagulantami. Metody oznaczania czynników krzepnięcia oraz antytrombiny. 

Wykrywanie inhibitora krzepnięcia. 

SEMINARIA : 

Błędy metod automatycznych przy oznaczaniu parametrów morfologii krwi. Kontrola 

jakości badań hematologicznych. Ogólne zasady pobierania i badania szpiku kostnego. 

Zasady liczenia mielogramu. Interpretacja wyników badań morfologiczno - 

cytologicznych w chorobach rozrostowych układu krwiotwórczego. Interpretacja 

wyników badań morfologiczno- cytologicznych w niedokrwistościach. Interpretacja 

wyników badań immunofenotypowania w białaczkach. Antygeny różnicowania 

charakterystyczne dla poszczególnych linii rozwojowych. Teoria hemostazy w aspekcie 

testów laboratoryjnych. Leki wpływające na czynność układu krzepnięcia i fibrynolizy. 

Monitorowanie terapii doustnymi antykoagulantami, heparyną i lekami 

trombolitycznymi. Interpretacja wyników badań hemostazy w wybranych stanach 

klinicznych. 


1. Podstawy hematologii. A. Dmoszyńska, T. Robak, Czelej, Lublin 2003. 

2. Hematologia kliniczna. K. Janicki, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2001 

3. Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. A. Dembińska-Kieć, J. 

Nastalski, Urban&Partner 2002. 

4. Podstawowe laboratoryjne badania hematologiczne. H. Bomski, PZWL W-wa 1989. 

5. Badania laboratoryjne w hematologii. B. Mariańska, J. Fabijańska_Mitek, J. Windyga. 

PZWL, W-wa 2003. 

Wykaz umiejętności : wykonywania i interpretacji badań morfologii krwi, wykonanie i 

barwienie rozmazu krwi obwodowej i szpiku; oceny leukogramów (preparat prawidłowy, 

w niedokrwistościach: z niedoboru żelaza, hemolitycznych, megaloblastycznych, w 

eozynofilii, w białaczce szpikowej i limfatycznej ostrej i przewlekłej, w szpiczaku 

plazmocytowym), barwień cytochemicznych i cytoenzymatycznych; wykonania i 

interpretacji badań z zakresu hemostazy. 

85

LABORATORYJNA DIAGNOSTYKA PEDIATRYCZNA 




Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki Pediatrycznej UMB 




Semestr – VII 





Przedmiot zalicza się na podstawie aktywnego uczestnictwa w zajęciach i wpisu 

„zaliczono” do indeksu. 


Celem nauczania jest wyposażenie studenta w wiedzę w zakresie doboru i interpretacji 

wyników badań laboratoryjnych u dzieci. Diagnostyka laboratoryjna chorób wieku 

rozwojowego posiada swoją specyfikę wynikającą z odrębności przemian 

metabolicznych u dzieci, innych zakresów referencyjnych parametrów hematologicznych 

i biochemicznych, które zmieniają się wraz z wiekiem dziecka. Ponadto do specyfiki 

diagnostyki pediatrycznej należy wczesna diagnostyka wrodzonych zaburzeń 

hormonalnych i wad metabolicznych. 




WYKŁADY : 

Odrębności hematopoezy u noworodków i małych dzieci. Diagnostyka wybranych 

niedokrwistości wieku rozwojowego. Nowoczesna diagnostyka białaczek i niedoborów 

immunologicznych u dzieci. Wczesna diagnostyka hemoglobinopatii. Diagnostyka 

zaburzeń hemostazy u noworodków i małych dzieci. Wybrane choroby wieku 

rozwojowego: celiakia, mukowiscydoza, alergie pokarmowe, zespół Reye‟a, dystrofie ze 

szczególnym uwzględnieniem dystrofii Duchenne‟a, choroba Wilsona, choroby 

spichrzeniowe. Odrębności przemiany bilirubiny u noworodków i małych dzieci. 

Laboratoryjna diagnostyka wrodzonych zaburzeń hormonalnych. Odrębności 

fizjopatologiczne nerek u dzieci oraz diagnostyka zespołu nerczycowego. 

Immunologiczna diagnostyka chorób tkanki łącznej występujących u dzieci. 

Diagnostyka laboratoryjna zatruć metalami i zaburzenia przemiany metalami u dzieci. 

Diagnostyka wirusowego zapalenia wątroby u dzieci. Podstawy badań cytogenetycznych 

we wrodzonych zaburzeniach chromosomalnych 

ĆWICZENIA : 

Zaburzenia przemiany metali u dzieci. Oznaczanie magnezu i żelaza w surowicy. 

Badanie ogólne moczu i badania biochemiczne i ich interpretacja w diagnostyce chorób 

nerek u dzieci. Oznaczanie Na i K w dobowej zbiórce moczu. Morfologia krwi 

obwodowej u noworodków, wcześniaków i małych dzieci. Interpretacja wyników 

morfologii krwi obwodowej w niedokrwistościach wieku rozwojowego. Ocena 

prawidłowych oraz patologicznych preparatów krwi obwodowej noworodków, 

86

wcześniaków i małych dzieci. Interpretacja wyników wykonanych metodą cytometrii 

przepływowej. Laboratoryjna diagnostyka wrodzonych wad przemiany aminokwasów. 

Diagnostyka laboratoryjna wrodzonych zaburzeń hormonalnych. Oznaczanie hormonów 

tarczycy (TSH, fT3, fT4, GH, IGF1). Zaburzenia przemiany węg1owodanowej u dzieci 

oraz badania laboratoryjne w diagnostyce cukrzycy. Wykonanie oznaczania poziomu 

glukozy we krwi włośniczkowej. Badania oceniające gospodarkę wapniowo-fosforanową 

i laboratoryjna diagnostyka krzywicy. Oznaczanie poziomu wapnia całkowitego i 

zjonizowanego. Podstawy diagnostyki chorób uwarunkowanych zaburzeniami 

chromosomów u dzieci. Ocena kariotypu w najczęściej spotykanych zaburzeniach 

genetycznych. Immunologiczna diagnostyka chorób tkanki łącznej. Wykrywanie 

czynnika reumatoidalnego i przeciwciał przeciwjądrowych (ANA, dsDNA), wykonanie 

odczynu antystreptolizynowego (ASO). Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego w 

chorobach OUN wieku rozwojowego. Mikroskopowa ocena barwionych preparatów 

PMR wykonanych w cytowirówce. Odrębności diagnostyki zaburzeń równowagi 

kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej u dzieci. Oznaczanie parametrów równowagi 

kwasowo-zasadowej i oksymetrii. Oznaczanie markerów wirusowego zapalenia wątroby 

typu B i C (HBs, anty-HBs, HBe, anty-HBe, anty-HCV). 


1. Jerzy Sacha.: Choroby autoimmunologiczne u dzieci. Warszawa 2005. 

2. Edda Weimann, Gerd Horneff. Endokrynologiczne i immunologiczne problemy w 

pediatrii. Warszawa 2008. 

3. Aldona Dembińska-Kieć, Jerzy W. Nastalski.: Diagnostyka laboratoryjna z 

elementami biochemii klinicznej. Wrocław 2002. 

4. Franciszek Kokot, Stefan Kokot.: Badania laboratoryjne - zakres norm i 

interpretacja. Warszawa 2002. 

5. Bożena Mariańska, Jadwiga Fabijańska-Mitek, Jerzy Indyga.: Badania laboratoryjne w 

hematologii. Warszawa 2003. 

87

MIKROBIOLOGIA 



2. Kierownik Zakładu (p.o.): 





Semestr – VII, VIII, 

Wykłady - 30 




Przedmiot kończy się sprawdzianem umiejętności praktycznych w formie egzaminu 

praktycznego oraz sprawdzianem wiadomości teoretycznych w formie egzaminu 

pisemnego obejmującego wszystkie treści programu nauczania i wpisaniem do indeksu 

oceny z egzaminu. 


Wyposażenie studenta w wiedzę z zakresu biologii drobnoustrojów chorobotwórczych 

dla człowieka (bakterie, grzyby, wirusy, priony); metod ich izolacji i identyfikacji oraz 

patogenezy chorób przez nie wywoływanych wraz z objawami, epidemiologią zakażeń 

oraz podstaw strategii chemioterapii przeciwdrobnoustrojowej. Nauczanie ma również na 

celu opanowanie przez studentów praktycznych umiejętności wykonywania badań 

mikrobiologicznych oraz interpretacji wyników. 




WYKŁADY : 

Mikroflora człowieka. Charakterystyka patogenów człowieka. Patogeneza, 

patomechanizm, epidemiologia i diagnostyka najważniejszych chorób wywołanych przez 

bakterie, grzyby, wirusy, priony. Zakażenia szpitalne. Profilaktyka zakażeń i chorób 

zakaźnych. 

ĆWICZENIA : 

Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy w laboratorium mikrobiologicznym. Organizacja 

laboratorium mikrobiologicznego. Zasady pobierania i transportu materiałów na badania 

bakteriologiczne, mykologiczne, wirusologiczne. Hodowla i identyfikacja 

drobnoustrojów chorobotwórczych dla człowieka wyizolowanych z materiałów 

klinicznych i środowiskowych. Oznaczanie lekowrażliwości drobnoustrojów z 

uwzględnieniem mechanizmów oporności bakterii na antybiotyki. Interpretacja wyników 

badań mikrobiologicznych. Zasady wewnątrz- i zewnątrzlaboratoryjnej kontroli jakości i 

jej dokumentacji. 


1. A. Przondo-Mordarska. Podstawowe procedury laboratoryjne w bakteriologii 

klinicznej. 




88

PRAKTYCZNA NAUKA ZAWODU - CHEMIA KLINICZNA 








Semestr - VIII 




Sprawdzian praktycznej umiejętności obsługi aparatury diagnostycznej i wpis zaliczenia 

do indeksu 


Podstawowa obsługa biochemicznej aparatury diagnostycznej. 


Ćwiczenia 


ĆWICZENIA: 

Zapoznanie się z procedurami pobierania i transportu materiału do badań. Zapoznanie się 

z zasadami przyjmowania i rejestracji zleceń oraz prowadzeniem dokumentacji. 

Dystrybucja materiału na poszczególne pracownie w zależności od zleconych badań. 

Wirowanie materiału do badań. Przygotowanie odczynników i materiałów kontrolnych. 

Poznanie systemów informatycznych obsługujących poszczególne analizatory i całość 

laboratorium. Obsługa nowoczesnej aparatury wykorzystywanej w chemii klinicznej do 

oznaczeń parametrów służących do diagnostyki procesów chorobowych: analizatory 

biochemiczne, analizatory immunochemiczne, analizatory RKZ, automatyczny analizator 

ELISA, system ELISA z możliwością odczytu chemiluminescencyjnego i 

fluoroscencyjnego, zestawy do elektroforezy, osmometr, spektrofotometr Atomowej 

Absorbcji, spektrofluorymetr. Zapoznanie się z zasadami postępowania w przypadku 

awarii analizatora. Zapoznanie się z zasadami prowadzenia kontroli jakości wewnątrz i 

zewnątrzlaboratoryjnej (wojewódzkiej, ogólnopolskiej i międzynarodowej). Zapoznanie 

się z zasadami postępowania w przypadku niezadowalających wyników kontroli. 

Zapoznanie się z zasadami współpracy laboratorium – oddziały szpitalne. 


Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W.: Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii 

klinicznej. Urban & Partner, 2005 

89

PRAKTYCZNA NAUKA ZAWODU – HEMATOLOGIA 

LABORATORYJNA 


Zakład Diagnostyki Hematologicznej UMB 



3. Osoba odpowiedzialna za przeprowadzenie przedmiotu: 







Warunki zaliczenia przedmiotu : zaliczenie ćwiczeń. 


Zapoznanie studentów z aktualnym stanem wiedzy w poszczególnych działach 

hematologii. Opanowanie zasad pobierania i przygotowania materiału do badań 

diagnostycznych, stosowanych we współczesnej hematologii laboratoryjnej. Opanowanie 

umiejętności samodzielnego wykonania badań, interpretacji uzyskanych wyników oraz 

oceny wiarygodności badań hematologicznych. Zapoznanie studentów z metodami 

specjalistycznymi stosowanymi w diagnostyce i monitorowaniu leczenia chorób krwi. 

Kształcenie umiejętności określania celu i doboru właściwych badań laboratoryjnych. 


Ćwiczenia 


ĆWICZENIA : 

Zapoznanie z zasadami BHP obowiązującymi w ZDH. Wyposażenie i funkcje pracowni 

hematologicznej. Zasady pobierania krwi do badań morfologicznych. Wykonanie, normy 

i wartość diagnostyczna odczynu Biernackiego. Opanowanie manualnych i 

automatycznych badań morfologii, leukocytozy, leukogramu, liczby płytek, wskaźników 

czerwonokrwinkowych, retikulocytów. Poznanie wartości informacyjnej wyników 

uzyskanych za pomocą analizatorów hematologicznych. Interpretacja wyników badań z 

zakresu hematologii laboratoryjnej (zakresy normy, odchylenia, kontrola jakości badań). 

Diagnostyka różnicowa w niedokrwistościach na przykładzie wyników badań. Eozynofile 

- rola, określanie liczby, wartości prawidłowe i odchylenia od normy. BHP i organizacja 

pracowni cytologii (aparaty, sprzęt, odczynniki). Zasady pobierania materiału (krew, 

szpik) do badań cytomorfologicznych. Sporządzanie i barwienie rozmazów krwi 

obwodowej (MGG). Mikroskopowa ocena prawidłowych preparatów krwi obwodowej 

człowieka dorosłego, dziecka, noworodka i wcześniaka. Mikroskopowa ocena rozmazów 

krwi obwodowej w patologiach dotyczących układu granulocytów. Mikroskopowa ocena 

zaburzeń morfotycznych układu czerwonokrwinkowego (zmiany wielkości, kształtu, 

stężenia hemoglobiny w krwince czerwonej, nieprawidłowe rozmieszczenie 

hemoglobiny, twory patologiczne). Określenie liczby retikulocytów metodą manualną. 

Mikroskopowa ocena mielogramu - rozpoznawanie elementów morfotycznych 

poszczególnych układów oraz szeregów rozwojowych. Ocena obrazów 

cytomorfologicznych szpiku kostnego i krwi obwodowej w niedokrwistościach z 

niedoboru żelaza, niedokrwistościach hemolitycznych. Demonstracja, interpretacja 

90

wyniku i ocena wartości diagnostycznej testu oporności osmotycznej erytrocytów. Ocena 

obrazów cytomorfologicznych szpiku kostnego i krwi obwodowej w niedokrwistościach 

megaloblastycznych. Ocena preparatów krwi obwodowej i szpiku w nadkrwistościach. 

Obraz krwi obwodowej i szpiku w chorobach wirusowych i bakteryjnych. Ocena 

obrazów cytomorfologicznych szpiku kostnego i krwi obwodowej w przewlekłej 

białaczce szpikowej, w przewlekłej białaczce limfatycznej i w szpiczaku 

plazmocytowym. Ocena obrazów cytomorfologicznych szpiku kostnego i krwi 

obwodowej w białaczce ostrej. Demonstracja badań cytochemicznych 

(mieloperoksydaza, glikogen, esteraza nieswoista, fosfataza kwaśna, fosfataza alkaliczna, 

lipidy) i badań cytometrii przepływowej. Zasady pobierania, przygotowania i 

przechowywania materiału do badań hemostazy. Ocena hemostatycznej czynności płytek 

krwi: Zasada badania standaryzowanego czasu krwawienia, oceny adhezja i agregacji 

płytek. Wykonanie badania retrakcji skrzepu. Metody oznaczania fibrynogenu. Ocena 

układu krzepnięcia za pomocą badań czasu krzepnięcia, czasu rekalcynacji, czasu APTT, 

PT - parametry opisujące czas protrombinowy (wskaźnik protrombinowy, współczynnik 

protrombinowy, aktywność protrombiny, ISI, INR). Testy układu fibrynolizy: czas 

fibrynolizy frakcji euglobulin, czas trombinowy, test etanolowy, test z siarczanem 

protaminy, oznaczanie stężenia D-dimerów. Zapoznanie z pracą na analizatorach 

koagulologicznych. Dobór badań monitorujących terapię heparyną i doustnymi 

antykoagulantami. Metody oznaczania czynników krzepnięcia oraz antytrombiny. 

Wykrywanie inhibitora krzepnięcia. 


1. Podstawy hematologii. A. Dmoszyńska, T. Robak, Czelej, Lublin 2003. 

2. Hematologia kliniczna. K. Janicki, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2001 

3. Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. A. Dembińska-Kieć, J. 

Naskalski, Urban&Partner 2002. 

4. Podstawowe laboratoryjne badania hematologiczne. H. Bomski, PZWL W-wa 1989. 

5. Badania laboratoryjne w hematologii. B. Mariańska, J. Fabijańska_Mitek, J. Windyga. 

PZWL, W-wa 2003. 

91

PRAKTYCZNA NAUKA ZAWODU – MIKROBIOLOGIA 



2. Kierownik Zakładu (p.o.): 





Semestr – VIII 




Przedmiot kończy się sprawdzianem umiejętności praktycznych w formie zaliczenia 

praktycznego. 


Wyposażenie studenta w wiedzę z zakresu biologii drobnoustrojów chorobotwórczych 

dla człowieka (bakterie, grzyby, wirusy, priony); metod ich izolacji i identyfikacji oraz 

patogenezy chorób przez nie wywoływanych wraz z objawami, epidemiologią zakażeń 

oraz podstaw strategii chemioterapii przeciwdrobnoustrojowej. Nauczanie ma również na 

celu opanowanie przez studentów praktycznych umiejętności wykonywania badań 

mikrobiologicznych oraz interpretacji wyników. 


Ćwiczenia 


ĆWICZENIA : 

Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy w laboratorium mikrobiologicznym. Organizacja 

laboratorium mikrobiologicznego. Zasady pobierania i transportu materiałów na badania 

bakteriologiczne, mykologiczne, wirusologiczne. Hodowla i identyfikacja 

drobnoustrojów chorobotwórczych dla człowieka wyizolowanych z materiałów 

klinicznych i środowiskowych. Oznaczanie lekowrażliwości drobnoustrojów z 

uwzględnieniem mechanizmów oporności bakterii na antybiotyki. Interpretacja wyników 

badań mikrobiologicznych. Zasady wewnątrz- i zewnątrzlaboratoryjnej kontroli jakości i 

jej dokumentacji. 


1.A. Przondo-Mordarska. Podstawowe procedury laboratoryjne w bakteriologii klinicznej. 




92

PRAKTYCZNA NAUKA ZAWODU – SEROLOGIA GRUP KRWI 



2.Kierownik Zakładu : 

Prof. dr hab. n. med. Ewa Jabłońska 

3.Osoba odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu: 


4.Wymiar godzinowy przedmiotu: 





Przedmiot kończy się zaliczeniem. 


Celem nauczania jest zapoznanie studentów z organizacją pracy w pracowni serologii 

transfuzjologiczej, zasadami wykonywania badań z zakresu diagnostyki serologicznej i 

jej zastosowaniem praktycznym. 


Ćwiczenia 


ĆWICZENIA: 

Oznaczanie grup krwi ABO: oznaczanie antygenów i wykrywanie przeciwciał metodą 

probówkową i szkiełkową. Oznaczanie subpopulacji w układzie ABO we krwi i ślinie. 

Diagnostyka konfliktu serologicznego w układzie ABO: oznaczanie antygenów 

i przeciwciał u matki i oznaczanie antygenów u noworodka oraz interpretacja wyników. 

Oznaczanie antygenu D w układzie Rh. Diagnostyka konfliktu serologicznego w układzie 

Rh: oznaczanie antygenów i przeciwciał u matki i oznaczanie antygenów u noworodka 

oraz interpretacja wyników. Wykrywanie i identyfikacja przeciwciał typu ciepłego LEN. 

Wykrywanie i identyfikacja przeciwciał w układzie Kidd, Duffy, MNS i P. Wykrywanie 

i identyfikacja przeciwciał PTA. Wykrywanie kompleksów in vivo testem BTA. 

Wykonanie próby krzyżowej przed przetoczeniem krwi. Dobieranie krwi do przetoczeń 

noworodkom z konfliktów serologicznych. Opracowanie odczynu poprzetoczeniowego. 


1. Fabijańska –Mitek J: Immunologia krwinek czerwonych. Grupy krwi. OINPHARMA, 

Warszawa 2007 

2. Fabijańska –Mitek J: Immunologia krwinek czerwonych. Niedokrwistości 

autoimmunohemolityczne. OINPHARMA 2008 

3. Walker R.H.: Krwiolecznictwo. PZWL, Warszawa 1994 

4. Wąsik-Szulkowska: Hematologia w praktyce. PZWL , Warszawa 2007 

93

SEROLOGIA GRUP KRWI I TRANSFUZJOLOGIA 



2.Kierownik Zakładu : 





Semestr - VII 

Wykłady - 15 




Przedmiot kończy się egzaminem praktycznym i sprawdzianem wiedzy teoretycznej w 

formie egzaminu ustnego obejmującego wszystkie treści programu nauczania i 

wpisaniem oceny do indeksu. 


Celem nauczania jest zapoznanie studentów z organizacją pracy w pracowni serologii 

transfuzjologiczej, zasadami wykonywania badań z zakresu diagnostyki serologicznej i 

jej zastosowaniem praktycznym. 




WYKŁADY: 

Układy grupowe krwi. Charakterystyka antygenów i przeciwciał układu ABO. Częstość 

występowania grup krwi. Układ grupowy Rh. Charakterystyka konfliktu matczynopłodowego, 

diagnostyka konfliktu i jego profilaktyka. Inne układy grupowe krwi. Układy 

grupowe białek surowicy. Podstawy transplantologii - metody typowania antygenów 

HLA. Preparaty krwiopochodne. Zasady przetaczania krwi i jej preparatów. Powikłania 

poprzetoczeniowe. 

ĆWICZENIA: 

Oznaczanie grup krwi ABO: oznaczanie antygenów i wykrywanie przeciwciał metodą 

probówkową i szkiełkową. Oznaczanie subpopulacji w układzie ABO we krwi i ślinie. 

Diagnostyka konfliktu serologicznego w układzie ABO: oznaczanie antygenów 

i przeciwciał u matki i oznaczanie antygenów u noworodka oraz interpretacja wyników. 

Oznaczanie antygenu D w układzie Rh. Diagnostyka konfliktu serologicznego w układzie 

Rh: oznaczanie antygenów i przeciwciał u matki i oznaczanie antygenów u noworodka 

oraz interpretacja wyników. Wykrywanie i identyfikacja przeciwciał typu ciepłego LEN. 

Wykrywanie i identyfikacja przeciwciał w układzie Kidd, Duffy, MNS i P. Wykrywanie 

i identyfikacja przeciwciał PTA. Wykrywanie kompleksów in vivo testem BTA. 

Wykonanie próby krzyżowej przed przetoczeniem krwi. Dobieranie krwi do przetoczeń 

noworodkom z konfliktów serologicznych. Opracowanie odczynu poprzetoczeniowego. 


1.Fabijańska –Mitek J: Immunologia krwinek czerwonych. Grupy krwi. OINPHARMA, 

Warszawa 2007 

2.Fabijańska –Mitek J: Immunologia krwinek czerwonych. Niedokrwistości 

autoimmunohemolityczne. OINPHARMA 2008 

3.Walker R.H.: Krwiolecznictwo. PZWL, Warszawa 1994 

4.Wąsik-Szulkowska: Hematologia w praktyce. PZWL , Warszawa 2007 

94

TOKSYKOLOGIA 


Zakład Toksykologii UMB 


Dr hab. Michalina Brzóska 


Dr hab. Michalina Brzóska 


Semestr – VII 





Przedmiot kończy się egzaminem (pisemnym/ustnym) i wpisem oceny z egzaminu do 

indeksu. Egzamin obejmuje wszystkie treści programu nauczania. 


Celem nauczania przedmiotu jest wyposażenie studentów w wiedzę z zakresu 

toksykologii ogólnej i szczegółowej niezbędną do samodzielnej oceny narażenia na 

substancje toksyczne i skutków ich działania oraz diagnozowania zatruć w oparciu o 

biomarkery ekspozycji i skutków biologicznych. Nauczanie ma na celu opanowanie 

przez studenta umiejętności prawidłowego doboru materiału biologicznego, żywności i 

próbek środowiskowych do badań toksykologicznych (ukierunkowanych na określoną 

substancję i przy poszukiwaniu substancji nieznanej), samodzielnego wykonywania 

analiz toksykologicznych (izolacja, identyfikacja i oznaczanie ilościowe substancji 

toksycznych) do celów diagnostyki zatruć i monitorowania ekspozycji przewlekłych 

(środowiskowych i zawodowych) z wykorzystaniem nowoczesnych technik 

analitycznych (metody chromatograficzne, spektrometria atomowo-absorpcyjna) oraz 

prawidłowej interpretacji wyników badań. Dąży się do ukształtowania wśród studentów 

nawyku postępowania zgodnego z zasadami BHP i bezpieczeństwa chemicznego 

obowiązującymi przy pracy z substancjami toksycznymi oraz zasadami dobrej praktyki 

laboratoryjnej w toku prowadzenia analizy toksykologicznej. 




WYKŁADY : 

Program wykładów zawiera elementy toksykologii ogólnej oraz zagadnienia z 

toksykologii szczegółowej. Zagadnienia z toksykologii ogólnej dotyczą podstawowych 

pojęć toksykologicznych (trucizna, zatrucie, rodzaje zatruć, dawka, podział trucizn ze 

względu na klasy toksyczności), losów ksenobiotyków w ustroju i mechanizmów ich 

działania oraz zaburzeń metabolicznych i morfologicznych wywołanych przez substancje 

toksyczne. Treści programowe z zakresu toksykologii ogólnej obejmują również 

interakcje toksykologiczne, działania odległe ksenobiotyków (rakotwórcze, mutagenne, 

teratogenne), toksykomanie, zasady udzielania pierwszej pomocy w zatruciach i 

stosowane odtrutki (specyficzne, niespecyficzne), jak również metody oceny 

toksyczności ostrej, podostrej i przewlekłej oraz działań odległych. Wykłady z 

toksykologii szczegółowej dotyczą toksyczności wybranych grup związków 

chemicznych, na które człowiek może być narażony w środowisku życia i/lub pracy 

(pestycydy, rozpuszczalniki organiczne w tym alkohole, związki siarki i azotu, metale 

95

ciężkie, tworzywa sztuczne, leki) z uwzględnieniem mechanizmów działania, objawów 

zatruć i sposobów ich diagnozowania. Treści programowe obejmują również wpływ 

ksenobiotyków na wartości rutynowych parametrów biochemicznych i hematologicznych 

stosowanych w diagnostyce laboratoryjnej oraz zasady współpracy laboratorium 

diagnostycznego z oddziałem zatruć ostrych i przewlekłych. Tematyka wykładów z tego 

zakresu obejmuje także zagadnienia dotyczące celów, zadań i kierunków analizy 

toksykologicznej, zasad doboru materiału do badań oraz sposobu prowadzenia analizy 

toksykologicznej z wykorzystaniem nowoczesnych metod analitycznych. 

ĆWICZENIA: 

Tematyka ćwiczeń jest związana z prowadzeniem analizy toksykologicznej materiału 

biologicznego i próbek środowiskowych. Program obejmuje następujące zagadnienia: 

rodzaje materiału do badań, zasady jego doboru, poboru i podziału, sposoby prowadzenia 

analizy toksykologicznej ukierunkowanej na określoną substancję toksyczną oraz przy 

poszukiwaniu substancji nieznanej (pełna analiza toksykologiczna), nowoczesne i 

swoiste metody (chromatografia gazowa z detektorem mas, wysokosprawna 

chromatografia cieczowa, spektrometria atomowo-absoropcyjna) wykrywania i 

oznaczania ilościowego w różnych próbach (materiał biologiczny, żywność, próby 

środowiskowe) substancji toksycznych (metale, rozpuszczalniki organiczne, związki 

azotu – azotany, azotyny i nitrozoaminy oraz leki i używki). Zakres ćwiczeń obejmuje 

również oznaczanie biomarkerów narażenia (stężenie metali toksycznych we krwi i 

moczu, kwasu delta-aminolewulinowego, fenolu, p-aminofenolu, kotyniny w moczu oraz 

methemoglobiny we krwi), a także biomarkerów skutków biologicznych (aktywność 

fosfatazy zasadowej, glukuronidazy, cholinoesterazy oraz stężenie dialdehydu 

malonowego i grup -SH w surowicy). 


1.W. Seńczuk - Toksykologia 

2. J. Brandys – Toksykologia, wybrane zagadnienia 

3. J.K. Piotrowski – Podstawy toksykologii 

4. T. Bogdanik – Toksykologia kliniczna 

5. A. Starek – Toksykologia narządowa 

96

ROK V 

DIAGNOSTYKA IZOTOPOWA 


Zakład Medycyny Nuklearnej UMB 


Prof. dr hab. Franciszek Rogowski 


Prof. dr hab. Franciszek Rogowski 


Semestr - IX 

Wykłady - 15 




Zaliczenie pisemne 


Nauczanie tego przedmiotu ma na celu zapoznanie studentów z podstawami 

teoretycznymi zastosowania radioizotopów w biologii i medycynie, z unikalnymi 

zasadami pracy z radioizotopami, ze specjalną aparaturą detekcyjno-pomiarową, 

elementami radiobiologii i ochrony radiologicznej oraz praktycznymi możliwościami 

diagnostycznymi metod radioizotopowych in vitro i in vivo. 




WYKŁADY : 

Diagnostyka radioizotopowa – historia, stan obecny i perspektywy. Podstawy fizyczne 

badań radioizotopowych – elementy fizyki jądrowej. Podstawowe techniki detekcji 

promieniowania jądrowego. Izotopy promieniotwórcze naturalne i sztuczne – metody 

produkcji izotopów. Podstawy radiobiologii. Zasady ochrony radiologicznej. Metody 

radiokompetycyjne i diagnostyka izotopowa in vitro. Elementy radiofarmacji. 

Mechanizmy lokalizacji radiofarmaceutyków. Diagnostyka radioizotopowa in vivo – 

badania statyczne i dynamiczne: centralnego układu nerwowego, oddechowego, sercowonaczyniowego, 

gruczołów wydzielania wewnętrznego, pokarmowego, moczowego, 

kostno-stawowego. Zastosowanie izotopów w hematologii. Zastosowanie radioizotopów 

w pediatrii. 

ĆWICZENIA : 

Informacje wstępne na temat działalności medycyny nuklearnej i organizacji pracy w 

placówkach medycyny nuklearnej. Zapoznanie się z zasadami pracy (ze szczególnym 

uwzględnieniem zasad ochrony radiologicznej i zasad BHP) w pracowniach 

radioizotopowych. Aparatura dozymetryczna. Przegląd możliwości diagnostyki 

radioizotopowej. Wprowadzenie do diagnostyki in vivo; zapoznanie się z cyklem 

postępowania przygotowawczego przed badaniem pacjenta aparaturą pomiarową (licznik 

scyntylacyjny, kamera gamma planarna, kamera typu SPECT, PET); Ogólna budowa i 

podstawy działania mierników aktywności. Czynniki wpływające na wynik pomiaru. 

Testy kontroli jakości mierników aktywności. Metody wytwarzania pierwiastków 

promieniotwórczych. Generator technetowy. Kontrola jakości generator. Przygotowanie 

radiofarmaceutyków do badań in vivo. Kontrola jakości otrzymanego radiofarmaceutyku. 

Demonstracja badań pacjentów za pomocą scyntygrafu, planarnej i typu SPECT – 

97

kamery gamma w następujących przypadkach: choroby OUN, tarczycy, serca, płuc, 

nerek wątroby, układu kostno-stawowego. Diagnostyka ognisk zapalnych oraz układu 

krwiotwórczego. Metody diagnostyki radioizotopowej in vitro i in vivo w onkologii; 

Omówienie metod diagnostyki in vitro – metod radioizotopowych i nieizotopowych. 

Oznaczanie stężeń hormonów tarczycy metodą radioimmunologiczną: Zapoznanie się z 

techniką Immuno CAP System RIA do oznaczania poziomu immunoglobulin IgE. 

Omówienie metod: fluoroimmunometrycznej – DELFIA oraz fluoroimmunoenzymatycznej 

– ELFIA. Technika scyntylatorów ciekłych. Przygotowanie próbek 

osocza i tkanek rozpuszczalnych w wodzie i tłuszczach, znakowanych emiterami 

promieniowania beta (np. H-3-tymidyną). Pomiar radioaktywności próbek z użyciem 

ciekłych scyntylatorów (licznik automatyczny promieniowania beta). Porównanie 

wydajności liczenia próbek w zależności od składu próbki biologicznej rodzaju 

scyntylatorów, opcji liczenia. 


1. Medycyna nuklearna – L. Królicki, Wyd.: Fundacja im. L. Rydygiera; Warszawa 1996. 

2. Zarys medycyny nuklearnej – S. Nowak, K. Rudzki, W. Bielecka, PZWL 1998. 

3.Problemy Medycyny Nuklearnej – czasopismo dostępne w Bibliotece UM oraz w 

Zakładzie Medycyny Nuklearnej. 

4.European Jurnal of Nuclear Medicine and Molecular Imaging - czasopismo dostępne w 

Bibliotece Głównej UM oraz w Zakładzie Medycyny Nuklearnej. 

5.Nuclear Medicine Review – czasopismo dostępne w Bibliotece Głównej UM oraz w 

Zakładzie Medycyny Nuklearnej. 

98

DIAGNOSTYKA LABORATORYJNA 








Semestr - IX 

Wykłady - 30 




Egzamin pisemny składający się z części praktycznej (interpretacja wyniku) i 

teoretycznej 


Opanowanie umiejętności opracowania laboratoryjnego algorytmu diagnostycznego w 

wybranych stanach chorobowych. Opanowanie umiejętności zbiorczej interpretacji 

wyników badań z poszczególnych dyscyplin diagnostyki laboratoryjnej z sugestią 

rozpoznania określonej jednostki chorobowej lub patologii. 




WYKŁADY: 

Wprowadzenie do diagnostyki laboratoryjnej - rola badań laboratoryjnych we 

współczesnym procesie rozpoznania i leczenia chorób. Zasady doboru badań 

laboratoryjnych. Błąd przedanalityczny i jego wpływ na wynik badania. Badania 

laboratoryjne w chorobie nowotworowej. Diagnostyka laboratoryjna chorób układu 

krwiotwórczego. Zasady doboru badań laboratoryjnych w skazach krwotocznych. 

Diagnostyka laboratoryjna chorób nerek i dróg moczowych. Diagnostyka laboratoryjna 

chorób nerek i dróg żółciowych, różnicowanie żółtaczek, śpiączki wątrobowe. Badania 

laboratoryjne w zaburzeniach gospodarki węglowodanowej. Rola badań laboratoryjnych 

w chorobach układu nerwowego. Diagnostyka laboratoryjna zagrożenia miażdżycą i 

chorobami układu krążenia. Rola badań laboratoryjnych w diagnostyce różnicowej 

stanów nieprzytomności. Odrębności diagnostyczne u kobiet w ciąży a także w 

zależności od wieku i płci. 

SEMINARIA : 

Czynniki wpływające na wynik badania laboratoryjnego. Znaczenie badań 

laboratoryjnych w rozpoznaniu i różnicowaniu niedokrwistości oraz chorób układu 

białokrwinkowego. Zasady doboru badań laboratoryjnych w skazach krwotocznych. 

Diagnostyka laboratoryjna chorób układu moczowego. Dobór badań laboratoryjnych w 

chorobach wątroby i trzustki. Badania laboratoryjne w zaburzeniach gospodarki 

węglowodanowej i chorobach układu nerwowego. Dobór badań laboratoryjnych w 

chorobach serca i układu krążenia. Badania laboratoryjne w chorobie nowotworowej. 

Dobór badań laboratoryjnych w stanach naglących w medycynie: śpiączki, wstrząsy. 

Badania laboratoryjne w diagnostyce stanów zapalnych. 


99

1. Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W.: Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii 

klinicznej. Urban & Partner, 2005 

2. Janicki K.: Hematologia kliniczna PZWL 2001 

3. Luft S. Metody diagnostyki serologicznej w reumatologii PWN 1996 

4. Tomaszewski J.: Diagnostyka laboratoryjna PZWL 2002 

100

HIGIENA Z EPIDEMIOLOGIĄ 


Zakład Higieny i Epidemiologii UMB 


Prof. dr hab. Jan Karczewski 


Prof. dr hab. Jan Karczewski 


Semestr – IX 


Seminaria – 15 



Przedmiot zalicza się na podstawie aktywnego uczestnictwa w zajęciach i wpisu 

„zaliczono” do indeksu. 


Celem nauczania higieny i epidemiologii jest przekazanie podstawowego zasobu wiedzy 

i opanowanie pojęć dotyczących środowiskowych uwarunkowań zdrowia oraz prewencji 

i promocji zdrowia jednostki i populacji. Przekazanie wiedzy o możliwościach 

i rodzajach uszkodzeń zdrowia jako efektu ujemnego oddziaływania czynników 

środowiskowych. Stosowanie metod epidemiologicznych do wykrywania 

środowiskowych czynników ryzyka chorób. Zasady działań profilaktycznych. 


Wykłady, seminaria. 

8.Program nauczania: 

WYKŁADY : 

Czynniki ekologiczne, a stan zdrowia ludności. Metody badań i umiejętność oceny 

czynników mikroklimatycznych. Zanieczyszczenia powietrza i ich wpływ na zdrowie 

człowieka. Ocena jakości wody pitnej, wskaźniki zanieczyszczenia. Gleba i jej 

higieniczne zanieczyszczenie. Zanieczyszczenie wody i gleby jako efekt działalności 

człowieka. Żywność jako element w łańcuchu troficznym człowieka. Żywność, a 

środowisko naturalne człowieka. Higieniczna ocena żywności. Żywność w łańcuchu 

epidemiologicznym. Choroby przenoszone przez żywność. Wybrane zagadnienia z 

fizjologii pracy. Obciążenie wysiłkiem fizycznym i neuropsychicznym. Czynniki 

fizyczne, chemiczne i biologiczne w środowisku pracy. Wybrane zagadnienia z 

ergonomii. Choroby zawodowe ze szczególnym uwzględnieniem pracy analityka - 

zapobieganie, ustawodawstwo, leczenie. Przepisy BHP obowiązujące w pomieszczeniach 

laboratoryjnych. 

SEMINARIA : 

Źródła informacji wykorzystywane we współczesnej epidemiologii. Metody i typy badań 

epidemiologicznych. Strategia badań epidemiologicznych. Dane demograficzne 

wykorzystywane w epidemiologii. Badania przesiewowe. Podstawowe pojęcia i definicje 

stosowane w epidemiologii chorób zakaźnych. Proces chorobowy i jego elementy. 

Działalność przeciwepidemiczna. Analiza postępowania epidemiologicznego w 

przypadku choroby zakaźnej i niezakaźnej - na podstawie wybranych przykładów 

uwzględniających pracę analityka. 

101


1. Marcinkowski J.: Podstawy higieny. Volumed, Wrocław 1997. 

2. Medycyna Zapobiegawcza i Środowiskowa – praca zbiorowa pod red. Jethona Z., 

Grzybowskiego A. 

3. W. Jędrychowski: Podstawy Epidemiologii. Kraków 1993 r., 

4. W. Jędrychowski: Epidemiologia – wprowadzenie i metody badań. PZWL 1999. 

102

ORGANIZACJA LABORATORIÓW DIAGNOSTYCZNYCH 




Prof. Maciej Szmitkowski 


Prof. Lech Chrostek 


Semestr - IX 

Wykłady - 15 



Zaliczenie 


Celem nauczania jest zapoznanie studentów z organizacją, strukturą i zasadami działania 

medycznych laboratoriów diagnostycznych. 


Wykłady 


Organizacja wewnętrzna laboratorium diagnostycznego na różnych szczeblach ochrony 

zdrowia. Wymagania dotyczące personelu, warunków lokalowych i środowiskowych. 

Wymagania odnośnie wyposażenia – dokumentacja wyposażenia. Wymagania dotyczące 

fazy przedanalitycznej i postanalitycznej. Zapewnienie jakości stosowanych procedur 

badawczych. Obowiązki personelu w zakresie prowadzania dokumentacji laboratorium. 

Wymagania dotyczące zlecania badań do laboratorium. Zalecenia dotyczące 

przedstawiania i wydawania wyników badań. Zasady kodowania badań laboratoryjnych. 

Zasady kalkulacji kosztów badań laboratoryjnych. Prawa pacjenta i odpowiedzialność w 

diagnostyce laboratoryjnej. 

9. Literatura : Treści wykładów 

103

PRAWO MEDYCZNE 

1. Jednostka uczelniana odpowiedzialna za nauczanie programu: 

Zakład Zdrowia Publicznego UMB 


Dr hab. Andrzej Szpak 


Mgr Dorota Huzarska, dr hab. Andrzej Szpak 


Semestr - IX 

Wykłady - 15 



Zaliczenie na podstawie obecności i aktywności na zajęciach 


Zapoznanie studentów z ustawodawstwem z zakresu prawa ochrony zdrowia w Polsce, w 

szczególności z regulacjami prawnymi dotyczącymi wykonywania zawodu diagnosty 

laboratoryjnego. Nabycie przez studentów umiejętności posługiwania się wiedzą z 

zakresu prawa medycznego, rozumienia podstawowych regulacji prawnych dotyczących 

diagnostyki laboratoryjnej, rozumienia praw pacjenta i konsekwencji prawnych ich 

naruszenia. 


Wykłady 


WYKŁADY : 

Wprowadzenie do prawa: główne gałęzie prawa, źródła prawa w Polsce, budowa aktu 

prawnego, zasady obowiązywania prawa. Przepisy konstytucyjne ochrony zdrowia. 

Podstawy prawne wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego oraz innych 

regulowanych zawodów medycznych (lekarz, pielęgniarka, położna, farmaceuta, 

ratownik medyczny). Etyka zawodowa diagnosty laboratoryjnego. Korporacje zawodowe 

w ochronie zdrowia. Zasady organizacji i działania samorządu diagnostów 

laboratoryjnych. Prawa pacjenta. Odpowiedzialność cywilna, karna oraz zawodowa 

diagnosty laboratoryjnego. Przepisy o zakładach opieki zdrowotnej. Regulacje prawne 

dotyczące laboratoriów: warunki sanitarne pomieszczeń i urządzeń, wymagania fachowe, 

co do personelu oraz standardy jakości dla medycznych laboratoriów diagnostycznych i 

mikrobiologicznych. 


1.Zajdel J., Prawo w medycynie. Podręcznik dla lekarzy, Łódź 2006, 

2.Nesterowicz M., Prawo medyczne, Toruń 2007, 

3. Akty prawne, w szczególności: 

Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej wraz z aktami 

wykonawczymi. 

Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej. 

104

PROPEDEUTYKA CHIRURGII 


Klinika Chirurgii Klatki Piersiowej UMB 

2. Kierownik Kliniki: 

Prof. dr hab. n. med. Jerzy Laudański 


Prof. dr hab. n. med. Jerzy Laudański 


Semestr - IX 

Wykłady - 15 




Zaliczenie ustne 


Zapoznanie studentów z zasadami: postępowania diagnostycznego i terapeutycznego w 

schorzeniach chirurgicznych; współpracy z personelem oddziałów chirurgicznych; oceny 

czynników poza laboratoryjnych wpływających na wiarygodność wyników badań; oceny 

wpływu i dynamiki zastosowanego leczenia na wyniki laboratoryjne; oceny potrzeb 

zleceniodawcy związanych z wynikiem badania. 


Wykłady i seminaria. 


WYKŁADY : zakażenia chirurgiczne, zapalenie otrzewnej, ostre zapalenie wyrostka 

robaczkowego, pęcherzyka żółciowego i trzustki, przepukliny brzuszne, niedrożność 

mechaniczna jelit, krwawienia z przewodu pokarmowego, wrzód trawienny żołądka i 

dwunastnicy, krwawienia z przewodu pokarmowego, urazy narządów jamy brzusznej, 

urazy klatki piersiowej, chirurgiczne schorzenia narządów klatki piersiowej (rak płuca, 

rak przełyku), oparzenia, odmrożenia. 

SEMINARIA : krwotoki zewnętrzne i wewnętrzne, przyczyny, objawy, tamowanie 

krwotoków, opatrunki, zapalenie ropne tkanek. posocznica, zakażenia szpitalne, 

zaburzenia wodno-elektrolitowe i białkowe u chorych chirurgicznych; wstrząs - 

przyczyny, rodzaje, postępowanie; ostra niewydolność oddechowa - przyczyny, 

rozpoznanie, postępowanie; udrożnienie dróg oddechowych, technika sztucznej 

wentylacji; zatrzymanie krążenia krwi - diagnostyka, postępowanie, monitorowanie 

chorych. 


Chirurgia. Red. Noszczyk W., PZWL – 2007 

105

PROPEDEUTYKA CHORÓB WEWNĘTRZNYCH 


Klinika Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych UMB 


Prof. dr hab. med. Andrzej Dąbrowski 


Prof. dr hab. Urszula Wereszczyńska-Siemiątkowska 

4. Wymiar godzinowy zajęć : 

Semestr - IX 

Wykłady - 15 



5.Forma zakończenia zajęć (forma zaliczenia): 

Zaliczenie w oparciu o obecność na wykładach i seminariach. 

6.Cel nauczania: 

Treści kształcenia: zasady postępowania diagnostycznego (wywiad, badanie 

przedmiotowe, badania diagnostyczne, ze szczególnym uwzględnieniem roli badań 

laboratoryjnych i innych pracownianych); rola badań laboratoryjnych w diagnostyce, 

monitorowaniu, prognozowaniu przebiegu chorób i procesu terapeutycznego; 

zaznajomienie się z zasadami współpracy personelu klinicznego z personelem 

laboratoryjnym w procesie diagnostyczno-terapeutycznym. 

Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje: rozumienie zasad postępowania 

diagnostycznego i terapeutycznego w wybranych jednostkach chorobowych z zakresu 

chorób wewnętrznych; współpracy z personelem klinicznym w procesie diagnostyczno – 

leczniczym; oceny czynników pozalaboratoryjnych wpływających na wiarygodność 

wyników badań; oceny wpływu i dynamiki zastosowanego leczenia na wyniki 

laboratoryjne; oceny potrzeb zleceniodawcy związanych z wynikiem badania. 




WYKŁADY : 

Choroby układu krążenia. Zapalenia płuc. Przewlekła obturacyjna choroba płuc. 

Cukrzyca. 

SEMINARIA : 

Diagnostyka krwawień z przewodu pokarmowego. Diagnostyka raka żołądka. 

Diagnostyka ostrego zapalenia trzustki. Diagnostyka raka trzustki. Diagnostyka 

biegunek i zaparć. Diagnostyka IBS. Diagnostyka nieswoistych zapaleń jelita grubego. 

Diagnostyka raka jelita grubego. Diagnostyka ostrego zapalenia dróg żółciowych. 

Diagnostyka zmian ogniskowych w wątrobie 

9. Literatura: Treści wykładów, seminariów 

106

PROPEDEUTYKA ONKOLOGII 


Klinika Onkologii UMB 

2. Kierownik Kliniki : 

Prof. dr hab. Marek Z. Wojtukiewicz 


Prof. dr hab. Marek Z. Wojtukiewicz 

4.Wymiar godzinowy zajęć: 

Semestr - IX 

Wykłady - 15 



Zaliczenie na podstawie obecności 


Przekazanie podstawowej wiedzy z zakresu onkologii, z uwzględnieniem nowych leków 

stosowanych w leczeniu chorych na nowotwory 


Wykłady 


WYKŁADY : 

Nowotwory – problem społeczny i medyczny. Profilaktyka pierwotna i wtórna. Europejski 

kodeks walki z rakiem. Podstawy biologii nowotworów. Metody diagnostyczne stosowane w 

onkologii. Wczesne objawy chorób nowotworowych. Rola medycyny laboratoryjnej w 

diagnostyce nowotworów. Zastosowanie markerów nowotworowych w onkologii. Podstawy 

diagnostyki i leczenia najczęściej występujących nowotworów (nowotwory przewodu 

pokarmowego, rak płuca, piersi i inne. Strategia leczenia skojarzonego nowotworów. 

Podstawy chirurgii, radioterapii i chemioterapii nowotworów. Kontrola po leczeniu 

przeciwnowotworowym. Leczenie wspomagające w onkologii i problem jakości życia. 

Leczenie objawowe i przeciwbólowe w onkologii. Medycyna paliatywna. Psychologiczne 

aspekty choroby nowotworowej. 


1. Kordek Radzisław „Onkologia – podręcznik dla studentów i lekarzy”, Via Medica 

2006. 

2.Krzakowski Maciej „Onkologia Kliniczna”, Tom I i II, Borgis 2006. 

3.Krystyna de Walden Gałuszko - „Podstawy opieki paliatywnej” PZWL 2007 

4.Pazdur Richard „Cancer Management: A multidisciplinary approach” CMP Medica 10 th 

edition. 

107

PROPEDEUTYKA PEDIATRII 


Klinika Obserwacyjno-Zakaźna Dzieci, UMB 


Prof. dr hab. med. Elżbieta Ołdak 


Lek. Bożena Kurzątkowska 


Semestr - IX 

Wykłady - 15 




Zaliczenie z wpisem do indeksu na podstawie obecności na zajęciach. 


Nauczanie ma na celu opanowanie podstaw fizjologii i patologii wieku rozwojowego z 

uwzględnieniem odrębności poszczególnych okresów rozwojowych, badania 

przedmiotowego i analizy wyników zlecanych badań w odniesieniu do normy wiekowej. 

Głównym celem nauczania jest uświadomienie podstawowych problemów diagnostyki 

pediatrycznej oraz znaczenia badań laboratoryjnych w ich rozwiązywaniu, w 

monitorowaniu leczenia oraz w prognozowaniu. 




WYKŁADY : 

Omówienie prawidłowości rozwoju fizycznego i psychomotorycznego dzieci w 

odniesieniu do norm biologicznych. Zapoznanie studentów z wybranymi stanami 

naglącymi i schorzeniami najczęściej występującymi w wieku rozwojowym. Zapoznanie 

z zasadami żywienia dzieci zdrowych w zależności od wieku dziecka, poznanie 

obowiązującego kalendarza szczepień i szczepień zalecanych w ramach profilaktyki 

chorób zakaźnych dzieci. 

SEMINARIA : 

Przyczyny, objawy kliniczne, diagnozowanie i różnicowanie ostrych biegunek u dzieci, 

chorób wysypkowych wieku dziecięcego (ospa wietrzna, różyczka, odra, rumień nagły i 

zakaźny, płonica). Przyczyny, rozpoznawanie oraz profilaktyka i leczenie krzywicy u 

dzieci. Diagnozowanie przyczyn drgawek w okresie rozwojowym. 


1.Propedeutyka Pediatrii. Marian Krawczyński (red.) PZWL 2003/2004 

2.Norma kliniczna w pediatrii. Marian Krawczyński (red). PZWL 2005 

3.Pediatria. Poradnik kliniczny. S. Illing, S. Springer. (red) Wrocław 2001 

4.Choroby zakaźne i pasożytnicze u dzieci. Zbigniew Rudkowski (red). Biblioteka 

pediatry 38. PZWL 2001 

108

PROPEDEUTYKA POŁOŻNICTWA 


Klinika Rozrodczości i Endokrynologii Ginekologicznej UMB 

2. Kierownik Kliniki : 

Prof. dr hab. Sławomir Wołczyński 


Prof. dr hab. Sławomir Wołczyński 


Semestr - IX 

Wykłady - 15 




Obecność na wszystkich zajęciach + zaliczenie ustne 


Zapoznanie się z podstawowymi funkcjami układu rozrodczego kobiety. Uzyskanie 

podstawowej wiedzy w zakresie położnictwa i ginekologii. Rolabadań diagnostycznych 

w położnictwie i ginekologii. 


Wykłady i seminaria. 


WYKŁADY : 

Anatomia narządu rodnego i fizjologia cyklu płciowego kobiety. Budowa kostna 

miednicy. Płaszczyzny miednicy. Jama miednicy kostnej (pojęcie wymiaru i sprzężnej). 

Wymiary miednicy. Typy miednic. Pojęcie sromu i elementy wchodzące w skład sromu. 

Budowa anatomiczna krocza. Tkanki miękkie miednicy (mięśnie, naczynia, nerwy). 

Budowa anatomiczna narządów leżących w miednicy mniejszej (macica, jajnik, 

jajowód), ich unaczynienie i unerwienie. Aparat wieszadłowy macicy. Pojęcie cyklu 

płciowego kobiety. Podwzgórzowo-przysadkowa regulacja funkcji jajnika. Pojęcie 

sprzężeń zwrotnych, owulacja. Przemiany zachodzące w błonie śluzowej macicy. Ciąża i 

poród. Zapłodnienie. Fazy rozwoju zarodka. Rozwój i fizjologia łożyska. Hormony 

wydzielane przez łożysko i ich rola w utrzymaniu prawidłowego rozwoju ciąży. Funkcje 

łożyska. Błony płodowe i płyn owodniowy. Fizjologia matczyno-płodowa (powstawanie 

układów i narządów płodu, zmiany zachodzące w organizmie matki). Opieka 

przedporodowa (harmonogram wizyt, sposoby określenia terminu porodu, zakres 

świadczonych usług zdrowotnych, badanie położnicze zewnętrzne i wewnętrzne, badania 

dodatkowe obowiązkowe i zalecane, ocena dobrostanu płodu). Poród fizjologiczny. 

Rozpoznanie początku porodu. Czynność skurczowa macicy w trakcie porodu. Pojęcie 

postępu porodu . Okresy porodu. Fizjologiczny mechanizm porodu. Badanie położnicze 

zewnętrzne i wewnętrzne. Ogólne zasady opieki nad rodzącą i płodem. Prowadzenie 

porodu. Poradnictwo przedkoncepcyjne. Rola lekarza pierwszego kontaktu w 

koordynowaniu poradnictwa. Propagowanie zachowań prozdrowotnych: żywienie, leki, 

używki (tytoń, alkohol, narkotyki), środowisko pracy. Wywiad rodzinny i poradnictwo 

genetyczne: diagnostyka prenatalna, genetyczna diagnostyka przedimplantacyjna. 

Wywiad położniczo-ginekologiczny. Infekcje (żółtaczka typu B, AIDS, różyczka, 

toksoplazmoza, gruźlica). Choroby przenoszone drogą płciową. Konsultacje 

specjalistyczne (cukrzyca, astma, nadciśnienie tętnicze, choroby tarczycy, choroba 

109

zakrzepowo-zatorowa, choroby serca i nerek). Przedkoncepcyjne badania laboratoryjne. 

Patologia ciąży, porodu i połogu. Patologia ciąży. Ciąża ektopowa, poronienie, zaśniad 

groniasty. Wymioty w ciąży – niepowściągliwe wymioty ciężarnych, wymioty związane 

z chorobami ogólnoustrojowymi. Konflikt serologiczny - postępowanie w ciąży. 

Nadciśnienie w ciąży, nadciśnienie indukowane ciążą, zagrażająca rzucawka i rzucawka. 

Zaburzenia układu krzepnięcia w ciąży. Choroby układowe w ciąży (choroby serca, 

układu oddechowego, choroba zakrzepowo-zatorowa, niedokrwistość, cukrzyca, 

zakażenia układu moczowego, schorzenia wątroby, choroby tarczycy). Patologia porodu. 

Krwawienia przedporodowe: łożysko przodujące, przedwczesne odklejenie łożyska 

prawidłowo usadowionego. Brak postępu porodu. Nieprawidłowe ułożenia i położenia 

płodu. Ciąża mnoga. Poród przedwczesny. Przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego. 

Przodowanie i wypadnięcie pępowiny. Wielowodzie. Patologia III okresu porodu. 

Zatrzymanie łożyska – przyczyny i postępowanie. Krwotok poporodowy – atonia macicy, 

niecałkowite oddzielenie się łożyska. Wynicowanie macicy. Nieprawidłowości łożyska i 

pępowiny. Patologia połogu. Laktacja i karmienie piersią (ropień piersi). Wtórne 

krwawienie poporodowe. Gorączka połogowa. Zakażenia narządów rodnych (zapalenie 

błony śluzowej macicy, zapalenie przymacicz, zapalenie otrzewnej i jajowodów). 

Zaburzenia psychiczne występujące w połogu. Planowanie rodziny i zapobieganie 

niepożądanej ciąży. Przegląd poszczególnych metod antykoncepcyjnych wg wskaźnika 

Pearla. Metody hormonalne: dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne (mechanizm 

działania, przeciwwskazania, korzyści i wady), tabletki progestagenowe, progestageny 

długo działające. Wkładki wewnątrzmaciczne. Metody barierowe (prezerwatywy, 

spermicydy). Metody naturalne: kalendarzyk małżeński, metoda termiczna, ocena śluzu 

szyjkowego. Antykoncepcja postkoitalna. Ubezpłodnienie. Niepłodność małżeńska. 

Wymiar społeczny niepłodności. Diagnostyka i leczenie poszczególnych przyczyn 

niepłodności: czynnik jajnikowy (zaburzenia owulacji), czynnik jajowodowy, czynnik 

męski, endometrioza, niepłodność idiopatyczna. Techniki rozrodu wspomaganego 

medycznie: inseminacje domaciczne, pozaustrojowe zapłodnienie, docytoplazmatyczna 

iniekcja plemnika, mrożenie zarodków nadliczbowych. Powikłania leczenia – ciąże 

mnogie. Profilaktyka nowotworów narządu rodnego. Pojęcie profilaktyki. Rola 

profilaktyki w zapobieganiu i wczesnym wykrywaniu nowotworów narządu rodnego. 

Omówienie pojęcia profilaktyka pierwotna – eliminacja zidentyfikowanych czynników 

związanych z nowotworem. Wtórna – skryning (badanie przesiewowe) wykrywanie 

stanów przedrakowych lub wczesnych postaci nowotworów. Trzeciorzędowa – 

chemioprewencja (SERMS,NSAIDS, preparaty wapnia, glikokorykoidy, retinoidy). 

Prewencja raka szyjki macicy. Patogeneza raka a rola infekcji HPV. Prewencja raka 

błony śluzowej trzonu macicy. Eliminacja czynników ryzyka związanych z chorobami 

ogólnoustrojowymi (cukrzyca, nadciśnienie, otyłość). Propagowanie prawidłowych 

nawyków żywieniowych. Nadzór nad kobietami leczonymi HTE, tamoksyfenem, 

nosicielki mutacji związanych z zespołem Lynch II. Prewencja raka jajnika. Na 

podstawie badań epidemiologicznych: unikanie talku i azbestu, propagowanie karmienia 

piersią oraz zachodzenia w ciążę. Profilaktyka wtórna: oznaczanie CA 125 (35 U/ml, 20 

U/ml), CA 125 + USG przezpochwowe (TVUS). Przebycie programu stymulacji bez 

uzyskania ciąży - co 6 lub 12 miesięcy CA 125 + TVUS. Nadzór w grupach o wysokim 

ryzyku: występowanie raka jajnika wśród najbliższych członków rodziny (rodzinne 

występowanie raka sutka i jajnika – HBOC, rodzinne występowanie raka jajnika – HOC 

oraz rodzinne występowanie niepolipowatego raka jelita grubego, błony śluzowej trzonu 

macicy i jajnika – zespół Lynch II). Profilaktyka trzeciorzędowa: doustna antykoncepcja 

hormonalna (DTA – hamowanie owulacji oraz indukcja apoptozy w nabłonku jajnika 

przez gestageny), syntetyczny retinoid 4-HPR . Zakażenia w ginekologii i położnictwie. 

110

Pojęcie zapalenia i omówienie zjawisk towarzyszących (uszkodzenie tkankowe, 

zaburzenia w krążeniu, wysięk, zmiany rozplemowe). Drobnoustroje występujące na 

skórze zewnętrznych narządów płciowych: flora stała, komensalna i flora przejściowa. 

Choroby zapalne w ginekologii (czynniki etiologiczne, cechy zapalenia, postępowanie). 

Choroby zapalne sromu (choroby skóry sromu, które występują na sromie jako w jednej z 

możliwych lokalizacji, zwykle zajmując inne regiony ciała, oraz choroby typowe dla 

sromu i/lub występujące w związku z patologią innych części układu płciowego lub 

nabyte drogą płciową). Grzybicze zapalenie pochwy i sromu. Zapalenie i ropień gruczołu 

przedsionkowego większego. Zapalenie gruczołów przedsionkowych mniejszych. 

Zapalenie wywołane przez wirus Herpes simplex. Stany zapalne pochwy. Uzyskanie 

podstawowych informacji z wywiadu. Właściwy dobór metody diagnostycznej i 

prawidłowe pobranie materiału do badań mikrobiologicznych lub serologicznych. 

Przeprowadzenie kompleksowych badań mikrobiologicznych z uwzględnieniem badania 

jakościowego i ilościowego całego spektrum mikroorganizmów mogących budować 

badaną biocenozę. Diagnostyka różnicowa, zasady prowadzenia terapii. Zapalenie błony 

śluzowej trzonu macicy. Zapalenie przymacicz. Zapalenia narządów miednicy mniejszej. 

Patogeneza, czynniki etiologiczne, objawy kliniczne i diagnostyka. Kryteria opracowane 

przez CDC.Choroby zapalne w położnictwie (czynniki etiologiczne, cechy zapalenia, 

postępowanie). Połogowe zapalenie błony śluzowej trzonu macicy. Gorączka połogowa. 

Przewlekły ból w podbrzuszu (okresowy i ciągły). 

Metody diagnostyczne w położnictwie i ginekologii. Metody diagnostyczne. Wywiad, 

badanie podmiotowe i przedmiotowe, badania dodatkowe. Badania dodatkowe. Badania 

oznaczane z krwi, moczu (badania ogólne i badania hormonalne). Badania 

bakteriologiczne (wymazy z pochwy, z kanału szyjki, z ran pooperacyjnych). Badania 

cytologiczne (opis obrazów i ich interpretacja zgodnie z kryteriami Bethesda). 

Kolposkopia, sposób wykonania i interpretacja wyników. Diagnostyka instrumentalna 

(laparoskopia i histeroskopia), zastosowanie w wybranych przypadkach 

ginekologicznych. Ocena hormonalna ciąży. Metody oceny dobrostanu płodu: KTG, 

USG. Zaburzenia endokrynologiczne u kobiet. Diagnostyka i leczenie: zespół 

policystycznych jajników, hiperprolaktynemia, hypogonadyzm hypogonadotropowy. 

Przekwitanie – diagnostyka. Objawy klimakteryczne (wczesne objawy 

hipoestrogenizmu).Osteoporoza i choroby sercowo-naczyniowe (późne objawy 

hipoesrogenizmu). Hormonalna terapia zastępcza: wskazania i przeciwwskazania, 

korzyści i wady. 

Kształcenie w zakresie propedeutyki ginekologii 

Treści kształcenia: Zapoznanie się z podstawowymi funkcjami układu rozrodczego 

kobiety (funkcja germinalna i hormonalna). Fizjologia ciąży i stany zagrożenia ciąży. 

Poród fizjologiczny. Rozpoznanie i diagnostyka niepłodności. Zakażenia w położnictwie 

i ginekologii. Onkologia ginekologiczna. Diagnostyka w położnictwie i ginekologii. 

Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje: Umiejętność rozpoznania wczesnej 

ciąży, rozpoczynającego się poronienia, porodu fizjologicznego, wybranych patologii 

ciąży zaawansowanej oraz umiejętność wyboru schematu postępowania. Dobór badań 

diagnostycznych w stanach zakażeń w położnictwie i ginekologii, dobór badań 

hormonalnych w wybranych jednostkach chorobowych endokrynologii ginekologicznej. 

Wykorzystanie metod diagnostycznych w przypadku podejrzenia nowotworu narządu 

rodnego. 


111

1.„Położnictwo i ginekologia” tom 1-2, podręcznik pod redakcją G. H. Bręborowicza, 

Wyd. I, Wydawnictwo PZWL, Warszawa, 2005. 

2.„Endokrynologia ginekologiczna” P. Skałba, Wyd. III uaktualnione i rozszerzone. 

PZWL, Warszawa, 2008. 

112

SYSTEMY JAKOŚCI I AKREDYTACJI LABORATORIÓW 




Prof. dr hab. n. med. Maciej Szmitkowski 


Prof. dr hab. n. med. Barbara Mroczko 


Semestr – IX 




Przedmiot zalicza się na podstawie obecności i aktywnego udziału studenta na wykładzie 

oraz wpisu „zaliczono” w indeksie. 


Nauczanie przedmiotu ma na celu przekazanie wiedzy w zakresie systemów jakości i 

akredytacji laboratoriów. Program przedmiotu obejmuje opanowanie przez studenta 

umiejętności w określaniu zasad akredytacji i certyfikacji medycznych laboratoriów 

diagnostycznych, rozumienie problemów funkcjonowania systemów jakości oraz 

posługiwanie się wiedzą z zakresu standardów dotyczących laboratoriów medycznych. 


Wykłady 


WYKŁADY : 

Systemy jakości medycznych laboratoriów diagnostycznych. Zasady akredytacji i 

certyfikacji laboratoriów. Dobra praktyka laboratoryjna. Standardy międzynarodowe. 

Standardy dotyczące laboratoriów medycznych. Zalecenia dotyczące budowy systemu 

jakości w medycznych laboratoriach diagnostycznych w Polsce. Systemy zapewnienia 

jakości narzędziem zarządzania, tworzenie systemu zapewniania jakości, 

dokumentowanie i wdrażanie systemu zapewnienia jakości w medycznym laboratorium 

diagnostycznym, zarządzanie środowiskiem i bezpieczeństwem pracy oraz jakością w 

laboratoriach. Zintegrowany system zapewnienia jakości. 


1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 marca 2006 r. w sprawie standardów 

jakości dla medycznych laboratoriów diagnostycznych i mikrobiologicznych. Dz. U. nr 

2006, 61, poz. 435. 

2. Polska Norma PN-EN ISO 9000:2001. Systemy zarządzania jakością. Podstawy i 

terminologia. 

3. Polska Norma PN-EN ISO 9000:2001. Systemy zarządzania jakością. Wymagania. 

113

1. 

1. 

1. 

1. 

1. 

2. 

ZAJĘCIA FAKULTATYWNE 

Nazwa Jednostki 

Tematy zajęć 

Zakład Chemii Organicznej 

Metody poszukiwania i ustalania struktur związków 

biologicznie czynnych 

Zakład Biologii 

Rola układu ubikwityna – proteasom i autofagii w fizjologii i 

patologii 

Zakład Fizjologii Doświadczalnej 

Fizjologiczne podstawy zdrowego trybu życia w profilaktyce 

chorób cywilizacyjnych. 

Zakład Analizy Instrumentalnej 

Wybrane metody elektrochemiczne 

Zakład Diagnostyki Mikrobiologicznej 

Aspekty profilaktyki i leczenia w mikrobiologii 

Mikrobiologiczne zagrożenia środowiskowe 

114 

Rok 

Liczba 

godzin 

I 

15 

II 

15 

III 

15 

II 

15 

III 

15 

III 

15 

3. Akredytacja laboratoriów mikrobiologicznych IV 

15 

4. Specyficzne zakażenia układowe 

Samodzielna Pracownia Farmakoterapii Monitorowanej 

IV 

15 

1. 

Biochemiczna diagnostyka rakowiaka 

III 

15 

Zakład Bromatologii 

III 

1. Ustawodawstwo żywnościowo – żywieniowe 

15 

2. Żywienie enteralne i parenteralne V 

15 

Zakład Biochemii Farmaceutycznej 

III,IV,V 

1. Biochemiczne podstawy encefalopatii wątrobowej. 

15 

2. Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) w biologii i III,IV,V 

medycynie 

15 

3. Kwas ursodeoksycholowy (UDCA) lekiem na wszystkie choroby III,IV,V 

wątroby? 

15 

4. Techniki zakładania i prowadzenia hodowli komórkowych w III,IV,V 

warunkach in vitro 

15 

5. Obliczenia biochemiczne II 

15 

Zakład Chemii Fizycznej 

III,IV,V 

1. Mechanizmy przekazywania sygnału przez błony 

plazmatyczne na przykładzie płytek krwi 

Zakład Toksykologii 

15 

1. 

Sposoby minimalizacji chemicznych zanieczyszczeń 

środowiska i ich wpływu na zdrowie 

IV 

15 

2. Zasady pisania prac dyplomowych IV 

15 

Liczba 

studentów 

30 

2x17 

15 

15 

Semestr 

let 

let 

zim 

let 

20 let 

20 let 

20 let 

20 let 

17 

let 

15 zim 

15 zim 

30 zim 

30 zim 

zim 

30 

zim 

30 

90 let. 

30 

15 

let. 

zim 

15 zim

3. Czynniki warunkujące odpowiedź organizmu na działanie 

IV 

ksenobiotyków 

15 

4. Udział mechanizmów wolnorodnikowych w toksycznym 

działaniu ksenobiotyków 

IV 

15 

5. Zagrożenia zdrowotne wynikające z chemizacji życia 

IV 

codziennego. 

15 

Zakład Immunologii 

IV 

1. Mechanizmy rozpoznawania i indukcji sygnału w leukocytach 15 

2. Immunoterapia IV 

15 

3. Wybrane czynniki endo i egzogenne regulujące system 

IV 

odporności 

15 

4. Problemy metodyczne w diagnostyce konfliktu matka – płód w IV 

układzie ABO i Rh 

Zakład Chemii Nieorganicznej i Analitycznej 

15 

1. 

Wykorzystanie metod chromatograficznych (GC i HPLC) do 

oceny zdolności antyoksydacyjnych win czerwonych poprzez 

oznaczanie związków o działaniu pro- i antyoksydacyjnym 

III, IV, V 

15 

2. Analiza matematyczna w chemii analitycznej I 

15 

Zakład Diagnostyki Hematologicznej 

IV 

1. Postępy immunofenotypowania leukocytów 

15 

Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki Klinicznej V 

1. Zastosowanie nowoczesnych technik laboratoryjnych w 

analityce klinicznej, w immunoserologii i parazytologii 

15 

Zakład Diagnostyki Biochemicznej 

IV 

1. 

Biochemiczna diagnostyka narządowa 

Zakład Diagnostyki Pediatrycznej 

IV,V 

1. Perspektywy immunologicznej diagnostyki chorób 

pasożytniczych 

15 

2. Główne mechanizmy cytotoksyczności komórkowej III,IV, V 

15 

3. Postępy w diagnostyce wrodzonych i nabytych niedoborów III,IV,V 

immunologicznych 

Zakład Chemii Medycznej 

15 

1. Analiza jakościowa i ilościowa monosacharydów metodą II 

chromatografii gazowej 

15 

2. Struktura i funkcje proteoglikanów III 

15 

3. Techniki elektroforetyczne- rodzaje zastosowania w analizach II 

materiału biologicznego 

15 

4. HPLC- technika rozdzielania identyfikacji oraz oznaczanie 

II 

związków biologiczne ważnych 

15 

5. Choroby genetyczne tkanki łącznej-diagnostyka molekularna IV 

15 

115 

15 

zim 

15 

zim 

15 

15 zim 

60 let. 

60 let. 

60 zim 

30 zim 

30 

zim 

100 zim 

34 let 

17 zim 

34 let 

30 zim 

30 zim 

30 zim 

20 

let 

20 let 

20 let 

20 

let 

20 let

Pobierz program studiów na kierunku Analityka Medyczna

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?