BIOLOGJI

BIOLOGJI 2 orë në javë, 74 orë në vit
HYRJE
Ky program parashikon që lënda e biologjisë të zhvillohet për 74 orë.
Për fleksibilitet, në programin e biologjisë së kësaj klase janë parashikuar
më shumë se më parë, orë praktike dhe orë në dispozicion (gjithsej 13
orë). Me këtë synohet që arsimtarit t’i jepet më shumë hapësirë për të
përshtatur mësimin varësisht nga kushtet që ofron klasa, shkolla etj. Në
trungun e përmbajtjes lënda ka një kategori dhe pesë nënkategori. Që do
të thotë se kategoria e parë (Qeniet e gjalla dhe mjedisi) përfshin këto
nënkategori: 1.1. Mjedisi jetësor dhe ekosistemet, 1.2. Qarkullimi i materies
dhe i energjisë në ekosistem , 1.3. Ekosistemet natyrore dhe antropogjene,
1.4. Zhvillimi i botës së gjallë dhe 1.5. Njeriu dhe mjedisi jetësor.
Marrë në përgjithësi, programi i biologjisë ka karakter linear dhe
ciklik. Por, duke sublimuar informacionet e marra për programet e kohës
në rajon e më gjerë, jemi përpjekur që në fushën e programeve të biologjisë
sipas kurrikulit të ri të sigurojmë “rrjedhën” e koncepteve nga niveli
i parë në të dytin dhe prej të dytit në nivelin e tretë. Kjo prirje është shoqëruar
me një përzgjedhje të kujdesshme të lëndës, p.sh. Mjedisi jetësor
dhe ekosistemi, ekosistemet natyrore dhe antropogjene etj. me të vetmin
synim që përmbajtja programore e biologjisë të jetë koherente, logjike
dhe e aplikuar. Veçori tjetër e programit të reformuar të biologjisë në
përgjithësi, e në veçanti të kl. VIII, është “përzierja” e temave mësimore.
Për dallim prej programeve tradicionale, ku, p.sh., njohuritë nga botanika,
zoologjia, fiziologjia etj, jepeshin të veçuara nga njëra-tjetra me
“përzierjen” e temave ato jepen në mënyrë të integruar. Kjo qasje u mundëson
nxënësve të fitojnë njohuri të domosdoshme për jetën e përditshme
konform kërkesave të mileniumit të ri dhe hap rrugën e përvetësimit më
të lehtë të koncepteve të tjera që shpalosen në vazhdim të shkollimit.
Në fund po theksojmë se ngjashmëritë që viheshin në emërtimin e
kategorive dhe të nënkategorive në nivelin e parë, të dytë dhe të tretë të
shkollimit, me zbërthimin e tyre tematik për çdo orë mësimore kanë
ndryshime të dukshme në përmbajtje dhe në qasje.
111

QËLLIMET
112
Programi mësimor i lëndës së biologjisë ka për qëllim:
Zhvillimin dhe aftësimin e nxënësve për të njohur dhe për të
kuptuar ligjshmëritë themelore të ekologjisë dhe të zhvillimit
evolutiv të botës së gjallë.
Zhvillimin e njohurive për ekologjinë, evolucionin e gjallesave
dhe të aftësive për të vlerësuar zhvillimin evolutiv të qenieve të
gjalla si dhe ruajtjen e baraspeshës ekologjike në natyrë.
Zhvillimin e aftësive për përdorimin dhe vlerësimin e teksteve,
atlaseve, literaturës biologjike, programeve arsimore, televizive
dhe burimeve të tjera të informacionit.
Zhvillimin e shkathtësive për mbledhjen dhe përpunimin e të
dhënave relevante shkencore dhe të zbatimit të shkathtësive të
fituara në situata konkrete për të mirën e njeriut dhe të mjedisit
jetësor.
OBJEKTIVAT E PËRGJITHSHËM
Nxënësi duhet të jetë në gjendje:
o Të zhvillojë qëndrimet dhe vlerat:
• Në kontest të ndërgjegjësimit dhe të ngritjes së përgjegjësimit
etik ndaj botës së gjallë dhe mjedisit jetësor me qëllim të
ruajtjes së baraspeshës ekologjike në natyrë;
• Në kuptim të kultivimit të sjelljeve personale (të jetë kooperativ,
i hapur, tolerant, i ndershëm, i vullnetshëm, kritik etj.).
o Të njohë:
• Fjalorin (terminologjinë biologjike);
• Faktet, konceptet dhe parimet ekologjike, etologjike dhe të
evolucionit;
• Procedurat dhe metodat në biologji.
o Të kuptojë:
• Faktet dhe parimet biologjike dhe të bëjë ndërlidhjen logjike të
tyre;

• Arsyetimin e metodave dhe të punës praktike në mjedisin
natyror dhe në laborator;
• Procedurave.
o Të zbatojë në situate të reja:
• Faktet dhe parimet ekologjike, etologjike dhe të evolucionit;
• Zgjedhjen e problemeve të natyrës biologjike.
o Të komunikojë informatat në kontekste të ndryshme:
• Shkrimi i raportit nga një punë praktike ose hulumtim;
• Prezantojë rezultatet e hulumtimit duke konsultuar shumë
burime të informacionit;
• Kontribuojë në debate dhe diskutime për çështje ekologjike,
etologjike dhe të evolucionit.
o Të zhvillojë të menduarit kritik nga biologjia:
• Të njohë informatën relavante nga ajo jorelavante;
• Të dallojë faktin nga gjykimi;
• Zbatojë parimet biologjike në zgjedhjen e problemeve;
• Interpretimi i materialit ilustrues;
• Të analizojë shkaqet dhe rrjedhojat që sjell çrregullimin e një
faktori ekologjik në një ekosistem natyror dhe antropogjen;
• Të vlerësojë rolin pozitiv dhe human të njeriut për natyrën e
gjallë dhe jo të gjallë.
ORGANIZIMI I PËRMBAJTJES SË LËNDËS
Organizimi i përmbajtjes përfshin: ndërtimin, balancimin dhe mbarështrimin.
Ndërtimi i përmbajtjes së lëndës përfshin një kategori kryesore në të
cilën përfshihet fundamenti i lëndës.
Ndërtimi i lëndës është bërë mbi bazën e theksimeve të balancuara të
përmbajtjes sipas rëndësisë së tërësive mësimore.
Mbarështrimi i përmbajtjes së lëndës në klasë bëhet për 74 orë
mësimi, sipas trajtës:
• Kategoria
• Nënkategoria
113

114
• Përmbjatja programore
• Rezultatet e pritura
• Lidhja ndërlëndore
PËRMBAJTJA PROGRAMORE
KATEGORIA NËNKATEGORIA Orët %
I. QENIET E
GJALLA DHE
MJEDISI
I.1.
MJEDISI JETËSOR DHE
EKOSISTEMET
I.2.
QARKULLIMI I
MATERIES DHE I
ENERGJISË NË
EKOSISTEM
I.3.
EKOSISTEMET
NATYRORE DHE
ANTROPOGJENE
I.4.
ZHVILLIMI I BOTËS SË
GJALLË
I.5.
NJERIU DHE MJEDISI
JETËSOR
20 27.0
7 9.5
14 18.9
11 14.8
9 12.2
Punë praktike 10 13.5
Orë në dispozicion 3 4
Gjithsej 74 100%

Kategoria Nënkategoria Përmbajtja programore Rezultatet e pritura Lidhja ndërlëndore
I.
Qeniet e
gjalla dhe
mjedisi
I.
Qeniet e
gjalla dhe
mjedisi
I.1.
Mjedisi jetësor
dhe
ekosistemet
I.2.
Qarkullimi i
materies dhe i
energjisë në
ekosistem
Organizmat janë të varur nga
kushtet e mjedisit jetësor dhe
nga marrëdhëniet ndërmjet
organizmave (nocionet
themelore ekologjike)
Kushtet jetësore të mjedisit
(faktorët ekologjikë)
Ndërtimi i ekosistemit (biotopi
dhe biocenoza, prodhuesit,
harxhuesit dhe
zbërthyesit)
Marrëdhëniet jetësore në
ekosistem (rrjeti trofik,
piramidat ekologjike etj.)
Bashkësia jetësore dhe
organizimi i saj (popullata,
nisha ekologjike, organizimi
kohor dhe hapësinor etj.)
Në biosferë dhe në ekosistem
bëhet qarkullimi i
vazhdueshëm i materieve dhe
i energjisë (qarkullimi i
oksigjenit, dioksidit të
karbonit, azotit, ujit etj.)
Nxënësit në fund të klasës së tetë nga kjo
përmbajtje progarmore duhet:
Të njohin dhe të kuptojnë nocionet
themelore ekologjike.
Të dinë dhe të analizojnë varshmërinë e
organizmave nga kushtet e mjedisit
jetësor dhe marrëdhëniet ndërmjet vetë
organizmave.
Të përshkruajnë ndërtimin e ekosistemit.
Të kuptojnë dhe të klasifikojnë faktorët
ekologjikë.
Të analizojnë rrjetin trofik dhe piramidat
ekologjike në ekosistem.
Të hulumtojnë dinamikën e popullatës
në aspektin kohor dhe hapësinor.
Nxënësit në fund të klasës së tetë nga kjo
përmbajtje programore duhet:
Të kuptojnë fluksin e energjisë dhe
ciklin e materies në ekosisteme.
Të analizojnë qarkullimin e ujit në
natyrë.
Të krahasojnë qarkullimin e oksigjenit
Përmbajtja
programore e kësaj
tërësie mësimore ka
ndërlidhje me:
Kiminë - në aspektin
e njohjes së përbërjes
kimike të ambientit
jetësor.
Fizikën – në
pikëpamjen e
faktorëve fizik dhe
ndryshimeve fizike të
ambientit jetësor.
Përmbajtja programore
e kësaj
tërësie mësimore ka
ndërlidhje me:
Kiminë - në aspektin
e njohjes së
elementeve kimike që
115

I.
Qeniet e
gjalla dhe
mjedisi
I.
Qeniet e
gjalla dhe
116
I.3.
Ekosistemet
natyrore dhe
antropogjene
I.4.
Zhvillimi i
botës së gjallë
Organizmat krijojnë marrëdhënie
të ngushtë me mjedisin
jetësor dhe komunikojnë
mes vete pa ndërmjetësimin e
njeriut – ekosistemet natyrore
dhe me ndërmjetësimin e
njeriut – ekosistemet artificiale
(ekosistemet rurale
dhe urbane).
Ekosistemet ujore dhe
tokësore.
Bimët endemike dhe shtazët
e rrezikuara në Kosovë.
Sjellja e organizmave në
natyrë – etologjia.
Organizmat bimorë dhe
shtazorë janë zhvilluar në
kushte të ndryshme të
me atë të dioksidit të karbonit, azotit e
fosforit.
Nxënësit në fund të klasës së tetë nga kjo
përmbajtje programore duhet:
Të dallojnë ekosistemet natyrore nga ato
artificiale.
Të njohin rezervatet, monumentet natyrore
dhe parqet nacionale të Kosovës.
Të dinë për bimët endemike dhe shtazët
e rrezikuara të Kosovës.
Të kuptojnë veçoritë e ekosistemeve
ujore dhe tokësore.
Të analizojnë sjelljen e shtazëve dhe
komunikimin e tyre mes vete.
Të njihen me ndryshimet dhe qëndrueshmërinë
e popullatave në natyrë.
Nxënësit në fund të klasës së tetë nga kjo
përmbajtje programore duhet:
Të njohin dhe të zbatojnë fjalët dhe
marrin pjesë në
ndërtimin e
organizmave.
Fizikën – në aspektin
e njohjes së ligjshmërive
fizike të optikës,
termodinamikës.
Përmbajtja
programore e kësaj
tërësie ka ndërlidhje
me:
Gjeografinë – në
kuptimin e njohjes së
hidrografisë,
hidrologjisë dhe
pedologjisë.
Kiminë – përbërjen
kimike të ujit, tokës
etj.
Përmbajtja programore
e kësaj tërësie
mësimore ka ndër-

mjedisi mjedisit jetësor dhe kanë
qenë të varur nga faktorët e
ndryshëm të evolucionit.
Fillet e jetës dhe historiati i
zhvillimit të botës së gjallë.
Epokat gjeologjike.
I.
Qeniet e
gjalla dhe
mjedisi
I.5.
Njeriu dhe
mjedisi jetësor
Njeriu në mjedisin jetësor
shpesh ndikon në ndërrimet e
kushteve fizike dhe kimike të
tij (ndotja), por njeriu
gjithashtu merr masa të
ndryshme edhe për mbrojtjen
dhe përparimin e mjedisit
jetësor.
Ndotja e mjedisit jetësor dhe
pasojat.
Efekti i serrave.
Mbiplehrosja.
Shkatërrimi i ekosistemeve
natyrore.
Mbrojtja dhe përparimi i
mjedisit jetësor.
përkufizimet kryesore që kanë të bëjnë
me evolucionin.
Të analizojnë dhe të përshkruajnë
faktorët e ndryshëm evolutivë që
ndikuan në zhvillimin dhe përsosjen e
gjallesave.
Të kuptojne teoritë e zhvillimit të botës
së gjallë.
Nxënësit në fund të klasës së tetë nga kjo
përmbajtje programore duhet:
Të identifikojnë treguesit e ndryshëm të
ndotjes së mjedisit jetësor.
Të kuptojnë pasojat e shkatërrimit të
ekosistemeve natyrore.
Të kontribuojnë në mbrojtjen dhe ruajtjen
e llojeve të rrezikuara në Kosovë.
Të njihen me pasojat e ndryshimeve
globale të planetit tonë.
Të parashikojnë ndryshimet e mjedisit
jetësor të vendbanimit ku jetojnë.
Të dinë për kultivimin e bimëve
dekorative.
Të zbatojnë kodin ligjor për mbrojtjen e
mjedisit jetësor.
lidhje me :
Gjeografinë – në
kuptimin e njohjes së
shtresave të ndryshme
të dheut.
Sistematikën - në kuptimin
e njohjes së
llojeve si ndërtues të
sistemeve ekologjike.
Përmbajtja
programore e kësaj
tërësie mësimore ka
ndërlidhje me:
Kiminë – në aspektin
e ndërrimeve cilësore
të mjedisit jetësor si
dhe elementeve të
ndryshme kimike që
shkaktojnë ndotjen e
mjedisit jetësor.
Fizikën – në kuptimin
e njohjes së faktorëve
fizikë dhe të
ndryshimeve fizike të
mjedisit jetësor.
117

Punë praktike
Me fjalën punë praktike kuptojmë aktivitetet që kryejnë nxënësit në
natyrë dhe në labarator. Këto punë kryhen me qëllim të konkretizimit të
pjesës teorike të lëndës.
Në mungesë të labaratoreve, punët praktike mund të kryhen edhe në
klasë, me kusht që materiali dhe mjetet e punës praktike paraprakisht të
sillen në klasë.
Punët laboratorike nuk janë ndonjë metodë e veçantë e mësimit, por
janë formë e organizimit të punës mësimore, gjatë së cilës nxënësi në
bashkëpunim me arsimtarin vrojtojnë strukturat, proceset dhe fenomenet
e ndryshme jetësore gjatë organizimit të mësimit në natyrë.
Disa nga punët praktike, të cilat do të duhej të realizoheshin në
mësimin e biologjisë për klasën e tetë, janë:
• Dalja në natyrë dhe vëzhgimi i një ekosistemi ujor ose tokësor në
afërsi të vendbanimit.
• Njohja me pamjen e përgjithshme dhe përcjellja e ndryshimeve
fenologjike gjatë stinëve.
• Vëzhgimi i migrimit të shtazëve, ndërtimit të çerdheve, kujdesi
për pasardhësit etj.
• Vizitë e kopshtit zoologjik.
• Vëzhgimi i shtazëve të ndryshme që paraqesin etapa të ndryshme
të zhvillimit evolutiv të shtazëve.
• Hulumtimi i shtazëve dhe i bimëve të rrezikuara të Kosovës.
Ekskursioni mësimor
Është një nga metodat më të efektshme për përvetësimin aktiv të
njohurive teorike.
Organizimi i mirë i ekskursionit zhvillon te nxënësit aftësinë e përvetësimit,
vëzhgimit, analizës, sintezës, kujtesës logjike, intuitës, të menduarit
të pavarur dhe krijues, që ndikojnë drejtpërdrejt në përvetësimin e
vetëdijshëm dhe të qëndrueshëm të njohurive shkencore biologjike.
Të mos merret nga nxënësi ekskursioni si “një shëtitje e thjeshtë në
natyrë”.
118

Ai duhet të përgatitet nga arsimtari. Kjo nënkupton se edhe arsimtari
paraprakisht duhet të përgatitet për ekskursion, duhet të ketë përgatitje
komplete profesionale biologjike dhe orientime të qarta didaktike.
Puna përgatitore e arsimtarit për ekskursion:
Masat organizative dhe metodike
• Arsimtari duhet të njihet paraprakisht me terrenin e ekskursionit
dhe në përputhje me qëllimet e temës së ekskursionit, cakton lokacionin
(p.sh. lumi, livadhi, pylli, agrokultura, parku nacional etj.).
• Të njohë mirë terrenin ku zhvillohet ekskursioni; botën bimore
dhe shtazore të tij, konfiguracionin e terrenit etj. Për shkaqe didaktike,
është mirë që rruga e kthimit të mos jetë e njëjtë me atë të
shkuarjes.
• Nëpërmjet ekskursionit arsimtari i udhëzon nxënësit të zotërojnë
dhe të përvetësojnë vetë njohuritë sipas temës së ekskursionit.
• Përmes ekskursioneve në terren arsimtari këmbëngul që nxënësit
të dallojnë thelbësoren nga jothelbësorja në dukuritë e botës bimore
dhe shtazore, të zbulojnë marëdhëniet e brendshme dhe lidhjet
e varësisë së ndërsjelltë midis gjallesave të mjedisit ku jetojnë.
• Pas kthimit nga ekskursioni mësimor, arsimtari jep këshilla si
duhet të veprohet me materialin e mbledhur bimor apo shtazor.
METODOLOGJIA
Mësimi në biologji si dhe në çdo lëmë tjetër mund të kryhet në disa
mënyra, d.m.th mund të shfrytëzohen disa metoda mësimore.Praktika ka
treguar se është i suksesshëm vetëm ai mësim i cili realizohet me metoda
të ndryshme, ku secila sosh ka rol dhe rëndësi të veçantë metodike.
Çdo lëndë, përpos metodave të përgjithshme mësimore, i ka edhe
metodat e veçanta. Prej metodave të shumta që mund të përdoren në
mësimet e biologjisë po përmendim:
• Metodën e të shprehurit me gojë (monologu);
• Metodën e bashkëbisedimit (dialogu);
• Metodën e leximit dhe të punës me tekst;
119

120
• Metodën e punës praktike në laboratorin biologjik apo në terren
(ekskursionet);
• Metodën e të mësuarit dhe të nxënit ndërveprues (në kompjuter,
CD programe etj.).
Çdo metodë mësimore i ka anët pozitive dhe negative. Kjo do të
thotë se me zbatimin e një metode të vetme mësimore nuk mund të realizohen
të gjitha qëllimet dhe detyrat e mësimit të lëndës së biologjisë.
Prandaj, ato patjetër duhet të kombinohen në varësi nga përmbajtja,
qëllimet dhe objektivat të cilët synohen të realizohen.
Kompetenca e arsimtarit është që, duke zbatuar strukturën ERR të
orës, të zgjedhë materiale të shumëllojshme didaktike, metoda dhe strategji
më të përshtatshme të mësimdhënies dhe të nxënies me synim të
realizimit të qëllimeve dhe të objektivave specifikë, me nxënësin në qendër
(p.sh. klaster, kubimi, insert, tabela e koncepteve, diagrami i
Venit, brainstorming, xhigsou I dhe II etj.).
Për hollësi të këtyre formave të punës me nxënës dhe të teknikave të
mësimdhënies shih tekstet:
B.Musai; Modele të mesimdhënies së suksesshme, Tiranë, e-mail;
rëct ara@aedp-soros.al.
M. Mula. Modele të mësimdhënies sipas strukturës ERR të orës
Prishtinë, 2003, e-mail:office @ kec-ks.org, htpp//www. Kec-ks.org.
Plani dhe programi mësimor për klasën e nëntë dhe të dhjetë,
Prishtinë, 2002, dhe 2003 f. 11 -14 dhe f.167-169.
Në praktikë thuajse nuk ekziston orë e biologjisë në të cilën aplikohet
vetëm një metodë mësimore. Me zbatimin e disa metodave mësimore në
të njëjtën orë të mësimit, ora bëhet më dinamike, thyhet monotonia dhe
ngritet interesimi i nxënësve për mësim.
Çdo ndryshim në punë, pra edhe zbatimi i metodave të ndryshme
mësimore, e freskon mësimin, e bën shumë më interesant, me çka arrihet
që rezultatet në nxënie të jenë më të mira.
Për realizimin sa më të mirë të qëllimeve të parashtruara, në orën
mësimore duhet të punojmë në frymën e parimeve didaktike: prej të
njohurës kah e panjohura, prej të afërmes kah e largëta, prej të thjeshtës
kah e ndërlikuara, prej konkretes kah abstraktja dhe prej të përgjithshmes
kah e veçanta.

VLERËSIMI
Vlerësimi është proces i vrojtimit, i mbledhjes sistematike, i analizimit
dhe i interpretimit të informatave me qëllim të përcaktimit se deri
në ç’shkallë nxënësi ka zotëruar objektivat udhëzues. Ai duhet të mbështetet
në objektivat e dijes (rezultatet e prituara) të programit të lëndës së
biologji për klasën VIII.
Ky proces mbështetet në disa parime themelore, siç janë:
• Përcaktimi i qëllimit dhe i përparësive në procesin e vlerësimit;
• Zbatimi i instrumenteve përkatëse të matjes në përputhje me
qëllimin, në mënyrë që të matet ajo që është synuar të matet;
• Sigurimi i cilësisë së informatave për arritshmërinë e rezultateve
të nxënësit përmes matjes dhe vlerësimit të vazhdueshëm;
• Matja dhe vlerësimi duhet të jenë të balancuara, të përfshihet e
tërë përmbajtja programore e lëndës;
• Vlefshmëria e qëndrueshme e të dhënave se shkalla e
arritshmërisë së nxënësit është e saktë;
• Zbatimi i teknikave të vlerësimit me anë të të cilave bëjmë
dallimin e qartë të arritshmërisë së nxënësve.
Instrumentet e vlerësimit
Është me rëndësi se për veçortitë që duam t`i vlerësojmë duhet të
përdorim mjetin apo instrumentin përkatës të matjes. Me çfarëdo mjeti që
përdoret nuk mund të maten të gjitha veçoritë e arritshmërisë së nxënësit,
andaj duhet përdorur sa më shumë që të jetë e mundshme mjete dhe
teknika të ndryshme, në mënyrë që të mbledhim informacione të
mjaftueshme për të vlerësuar shkallën e arritshmërisë së nxënësit.
Mësimdhënësi i lëndës dhe shkolla duhet të zbatojnë një numër të
mjaftueshëm instrumentesh për matje dhe vlerësim,siç janë:
• Vrojtimi;
• Pyetësori (vetëvlerësimi);
• Raporti me shkrim i një pune praktike apo një hulumtimi;
• Të shprehurit me gojë;
121

122
• Të shprehurit me shkrim;
• Fleta kontrolluese (përdoret për shkathtësitë manovruese të
nxënësit);
• Dosja apo portofoli (vetëvlerësimi);
• Testi i bazuar në kritere dhe objektiva;
• Testi i arritshmërisë i ndërtuar nga kërkesa (pyetjet) me
- përgjigje alternative të shumta;
- përgjigje të hapura të shkurta;
- përgjigje të hapura të zgjeruara etj.
BURIMET DHE MJETET MËSIMORE
Për realizimin e përmbajtjes programore të biologjisë për klasën VIII
rekomandohet përdorimi i:
• Biologjia për klasën VIII.
Krahas tekstit shkollor, burim tradicional i mësimnxënies, për zbatimin
e suksesshëm të përmbajtjeve mësimore sugjerojmë edhe përdorimin
e doracakëve, si ndihmë shtesë në procesin mësimor (atlasi botanik,
zoologjik, anatomik, fjalori terminologjik). Fjalori i biologjisë, E. Ruka,
Z. Bajram –Toena, Tiranë, 1999.
Gazeta, revista profesionale dhe shkencore, pastaj fotografi, postera,
skema, diagrame, harta, tabela, preparate, CD, video-kaseta dhe burime
të tjera nga interneti.
Është kompetencë e arsimtarit që në vartësi prej kushteve në të cilat
punon shkolla të zgjedhë burimin e informacionit dhe mjetet ndihmëse
mësimore, duke i kushtuar vëmendje baraspeshës së të dhënave gojore,
vizuele, auditive, dhe audiovizuele, me theks të veçantë në atë që është
qenësore për t’u mësuar.