You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
E mërkurë, 21 prill 2010<br />
KULTURË<br />
Kontaktoni në: kultura@<strong>gazeta</strong><strong>55</strong>.net<br />
Politika e Italisë në Shqipëri<br />
(Kreu V/Martesa e Mbretit Zog dhe aneksimi i Austrisë nga Gjermania<br />
Ndërkaq po afrohej 28<br />
prilli, dita e caktuar për<br />
martesën e mbretit Zog.<br />
Festimet u zhvilluan me një salltanet,<br />
që ishte në kundërshtim të<br />
hapur me kushtet e jetesës së vendit.<br />
Konti Çiano ishte ftuar në cilësi<br />
të dëshmitarit. Mbreti i Italisë do<br />
të dëshironte që në dasmë të ftoheje<br />
dhe një anëtar i Shtëpisë Savoia dhe<br />
kishte përzgjedhur Dukën e Bergamos.<br />
Pallati mbretëror, për të mbajtur të<br />
gjithë të ftuarit e shumtë, ishte zgjeruar,<br />
ndonëse me punime të rastit.<br />
Ceremonia ishte madhështore:<br />
Ngrohtësinë e saj e kishtë shtuar<br />
edhe prania shumtë e farefisnisë së<br />
nuses, më kostumet e pasura të aristokracisë<br />
hungareze. Ndërmjet tyre<br />
gjendej edhe një përfaqësi e<br />
hareshme e rinisë femërore të<br />
Budapestit, që kishte ardhur për festën<br />
e mikëshës që i ishte ngjitur<br />
lavdit drejt një kurore. Megjithatë<br />
shkëlqimi i këtij fisi, të tejkaluar nga<br />
koha, i jepte ceremonisë ngjyrimin<br />
e një note melankolie, në kundërshtim<br />
me realitetin.<br />
Trupi diplomatik ishte i pranishëm<br />
tërësisht. Ishin pjesëmarrës<br />
në ceremoni edhe anëtarët e Qeverisë<br />
shqiptare dhe parlamentarët, si<br />
edhe përfaqësi të forcave të armatosura,<br />
të magjistraturës e të Shtetit,<br />
të gjithë të veshur me rrobe ceremoniale.<br />
Ishin të ftuar edhe shumë<br />
<strong>gazeta</strong>rë të Shteteve të ndryshme.<br />
Ndër italianët më kujtohen Xhovani<br />
Ansaldo, drejtori i “Telegrafit”;<br />
Guido Barone i “Stampa-s”; Virxhilio<br />
Lili i “Corriere della Sera-s”;<br />
Françesko Maratea i “Messagggeros”,<br />
si edhe Orio Vergani. Mbreti, në<br />
një uniformë të lartë të komandantit<br />
të ushtrisë, i paraprinte korteut,<br />
duke i dhënë krahun nuses në veshje<br />
të bardha me bishtin shumë të gjatë,<br />
që e mbanin oficerë të gardës. Pas<br />
tij vinin Duka i Bergamos dhe dy<br />
dëshmitarë të bashkëshortit: konti<br />
Çiano dhe princi Hamid, biri i sulltanit<br />
të fundit turk. Pas tyre, të dy<br />
dëshmitarët e nises: baroni Vilani,<br />
Ministri i Italisë në Romë dhe konti<br />
Karoli, xhaxhai i nuses. Himni kombëtar<br />
i Shqipërisë dhe ai i Hungarisë<br />
u dhanë nga Fanfara e gardës.<br />
Ceremonia e martesës, ceremoni<br />
civile, qe e shkurtër: në leximin e<br />
vetëm tri neneve të kodit, që ishin<br />
në përkitje me ato të kodit civil italian,<br />
të lexuara nga kryetari i Parlamentit<br />
i cili, pasi kërkoi pranimin e<br />
dhëndrit e të nuses, i deklaroi ata të<br />
bashkuar në martesë. Pastaj u shtrua<br />
dreka në pallatin mbretëror.<br />
Në legatë u shpresua se vizita në<br />
Tiranë e ministrit tonë të Jashtëm<br />
për festimin e martesës, do të shërbente<br />
për të sheshuar pengesat e<br />
reja që dilnin në udhën e një drejtimi<br />
të ri e përfundimtar të mbretit<br />
Zog, qoftë ndaj Italisë, qoftë për<br />
mirëqenien e popullit të tij. Por prania<br />
e të ftuarëve të shumtë, vështirësitë<br />
për një qytet të vogël si Tirana<br />
e asaj kohe për të mirëpritur<br />
kaq shumë personalitete, ndër-<br />
Nga<br />
Nga<br />
Më 28 prill 1937: martesa<br />
e mbretit me konteshën Apony –<br />
Pritje e përzemërt e përfaqësuesve<br />
të Italisë, të ftuar në<br />
dasmë – Incidente për qëndrimin<br />
kundëritalian nga<br />
mysafirët hungarezë, nga<br />
motrat e mbretit dhe nga disa<br />
autoritete vendore – Ndryshim i<br />
shtrimit të problemit shqiptar<br />
nga ana e Çianos, veçanërisht<br />
në lidhje me aneksimin e<br />
Austrisë nga Gjermania -<br />
Vështirësitë që m’u paraqitën<br />
me synimet për aneksim (të<br />
Shqipërisë), apo për pjesëtimin<br />
e saj. Qëndrime kundërshtuese<br />
të Zogut ndaj bashkëpunimit<br />
me Italinë.<br />
likimet e krijuara në familjen myslimane<br />
të mbretit Zog për hyrjen e<br />
një vajze të një feje tjetër, ishin elemente<br />
që sikur e trubullonin paksa<br />
atmosferën.<br />
Duka i Bergamos u kthye i<br />
pakënaqur për disa gabime të rënda<br />
ceremoniale të oborrit të<br />
Zogut ndaj tij. Çiano iku edhe ai i<br />
zemëruar për shpërfilljen e pafshehur<br />
të motrave të Zogut kundrejt<br />
tij. Gjatë ngrënies, disa përfaqësues<br />
të zonjushave hungareze,<br />
si edhe motrat e mbretit,<br />
shpesh në muhabete krahasimesh<br />
ndërmjet veprimtarisë së monarkisë<br />
së dyfishtë (austro-hungarezë,-<br />
p.) dhe asaj të Italisë, u<br />
pritën si fyese për Italinë. U duk<br />
hapur se motrat e mbretit donin<br />
edhe të tregonin kënaqësinë e<br />
tyre për mungesën e martesës së<br />
vëllait të tyre më një vajzë italiane,<br />
edhe të shfaqnin shpresën<br />
në atë ceremoni, për ardhjen e një<br />
dite kur Shqipëria do të mund të<br />
shkëputej ngamarrëdhëniet e<br />
ngushta me Italinë, Duke qenë i<br />
njohur afrimi shpirtëror ndërmjet<br />
mbretit dhe të motrave, kjo<br />
nuk mund të mos linte njëfarë<br />
përshtypje.<br />
Një episod i pakëndshëm u la<br />
mbresa të ftuarve në pritjen e Shtëpisë<br />
së Oficerëve: Hyrja e Dukës<br />
së Bergamos dhe të Kontit Çiano u<br />
përshëndet nga fanfara e gardës me<br />
marshin mbretëror, por kjo u ndërpre<br />
befasisht, - gjë që ra në sy,- nga<br />
komandanti i ushtrisë shqiptare,<br />
gjeneral Aranitasi. Në kundërshtim<br />
me këtë, ardhja e motrave të mbretit<br />
u prit me manifestime entuziaste<br />
dhe me himnin shqiptar, që u dha<br />
gjer në fund. Gjatë të gjithë qëndrimit<br />
të dukës di Bergamo dhe të<br />
kontit Çiano ndodhën një mori incidentesh,<br />
ndërmjet familjes<br />
mbretërore dhe personaliteteve<br />
pranë mbretit, nga njëra anë dhe përfaqësuesve<br />
të sovranit dhe të Qeverisë<br />
së Italisë, nga ana tjetër. Këto<br />
incidente që ngjanë në mjediset zyr-<br />
Nga Françesko JAKOMONI/ Përktheu: Kostaq XOXA<br />
tare bëne edhe më tepër përshtypje<br />
ngase, nëpër rrugët e qyteteve, pritja<br />
ishte tepër e ngrohtë. Në ditën e<br />
dasmës, ishte një gjë e rastit apo me<br />
qëllim, lulet nuk u hodhën, mbase,<br />
sipas urdhrave, por në vend që të<br />
hidheshin më shumë në automobilin<br />
e mbretit, mbushën përplot,<br />
përkundrazi, veturën e legatës.<br />
Këtyre episodeve që paraqisnin<br />
dritë-hije në marrëdhëniet italo-shqiptare,<br />
iu shtuan të tjera, që kishin<br />
lidhje me marrëdhëniet ndërmjet<br />
mbretit Zog dhe popullit të tij. Gjatë<br />
ceremonisë së martesës dhe gjatë<br />
darkave, bëri përshtypje boshllëku i<br />
vendeve që ishin caktuar për<br />
Episkopatin katolik. Në çastin e fundit,<br />
mbase me porosi të Vatikanit,<br />
Episkopati kishte vendosur të mos<br />
merrte pjesë në ceremoni dhe të mos<br />
e njihte si të vlefshme martesën. Ky<br />
qëndrim i klerit katolik po paraqitej<br />
ndërsa myslimanët më të thekur po<br />
tregonin, nga ana tjetër, pakënaqësinë<br />
e tyre për martesën e mbretit me<br />
një vajzë që nuk ishte e fesë së tyre.<br />
Nuk mungonin, gjithashtu, shqiptarët<br />
të cilët, pavarësisht nga feja<br />
e nuses, bënin llogaritë e prurjeve<br />
politike dhe financiare të një martese<br />
si kjo, për një popull që kishte<br />
nevojë për gjithçka. E kjo, pavarësisht<br />
nga bukuria, lezeti dhe sjellja<br />
e hijshme e nuses, që i kishin pëlqyer<br />
aq tepër mbretit. As mbretëresha e<br />
re nuk do ta kishte mundësinë t’ia<br />
shpaloste këto cilësi popullit, për<br />
shkak të veçimit të saj, të cilin e kushtëzonin<br />
zakonet myslimane.<br />
Pasi çifti mbretëror u nis për<br />
muajin e mjaltit në Durrës, ne mendjen<br />
e atyre që sorollasnin nëpër tru<br />
ngjarjet e ditëve të kaluara, u duk<br />
qartësisht një ftohje e marrëdhënieve<br />
ndërmjet mbretit Zog dhe Qeverisë<br />
italiane dhe, në të njëjtën kohë,<br />
ndërmjet mbretit Zog dhe popullit<br />
të tij. Ky i fundit, jo vetëm përmes<br />
përfaqsuesve të tij në Tiranë, por edhe<br />
nëprmjet të delegacioneve të shumta<br />
që vajtën nga e gjithë mbretëria<br />
në Tiranë, kishte shfaqur shprehjet<br />
e simpatisë së tij dhe të besimit për<br />
përfaqësitë italiane.<br />
Duke u nisur, konti Çiano, që nuk<br />
e kishte fshehur pakënaqësinë e tij<br />
edhe ndaj oficerit të gardës mbretërore<br />
që i ishte vënë në shërbim, kërkoi që<br />
të vija në Romë, pas disa ditësh, që<br />
ta takoja. Ai më tha se donte të më<br />
fliste, sidomos, për qëndrimin që<br />
kishte mbajtur aristokracia austohungareze<br />
gjatë ceremonisë martesore.<br />
I kishte bërë përshtypje prania<br />
në Tiranë, gjatë martesës, e kryetarit<br />
të komunitetit mysliman të Budapestit.<br />
Në Romë, në bisedat me Çianon,<br />
gjeta një qëndrim krejtësisht të ndryshuar<br />
për problermin shqiptar. Çiano<br />
i shihte këto gjëra, tani, nga një<br />
pikëvështrim i vetëm: në rrezikun që<br />
në Shqipëri të vendosej një ndikim i<br />
fortë gjerman. Për të penguar këtë të<br />
keqe ai ishte i vendosur, tanimë, që<br />
të binte me ujdi me Jugosllavinë për<br />
ndarjen e Shqipërisë. Më tha se kjo<br />
gjendje shpirtërore ishte formuar tek<br />
ai në vijim të shqetësimit se mjedisi<br />
austrohungarez, që tani gëlonte në<br />
Oborr, do të mund të lulëzonte dhe<br />
të ngrinte sërishmi prestigjin e hershëm<br />
austriak në Tiranë, me të gjitha<br />
rreziqet që rridhnin nga aneksimi që<br />
sapo i ishte bërë Austrisë nga Gjermania.<br />
Duket se nuk kishte parasysh<br />
aq sa duhet simpatitë e flashkëta<br />
që aristokracia hungareze kishte për<br />
nazizmin. Nuk dyshonte që disa<br />
mangësi, në shpërkujdesjet që ai<br />
vërente në ato ditë, mbase e kishin<br />
burimin në namin filonazist që ai<br />
gëzonte në Hungari, në krahasim me<br />
aktivitietin që kishte zhvilluar atje në<br />
të kaluarën nënsekretari Suviç. Por<br />
nuk më duket se e kishte gabim që<br />
kujtonte prestigjin që gëzonte në<br />
Shqipëri Austria, për ndihmën e vazhdueshme<br />
që Vjena u kishte dhënë<br />
kryengritjeve shqiptare për pavarësi.<br />
Nuk tha gjë tjetër. Sikur m’u fiksua<br />
në tru, në ato çaste, se ishte vetëm<br />
një çështje sedre vetjake që e kishte<br />
bërë që të ringjallte e të nxirrte nga<br />
harresa konceptet që në kohën e<br />
Luftës I Botërore kishin frymëzuar<br />
traktatin e Londrës dhe paktin (antishqiptar,-<br />
p.) Titoni-Venizelos<br />
përkundrejt Shqipërisë.<br />
I shfaqa menjëherë ministrit<br />
shqetësimin tim për qëndrimin e tij<br />
ndaj problemit shqiptar. E quaja, para<br />
së gjithash, të parakohshëm,<br />
shqyrtimin e një zgjidhjeje që të kishte<br />
si synimin për ta quajtur krejtësisht<br />
të pabesueshëm ndaj nesh<br />
mbretin Zog. Ngjarjet e ditëve të fundit<br />
dhe gjithçka kishte ndodhur me<br />
rastin e martesës mbretërore, nuk<br />
kishin qenë të pëlqyeshme për ne,<br />
por mendimi ishte se ia vlente që të<br />
orvateshim ende në bisedat dhe të<br />
ngulmonim gjer në fund te mbreti,<br />
duke e nxitur për reforma shoqërore<br />
që do ta afronin më shumë me popullin<br />
dhe, njëkohësisht, do t’ia shtonin<br />
edhe më tej popullit simpatinë<br />
ndaj nesh. Njerëzit e dinin se nga<br />
vinin nxitjet për reforma të<br />
shnumëkërkuara. Unë e shihja në<br />
këto reforma ilaçin për të parandaluar<br />
prirjet e krushqive të reja që të<br />
mund të çonin politkiën shqiptare<br />
qoftë në dobi të Gjermanisë, qoftë<br />
në udhën e atyre qarqeve konservatore<br />
të oborrit, që kërkonin të ruhej<br />
karakteri lindor me prirje absolutizmi.<br />
Vërejta se një kuptim i përciptë<br />
nga ana jonë i ndjenjës kombëtare<br />
shqiptare, do të ishte<br />
pengesë për çdo veprim tonin që<br />
duhej të gjente mbështetjen në dobi<br />
të popullit. (vijon nesër)<br />
<strong>55</strong> 23
Change language