Ewa Sowińska, Lidia Usnarska−Zubkiewicz

PRACE POGLĄDOWE 

Adv Clin Exp Med 2004, 13, 3, 483–489 

ISSN 1230−025X 

EWA SOWIŃSKA, LIDIA USNARSKA−ZUBKIEWICZ 

Aktywność przeciwnowotworowa 

limfocytów T gamma−delta 

w nieziarniczych chłoniakach złośliwych 

i ich transformacja nowotworowa 

Lymphocytes T Gamma−Delta Antitumor Activity 

in non−Hodgin’s Lymphomas and Their Neoplastic Transformation 

Streszczenie 

Jednym z zadań układu odpornościowego człowieka jest obrona organizmu przed rozwojem nowotworu. Limfo− 

cyty T gamma−delta (Tgd) Vgamma X/Vdelta1 charakteryzują się silną i selektywną cytotoksycznością w stosun− 

ku do autologicznych komórek nowotworowych pochodzenia nabłonkowego. Najnowsze badania pokazują, że tak− 

że limfocyty Tgd Vgamma9/Vdelta2 uczestniczą w mechanizmach przeciwnowotworowych, eliminując z organi− 

zmu komórki niektórych linii chłoniakowych. Mogą jednak podlegać transformacji nowotworowej w nieziarnicze− 

go chłoniaka złośliwego T gamma−delta (Adv Clin Exp Med 2004, 13, 4, 483–489). 

Słowa kluczowe: limfocyty T gamma−delta, nieziarniczy chłoniak złośliwy, aktywność przeciwnowotworowa, 

transformacja nowotworowa. 

Abstract 

One of the main function of immunological system is to protect the organism against the cancer development. Lym− 

phocytes T gamma−delta (Tgd) VgammaX/Vdelta1 mediated highly potent and selective cytotoxicity to autologous 

epithelial tumor cells. Last laboratory examinations show, that lymphocytes Tgd Vgamma9/Vdelta2 also participa− 

te in antitumor mechanisms in some lymphoma cell lines elimination from human body. On the other side they can 

also transform into gamma−delta T−cell lymphomas (Adv Clin Exp Med 2004, 13, 4, 483–489). 

Key words: lymphocytes T gamma−delta, lymphoma malignum (non−Hodgin’s lymphoma), antitumor activity, neo− 

plastic transformation. 

Jednym z głównych zadań układu odporno− 

ściowego człowieka jest obrona organizmu przed 

rozwojem nowotworu przez wytwarzanie prze− 

ciwciał przeciwko komórkom nowotworowym 

oraz dzięki aktywności cytotoksycznej pobudzo− 

nych makrofagów, neutrofilów, komórek NK 

i limfocytów T [1]. 

Limfocyty T mają na powierzchni transbłono− 

wy receptor TCR, zbudowany z dwóch łańcuchów 

białkowych alfa i beta lub gamma i delta oraz czą− 

steczki powierzchniowej CD3 niezbędnej do pra− 

widłowego rozpoznawania obcych antygenów [2]. 

Ze względu na różną budowę receptora TCR wy− 

różnia się dwie populacje limfocytów T: 1) limfo− 

cyty T alfa−beta (TCR2) pomocnicze i supresoro− 

we/cytotoksyczne oraz 2) limfocyty T gamma−del− 

ta (TCR1) supresorowe/cytotoksyczne [3]. 

Limfocyty T gamma−delta (Tgd) wykorzystu− 

ją różne segmenty zmienne łańcucha gamma 

(VgammaX) do budowy receptora TCR, co wa− 

runkuje ich powinowactwo do różnych tkanek. 

Limfocyty Tgd o fenotypie receptora TCR Vgam− 

ma1 są obecne w wątrobie i śledzionie, Vgamma4 

we krwi obwodowej, śledzionie, węzłach chłon− 

nych, płucach i gruczole mlecznym, Vgamma5 

w skórze, Vgamma6 w macicy, pochwie i języku 

oraz Vgamma7 w jelitach [4]. Wykorzystanie róż− 

nych segmentów zmiennych łańcucha delta do bu− 

dowy receptora antygenowego różnicuje limfocy− 

ty Tgd pod względem funkcjonalnym. Wyodręb−

484 

nia się dwie populacje tych komórek: 1) limfocyty T 

o fenotypie TCR VgammaX/Vdelta1, zdolne do 

cytolizy autologicznych komórek nowotworo− 

wych pochodzenia nabłonkowego, np. w raku płu− 

ca, skóry, nerek, sutka, jajników, wątroby i trzust− 

ki [2] oraz 2) limfocyty o fenotypie TCR Vgam− 

ma9/Vdelta2, uczestniczące w reakcjach obron− 

nych przed zakażeniami wirusowymi, bakteryjny− 

mi i pasożytniczymi [5]. 

Najnowsze badania pokazują, że nie tylko lim− 

focyty Tgd VgammaX/Vdelta1, ale także Vgam− 

ma9/Vdelta2 uczestniczą w mechanizmach przeciw− 

nowotworowych i eliminują z organizmu komórki 

niektórych linii chłoniakowych. Mogą jednak pod− 

legać także transformacji nowotworowej [2, 3]. 

Aktywność 

przeciwnowotworowa 

limfocytów T gamma−delta 

w nieziarniczych 

chłoniakach złośliwych 

Limfocyty Tgd są komórkami nadzoru immu− 

nologicznego, eliminującymi komórki nabłonka 

zmienione nowotworowo [6]. Są to głównie limfo− 

cyty o fenotypie TCR Vgamma9Vdelta2 CD4 – 

CD8 – lub CD4 – CD8 + , w znikomym odsetku 

CD4 + CD8 – [7]. Charakteryzują się dużą aktywno− 

ścią przeciwnowotworową w stosunku do chłonia− 

ków linii B,w tym komórek Daudi ludzkiego chło− 

niaka Burkitta [8]. U szczurów z wszczepionymi 

komórkami chłoniaka linii W439 cytotoksyczne 

limfocyty Tgd o fenotypie CD2 + CD3 + CD4 – CD5 + 

CD8 + CD45RB + wykazują silną i selektywną cyto− 

toksyczność względem komórek chłoniakowych, 

bez wywierania litycznego wpływu na innego ro− 

dzaju komórki nowotworowe, naturalne komórki 

NK oraz komórki zdrowe [9]. Hamowanie wzro− 

stu komórek Daudi przez limfocyty Tgd obserwu− 

je się także u myszy ze złożonym niedoborem od− 

porności, co może świadczyć o ich aktywności 

przeciwnowotworowej szczególnie wtedy, gdy 

wadliwa jest odporność humoralna [10]. Limfocy− 

ty Tgd, wykazujące ekspresję powierzchniowej 

cząstki CD16, będącej receptorem dla fragmentu 

Fc IgG (Fc gamma RIII), uczestniczą ponadto 

w zjawisku spontanicznej cytotoksyczności ko− 

mórkowej zależnej od przeciwciał [11, 12]. Te im− 

munoglobulinowoswoiste limfocyty Tgd o fenoty− 

pie CD3 + CD4 – CD8 – CD16 + rozpoznają determi− 

nanty immunoglobulinowe znajdujące się na po− 

wierzchni autologicznych komórek chłoniaka linii B 

i eliminują je z taką samą skutecznością jak limfo− 

cyty Tab w restrykcji z MHCI i II. Mogą więc zna− 

E. SOWIŃSKA, L. USNARSKA−ZUBKIEWICZ 

leźć potencjalne zastosowanie w skutecznej im− 

munoterapii przeciwnowotworowej, także u pa− 

cjentów z hipogammaglobulinemią [13]. 

Badania hybryd limfocytów Tgd powstałych 

z fuzji tymocytów noworodkowych z mysią linią 

thymoma BW5147 dowodzą, że limfocyty Tgd 

w dużym stopniu proliferują w obecności białka 

HSP−60 i 65 [14]. Są zdolne do eliminowania ko− 

mórek chłoniaka, charakteryzujących się wysoką 

ekspresją białka HSP−65 lub homologów białek 

HSP, tj. cząstek groEL na swojej powierzchni [8, 15]. 

Wiadomo, że limfocyty Tgd rozpoznają obce 

antygeny przez receptor TCR, w kooperacji z tzw. 

klasą antygenów Ib, do której zalicza się cząstki: 

CD1, Qa oraz H2−M3. Nie ma natomiast restrykcji 

w zakresie antygenów zgodności tkankowej MHC 

koniecznej do aktywacji limfocytów Tab [3, 4]. 

Skuteczne hamowanie przeciwnowotworowej 

aktywności cytotoksycznej przez przeciwciało an− 

ty−CD3 wskazuje, że limfocyty Tgd o fenotypie 

Thy−1 + CD5 + CD3 + CD4 – CD8 + rozpoznają komórki 

chłoniakowe właśnie przez receptor TCR. Klasa 

Ib antygenów zgodności tkankowej jest ponadto 

kodowana przez region Qa genomu komórek chło− 

niaka złośliwego. Na powierzchni tych komórek 

znajduje się antygen Qa−Tla, co potwierdza możli− 

wość eliminacji komórek nowotworowych przez 

limfocyty Tgd bez restrykcji w zakresie MHC kla− 

sy I i II [9, 16]. 

Limfocyty Tgd rozpoznają komórki nowotwo− 

rowe także bez udziału receptora TCR [17] przez 

liczne interakcje własnych cząsteczek powierzch− 

niowych z cząsteczkami komórek chłoniaka. An− 

tygeny limfocytowe z rodziny LFA: CD11a/CD18 

(LFA−1), CD2 (LFA−2) i CD58 (LFA−3) uczestni− 

czą w adhezji limfocytów Tgd do komórek nowo− 

tworowych i w transdukcji „śmiertelnego” sygna− 

łu do komórek chłoniaka [18]. Aktywność cytoli− 

tyczna limfocytów Tgd zależy od interakcji mię− 

dzy cząstką LFA−1 beta limfocytu Tgd a ICAM−1 

(CD54) komórki nowotworowej [19]. 

Nieziarnicze chłoniaki 

złośliwe T gamma−delta 

Limfocyty T mogą podlegać transformacji no− 

wotworowej w nieziarnicze chłoniaki złośliwe 

T komórkowe (NHL−T). Jest to pod względem hi− 

stopatologii i lokalizacji pierwotnej guza hetero− 

genna grupa rozrostów limforetikularnych, do 

której zalicza się trzy typy chłoniaków: 1) z limfo− 

cytów T alfa−beta (NHL−Tab), 2) z komórek NK 

(NHL−T NK) oraz 3) z limfocytów T gamma−del− 

ta (NHL−Tgd) [20–22]. 

Wśród nieziarniczych chłoniaków złośliwych 

T−komórkowych gamma−delta (NHL−Tgd) wyróż−

Aktywność przeciwnowotworowa limfocytów T gamma−beta 485 

nia się: 1) węzłowe NHL−Tgd [23] i 2) pozawęzło− 

we NHL−Tgd naciekające wątrobę i śledzionę, 

skórę, jamę nosową i szpik kostny [24–27]. Zacho− 

rowania występują w dzieciństwie i wieku dojrza− 

łym. W większości przypadków przebieg choroby 

jest agresywny z krótkim czasem przeżycia [28]. 

Rozsiany NHL−Tgd występuje rodzinnie i dziedzi− 

czy się w sposób autosomalny dominujący. U cho− 

rych członków rodziny w badaniu histopatologicz− 

nym stwierdza się duże limfoidalne komórki, wy− 

kazujące angiotropizm i ekspresję antygenów 

CD3 + CD45RO + CD56 + , a reakcja łańcuchowej po− 

limerazy wskazuje na klonalny rozrost limfocytów 

Tgd o receptorze typu TCR Vgamma9Vdelta2 

[27]. Nieziarnicze chłoniaki Tgd−komórkowe roz− 

wijają się w tkankach, które są naturalnym rezer− 

wuarem limfocytów Tgd. Obecne w skórze limfo− 

cyty Tgd o fenotypie receptora TCR Vdelta2 mogą 

podlegać transformacji nowotworowej w skórnego 

chłoniaka Tgd−komórkowego. Występujące w wą− 

trobie i śledzionie limfocyty Tgd, mające receptor 

TCR Vdelta1, mogą proliferować w chłoniaka wą− 

trobowo−śledzionowego [28]. 

Ze względu na ekspresję na komórkach chło− 

niakowych różnych antygenów powierzchnio− 

wych wyodrębnia się trzy podtypy wątrobowo−śle− 

dzionowego nieziarniczego chłoniaka złośliwego 

T gamma−delta HTCL (hepatosplenic T gamma− 

−delta cells lymphoma): 1) HTCL−1 o fenotypie 

CD2 + CD3 + CD4 – CD5 – CD7 – CD8 – CD56 – [23], 

2) HTCL−2 o fenotypie CD2 + CD3 + CD4 – CD5 + 

CD7 + CD8 – CD56 + [28] oraz 3) HTCL−3 CD2 + 

CD3 + CD4 – CD5 – CD7 – CD8 +/– CD56 + [29], różnią− 

ce się symptomatologią w chwili rozpoznania 

i przebiegiem klinicznym choroby (tab. 1). 

Skórne chłoniaki Tgd−komórkowe CTCL (cu− 

taneous T−cell lymphoma) występują w podeszłym 

wieku [26]. Rokowanie jest złe, szczególnie gdy 

towarzyszy im zespół hemofagocytozy [34]. 

CTCL szybko tworzą przerzuty do piersi, mięśni, 

przewodu pokarmowego i ośrodkowego układu 

nerwowego [24]. Obraz kliniczny może przypomi− 

Tabela 1. Charakterystyka kliniczna podtypów wątrobowo−śledzionowego nieziarniczego chłoniaka złośliwego 

T gamm−delta komórkowego (HTCL) 

Table 1. Clinical characterization of hepatosplenic gamma−delta T−cell lymphoma subtypes (HTCL) 

Podtyp Charakterystyka kliniczna w chwili rozpoznania Rokowanie Cytogenetyka 

Clinical characterization at diagnosis (Prognosis) (Cytogenetics) 

HCTL 

powiększenie powiększenie obwodo− naciek objawy morfologia 

(HCTL wątroby śledziony we węzły szpiku układowe krwi obwo− 

Subtype) ( hepoato− (spieno− chłonne kostnego (systemic dowej 

megaly) megaly) (peripheral (bone symptoms) (peripheral 

lymph marrow in− blood 

nodes) filtration) morphology) 

HCTL−1 ++ ++ – – – prawidłowa złe, szybka i7(q10), 

[21, 27, progresja trisomia 8 

30–33] w kierunku 

transformacji 

blastycznej, 

RC(–), prze− 

rzuty do prze− 

wodu pokar− 

mowego, 

nerek, o.u.n. 

HCTL−2 + + + + + niedokrwis− lepsze niż delecja 

[26] tość + w HCTL−1 chromosomu 

małopłytko− i 3, RC(+), 11, 22, Y 

wość mimo transfor− 

macji blasty− 

cznej w chwili 

rozpoznania 

HCTL−3 + + + +/– ++ niedokrwis− złe, RC(–) lub i7(q10), 

[29] tość + krótkotrwała trisomia 8 

małopłytko− RC z wczesną 

wość lub 

pancytopenia 

wznową 

HCTL−1 – wątrobowo−śledzionowy nieziarniczy chłoniak złośliwy T−komórkowy gamma−delta – podtyp 1. 



o.u.n. – ośrodkowy układ nerwowy, RC(+) – remisja całkowita obecna, RC (–) – remisja całkowita nieobecna, i – izo− 

chromosom.

486 

nać zapalenie tkanki podskórnej (panniculitis) lub 

siatkowicę pagetoidalną (pagetoid reticulosis). 

W CTCL podobnym do panniculitis zmiany obej− 

mują głównie tkankę podskórną; składa się z ko− 

mórek o fenotypie CD2 ++ CD3 ++ CD4 +/– CD5 +/– 

CD7 +/– CD8 +/– CD43 ++ CD45RO ++ CD56 ++ [28]. 

W pagetoid reticulosis podobnym CTCL dochodzi 

do nacieczenia naskórka i naczyń krwionośnych 

położonych w głębszych warstwach skóry przez 

atypowe, średniej wielkości komórki limfoidalne 

o fenotypie CD2 – CD3 + CD4 – CD5 + CD7 + CD8 – 

CD25 – CD30 – CD27 + CD29 + CD43 + CD44 + CD45 + 

CD45RA + CD69 + HLA−DR – . Występują nacieki 

w postaci rumieniowo−złuszczających się plam 

i wrzodziejących, bolesnych guzków w różnych 

częściach ciała. W początkowej fazie choroby nie 

ma powiększenia wątroby i śledziony oraz obja− 

wów układowych. Morfologia krwi obwodowej 

i szpik kostny są prawidłowe. Mimo stosowania 

psoralenów i ultrafioletu A (PUVA) z chemiotera− 

pią, choroba nasila się i powstają przerzuty w płu− 

cach [35]. 

Węzłowy NHL−Tgd (wNHL−Tgd) występuje 

rzadko. Histologicznie jest to chłoniak pleomor− 

ficzny z komórek dużych lub średnich rozmiarów, 

z azurochłonnymi ziarnistościami w cytoplazmie. 

Wyróżnia się 2 podtypy węzłowego NHL−Tgd: 1) 

wNHL−Tgd CD4 – [33] i 2) wNHL−Tgd CD4 + [36]. 

Węzłowy NHL−Tgd CD4 – charakteryzuje się 

bardzo dużym powiększeniem obwodowych wę− 

złów chłonnych, niewielkiego stopnia hepatosple− 

nomegalią, znacznie nasilonymi objawami ukła− 

dowymi, tj. gorączką, wzrostem potliwości i spad− 

kiem masy ciała oraz pancytopenią obwodową 

i nacieczeniem szpiku kostnego. Badaniem immu− 

nohistochemicznym stwierdza się ekspresję po− 

wierzchniowych antygenów: CD1 – CD2 + CD3 + 

CD4 – CD5 – CD7 +/– CD8 +/– CD10 – CD16 – CD20 – 

CD21 – CD25 – CD30 – CD56 – CD57 – HLA−DR + be− 

taF1 – TCRgd + [23, 33]. Węzłowy NHL−Tgd CD4 + 

(pełny fenotyp: CD2 ++ CD3 + CD4 + CD5 ++ CD7 – 

CD8 – CD25 – CD30 + CD69 + CD71 – HLA−DR + 

TCRgd + ) ma łagodniejszy przebieg kliniczny niż 

NHL−Tgd CD4 – . Prawdopodobnie jest to związa− 

ne z mniejszą aktywnością cytotoksyczną limfocy− 

tów Tgd CD4 + CD8 – , które w tym podtypie chło− 

niaka ulegają klonalnej proliferacji [36] oraz bra− 

kiem antygenu CD71 na komórkach chłoniako− 

wych, którego ekspresja koreluje z agresywnym 

przebiegiem choroby [20]. Charakteryzuje się ni− 

skim stadium zaawansowania klinicznego w chwi− 

li rozpoznania. Występuje powiększenie obwodo− 

wych węzłów chłonnych bez hepatosplenomegalii 

i nacieczenia szpiku kostnego oraz brak objawów 

układowych. Zauważa się dodatnią odpowiedź na 

chemio− i radioterapię z krótkim okresem remisji 

całkowitej [36]. 


Najnowsze badania pokazują też, że w zależ− 

ności od lokalizacji pierwotnej guza, komórki 

NHL−Tgd CD2 + CD3 + TCR gamma/delta1 + be− 

taF1 – wykazują ekspresję różnych markerów ak− 

tywnej cytotoksyczności, jak: wewnątrzkomórko− 

wego restrykcyjnego antygenu TIA−1, granzymu B, 

perforyny lub Fas ligandu (FasL). Komórki chło− 

niaka wątrobowo−śledzionowego są TIA + , perfory− 

no – , granzymB – , innych typów pozawęzłowych 

TIA + , perforyno + i granzymB + , a chłoniaka węzło− 

wego są w większości TIA−1 + , perforyno +/– , gran− 

zymB +/– , FasL + . Duża ekspresja perforyny i gran− 

zymu B koreluje z indukcją aktywności cytolitycz− 

nej komórek chłoniakowych. Im więcej różnych 

antygenów aktywności cytolitycznej znajduje się 

na komórkach chłoniakowych, tym choroba ma 

bardziej agresywny przebieg kliniczny, a leczenie 

cytostatyczne jest mniej skuteczne [21, 23]. 

W NHL−Tgd obserwuje się różne zmiany cyto− 

genetyczne. Geny łańcuchów gamma i delta recepto− 

ra TCR znajdują się odpowiednio na chromosomie 7 

i 14 [2], dlatego w większości komórek NHL−Tgd są 

obecne aberracje strukturalne tych chromosomów. 

Izochromosom 7 i(7)(q10), występujący razem 

z trisomią chromosomu 8, charakterystyczny dla 

HTCL−1 i HCTL−3, jest związany z utratą jednej 

kopii genu dla łańcucha gamma receptora TCR, 

zlokalizowanego na ramieniu krótkim chromoso− 

mu 7 (7p15) oraz duplikacją genu dla łańcucha be− 

ta receptora TCR, mieszczącego się na ramieniu 

długim chromosomu 7 (7q35) [29, 32]. W HCTL− 

2 występują delecje chromosomów 11, 22 i Y [26]. 

Translokacja t(7;9) (p15;q13) pojawia się u pa− 

cjentów, u których chłoniak T−komórkowy gam− 

ma−delta rozwinął się po przeszczepieniu nerek 

[37]. Translokacja t(7,14)(p13;q11) jest ściśle 

związana z ekspresją nieprawidłowego receptora 

antygenowego TCR na komórkach skórnego 

chłoniaka Tgd−komórkowego [36]. W CTCL 

spotyka się też t(1;2) (q11;q35), t(2;1;14) 

(q35;q11−q32;q22) oraz inwersję chromosomu 7 

(7) (p13:q22) i delecję 12 [38]. W podtypie 

wNHL−Tgd CD4 – występują translokacje między 

chromosomami 1, 4, 5, 6, 8, 15, 22 i X, np: 45X,X− 

,t(4,6)(q35;q14)add (22)(p10)] [23] oraz 

t(X,5,1)(q13;q13;p22) i t(6,15,8)(p22;q26;q13) 

[33]. We wznowie NHL−Tgd komórki szpiku kost− 

nego mają kariotyp 46XX/45XX,−17 del (5)(q11) 

[30]. Dla wNHL−Tgd CD4 + charakterystyczna jest 

delecja ramienia krótkiego chromosomu 1 [del 

1(p11)] i izochromosom 17 i(17q), który często 

występuje razem z hiperploidalnym kariotypem 

limfoidalnych komórek nowotworowych. Zabu− 

rzenia hipotetraploidalne są drugorzędowymi 

aberracjami chromosomalnymi, związanymi ra− 

czej z szybką progresją nowotworu niż pierwotną 

inicjacją karcinogenezy [36].


Analiza genotypu komórek NHL−Tgd wyka− 

zuje dwa typy rearanżacji genów dla łańcuchów 

gamma i delta receptora TCR: 1) klonalną, pro− 

duktywną rearanżację genów prowadzącą do eks− 

presji pełnego receptora TCR na powierzchni ko− 

mórek chłoniakowych oraz 2) nieproduktywną, 

bez ekspresji receptora TCRgd. Nieproduktywna 

rearanżacja genów dla łańcuchów gamma i delta 

występuje nie tylko w komórkach NHL−Tgd, ale 

także w komórkach NHL−Tab [20, 21, 36], dlatego 

rozpoznanie chłoniaka z limfocytów Tgd powinno 

być oparte raczej na immunofenotypowaniu niż 

badaniu genotypu [26, 33, 36]. W nawrocie NHL− 

−Tgd może dochodzić do braku ekspresji łańcucha 

delta receptora TCR na komórkach nowotworo− 

wych. Pojawienie się komórek chłoniakowych 

o fenotypie TCRg + d – CD3 – wiąże się z progresją 

choroby nowotworowej i źle rokuje [21]. Badania 

genetyczne, w tym hybrydyzacja in situ, wskazują 

również na istnienie ścisłej korelacji między wy− 

stępowaniem w organizmie aktywnej replikacji 

wirusa Epstein−Barr (EBV) a zachorowaniem na 

węzłowego i pozawęzłowego NHL−Tgd. Wyjątek 

stanowi typ wątrobowo−śledzionowy, w którym 

Piśmiennictwo 

nie wykrywa się współtowarzyszącego zakażenia 

EBV [21, 23, 33]. Przypuszcza się, że chłoniak 

Tgd−komórkowy rozwija się w miejscu rezerwua− 

rowym wirusa EBV [39]. Wirus ten indukuje pro− 

liferację nowotworową cytotoksycznych limfocy− 

tów Tgd [23]. Ekspresja antygenu cytotoksyczno− 

ści mdr−1, towarzysząca zakażeniu EBV w nawra− 

cajacych NHL−Tgd, wiąże się z szybszą progresją 

choroby i wzrostem oporności na chemioterapię 

[40]. 

Limfocyty Tgd są zdolne do eliminowania 

z organizmu komórek nowotworowych, choć mo− 

gą także podlegać transformacji w nieziarniczego 

chłoniaka złośliwego. Wprowadzenie do standar− 

dowego leczenia NHL−Tgd, megachemioterapii 

z autologicznym przeszczepem szpiku kostnego 

oraz przeciwciał monoklonalnych anty−TCRgd 

[26] prawdopodobnie pozwoli w niedalekiej przy− 

szłości na uzyskanie lepszych wyników terapeu− 

tycznych w nieziarniczych chłoniakach złośliwych 

Tgd−komórkowych. Szybki rozwój immunologii 

może doprowadzić do lepszego wykorzystania 

właściwości cytotoksycznych limfocytów Tgd 

w immunoterapii różnych nowotworów. 

[1] Jakóbisiak M, Lasek W: Immunologia nowotworów. W: Immunologia: Red. Jakóbisiak M. Wydawnictwo Nau− 

kowe PWN, Warszawa 2000, wyd 3, 34, 619–652. 

[2] Bartkowiak J, Błoński J: Aktywność przeciwnowotworowa limfocytów T gamma delta. Post Hig Med Dośw 

2000, 54, 1, 35–51. 

[3] Haas W, Pereira P, Tonegawa S: Gamma/delta cells. Annu Rev Immunol 1993, 11, 637– 685. 

[4] Szczepanik M, Gryglewski A: Limfocyty gamma delta. Przegl Lek 1995, 52, 8, 400–402. 

[5] Porcelli SA, Morita CT, Modlin RL: T−cell recognision of nonpeptide antigens. Curr Opin Immunol 1996, 8, 

510–516. 

[6] O’Brien RL, Born WK: Direct evidence for an immunological role of lymphocytes bearing T cell receptor gam− 

ma, delta. Year Immunol 1990, 6, 51–54. 

[7] Songtao Y, Wei H, Juan C, Fang Z, Denian B: Expansion and Immunological Study of Human Tumor Infiltra− 

ting Gamma/Delta T Lymphocytes in vitro. Int Arch Allergy Immunol 1999, 119, 31–37. 

[8] Sturm E, Braakman E, Fisch P, Vreugdenhil RJ, Sondel P, Reinder L, Bolhuis H: Human Vgamma9−Vdel− 

ta2 T cell receptor−gamma/delta lymphocytes show specificity to Daudi Burkitt’s Lymphoma cells. J Immunol 

1990, 145, 10, 3202–3208. 

[9] Ericsson PO, Hansson J, Dohlsten M, Sjogren HO, Hedlund G: In vivo induction of gamma/delta T cells with 

highly potent and selective anti−tumor cytotoxicity. Eur J Immunol 1991, 21, 2797–2802. 

[10] Malkovska V, Cigel FK, Armstrong N, Strober BE, Hong R: Antilymphoma activity of human gamma/delta 

T−cells in mice with severe combined immune deficiency. Cancer Res 1992, 52, 5610–5616. 

[11] Van de Griend RJ, Tax WJM, Van Krimpen BA, Vreudgenhil RJ, Ronteltap CPM, Bolhuis RLH: Lysis of 

tumor cells by CD3 + 4 – 8 – 16 + T cell receptor alpha/beta – clones, regulated via CD3 and CD16 activation sites, re− 

combinant interleukin 2 and interferon beta. J Immunol 1987, 138, 1627–1633. 

[12] Kuziel WA, Lewis J, Nixon−Fulton J, Tigelaar RE, Tucker P: Murine epidermal gamma−delta T cells express 

Fc gamma receptor II encoded by the FcgRa gene. Eur J Immunol 1991, 21, 1563–1566. 

[13] Wright A, Lee JE, Link MP, Smith SD, Carroll W, Levy R, Clayberger C, Krensky AM: Cytotoxic T lympho− 

cytes specyfic for self tumor immunoglobulin express T cell receptor delta chain. J Exp Med 1989, 169, 1557–1564. 

[14] O’Brien R, Happ MP, Dallas A, Palmer E, Kubo R, Born WK: Stimulation of a major subset of lymphocytes 

expressing T cell gamma/delta receptor by an antigen derived from Mycobacterium tuberculosis. Cell 1989, 57, 

667–674. 

[15] Fisch P, Malkovsky M, Kovats S, Sturm E, Braakman E, Klein BS, Voss SD, Morrissey LW, De Mars R, 

Welsch WJ, Bolhuis RLH, Sondel P: Recognition by human Vgamma9/Vdelta2 T cells of a gro−EL homolog on 

Daudi Burkitt’s lymphoma cells. Science 1990, 250, 1269–1273. 

[16] Simonet−Martin MT, Marini V, Ricciardi−Castagnoli P, Astier−Gin T, Greimers R, Boniver J, Schaaf−Lafon−

488 


taine N: A RadLV−induced gamma−delta T cell lymphoma displaying an antitumoral cytotoxicity. Scand J Immu− 

nol 1994, 40, 144–150. 

[17] Philips JH, Weiss A, Gemlo TB, Rayner AA, Lanier L: Evidence that the T cell antigen receptor may not be in− 

volved in cytotoxicity mediated by gamma−delta and alpha−beta thymic cell lines. J Exp Med 1987, 166, 1579–1582. 

[18] Sanchez−Madrid F, Krensky AM, Ware CF, Robbins E, Strominger JL, Burakoff SJ: Three distinct antigens 

associated with human T−lymphocyte−mediated cytolysis: LFA−1, LFA−2 and LFA−3. Proc Natl Acad Sci USA 

1982, 79, 7489–7493. 

[19] Ensslin AS, Formby B: Comparison of Cytolytic and Proliferative Activities of Human gamma−delta and alpha− 

−beta T Cells from Peripheral Blood Againts Various Human Tumor Cell Lines. J Natl Cancer Inst 1991, 83, 

1564–1569. 

[20] Fallini B, Flenghi L, Fagioli M, Martelli MF, Pileri S, Grignani F, Beltrami A, Novero D, Pelicci PG: T−lym− 

phoblastic lymphomas expressing the non−disulfide−linked form of the T−cell receptor gamma/delta: Characteriza− 

tion with monoclonal antibodies and genotypic analysis. Blood 1989, 74, 2501–2507. 

[21] Farcet JP, Gaulard P, Marolleau JP, Le Couedic JP, Hanni T, Gourdin MF, Divine M, Haioun C, Zafrani S, 

Goossens M, Hercend T, Reyes F: Hepatosplenic T−cell lymphoma: sinusal/sinusoidal localization of malignant 

cells expressing the T−cell receptor gamma−delta. Blood 1990, 75, 2213–2219. 

[22] Jaffe ES, Krenacs L, Raffeld M: Classification of T−cell and NK−cell neoplasms based on the REAL classifica− 

tion. Ann Oncol 1997, 8, S17–S24. 

[23] Ohshima K, Suzumiya J, Sugihara M, Kanda M, Shimazaki K, Kawasaki C, Haraoka S, Kikuchi M: Clini− 

cal, immunological and phenotypic features of aggressive nodal cytotoxic lymphomas including alpha/beta, gam− 

ma/delta T−cell and natural killer cell types. Virchows Arch 1999, 435, 92–100. 

[24] Fujita M, Miyachi Y, Furukawa F, Toichi E, Furukawa I, Nakajima N, Imamura S: A case of cutaneous 

T−cell lymphoma expressing gamma/delta T−cell receptors. J Am Acad Dermatol 1993, 28, 355–360. 

[25] Ohno T, Komada F, Yamaguchi M, Oka K, Nishii K, Tsuda M, Katsuta K, Yamaguchi T, Kita K, Shiraka− 

wa S: Gamma/delta T−cell lymphoma with hepatosplenomegaly: report of a case. Int J Hematol 1993, 57, 

269–276. 

[26] Wong KF, Chan JKC, Matutes E, McCarthy K, Ng CS, Chan CH, Ma SK: Hepatosplenic gamma−delta T−cell 

lymphoma. A distinctive aggresive lymphoma type. Am J Surg Pathol 1995, 19, 6, 718–726. 

[27] Donadieu J, Canioni D, Cuenod B, Fraitag S, Bodemer C, Stephan JL, Sigaux F, LeDeist F, Schraub S, Ran− 

fraing E, Griscelli C, Brousse N: A familial T−cell lymphoma with gamma/delta phenotype and an original loca− 

tion. Cancer 1996, 77, 1571–1577. 

[28] Przybylki GK, Wu H, Macon WR, Finan J, Leonard DBG, Felgar RE, DiGiuseppe JA, Nowell PC, Swer− 

dlow SH, Kadin ME, Wasik MA, Salhany KE: Hepatosplenic and subcutaneous panniculitis−like gamma/delta 

T−cell lymphomas are derived from different Vgamma subset of gamma/delta T lymphocytes. J Mol Diag 2000, 

2, 11–19. 

[29] Francois A, Francois−Jean L, Stamatoullas A, Comos F, Lenormand B, Etienne I, Mendel I, Hemet J, Ba− 

stard C, Tilly H: Hepatosplenic gamma/delta T−cell lymphoma. A report of two cases in immunocompromised 

patients, associated with isochromosome 7q. Am J Surg Pathol 1997, 21, 7, 781–790. 

[30] Biondi A, Motta T, Garofalo A, Rossi V, Giudici G, Rizzo V, Pioltelli P, Corneo G, Barbui T, Parma A, Ram− 

baldi A, Giavazzi R: Human T−cell lymphoblastic lymphoma expressing the T−cell receptor gamma/delta establi− 

shed in immune−deficient (bg/nu/xid) mice. Leukemia 1993, 7, 2, 281–289. 

[31] Chan JK: Hepatosplenic gamma/delta T−cell Lymphoma. Am J Surg Pathol 1996, 20, 5, 641–642. 

[32] Jonveaux P, Daniel MT, Martel V, Maarek O, Berger R: Isochromosome 7q and trisomy 8 are consistent pri− 

mary, non−random chromosomal abnormalities associated with hepatosplenic T gamma/delta lymphoma. Leuke− 

mia 1996, 10, 1453–1455. 

[33] Kagami Y, Nakamura S, Suzuki R, Yatabe Y, Okada Y, Kobayasi T, Taniwaki M, Seto M, Ogura M, Suchi T: Ano− 

dal gamma/delta T−cell lymphoma with an association of Epstein−Barr virus. Am J Surg Pathol 1997, 21, 6, 729–736. 

[34] Gonzalez CL, Medeiros LJ, Braziel RM, Jaffe E.S: T−cell lymphoma involving subcutaneous tissue: a clinico− 

pathologic entity commonly associated with hemophagocytic syndrome. Am J Surg Pathol 1991, 15, 17–27. 

[35] Berti E, Cerri A, Cavicchini S, Delia D, Soligo D, Alessi E, Caputo R: Primary cutaneous gamma/delta T−cell 

lymphoma presenting as disseminated pagetoid reticulosis. J Invest Dermatol 1991, 96, 718–723. 

[36] Ichinohasama R, Miura I, Takahashi T, Yaginuma Y, Myers J, DeCoteau JF, Yef C, Kadin M.E, Mori S, Sa− 

wai T: Peripheral CD4 + CD8 – gamma/delta T−cell lymphoma: a case report with multiparameter analysis. Hum Pa− 

thol 1996, 27, 12, 1370–1377. 

[37] Ross CW, Schnitzer B, Sheldon S, Braun DK, Hanson CA: Gamma/delta T−cell post−transplantation lympho− 

proliferative disorder primarily in the spleen. Am J Clin Pathol 1994, 102, 310–315. 

[38] Dyer MJ, Nacheva E, Fischer P, Heward JM, Labastide W, Karpas A: A new human T−cell lymphoma cell 

line (karpas 384) of the T−cell receptor gamma/delta lineage with translocation t(7;14)(p13;q11.2). Leukemia 

1993, 7, 1047–1053. 

[39] Kanavaros P, De Bruin PC, Briere J, Meijer CJ, Gaulard P: Epstein−Barr virus (EBV) in extranodal T−cell 

non−Hodgkin’s lymphomas (T−NHL). Identification of nasal T−NHL as a distinct clinicopathological entity asso− 

ciated with EBV. Leu Lymph 1995, 18, 27–34. 

[40] Cheng AL, Su IJ, Chen YC, Lee TC, Wang CH: Expression of P−glycoprotein and glutathione−S−transferase in 

recurrent lymphomas: the possible role of Epstein−Barr virus, immunophenotypes, and other predisposing factors. 

J Clin Oncol 1993, 11, 109–115.


Adres do korespondencji: 

Ewa Sowińska 

Klinika Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku AM 

Wybrzeże L. Pasteura 4 

50−367 Wrocław 

Praca wpłynęła do Redakcji: 9.05.2003 r. 

Po recenzji: 3.07.2003 r. 

Zaakceptowano do druku: 5.08.2003 r. 

Received: 9.05.2003 

Revised: 3.07.2003 

Accepted: 5.08.2003

Ewa Sowińska, Lidia Usnarska−Zubkiewicz

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?