1YEr43rxW

“Ang Supremo Andres Bonifacio
at ang Himagsikan ng mga
Anak ng Bayan”
PAMBANSANG
SAMPAKSAAN UKOL KAY
Gat Andres Bonifacio
M E N S A H E
Tagapangulo, Departmento ng Agham Panlipunan
Nagagalak ako na inilunsad ng mga mag-aaral ng H-104 ang
Sampaksaang ito tungkol kay Andres Bonifacio bilang parangal sa
kanyang ika-150ng taong kaarawan. Totoo nga siyang bayani ng mga
Anak ng Bayan, ang mga mamamayang Pilipino. Taglay niya ang mga
mga katangian ng isang bayani – may malinaw na pananaw, tapang, at
kakayahang himukin ang mga likas na lakas ng mamamayan upang
isulong ang Himagsikan laban sa mga Kastila. Umaasa ako na ang mga
kapwa kabataan ng ating kasalukuyang henerasyon ay tumulad kay Ka
Andres sa pagtahak ng malaya at mariwasang kinabukasan para sa ating
bansa.
Mabuhay si Andres Bonifactio! Mabuhay kayong lahat!
VICTORIA NARCISO-APUAN PH.D.

M E N S A H E
Pamunuan ng BAKAS, Inc.
Ikinagagalak namin kayong batiin sa inyong pagdalo sa
Pambansang Sampaksaan: “Ang Supremo Andres Bonifacio at ang
Himagsikan ng mga Anak ng Bayan.” Inihahandog ito sa inyo ng BAKAS,
Inc. sa mahigpit na pakikipag-ugnay/tulungan sa Departamento ng
Agham Panlipunan ng Dalubhasaan ng Sining at Agham, Kolehiyo ng
Miriam. Isa lamang ito sa maraming gawaing pang-akademiko ng
Samahan na naglalayong magpalalim ng kasalukuyang historiograpiya,
kaakibat ng pagbibigay katuturan sa iba’t ibang aspeto ng ating
kasaysayan at kultura.
Sa pagkakataong ito, nakikiisa tayo sa pambansang paggunita at
pagbibigay-pugay sa ika-150ng taong anibersaryo ng pagsilang ng isa sa,
kung hindi man ang pinakaimportanteng personahe sa kasaysayan ng
ating pagkabansa at pagkaPilipino, si Gat Andres Bonifacio. Layunin
natin na 1) magbigay-linaw sa kinalabasan ng mga pinakabagong pagaaral
pang-akademiko ukol sa kanyang buhay at mga gawa; at 2) tipunin
ang mga guro, pantas, mananaliksik at mag-aaral tungo sa pagbuo ng
malalim, wasto at samakatuwid, makabuluhang pangkasaysayang
batayan sa pag-unawa ng papel na ginampanan ng Supremo sa
Himagsikan ng mga Anak ng Bayan 1896 at lampas pa rito sa pagbubuo
ng pambansang kamalayan at identidad na Pilipino. Umaasa kaming
katulad ng lahat ng ating mga pagsusumikap ay magiging tunay na
matagumpay ang Sampaksaan sa araw na ito.
Kasama at kaisa ninyo ang BAKAS, Inc. sa pagsulong ng
pantayong pananaw at ng bagong kasaysayan. Gayundin sa
pagpupunyagi tungo sa patuloy na pagtaas ng antas ng kaalaman at
kamalayang pangkasaysayan ng ating mga guro at sa pamamagitan nila,
ng bawat Pilipino.
Mabuhay kayong lahat! Mabuhay si Gat Andres Bonifacio at ang
diwa ng tunay na pagkamakabayan!
BAGONG KASAYSAYAN, INC.
M E N S A H E
at Pagpapaliwanag sa Tema
Dati ko nang binanggit sa isang
pambansang kumperensya ng BAKAS, Inc. na
pinasimulan namin ni Prop. Sharon Maminta
ang serye ng mga BAKAS Sampaksaan ukol kay
Rizal noong 2006 dahil nais naming dagdagan
pa ang oras na inilalaan sa pag-aaral kay Rizal,
kaakibat ng totoong pagpapalalim ng talakayan
sa klase hinggil sa kanyang kontekstong
panlipunan at pook pangkasaysayan. Bilang
mga guro ng kasaysayan, malinaw sa amin na hindi makatuwirang
pinagkakasya sa loob ng isang semestre lamang ang pagtalakay sa
buong kasaysayan ng Pilipinas simula h-k. 500,000/250,000 B.K.
hanggang sa mga Republika ng kontemporaryong panahon. Dulot ng
ganitong pagsisiksik ng paksa sa maikling panahon, ang limitado’t
pahapyaw na kaalaman ng mga mag-aaral sa kontekstong
pangkasaysayan ng ika-19 na dantaon na pundasyon ng mga talakayan
tungkol kay Rizal.

Sa pagbabalik-tanaw, kapansin-pansin na sa anim na BAKAS
Sampaksaan ukol kay Rizal, dalawa ang tuwirang nagtatampok kay
Supremo Andres Bonifacio bilang matingkad na halimbawa ng kung ano
ang hindi mahahagilap kay Rizal, subalit kumakatawan sa bugso ng
damdaming makabayan noong katapusan ng ika-19 na dantaon. Ang
mga sampaksaang ito ay “RIZAL AT BONIFACIO: Sangandaang Ideolohikal
sa Pagbubuo ng Bansa” (2009); at ang “RIZAL AT BONIFACIO: Dalawang
Mukha ng Himagsikang Pilipino” (2011). Bagamat hindi talaga
nababanggit sa tema, natalakay din nang may kalaliman ang papel ni Gat
Bonifacio sa “PAGSASAKASAYSAYAN NG SINAUNANG PAMAYANAN: Mula
kay Rizal hanggang Bagong Historiograpiyang Pilipino” (2010). Maging sa
Pambansang Kumperensya ng BAKAS, Inc. at ng Departamento ng
Agham Panlipunan pa rin ng Dalubhasaan ng Sining at Agham, Kolehiyo
ng Miriam noong 2011 pinaksa ang temang “Sina Jose, Paciano, Josefa,
Trinidad, atbp.: Ang Angkan Rizal Mercado sa Harap ng Krisis ng Lipunang
Pilipino noong Ika-19 na Dantaon” (2011). Dito sa huli, itinampok natin ang
Angkang Rizal Mercado sa pagkapaloob nito sa direksyong ideolohikal ni
Andres Bonifacio at ng Katipunan. Sa ganitong direksyon din ng
talastasan maipapaloob ang iba pang mga sampaksaan at kumperensya
ng BAKAS, Inc. na inorganisa sa pakikipag-ugnay/tulungan sa mga
samahang pangkasaysayan kagaya ng Kalikas, NTC ukol sa “bayani” at
“heroe.”
Sa Bagong Kasaysayan samakatuwid, malinaw na hindi maaring
malalimang mauunawaan ang kontekstong pangkasaysayan ng ika-19 na
dantaon nang hindi tinatalakay kapwa si Rizal at si Bonifacio at ang
magkasalungat nilang pagkakapook sa wika-at-kalinangan, na pagdating
ng oras ay hahantong sa kanilang magkasalungat na direksyong pulitikal.
Sa kasawiang palad gayunpaman, ang pinasimulan ng Estados Unidos
alinsunod sa hangaring imperyalista ng bansang ito noong maagang
panahon ng ika-20ng dantaon ay nagpapatuloy sa mistulang hanggang
kasalukuyan ay matataguriang “Rizal worship.” Dulot ng ganitong
trahedya ang patuloy na pagsasantabi sa buhay at mga gawa ni Bonifacio
bilang importanteng repositoryo ng kaalaman ukol sa bayan, na salamin
ng pilosopiyang pinapanday sa pagkakapook sa sariling lakas at
kakanyahang Pilipino.
Sa pagsulong ng huli at sa pagpapatuloy ng ating matagal nang
pagpupunyagi tungo sa makabuluhang historiograpiya, papaksain natin
sa Sampaksaan ang mga sumusunod: 1) “Ang Kartilya ng Katipunan:
Isang Batayang Ideolohikal ng Himagsikan;” 2) “Katipunan at Haring
Bayang Katagalugan: Si Andres Bonifacio bilang Unang Pangulo ng
Bansa;” 3) “Ang Pagsalakay sa Maynila: Si Andres Bonifacio bilang
Istratehikong Utak Militar;” 4) “KUNG ANO ANG NAWALA. Paglaho ng
Himagsikan, Pagpaimbulog ng Revolución: Ang Kudeta ng Tejeros at ang
Dustang Kamatayan ng Supremo (Marso 22-Mayo 10, 1897);” 5)
“Katotohanan at Imahinasyon: Si Andres Bonifacio sa Pinilakang
Tabing;” at 6) “Ang Himagsikang 1896 at ang Masukal na Landas tungo
sa Kasarinlan.” Matatagpuan ang abstrak ng mga papel sa programang
ito mismo.
Nawa’y ang Sampaksaang ito ang maging daan upang maitanghal
natin si Supremo Andres Bonifacio sa kanyang tamang kalalagyan,
kahimat sa ating mga klase man lamang. Isang tunay na Pinunong Bayan.
Unang Pangulo ng Bansa. Pangunahing tagapagsulong ng
kapangyarihan ng Sambayanan noong ika-19 na dantaon at kinatawan ng
lahat ng mga busilak na hangaring ipaglaban ang kalayaan at
kaginhawahan ng ating Inang Bayan sa pagkakapook sa sariling
kakanyahan ng wika-at-kalinangan.
Sa ikasusulong ng tunay na kapantasang Pilipino!
PROP. MA. CARMEN V. PEÑALOSA

M E N S A H E
Pinuno ng mga Kinatawan ng
H104 (Seks. 1-5) at SO101 (Sek. 11)
Magandang araw po sa inyong lahat!
Bilang kinatawan ng lahat ng klase ng
Rizal (H-104) sa ilalim ng paggabay ni
Propesor Ma. Carmen Peñalosa, malugod ko
po kayong tinatanggap sa Pambansang
Sampaksaang ito ukol sa “Ang Supremo
Andres Bonifacio at ang Himagsikan ng mga
Anak ng Bayan.”
Ano nga po ba ang saysay ng
pagtitipong ito para sa bawat isa sa atin?
Paano natin binibigyang kahulugan at kabuluhan ang Sampaksaan
ngayong araw na naglalayong magbigay-linaw sa buhay ng Ama ng
Sambayanang Pilipino sa isa sa pinakadakila subalit totoong mapait na
nakaraan ng bansa? Sa ganang amin, nakikibahagi kami sa paggunita at
pagdiriwang ng ika-150 ng taong anibersaryo ng kaarawan ni Gat Andres
Bonifacio. Nagbabalik-tanaw kami sa lahat ng pagpupunyagi ng ating
Supremo para sa Bayan, mga punlang sa kabila ng lahat ay hindi
maipagkakailang nagbigay-daan sa mga nagpapatuloy na hamon sa
estadong nasyonal ng kaelitan. Upang maisakatuparan ang ganitong
gawain, inanyayahan po namin ang ilang mga dalubhasa sa kasaysayan
at pelikula upang tulungan tayong sama-samang magpalalim ng
kaalaman sa tunay na kabuluhan ng Supremo sa ating kasaysayan at
pagkabansa.
Sa totoo lang, nagsimula ang mga plano ng Sampaksaan bilang
isang gawaing pagsasakasaysayan ng mga mag-aaral sa Kolehiyo ng
Miriam, na ekslusibo lamang para sa amin at tumutugon sa isang
pangunahing pangangailangan sa klase ng Rizal sa ilalim ni Prop.
Peñalosa. Gaya ng aming natutunan, hindi maaring maintindihan nang
lubusan ang ika-19 na dantaon kung hindi kinikilala at inuunawa ang
dalawang pangunahing magkasalungat na direksyong ideolohikal sa
pagbubuo ng bansa na kinakatawan nina Gat Jose Rizal at Supremo
Andres Bonifacio. Dahil ang mga talakayan sa klase sa H104 ay sadyang
nagtatampok na kay Rizal, ay kinailangang isulong ang ganitong gawain,
kahimat hindi talaga sapat, upang mabigyan naman ng halaga at
katuturan si Gat Andres Bonifacio.
Kaakibat ng ganitong pagpapahalaga kay Gat Bonifacio ang
matagal nang tradisyon ng paglilingkod ng aming mahal na Kolehiyo sa
publiko, at ang oryentasyon ng BAKAS, Inc. na maglingkod sa ating mga
guro at sa buong sambayanan. Ito ang pangunahing nag-udyok sa amin
na buksan ang Sampaksaan nang libre sa lahat ng mga guro at
mananaliksik na may interes sa paksa. Ito ay sa kabila ng aming mga
kakulangan sa venue, sa panahon, sa resources at iba pa.
Bago po natin tuluyang buksan ang Sampaksaan, nais ko munang
pasalamatan ang lahat ng mga tumulong at naghirap upang
maisakatuparan ito, gaya ng mga kapwa ko piling mag-aaral ng H104 sa
pangunguna ng kani-kanilang mga kinatawan sa klase na sina Bb. Clarisse
Villarosa, Bb. Pfiona Canapi, Bb. Christine Bunyi, Bb. Carmela Villalon at
Bb. Jayms Candelaria. Nais ko rin pong magpasalamat sa Departmento
ng Agham Panlipunan ng Kolehiyo ng Miriam at kay Dr. Victoria Apuan
na tagapangulo nito; sa Bakas, Inc. at kay Dr. Zeus Salazar; at kay Prop.
Ma. Carmen Peñalosa. Pinasasalamatan din namin ang lahat ng mga
tagapagsalita sa kanilang bukas loob na pagpapaunlak sa aming
imbitasyon. Gayundin, ang lahat ng mga tagapagtaguyod ng
Sampaksaan gaya ng NHCP, NCCA, DOT at iba pa (kasama ng Ched at
DepEd), sa anumang anyo o kapasidad. Pinapahalagahan po namin ang
inyong tulong, gabay at tiwala na aming kakayanin ang ganito
kaimportanteng gawain. Napakaliit na bagay kung tutuusin sa harap ng
kadakilaang ninanais naming malirip, maunawaan at mapahalagahan.
Nawa’y kapulutan ng bawat isa sa atin ng mahahalagang aral ang
Sampaksaan at maging inspirasyon ito upang palagi nating ipagmalaki at
ipagpatuloy ang nasimulan ng ating natatanging bayani na nagbigay at
patuloy na nagpapaningning sa karangalan ng ating bansa.
Mabuhay po tayong lahat!
BB. KRISTINE MATIBAG

Umaga:
PROGRAMA
(Lunes, Pebrero 18, 2013)
8-8:30 Pagpapatala
8:30-9:00 Pagbubukas ng Programa
Pambansang Awit at Panalangin
– Bb. Ysa Gaspar, Bb. Kim Landicho & Bb. Aila Quesada
Mga Mag-aaral ng SO101 (Sek. 11)
– Bb. Maria Josefina Carmela Villalon
Kinatawan ng H104 (Sek. 5)
Panimulang Pagbati
– Dr. Victoria N. Apuan
Tagapangulo, Departmento ng Agham Panlipunan
Dalubhasaan ng Sining at Agham, Kolehiyo ng Miriam
Mga Mensahe ng Pagbati
– Pamunuan ng BAKAS, Inc.
– Bb. Kristine Bernadette Matibag
Pinuno ng mga Kinatawan ng
H104 (Seks. 1-5) at SO-101 (Sek. 11)
Mensahe at Pagpapaliwanag ng Tema
– Prop. Ma. Carmen Peñalosa
Punong Abala
Pagkilala sa mga Delegado
– Bb. Carmela Villalon
Pinuno ng Lupong Abala sa Pagpapatala
Mga Mahahalagang Pabatid kaugnay ng Sampaksaan
– Bb. Clarisse Mae Villarosa
Kinatawan ng H104 (Sek. 2)
9:00 –10:00 Pagpapakilala sa Tagapagsalita – Bb. Kristine Cinco
“Ang Kartilya ng Katipunan:
Isang Batayang Ideolohikal ng Himagsikan”
Dr. Zeus A. Salazar
(Retiradong Propesor, UP Diliman at DLSU, Maynila)
10:00-10:15 Merienda
10:15-11:15 Pagpapakilala sa Tagapagsalita – Bb. Genesis Mae Nualda
“Katipunan at Haring Bayang Katagalugan”
Dr. Milagros C. Guerrero
(Retiradong Propesor, UP Diliman)
11:15 –12:00 Malayang talakayan & mga pa-raffle
Hapon:
1-1:45 Pagpapakilala sa Tagapagsalita – Bb. Danica Pedracio
“Ang Pagsalakay sa Maynila:
Si Andres Bonifacio bilang Istratehikong Utak Militar”
Dr. Zeus A. Salazar
(Retiradong Propesor, UP Diliman at DLSU, Maynila)
1:45-2:30 Pagpapakilala sa Tagapagsalita – Bb. Honey Mallare
“KUNG ANO ANG NAWALA.
Paglaho ng Himagsikan, Pagpaimbulog ng Revolucíon:
Ang Kudeta ng Tejeros at ang Dustang Kamatayan
ng Supremo (Marso 22-Mayo 10, 1897).”
Prop. Michael Charleston “Xiao” Chua
(Propesor, DLSU, Taft)
2:30-3:15 Pagpapakilala sa Tagapagsalita – Bb. Karla Yap
“Katotohanan at Imahinasyon:
Si Andres Bonifacio sa Pinilakang Tabing”
Prop. Nick de Ocampo
(Propesor, UP Diliman)
3:15-3:30 Merienda
3:30-4:15 Malayang talakayan at mga pa-raffle
4:15-4:30 Pagbubuod: “Ang Himagsikang 1896 at ang
Masukal na Landas tungo sa Kasarinlan” Prop. Peñalosa
4:30 Pagsasara; Paggawad ng mga Katibayan ng Pasasalamat
Mga guro ng palatuntunan
Bb. Maria Jamila Cristiana Berenguer & Bb. Clarisse Mae Villarosa

MGA ABSTRAK
“Ang Kartilya ng Katipunan:
Isang Batayang Ideolohikal ng Himagsikan”
Dr. Zeus A. Salazar
May nailathala akong maikling aklat (106 na pah.) tungkol sa "Kartilya
ng Katipunan" noong 1999. Sa katunayan, pagsusuri ito ng "Sa May Nasang
Makisanib sa Katipunang Ito" (na siyang nakagawiang tawaging "Kartilya ng
Katipinunan") at ng "Liwanag at Dilim", kapwa katha ni Emilio Jacinto.
Pagpapalalim ng una itong huli at, dulot nito, napalitaw sa aking libro ang
buong kaisipang nakabuod sa "Sa May Nasang Makisanib" na malinaw na
nasasalalay sa mga dalumat at kaisipang katutubo sa mga Tagalog at Filipino.
Datapuwat, tulad ng alam natin, may kakambal ang "Sa May Nasang
Makisanib" at ito ay ang "Katungkulang Gagawin ng mga Anak ng Bayan" ni
Andres Bonifacio, ang bersyong iniurong ng Supremo bilang babasahin ng
mga sumasapi sa KKK nang natunghayan niya ang "Sa May Nasang
Makisanib" ni Jacinto. Gayumpaman, tulad ng implisito sa pamagat ng
"Katungkulang Gagawin", malamang na naipapasapasa rin ito bilang
dokumento at kaisipan sa kasapian ng KKK, bagamat ang "Sa May Nasang
Makisanib" ang siyang nailathala, marahil nang hinawakan na noong 1895 ni
Bonifacio bilang Supremo ang KKK at nagkaroon ito ng sariling imprenta na
donasyon ng dalawang Katipunerong OFWng Bisaya mulang Australia.
Tulad ng pagkakaugnay ng "Sa May Nasang Makisanib" at "Liwanag
at Dilim", magkakaugnay rin sa kaisipan ang "Katungkulang Gagawin" ni
Bonifacio at ang kanya ring "Ang Dapat Mabatid ng mga Tagalog" at
"Katapusang Hibik ng Pilipinas", laluna kung iuugnay ang kanilang buod na
damdamin sa "Pag-ibig sa Tinubuang Lupa". Ni isa sa mga sulating ito nina
Bonifacio at Jacinto, higit sa lahat ang "Katungkulang Gagawin" at "Sa May
Nasang Makisanib", ay orihinal na nataguriang "Kartilya"; ang tanging
orihinal na may taglay ng ganitong katawagan ay ang Kartilyang Makbayan.
Tanong at Sagot ukol kay Andres Bonifacio at sa KKK na inilathala ni
Hermenegildo Cruz noong 1922. Magkagayunman, maaari rin talagang
tingnan ang mga sultin nina Bonifacio bilang mga kasulatang bumubuo,
kasama ng iba pa, ng isang Kartilya ng Katipunan kung saan mahihinuha ang
ideolohiya ng lihim na kapatiran.
Sa panayam na ito, nais kong bahagyang mapalitaw ito sa
pamamagitan ng masusing pagpapakahulugan sa mga dalumat at kaisipang
hayag at implisito kapwa ng "Sa May Nasang Makisanib" ni Jacinto at ng
"Katungkulang Gagawin" ni Bonifacio bilang mga sulating bumubuod sa
kaisipang ideolohikal ng KKK na mas detalyadong nakasulat sa kaugnay
nitong mga kasulatang nabanggit at sa implisitong alam na ng mga kasapi
mismo dulot ng kanilang pagiging bahagi ng Bayan.
“Ang Pagsalakay sa Maynila:
Si Andres Bonifacio bilang Istratehikong Utak Militar”
Dr. Zeus A. Salazar
Pagbabalik-tanaw ito sa aklat kong Agosto 29-30, 1896: Ang
Pagsalakay ni Bonifaqcio sa Maynila (1994) na batay sa papel na binasa
noong Nobyembre 1983 sa Ninth IAHA Conference sa Lungsod Quezon.
Napatunayan dito na naganap talaga ang pagsalakay sa Maynila na plinano ni
Bonifacio upang mapugutan ang ulo ng kolonyang Kastila sa pamamagitan
ng pagpasok at pag-okupa sa Intramuros. Napagpasiyahan na isagawa ang
atake noong Agosto 24 kung kailan hayag na binuo ni Bonifacio ang
pambansang pamahalaan kaalinsabay ng pagbuo ng hukbo ng Himagsikan
mula sa mga sangay ng Katipunan. Alinsunod sa napagkasunduang plano,
nahirang noon ding Agosto 24 bilang mga heneral sina Aguedo del Rosario,
Gregorio Coronel, Vicente Fernandez, at Ramon Bernardo. Itong huli ang
nakatakdang maghintay sa Rotonda (Sampalok) sa mga puwersa ng KKK
mulang San Mateo. Balara, Cubao at San Juan sa pamumuno ni Bonifacio
upang sama-samang katagpuin sa harap ng Intramuros ang mga puwersa
nina Hen. del Rosario (mulang Bilibid) at Hen. Coronel (mulang Tundo). Si
Hen. Fernandez ang siya namang magtitipon sa mga naghihimagsik na
katipunero mulang Pasig at Cavite upang pamunuan ang hukbong ito
patungong Intramuros sa pamamagitan ng San Marcelino. Ilang 500
sundalong Pilipino sa pamumuno ng dalawang mestisong opisyal ang
magrerebelde sa loob mismo ng Fuerza Santiago habang ang apat o lima
pang opisyales ay sasama sa mga umaatake mula sa labas ng Intramuros
(ayon sa consular dispatch ni Monsieur de Bérard, Konsul ng Pransya).
Noong Agosto 25 natuklasan ni Gobernador-Heneral Blanco ang
plano ng KKK, kung kaya't napilitan si Hen. Blanco na lisanin ang

Malakanyang upang bumalik sa Palasyo Santa Potenciana sa Intramuros at
doon inorganisa niya ang apat na linya ng depensa na nakasentro sa Marikina,
San Juan del Monte, San Pedro de Makati (para manmanan ang Ilog Pasig), at
ang Ermita-Malate kung saan itinayo ang himpilan ni Hen. Echaluce.
Nagpasiya rin si Blanco na ipatapon sa Marawi, Mindanaw noong araw mismo
ng Agosto 29 ang mga sundalong magrerebelde sana noong gabi ring iyon sa
Intramuros. Nagsitakbuhan na rin ang mga Europeong di-Kastila sa
Intramuros mula sa mga arrabales ng Maynila at sinarhan nila ang kanilang
mga tindahan sa Escolta.
Sa kabila ng lahat, inilunsad pa rin ni Bonifacio ang pagsalakay at
matindi ang naging labanan sa dalawang rehiyon -- sa Malabon-Balintawak-
Caloocan at sa Sta. Ana -Pandacan- Sampaloc. Nang bumalik ang nagkasakit
nang si Echaluce sa Espanya ibinulalas niya sa lahat ng gustong makinig na
"lahat ng Kastila ay napaslang sana noong gabi ng ika-30, kung ang mga
rebelde na nananalo na ay hindi naging gaanong kaduwag (sic), habang
hinangaan naman ni Konsul de Bérard ang kapusukan ng mga naghihimagsik
na sa kabila ng mga depensang Kastila nalusutan ang mga ito at "nakaabot sa
pinakamalayong distrito ng Maynila" kahimat hindi sapat ang armas; kanilang
"sinusunod ang mga pinuno nang may partikular na disiplina." Sa katunayan,
hiniling ng Konsul ng Imperyong Aleman sa Kaiser at nagpadala naman ang
Reichsmarine ng cruiser upang iligtas ang mga mamamayang Aleman
(Nobyembre 1896). Sa kabila ng lahat ng ito, hindi tuluyang nagtagumpay
ang sabay-sabay na pagsalakay ng mga bayan sa Intramuros. Isang dahilan ay
ang pagkapatapon ng mga sundalong Pilipino sa Fuerza Santiago patungong
Mindanaw, bagay na tila nalaman lamang ni Bonifacio at ng kanyang
kasamahan nang sa nakatakdang oras ay walang narinig na putukan sa loob
mismo ng Intramuros. Nagkaroon din ng epekto ang pagiging handa ng mga
puwersang Kastila; ngunit ang pinakamabigat na dahilan ay ang hindi
pagsipot ng mga taga-Cavite at ni Hen. Fernandez mismo na siya sanang
mamumuno sa magkasamang puwersa mulang Cavite at Pasig.
Kung may pagkadetalyado mang inilalahad dito ang pagsalakay, hindi
ito ang pinakapunto ng panayam kung hindi ang istratehikong diwang
militar ng Supremo na nakabuo at nakapag-organisa ng ng masalimuot na
pagsalakay na nakasandig sa ideya ng: 1) biglaang atake sa pinakaulo ng
imperyal na ulupong; at 2) sabay-sabay na pag-aalsa ng mga bayan patungo
sa sama-samang paglusob at pag-okupa sa Maynila. Bukod dito, nabuo rin ni
Bonifacio ang pakikibakang nasasalalay sa real, ang taktikang militar ng
ilihan ng sinaunang Pilipino; tuluy-tuloy na pag-atake ito mula sa mga kuta sa
kabundukan [ilihan] pababa sa mga bayang dominado pa ng Kastila ngunit
mapag-himagsik laban dito. Taktikang militar ito mula pa sa mga pag-aalsa
ng mga Pilipino ngunit mabibigyan ng KKK ng sentral na pagkakaugnay,
bagay na magiging pangunahin ding pamamaraan ng pakikibaka ng mga
insurhenteng Pilipino mula sa panahong Amerikano hanggang sa
kasalukuyan matapos magdaan sa gerilya laban sa Hapon. Hindi ito
natutunan ni Aguinaldo dahil hindi nakasandig ang kanyang diwa sa Bayan at
sa kaalaman nito. Noong Setyembre 1896 lamang matapos mapalayas siya
sa Cavite noong Marso at nakinabang sa mga ilihang inihanda nina Bonifacio
nakuha ni Aguinaldong magdeklara ng digmaang gerilya laban sa Kastila at
ito'y habang nakikipag-usap na siya kay Gobernador-Heneral Primo de Rivera
sa pamamagitan ng kaibigan nitong si Pedro Paterno tungo sa Kasunduan ng
Biyak-na-Bato. Ang gagap lamang niyang metodong militar ay depensibo:
ang pakikipaglaban sa trinsera (tulad ng naipakita niya sa "muog" ng Cavite)
at ang pagtakas cum rear guard action (cf. ang Tirad Pass) na siyang ginawa
niya mulang Cavite hanggang Biyak-na-Bato (1897) at, buhat noong 1899,
mulang Malolos hanggang Palanan.
DR. ZEUS A. SALAZAR. Docteur en Ethnologie, may pinakamataas na karangalan, sa
Sorbonne, Université de Paris. Nagtapos ng AB History, summa cum laude sa U.P.
Diliman. Nag-aral din sa Ecole Nationale des Langues Orientales Vivantes (Paris), Freie
Universität Berlin (Alemanya) at Universiteit te Leiden (Olanda). May Licence-ès-lettres
sa Prehistoric Archeology, General Linguistics, Ethnology at History of Religions. Diplômé sa
Wika at Kabihasnang Malayo (Langue et Civilisation Malaises), at Wika at Kabihasnang
Pranses (Langue et Civilisation Françaises). Nagsanay din sa Museology sa Museum of Man
(Paris, Pransya).
Retiradong Propesor sa U.P. Departamento ng Kasaysayan, Dalubhasaan ng
Agham Panlipunan at Pilosopiya, Diliman kung saan naging Tagapangulo siya ng
Departamento ng Kasaysayan (1989-1991) at Dekano ng Kolehiyo (1991-1994). Nagturo
rin sa Department of Psychology at Departamento ng Filipino, College of Liberal Arts,
Dela Salle University, Maynila. Naging panauhing propesor sa Universität Bremen at
Universität Köln (Alemanya), Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales (Paris),
Dipartimento di Studi Asiatici, Instituto Universitario Orientale (Napoli), Inter-University
Center for Post Graduate Studies, Dubrovnik (Yugoslavia), at Department of Prehistory
and Anthropology, Australian National University (Canberra). Nagbigay din ng mga
panayam sa Instituto Italiano per Medio ed Estremo Oriente (Italya), sa Universität
Hamburg (Alemanya) at sa Budva, Montenegro. Tumanggap ng dekorasyong “Chevalier
des Palmes Académique” mula sa estadong Pranses (1978); gayundin ng “Gawad ng
Pagkilala mula sa Linangan ng mga Wika sa Pilipinas, Kagawaran ng Edukasyon, Kultura
at Isports (1987); at “Gawad Lope K. Santos” mula sa Sentro ng Wikang Pilipino,

Sistemang U.P. (1999), “Gawad Pambansang Alagad ni Balagtas” (2009), “Bayani ng
Wika” (2009), at “Most Outstanding Bikolano Artist for Literary Arts” (2009)
Kabilang sa marami niyang lathalain ang: The Ethnic Dimension: Papers on
Philippine Culture, History and Psychology (1983); Ang P/Filipino sa Agham Panlipunan at
Pilosopiya (1991); Agosto 29-30, 1896: Ang Pagsalakay ni Bonifacio sa Maynila (1995);
Talaarawan 1996: Handog sa Sentenaryo ng Himagsikang 1896 (1995); Talaarawan 1997:
Himagsikang Pilipino 1897, Digma ng mga Anak ng Bayan (1996); Pantayong Pananaw:
Ugat at Kabuluhan (1997); Si Andres Bonifacio at ang Kabayanihang Pilipino (1997); Ang
‘Real’ ni Bonifacio bilang Teknikang Militar sa Kasaysayan ng Pilipinas (1997); The Malayan
Connection: Ang Pilipinas sa Dunia Melayu (1998); Ang Kartilya ni Emilio Jacinto at ang
Diwang Pilipino sa Agos ng Kasaysayan (1999); Wika ng Himagsikan Lengguwahe ng
Rebolusyon (1999); Ang Babaylan sa Kasaysayan ng Pilipinas (1999); Marx at Engels,
Manifesto ng Partido Komunista. Isinalin mula sa Orihinal na Aleman at Nilapatan ng
Anotasyon (2000); Mga Tula ng Pag-iral at Pakikibaka: Salin at Katha (2001); Liktao at
Epiko: Ang Takip ng Tapayang Libingan ng Libmanan, Camarines Sur (2004); Sikolohiyang
Panlipunan-at-Kalinangan: Panimulang Pagbabalangkas ng Isang Larangan (2004);
Pangulong ERAP: Biograpiyang Sosyopulitikal at Pangkalinangan ni Joseph Ejercito Estrada
(2004). Ang Pilipinong Banua/Banwa sa Mundong Melano-Polinesyano (2006). Kabilang sa
mga nakatakda namang lumabas ang: Tasaday Controversy: The Other Amidst Us; Ang
Kasaysayan ng Kapilipinuhan: Isang Bagong Balangkas; at ang koleksyon ng mga
sanaysay ukol kay Jose Rizal.
Pangunahing tagapagdalumat ng “Pantayong Pananaw.” Tagapagtatag ng
ADHIKA, Inc. at Bahay Saliksikan sa Kasaysayan at BAKAS, Inc. Kinikilala bilang
“Ama ng Bagong Historiograpiyang Pilipino.”
“Katipunan at Haring Bayang Katagalugan”
Dr. Milagros C. Guerrero
Noong Hulyo 1892, itinatag ni Bonifacio ang Katipunan na siyang
naglunsad ng unang anti-kolonyal na himagsikan sa Asya noong Agosto 1896.
Binuo niya noon ang unang pambansang pamahalaan na siyang naging
batayan ng mga gobyernong itinatag ni Aguinaldo mula 1897 hanggang
1899.
Inilipat ni Bonifacio sa pamahalaang Katagalugan ang mga simbolo at
aral ng Katipunan, na tinanggap ng Bayan bilang mapanghimagsik na
awtoridad. Ang pamahalaang iyon ay demokratiko ang simulain, tunguhin at
anyo. Sa mismong simula nito, binuo ito ng mga kinatawan mula sa mga
lalawigan kung saan may kasapian mula sa Bayan. Ginawa nitong
pambansang watawat ang bandilang pula ng Katipunan na may puting araw
na sa gitna ay ang letrang "Ka" ng baybaying Tagalog, at inatangan si Julio
Nakpil na sulatin ang pambansang awit, "Marangal na Awit ng
Katagalugan".
Sa pamamagitan ng pagtakda ng "Tagalog" bilang katawagan sa lahat
ng mga Pilipino, at ng "Katagalugan" bilang pangalan ng Bayan sa halip ng
"Filipinas" na nakakabit sa pagiging kolonya ng Espanya, inihayag ni Bonifacio
at ng Katipunan ang pag-aangkin ng kakanyahang pambansa.
Nasa pamahalaang Katagalugan ang katapatan ng makabuluhang
bahagi ng kapilipinuhan. May teritoryo ito kung saan ipinamamayani nito ang
gawain ng isang estado. May hukbong sandatahan din na ipinaglalaban at
ipinagtatanggol ang kaniyang pag-iral. May sangkap pandiplomasya na
nagtangkang makamtan ang internasyunal na pagkilala sa bagong bansa.
Ang mga gobyernong humalili sa pamahalaang Katagalugan ni
Bonifacio na republikano ay maaari lamang umiral bilang pagpapatuloy nito.
Ang pamahalaang nabuo noong 24 Agosto 1896 ay tiyak na may mas
malawak na sakop na nakasandig sa Bayan kaysa entidad na nagsantabi sa
kaniya noong 24 Abril 1897. Ngunit, bilang resulta ng labanan sa
kapangyarihan sa Cavite, naagaw ni Aguinaldo, bagamat isa lamang siya sa
mga heneral, ang awtoridad ni Pangulong Bonifacio. Kinilala ni Aguinaldo ang
Republika ng Katagalugan ni Bonifacio at tinawag itong "Republica Filipina".
Ang unang pamahalaang pambansang Pilipino ay itinatag noong
Agosto 24, 1896. Dapat tandaan ng mga PIlipino ang petsang ito bilang
Pambansang Araw, kung talagang pahahalagaan talaga ang Himagsikang
1896 at ang Katipunan. Dapat itanghal ng mga Pilipino si Andres Bonifacio
hindi lamang bilang tagapagtatag ng Katipuinan at pinuno ng Himagsikang
1896 kundi gayundin bilang Pangulong Pilipino: ang Ama ng Bansa at
tagapagtatag ng ating demokrasya.
DR. MILAGROS C. GUERRERO. Retiradong Propesor ng Kasaysayan sa Unibersidad ng
Pilipinas, Diliman. Natapos niya ang kanyang Ph.D. sa Unibersidad ng Michigan, USA at
ang AB at MA History sa U.P. Diliman. Nakatuon ang kanyang mga pananaliksik sa mga
tema ng Himagsikang Pilipino, Digmaang Pilipino-Amerikano, Historiograpiyang Pilipino
at mga pangkasaysayang usapin hinggil sa kababaihan at pesanteng magbubukid.
Marami na siyang nailabas na artikulo sa iba’t ibang babasahin. Ilan sa kanyang mga
aklat at publikasyon ang: Japanese Trade and Investments in the Philippines, 1900-1941
(Q.C., University of the Philippines Press, 1966), History of the Filipino People (kasamang

may-akda si Teodoro A. Agoncillo, Quezon City, 1970), Society and the Writer: Essays on
Literature in Modern Asia (kasamang patnugot sina Wang Gung Wu at David Marr,
Canberra, Australian National University, 1981), International Commercial Rivalry in
Southeast Asia in the Interwar Period (kasamang patnugot si Shinya Sugiyama, New
Haven, Yale University Press, Southeast Asia Monograph Series, 1994), Reform and
Revolution, Tomo 5 ng Kasaysayan (kasamang may-akda si John N. Schumacher, S.J.,
Asia Publishing Co., Ltd, 1998) at Under Stars and Stripes, Tomo 6 ng Kasaysayan (Asia
Publishing Co., Ltd., 1998).
Bilang isang guro, nabigyan siya ng teaching fellowship sa Center for South and
Southeast Asian Studies nang siya ay nasa Unibersidad ng Michigan. Nakakuha rin siya
noon ng suporta mula sa Levi Barbour Fellowhip, Susan Atkinson Fellowship mula sa
American Association of University Women, at Newberry Library Research Fellowship.
Habang nagtuturo sa UP, nagawaran siya ng Lorenzo Tañada Distinguished Professorial
Chair, dalawang beses na paggawad ng Rafael Palma Professorial Chair, Federico Alcuaz
Diamond Jubilee Professorial Chair at American Association of University Women
Professorial Chair.
Bilang isang lider sa larangan ng kasaysayan at historiograpiya, siya ay naging
Tagapangulo ng Departamento ng Kasaysayan sa U.P. Diliman noong 1989 hanggang
1991. Siya rin ay naging Kalihim-Heneral ng Philippine National Historical Society,
Pangulo ng Philippine Historical Association, Pangulo ng Philippine Studies Association at
isang founding member ng ADHIKA (Asosasyon ng mga Dalubhasa at may Hilig sa
Kasaysayan). Siya rin ang naging Tagapagtaguyod ng Fifth International Philippine
Studies Conference noong 1989 sa Maynila.
Bilang isang mananaliksik, siya ay naging research fellow ng Departamento ng
Kasaysayan ng Pasipiko at Timog-Silangang Asya sa Australian National University.
Nakatanggap siya ng mga tulong mula sa Rockefeller Foundation, Toyota Foundation at
Spanish Ministry of Education. Nabigyan din siya ng UNESCO fellowship para sa
pagsasanay sa Quantification in History sa Jawaharlal Nehru University sa New Delhi,
India. Isa rin siyang Fulbright Senior Research Fellow.
Ginawaran siya ng Lifetime Achievement Award sa larangan ng Agham
Panlipunan noong Marso 2007 mula sa National Research Council of the Philippines ng
Departamento ng Agham at Teknolohiya.
“KUNG ANO ANG NAWALA.
Paglaho ng Himagsikan, Pagpaimbulog ng Revolucíon:
Ang Kudeta ng Tejeros at ang Dustang Kamatayan
ng Supremo (Marso 22-Mayo 10, 1897).”
Prop. Michael Charleston “Xiao” Chua
Asasinasyon ba o lehitimong parusang kamatayan ang ginawang
pagpatay kay Supremo Andres Bonifacio sa Hulog, Bundok Nagpatong,
Maragondon, Cavite. Gagawa ng tindig ang pagtalakay na kung titingnan
ang mga nangyari sa unang pangulong si Bonifacio sa Cavite mula sa
pagkaagaw ng kapangyarihan mula sa kanya sa Tejeros noong 22 Marso 1897
hanggang sa siya ay paslangin sa isang liblib na lugar na tagô sa maraming
tao, makikita na walang batayang legal ang kanyang dustang kamatayan.
Ngunit liban pa rito, titingnan din ang mas mahalagang usapin ng kung ano
ba ang nawala sa Kapilipinuhan sa krimen na ito. Oo nga't marahil patay na
isyu na ito sa iba, ngunit ang pagkamatay ni Bonifacio na nag-adhika ng
Haring Bayan at lipunang may kapatiran, kabutihang-loob, kaginhawahan at
kalayaan ang siyang nagsilang sa demokrasyang elit na naghahari pa rin sa
Bayan hanggang ngayon. Ang sistemang sana ay unti-unti nating mabago sa
pagpapasibol ng kabayanihan na nasa atin. Dahil kung wala tayong gagawin
ukol dito, patuloy nating sinasaksak at binabaril ang Supremo.
PROP. MICHAEL CHARLESTON “XIAO” CHUA. MA, tubong Tarlac, Tarlac. Masugid na
tagapagsulong ng Pantayong Pananaw at Bagong Kasaysayan at kasapi ng Bahay
Saliksikan ng Kasaysayan. Dating Pangalawang Pangulo ng PHA at nagtuturo ng
Kasaysayan sa DLSU, Maynila. Nakapagturo sa Depto ng Kasaysayan, U.P. Dil. (2005-
2008), kung saan din siya nagtapos ng kanyang BA (2005) at MA (2010) sa
Kasaysayan. Kasalukuyang nag-aaral ng Ph.D. Antropolohiya sa U.P. Diliman.
Nakapagsalita na tungkol sa iba’t ibang paksa sa iba’t ibang dako. Naging docent (gurong
gabay sa mga lakbay-aral). Nakapanayam na rin ng ilang beses sa pambansang
telebisyon at radyo at naging TV commentator na sa mga makasaysayang paggunita
tulad ng Araw ng Kasarinlan, Araw ni Rizal, EDSA 25, Kasalang Real nina HRH Prinsipe
William at HRH Catherine, Duke at Dukesa ng Cambridge at Rizal @150. Kolumnista sa
Good Morning Philippines sa pitak na "Walking History." Dating mapapanood bilang
panelista sa reality political talk show sa telebisyong Pilipino, ang The Bottomline with Boy
Abunda sa ABS-CBN, kasalukuyan siyang lumalabas sa TV5 segment ng “Xiao

Time.” Noong 2011, pinarangalan bilang Natatanging Tarlaqueño para sa
Pamamahayag.
“Katotohanan at Imahinasyon:
Si Andres Bonifacio sa Pinilakang Tabing”
Prop. Nick de Ocampo
Sa mangilan-ngilang pelikula na ginawa tungkol kay Andres Bonifacio,
makikitaan sa mga ito ang isang dayalektikong pananaw na naglalahad ng
tunggalian sa pagitan ng Katotohanan at Imahinasyon, Kasaysayan at Sining.
Gusto mang ipalabas ng papel na ito na mayroong katotohanan sa mga
pelikulang hango sa kasaysayan may kahirapan na gawin ito dahil ang
tatampad sa atin ay ang mga di marisorisolbangk mga tunggaliang
sumasaklaw sa katauhan at kabayanihan ng tinaguriang Supremo ng
Katipunan at ang mga ito ay lumilitaw sa pagsasalarawan sa kanya sa
pelikula. Gustong alamin ng papel na ito kung saan nanggagaling ang di
malinaw na pagtutunghay sa kwento at kahalagahan ni Bonifacio sa larangan
ng pelikula. Nakakalungkot isipin na sa mga pelikulang ito (“Bayani” ni
Raymond Red, “Ang Paglilitis ni Andres Bonifacio” ni Mario O’Hara at “El
Presidente” ni Mark Meily) nangingibabaw ang larawan ni Bonifacio bilang
biktima ng mga pangayayari at di bilang bayani na gusto nating makita sa
kasaysayan. Sa ilan dito, itinatanong pa nga ang kabayanihan ni Bonifacio. Ito
ba ay dahil sa hirap ng pag-ugnay ng pelikula sa batis ng kasaysayan? Ito ba
ay dahil sa mga puwang na di mapunuan sa mga totoong pangyayari sa buhay
ni Bonifacio? At dahil sa mga puwang na ito malaya na lang bang magbuo ang
gumagawa ng pelikula ng sariling mga pamamaraan para mapunan ng
imahinasyon ang mga totoo, ngunit piping, pangyayari? Ano ang kalalabasan
ng pag-aaral na ito at paano magagawan ng paraan na ang katotohanan sa
buhay at kabayanihan ni Bonifacio ay makamit sa pelikula?
PROP. NICK DE OCAMPO. Isang premyadong filmmaker, film historian, kasapi siya sa
kaguruan ng Pelikula sa College Mass Communications, U.P. Diliman. Ginawaran ng
Fulbright scholarship grant, nakuha niya ang kanyang Masterado sa Sining sa Cinema
Studies mula sa New York University. Bilang iskolar ng pamahalaang Pranses, nakuha
niya ang kanyang Certificate in Film sa Paris, Pransya. Si Prop. Nick de Ocampo ay may
A.B. sa Theater Arts at nagtapos ng cum laude mula sa Unibersidad ng Pilipinas.
ANG BAKAS, INC.
Alam ba ninyo na ang
“BAKAS” ay may tatlong
kahulugan at kinakatawan? Ito ay ang:
1. Bagong Kasaysayan o Bagong Historiograpiyang Pilipino
2. Bahay Saliksikan sa Kasaysayan
3. Bagong Kasaysayan, Inc.
Ano ang BAGONG KASAYSAYAN o
BAGONG HISTORIOGRAPIYANG PILIPINO?
May mga dalawampung taon na ring lumalaganap sa Pilipinas ang
isang "bagong pagsusulat ng kasaysayan" na binansagang bagong
kasaysayan. Bagamat ito'y nag-angkin at nagpalawak ng ilang
metodolohikal at ideolohikal na elemento ng Pranses na "nouvelle
histoire," nasasalalay ang bagong kasaysayan sa isang praxis na
historiograpikal na naroroon na sa bayan mismo.... Mula sa isang
tatluhang reaktibong paninindigan o pangkaming pananaw (kami="kami
lamang, hindi kayo kasama") [laban sa pagsasakasaysayang "dalawahan"
ng mga Kastila] ang akademikong tradisyong ito ng historiograpiya na
nabuo simula noong 1910.
Panahon pa lamang ng Propaganda nang nayanig na sa bisa ng
paggamit ng mga labíng arkeolohikal ang pangkasaysayang tesis ng mga
Kastila ukol sa "panahong pre-hispaniko" bilang panahon ng
"barbarismo." Sa katotohana'y pinalakas nito at ng etnograpiya ang mga
argumento (ipinaglalaban) ng mga propagandista. Gayumpaman, sa
loob ng unang apat hanggang limang dekada ng dantaong kasalukuyan
ay natagpuan ang may karamihan ding datos etnograpikal at arkeolohikal
kung kaya nga't kinailangang pag-alinlanganan ang tatluhang pananaw

[mismo] ng pagsasakasaysayan. Sa ganitong konteksto nalikha ang
bagong kasaysayan, na ang mabilisang pag-unlad nitong nakaraang
sampung taon ay nagbabantang magpawalang-bisa sa tradisyonal na
pagsasakasaysayan. Sa pamamagitan lamang ng ganitong pagtatantiya
maaaring banggitin sa unang pagkakataon ang posibleng pagsisimula ng
isang tagisang intelektuwal sa pagitan ng mga Pilipinong historyador.
Z.A.Salazar, "Geschichtsschreibungskontroverse: ein philippini-scher Historikerstreit?"
panayam hinggil sa "Bagong Kasaysayan" na binigkas sa Institut für Indonesische
und Südsee-sprachen, Universität Hamburg noong ika-22 ng Mayo 1995, (cf. Salazar,
The Malayan Connection: Ang Pilipinas sa Dunia Melayu. Lunsod Quezon:
Palimbagan ng Lahi, 1998, pah. xxx-xxxi). Salin ni Portia Liongson Reyes.
Ano ang BAHAY SALIKSIKAN SA KASAYSAYAN?
Isang aralang grupo na itinatag noong 1985 sa Alemanya.
Pangunahing tagapagtaguyod nito si Dr. Zeus A. Salazar (kasama sina Dr.
Agnes Urban-Mendoza, Dr. Nilo Ocampo, Dr. Jaime Veneracion at Dr.
Evelyn Miranda).
Nagtataguyod ng mga kumperensya, seminar at ilan pang gawaing
akademiko sa Pilipinas gaya ng mga palihan, libot-panayam, bukod sa
paglalathala ng mga aklat sa pagpapaibayo ng Pantayong Pananaw (PP).
Nagpasimuno sa pagtatatag ng Pambansang Samahang Pangkasaysayan
na ADHIKA, Inc.
Programa at Proyekto
Naging instrumental ang Aralang Grupo sa pagpapasinaya ng
dalawang malaking kumperensya na ginanap sa Unibersidad ng Pilipinas,
Diliman noong 1989: (1) ang Kolokyum Ukol sa Paggamit ng Wikang
Pilipino: Pag-aaral, Pagtuturo, Pananaliksik, at Pagsasanay, na ginanap sa
Teatro ng Bulwagang Malcolm, U.P. Diliman noong ika-19 ng Pebrero
1989, at inorganisa katuwang ang Departamento ng Kasaysayan at
Grupong Miyerkoles sa Kasaysayan at Pilosopiya; at (2) ang Unang
Pambansang Kumperensya sa Historiograpiyang Pilipino sa U.P. Faculty
Center noong ika-27 ng Marso hanggang ika-2 ng Abril 1989, sa pakikipag-
ugnayan naman sa U.P. Lipunang Pangkasaysayan (U.P. LIKAS), at muli sa
Departamento ng Kasaysayan. Nilayon ng naunang kumperensya na
maipakita ang kasaysayan ng paggamit ng wikang pambansa sa iba’t
ibang disiplina sa akademya sa pamamagitan ng pagtitipon sa mga guro
at propesor na nagpupunyagi tungo sa pagtatatag, pagpapalawak,
pagpapalalim, at pagpapalaganap ng wikang pambansa “bilang batayan
ng isang diskursong siyentipiko at pang-edukasyon na nasasalalay at
naiuugnay sa karanasan ng marami.” Samantala, kinalap naman ng
pangalawang kumperensya ang mga historyador na Pilipino upang
magkaroon ng konsensus sa antas ng historyograpiya sa Pilipinas nang
panahong iyon. Nagbigay-daan ang huli sa pagkatatag ng Asosasyon ng
mga Dalubhasang may Hilig at Interes sa Kasaysayan (ADHIKA, Inc.).
Bukod sa pagdaraos ng mga seminar at kumperensya at ilan pang
gawaing akademiko sa Pilipinas, naglalathala rin ang samahan ng mga
aklat sa pagpapaibayo ng “Pantayong Pananaw.” Cf.
www.bagongkasaysayan.org/publikasyon/index.html. Tingnan din ang
www.bagongkasaysayan.multiply.com.
[Rebisadong bersyon ng tekstong direktang halaw sa: Pambansang Direktoryo ng mga
Alagad ng Wika, Lunsod Quezon: UP Sentro ng Wikang Filipino, U.P. Diliman &
Pambansang Komisyon para sa Kultura at Sining, 2004, pah. 555-557]
Ano ang BAGONG KASAYSAYAN, INC.?
Maikling Kasaysayan
Ang Bagong Kasaysayan (BAKAS), Inc. ay pambansang samahan
ng mga guro ng agham panlipunan mula elementarya, sekondarya,
tersiyarya na inorganisa at pormal na itinatag noong 2002/2004 upang
isulong ang mga kaisipan at gawaing pang-akademiko ni Dr. Zeus Salazar.
Ang pagkatatag ng Samahan ay inokasyon ng tatlong pangunahing
kaganapan: ang 1) pagreretiro ni Dr. Salazar sa Unibersidad ng Pilipinas at
Dela Salle University, 2) ang nakabantang panganib sa disiplina ng at
pagtuturo ng Kasaysayan na dulot ng direksyong Makabayan ng DepEd at

3) ang hindi pagbaba at pag-abot sa instruksyong elementarya at
sekondarya ng diskursong Pantayong Pananaw at Bagong Kasaysayan/
Bagong Historiograpiyang Pilipino” [Resolusyon ng BAKAS, Inc. 2011.1].
Layunin ng Samahan
Sa pangkalahatan, layunin ng Samahan ang:
1. Ipalaganap ang “Bagong Kasaysayan” o Bagong Historiograpiyang
Pilipino at ang “Pantayong Pananaw” o pananaw na Pilipino sa
pagbasa at pagsusulat ng kasaysayan ng Pilipinas, at sa lahat ng may
kinalaman sa Pilipino;
2. Tulungan ang mga guro/mananaliksik/mag-aaral na mabuo at mahasa
ang kanilang kaalaman at kasanayan sa pagtuturo, pananaliksik at
publikasyon; at
3. Magsagawa ng mga proyektong magpapalaganap ng tunay na
kapantasang Pilipino sa wikang Pilipino, na hindi nalilimitahan sa mga
libot-panayam, kumperensya, seminar-workshop, pananaliksik at
publikasyon.
[Mula sa: Bagong Kasaysayan (BAKAS), Inc. Articles of Incorporation, 2004]
Simula 2003, sa pakikipag-ugnay/pakikipagtulungan sa Bahay Saliksikan
sa Kasaysayan, inilunsad ng BAKAS, Inc. ang una sa serye ng mga
pambansang BAKAS seminar-workshop na nakatuon sa iba’t ibang usapin
sa Kasaysayan at sa Agham Panlipunan. Layunin ng taunang BAKAS
seminar-workshop na:
1. Maipaalam sa mga guro ng iba’t ibang antas pang-edukasyon ang mga
pinakabagong pagsulong sa akademya sa larangan ng agham
panlipunan, partikular sa mga usaping may kinalaman sa kasaysayan,
lipunan at kulturang Pilipino
2. Mabigyan ang mga guro ng may-pangkalahatang pag-unawa sa
agham panlipunan – i.e., ang pag-unawang napakahalaga sa
makabuluhang lapit sa integrasyon ng agham panlipunan sa iba’t ibang
subject area at vice versa; at
3. Maipaalam at matulungan ang ating mga guro na mapahalagahan ang
mga pinakabagong pagsulong pangcurriculum; gayundin ang mga
teknika at metodo ng pagtuturo, pananaliksik at publikasyon, kabilang
ang paggamit ng makabagong teknolohiyang pang-impormasyon at
multi-media sa klase.
UKOL SA PAGSAPI SA BAKAS, INC.
Ang kasapian ng BAKAS, Inc. ay binubuksan lamang minsan sa
loob ng isang taon. Ito ay sa mismong taunang Pambansang BAKAS
Seminar-Workshop. Ang mga indibidwal ay maaring magpamiyembro sa
samahan habang dumadalo bilang delegado sa naturang pagtitipon.
Sinu-sino ang maaring maging kasapi?
Bagamat sa pangkalahatan ang Samahan ay binubuo ng mga guro
ng agham panlipunan mula elementarya, sekondarya, tersiyarya, bukas
ang BAKAS, Inc. sa sinumang mananaliksik, mag-aaral, guro o pribadong
indibidwal na may interes sa kasaysayan at wika-at-kalinangang Pilipino,
gayundin sa higit na malawak na usapin ng agham panlipunang Pilipino.
Anu-ano ang mga uri ng kasapi?
May dalawang uri ng mga kasapi na bukas sa mga indibidwal: ang
1) taunan at ang 2) panghabambuhay. Sa kasalukuyan, ang pagpapatala
ay nagkakahalaga ng 300 Php para sa taunan at 1,000 Php naman para sa
panghabambuhay.
Anu-ano ang mga benepisyo ng kasapi?
Ang mga kasapi ng Samahan ay makatatanggap ng mga
sumusunod na benepisyo:
1) May diskuwento o libreng pagpapatala sa mga itinataguyod ng
BAKAS, Inc. na mga gawaing pang-akademiko kagaya ng mga
seminar-workshop, kumperensya, lakbay-aral, sampaksaan, libotpanayam,
mga publikasyon, at iba pa;
2) Aklat/monograf ng BAKAS, Inc. (o ng mga tagapagtaguyod nito) sa
tuwing dadalo (kung kasaping panghabambuhay) o dadalo at
magpaparenew ng kasapian (kung kasaping taunan) sa taunang
Pambansang BAKAS Seminar-Workshop;

3) Komplimentaryong kopya ng mga sulat-balitaan sa tuwing ang
Samahan ay makapaglalabas/makapaglalathala ng mga isyu; at
4) Pagkakataong makakuha/makapag-uwi ng mga aklat, kasangkapang
panturo kagaya ng mga mapa, cds, posters at iba pa sa tuwing dadalo
sa taunang Pambansang BAKAS Seminar-Workshop; at sa iba pang
mga gawaing pang-akademiko ng Samahan kagaya ng mga
kumperensya, libot-panayam, sampaksaan at iba pa.
5) Pagkakataong maitaguyod/matulungan ng Samahan sa mga
pagsusumikap ng mga kasapi (kasama o hindi ng kanilang
paaralan/kolehiyo/unibersidad/institusyong kinabibilangan) sa
larangan ng pagsasanay, pananaliksik at paglalathala sa direksyon ng
Pantayong Pananaw at Bagong Kasaysayan/Bagong Historiograpiyang
Pilipino;
6) Membership I.D. Kung panghabambuhay o permanenteng kasapi: PBC
at laminated I.D. na may kaukulang bayad. Kung taunang kasapi:
regular na BAKAS I.D. Walang bayad.
7) BAKAS membership pin kung kasaping panghambuhay.
ANG BAKAS, INC. LOGO
Kapwa ang Bahay Saliksikan sa
Kasaysayan at BAKAS, Inc. ay may logong
pinakatampok ang Banga ng Calatagan
(Batangas) sa isang dako, bilang sagisag ng
pagkakatipon/pagtitipon, sa loob ng isang kabuuan, ng mga datos,
kaganapan, kaisipan, pananaw at pagdadalumat, at sa kabilang dako,
bilang pagbibigay-saysay hinggil sa Kapilipinuhan sa agos ng pag-iral nito
sa daigdig ng kasaysayan. Orihinal sa aralang grupo ang logo. Sa
kasalukuyan, ipinag-iiba lamang ang BAKAS, Inc. sa aralang grupo sa
pagkakasulat ng pangalan at taon ng pagkatatag sa ilalim ng banga. Dulot
ito ang pagkakabigkis ng dalawang grupo ni Dr. Zeus A. Salazar at ng
adhikaing maipalaganap ang Pantayong Pananaw at Bagong
Historiograpiyang Pilipino.
Inaanyayahan po kayong dumalo sa:
ukol sa
“PAMAYANAN (h-k. 500,000-250,000 BK. - 1588 MK.):
Unang Yugto ng Kasaysayan ng Kapilipinuhan sa Pagdiriwang ng
Ika-400ng Anibersaryo ng Pagkalimbag ni Thomas Pinpin ng
Diksyunaryo ni San Buenaventura (1613) sa Pila, Laguna.”
Abril 3-6, 2013 / San Antonio de Padua College, Pila, Laguna

Mga Tagapag-organisa
BAKAS, Inc.-Bahay Saliksikan sa Kasaysayan kasama ng San Antonio de
Padua College, Pila, Laguna sa pakikipagtulungan sa Pila Historical Society
Foundation, Inc. at sa Sangguniang Bayan ng Pila, Laguna. Inorganisa rin sa
pakikipag-ugnay sa Kagawaran ng Edukasyon (DepEd), Komisyon sa
Lalong Mataas na Edukasyon (CHED), Pambansang Komisyon para sa
Kultura at mga Sining (NCCA) at Pambansang Komisyong Pangkasaysayan
(NHCP).
Mga Layunin
1) Upang mabigyan ng ibayong laman at kahulugan, at mapalalim ang
yugtong “Pamayanan (h-k. 500,000-250,000 BK. - 1588 MK.)” ng
bagong pagtingin sa kasaysayan ng bansa, ang Kasaysayan ng
Kapilipinuhan: Bagong Balangkas, na ang pangkalahatang daloy ay
natalakay na sa Ika-10 ng BAKAS Seminar Workshop sa Don Bosco
Technical Institute, Makati (2012);
2) Upang maipaliwanag nang mas masinsinan ang aspetong ito ng
kasaysayan ng Pilipinas na hanggang sa kasalukuyan ay hindi pa alam
ng mga tradisyunal na historyador at samakatuwid ay nagbibigay-daan
sa malabong pagkilala sa ating totoong ugat pangkasaysayan at kaugnay
nito, pagtingin din sa ating identidad at tadhana bilang Bansa. Ang
Diksyunaryo ni San Buenaventura ang nagtutulay sa pagitan ng
nakaraan na matatalakay sa seminar-workshop at ng ating kasalukuyang
kaalaman ukol sa ating Pambansang Wika.
Ang aktwal na BAKAS Seminar-Workshop ay gaganapin sa Abril 3-5 at
susundan ng Lakbay-aral sa Abril 6, 2013 sa mga lugar pangkasaysayanarkeolohikal
at pangkalinangan sa paligid ng Lawa ng Laguna. Layunin ng
huli na mabigyan naman ang mga guro ng pangkaranasang pagkatuto
(experiential learning) na mahalaga sa mas malalimang pag-unawa sa
nakaraan sa pamamagitan ng pagtungo sa mga pook arkeolohikal at mga
maagang bayang kolonyal sa lugar.
Bayad sa Pagpapatala
1. Pambansang Seminar-Workshop kasama ang Lakbay-aral
(Abril 3-6, 2013):
3,300 Php (Kasapi ng BAKAS, Inc.)
3,600 Php (Hindi kasapi ng BAKAS)
Nakapaloob: seminar-workshop kit (papel & bolpen, programa, mga
abstrak ng papel & CD ng mga presentasyon); tanghalian at merienda
para sa apat (4) na araw; hapunan para sa dalawang (2) araw; at katibayan
ng pagdalo at pakikibahagi para sa apat (4) na araw.
2. Pambansang Seminar-Workshop hindi kasama ang Lakbay-aral
(Abril 3-5, 2013):
2,500 Php (Kasapi ng BAKAS, Inc.)
2,800 Php (Hindi kasapi ng BAKAS)
Nakapaloob: seminar-workshop kit (papel & bolpen, programa, mga
abstrak ng papel & CD ng mga presentasyon); tanghalian at merienda
para sa tatlong (3) araw; hapunan para sa dalawang (2) araw; at katibayan
ng pagdalo at pakikibahagi para sa tatlong (3) araw.
May limitado subalit libreng akomodasyon para sa mga Kasapi ng BAKAS,
Inc.-Bahay Saliksikan sa Kasaysayan at sa ilang mga delegado na
manggagaling sa probinsya. Gayunpaman, kinakailangang magdala ang
bawat isa ng sariling beddings at makipag-ugnay sa Lupong Abala
(secretariat) para sa maagang pagpapatala. Gaya ng nakasanayan na natin,
ang lahat delegado ay may pagkakataong makakuha ng mga aklat at iba pang
kasangkapang panturo gaya ng mga globo, mapa, posters at iba pa.
Maari nang idownload ang Ched memo at Deped advisory sa opisyal na
website ng mga naturang ahensya. Maari ring idownload ang mga ito, kasama
ng mga liham ng paanyaya sa www.bagongkasaysayan.multiply.com at
www.bagongkasaysayan.org. Maari rin pumunta sa mga Facebook account
ng Bagong Kasaysayan o di kaya ay kontakin ang mga sumusunod: sa
pamamagitan ng SMS sa 0927-6085831 (globe) at 0939-9204132 (smart) o
telefax 632-9272396.

Pinasasalamatan ang mga sumusunod
www.bagongkasaysayan.multiply.com
www.bagongkasaysayan.org