Hướng dẫn quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên - IUCN

Giá trị kinh tế của khu bảo tồn thiên nhiên
không hay chấp nhận đánh đổi dịch vụ này. Khái niệm Sẵn sàng chi trả (willingness
to pay - WTP) và Sẵn sàng chấp nhận (willingness to accept - WTA) được trình bày tại
Hộp 16. Các giá trị dự kiến cho phép tính toán giá trị trong mọi trường hợp khi có thị
trường hoặc không có thị trường. Phương pháp này thường được dùng trong tính
toán giá trị tồn tại, giá trị lựa chọn, giá trị sử dụng trực tiếp và gián tiếp.
Hộp 16: Khái niệm về Sẵn sàng chi trả và Sẵn sàng chấp nhận
Mọi người đánh giá giá trị lợi ích của họ từ các khu BTTN thông qua quan niệm sẵn sàng chi trả cho các
lợi ích được hưởng đó. Có thể nhận biết những người nay qua các cuộc điều tra hay qua đánh giá thị
trường. Cũng có người đánh giá giá trị lợi ích môi trường từ các khu BTTN mà họ được hưởng thông
qua quan niệm chấp nhận đánh đổi các lợi ích môi trường đó để có các lợi ích khác. Trong trường hợp
có những tổn thất về mặt môi trường, người ta có thể sẵn sàng chi trả để ngăn chặn sự tổn thất đó, hay
sẵn sang chấp nhận đánh đổi để chịu đựng sự tổn thất đó.
Hai khái niệm này đều liên quan tới các giá trị của khu BTTN. Do con người thường đánh giá những gì
họ có cao hơn những gì họ không có, nên WTP thường nhỏ hơn WTA. Những người có thu nhập cao
thường có khả năng sẵn sàng chi trả lớn hơn người có thu nhập thấp. Những người có thu nhập cao
từ các nước phát triển thường đánh giá các lợi ích sử dụng và không sử dụng tại các khu BTTN tại các
nước đang phát triển cao hơn sự đánh giá của người dân tại các nước đang phát triển. Để có thể đánh
giá so sánh được các giá trị này, có thể tính tỷ lệ % giá trị lợi ích đó so với thu nhập. Tuy nhiên việc này
thường dẫn tới chính sách có mức giá cả dịch vụ khác nhau đối với du khách từ các nước phát triển.
• Phương pháp Định giá mức độ thoả mãn thường sử dụng các thị trường hiện có
- như nhà ở, lao động - để xác định giá trị của sản phẩm, dịch vụ môi trường. Giá nhà
và tiền lương ở những vùng quanh khu BTTN có thể khác nhiều so với các nơi khác vì
những giá trị mà khu BTTN tạo ra đem lại cho con người nhiều ợi ích hơn như không
khí trong lành, cảnh quan đẹp. Phương pháp này được sử dụng khi thiếu các thông tin
về các sản phẩm, dịch vụ môi trường và giá cả trên thị trường khác không đầy đủ.
• Phương pháp chi phí du lịch sử dụng thị trường hiện có để xác định giá trị về môi
trường đối với con người. Vì các giá trị đó mà họ bỏ thời gian và tiền ra để đi du lịch.
Phương pháp này rất tốt khi đánh giá các giá trị không thương mại, giá trị giải trí của
khu BTTN.
• Phương pháp Thay đổi năng suất xác định giá trị các sản phẩm, dịch vụ của khu
BTTN bằng cách ước tính giá trị sản xuất trên diện tích khi thay đổi mục đích sử dụng.
Cách tính này có thể cho thấy rõ giá trị sinh thái của khu BTTN. Ví dụ các khu rừng đặc
dụng có tác dụng điều hoà nước cho sản xuất nông nghiệp ở hạ lưu. Nếu không còn
rừng nữa thì năng suất nông nghiệp sẽ bị thay đổi. Sự thay đổi đó chính là giá trị của
khu BTTN đem lại.
• Phương pháp tính theo Lợi ích bị mất xác định sự thay đổi tác động tới con người khi
môi trường thay đổi. Phương pháp này thường sử dụng khi có những thay đổi trong
quy chế khu BTTN. Ví dụ nếu chất lượng nước từ khu BTTN bị giảm sút thì các bệnh
liên quan tới nước sẽ tăng lên, như vậy giá trị của nước trong khu BTTN bằng chi phí
phòng chữa các bệnh đó.
• Phương pháp Chi phí cơ hội so sánh việc thay thế các nguồn thu khác nhau trên diện
tích. Ví dụ xã hội và mọi người sẽ phải gánh chịu những chi phí khi sử dụng khu BTTN
vào mục đích khác như nông nghiệp, xây đô thị, khai thác mỏ …
53