Hướng dẫn quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên - IUCN

Giá trị kinh tế của khu bảo tồn thiên nhiên
Giá trị sử dụng gián tiếp của khu BTTN là giá trị thu được từ các hoạt động gián tiếp sử dụng
các dịch vụ của khu BTTN. Các dịch vụ gián tiếp này có liên quan tới chức năng sinh thái của
khu BTTN như bảo vệ vùng đầu nguồn, điều hoà tiểu khí hậu, hấp thụ các bon. Ngoài ra khu
BTTN còn cung cấp dịch vụ như là nơi cư trú của các loài côn trùng giúp thụ phấn cho cây cỏ,
mùa màng; hay là nơi trú ẩn của các loại chim ăn thịt góp phần giảm bớt sự phá hoạt của các
loài gậm nhấm. Các giá trị sử dụng gián tiếp rất đa dạng và không thể định giá trên thị trường.
Cần có các phương pháp kỹ thuật khác để đánh giá (sẽ trình bày sau)
Giá trị sử dụng lựa chọn của khu BTTN là giá trị sử dụng trong tương lai các sản phẩm, dịch
vụ của khu BTTN. Các giá trị trong tương lai có thể là giá trị sử dụng trực tiếp hay gián tiếp. Ví
dụ, trong tương lai có thể nghiên cứu và tìm ra các gen mới có thể sử dụng vào nông nghiệp,
dược phẩm hay mỹ phầm.
Giá trị không sử dụng là các giá trị mà con người được hưởng lợi từ khu BTTN mặc dù họ
không tới khu BTTN. Trong giá trị không sử dụng bao gồm có Giá trị kế thừa là giá trị truyền
lại cho thế hệ sau khi biết được rằng có các lợi ích từ khu BTTN, và Giá trị tồn tại là việc biết
được rằng có các khu BTTN đang tồn tại mặc dù ta có thể không đến khu BTTN đó hay không
hưởng lợi gì từ khu BTTN đó. Trên thức tế rất khó xác định giá trị không sử dụng của khu
BTTN.
Hộp 15
Một số giá trị sử dụng không được thương mại hoá và không có giá trên thị trường, nhưng lại rất quan
trọng đối với đời sống người dân. Tại Kênia, để gíup hiểu rõ các giá trị này, người ta đã thực hiện một
thí điểm sau: người dân địa phương được đề nghị so sánh lợi ích sử dụng đồng cỏ và hái củi với giá trị
1 cái đài giá 20 đô la. Người dân đã bỏ 5 phiếu cho đài, 10 phiếu cho lấy củi đun và 13 phiếu cho đồng
cỏ. Như vậy giá trị của củi đun gấp 2 lần đài (40 đô la) và giá trị đồng cỏ gấp 2,6 lần đài (52 đô la). Từ đó
người ta ước tính giá trị của củi đun và đồng cỏ mà người dân được hưởng là 306 đô la /hộ/năm. Nếu
không bảo vệ khu BTTN một cách bền vững thì người dân sẽ mất đi nguồn thu nhập này. Do vậy cộng
đồng cần tham gia quản lý bảo vệ khu BTTN.
Trong Sơ đồ 4 một số giá trị quan trong của khu BTTN được in đậm. Tuy nhiên cần lưu ý, các giá
trị của khu BTTN biến động theo từng địa phương, quốc gia, khu vực và phụ thuộc vào trình
độ phát triển của xã hội.
Có 3 điểm cần chú ý khi áp dụng phương pháp TEV dùng để xác định các giá trị của khu
BTTN:
• Phương pháp TEV là một phương pháp lấy con người là trung tâm. Giá trị của khu
BTTN là giá trị mà con người được hưởng thụ hoặc cảm nhận. Hiện nay các nhà bảo
tồn thiên nhiên trên thế giới vẫn tranh luận liệu có các giá trị nào của thiên nhiên hay
của các loài hoang dã không liên quan gì tới loài người không? TEV cho rằng về mặt
kinh tế không thể tính được hết giá trị kinh tế của các khu BTTN hay của các loài trong
các khu BTTN.
• Do vậy có thể có những mâu thuẫn trong tính toán các giá trị kinh tế theo TEV. Bởi
vì mỗi người có thể cảm nhận sự hưởng lợi khác nhau từ khu BTTN, mặc dù sự cảm
49